№21 «Росинка» бӛбекжайы Әдіскері Буентаева М. А. Табиғат аясына серуен

 

21 

баратынын бақылауды ұсыну. 

Табиғатқа деген қызығушылықтарын 

тәрбиелеу. 

 

 

ашылады.  

 

құмырсқалар).  

Құмырсқалар тату еңбектенеді. 

 

Ортаңғы топ 

 

Бақылау мазмұны 

Кӛркем сӛз, жұмбақтар 

Халық 

болжамы 

Ойындар, 

ойын-

жаттығулар 

 

Балалардың қарапайым 

іздеу және еңбек іс-әрекеті 

Ауа райын бақылау 

Шілде – жаз мезгілінің ең ыстық айы. 

Тіпті түнде де салқын болмайды. Аспан 

шыдамсыз қапырықтан тіпті гүлденіп 

кеткендей, кӛгілдір түсінің қайда 

кеткені белгісіз. Кенеттен, қайдан 

шыққаны белгісіз, бұлт оларды 

айналдырып, жел ұшырып, нӛсер 

жақындап келеді. Бірақ қалай келіп 

қалса, шілде нӛсері солай ӛте шығады. 

Тағыда күн шығады. 

 

Жаз айы – маусым, 

шілдежәне тамыз, 

Таза ауа кӛк майсада 

демаламыз. 

 

Жаз келді (Ж. Молдағалиев) 

Жайқалып жапырақ, 

Құлпырып қызғалдақ. 

Тұратын кӛз тартып, 

Жаз келді күн шуақ. 

 

Егер бұлтты күннің 

кешінде  бұлтсыз 

аспанда батыста 

жолақтар пайда 

болса – ауа рауы 

түзеледі.  

Қимылды ойын 

«Күн мен 

жаңбыр» 

Ойын жаттығу 

«Жарық және 

кӛлеңке», 

жарықтың мӛлдір 

емес заттар 

арқылы 

ӛтпейтінін 

кӛрсету. 

Нӛсерден кейінгі ауа райын 

зерттеу  

Қорытынды жасау, ауа  таза, 

онша ыстық емес, ауа қандай 

шипалы, шаңнан жуылған, 

жасыл жапырақтағы жаңбырдың 

әр тамшысында кішкентай күн 

бейнеленгендей.  

Еңбек: гүлдерді суару. Еңбек 

етуге қатысуды, ұқыптылықты 

маддақтау.   

 

Құстарды бақылау 

Жаз мезгіліндегі құстардың ӛмірі 

туралы түсініктерін кеңейту. 

Шілде айында ыстық.Күндіз тіпті 

торғайлар кӛлеңкеде сұлап 

жатады,қанаттарын жайып жіберіп, 

ауыр демалады.  

Құстар ӛміріне деген 

қызығушылықтарын дамыту.  

 

Екі айыр құйрығы, 

Қияқ мұрт қанаты. 

             (Қарлығаш) 

Су бетін сызып, 

Ақ құман жүр жүзіп. 

                      (Аққу) 

Қарлығаштар мен 

сұр қарлығаштар 

биікте ұшса – ауа 

райы жақсы болады, 

тӛмен ұшса – 

жаңбыр жауады.  

 

 

Ойын жаттығу 

«Егер де мен құс 

болсам» (не істер 

едің, қайда ұшар 

едің, не кӛрер 

едің, қалай ән 

салар едің)  

Тізбек құру «Алдымен не, 

содан кейін не» 

Құстардың ӛмір сүру циклын 

суреттеп беру (жұмыртқа, 

балапан, ересек құс).  Ойын 

үшін заттық картиналарды 

қолдану. Балаларға ӛз 

таңдауларын түсіндіруді ұсыну.  

 

22 

Жӛке гүлдерін бақылау 

Ағаштар туралы балалардың түсінігін 

кеңейту. Шілде де жӛке ағашы 

гүлдейді. Оның ғажайып тәтті иісі, 

барлық қарапайым хош иістерді басып 

кетеді. Жӛке барлық жағынан пайдалы: 

әдемі, ұзақ ӛмір сүреді, топырақты 

жақсартады (басқа ағаштарға қарағанда 

оның жапырақтары топрақта екі есе 

шапшаң шіриді). Жӛке гүлдейді. Жӛке 

гүлдеді, яғни жаздың екінші жартысы 

басталды деген сӛз. 

Жӛке 

Гүлзар бақта мекені, 

Кӛрген кезде жӛкені. 

Елтіп жұпар иісіне 

Ара қаптап кетеді. 

(А.Шаяхметов) 

Егер таңертең бал 

аралары танапта 

ұшпай, 

омарталарында 

отырып және 

ызылдаса – 

жаңбырды күт. 

 

 

 

Ойындар 

«Ағашқа, талдарға 

жүгір» , 

«Жапырағы 

бойынша ағашты 

тап», «Суреттеу 

бойынша тап» 

Бал араларын бақылау 

Жӛкенің қою ұшар басындағы 

бал араларының қалай 

гуілдегенін бақылауды 

жалғастыру. Балаларға жӛке 

балының дәмін татып кӛруді 

ұсыну. 

Адамдар үшін, ғажайып бал 

араның нектарынан 

дайындалатын, дәмді, әрі жӛке 

балынан пайдалысы жоқ екені 

туралы әңгімелеп беру. 

 

Жаңбырдың жауғанын бақылау 

Бұлтты және жаңбырлы күні аспанның 

жағдайы туралы түсініктерін кеңейту. 

Ол қандай болады? Қазір қандай? 

Ашық және бұлтты ауа райында 

аспанннан не кӛруге болады?  

Табиғат құбылыстарының байланысын 

орнатуды үйрету: күн шығып тұр – 

жылы, аспанда бұлттар – жаңбыр 

жауады.  

Бұлттар неге ауады, 

Жаңбыр қашан жауады? 

Шӛлдеді ғой торғайлар, 

Шаң басты ғой ауаны. 

 Таңертең күн 

күркіресе – кеште 

жаңбыр жауады. 

Күн жай күркіресе – 

жай жауынға, күн 

қатты күркіресе – 

жаңбыр құйып 

жауады. 

 

Аз қимылды 

ойындар. 

Балаларға 

кішкентай 

кеңістікте серуен 

ӛткізудің үлгісін 

беру.  

Жаңбырды ӛзіміз жасап 

аламыз 

Губкамен тәжірибе жасау. 

Құрғақ губканы су құйылған 

ыдысқа салу, ол суды сіңірген 

кезде, оны кӛтеру. Балалардың 

назарын губкадан аққан суға 

аудару (ұсақ жаңбыр), губканы 

қыссақ, су қаттырақ ағады 

(қатты жауын).  

Желді бақылау 

Жазды күнгі ауа райының жағдайы 

туралы түсініктерін кеңейту. 

Балаларды желді түрлі белгілеріне 

қарап анықтауға үйрету. Балаларға неге 

жел ауаны жаңартады деп айтатынын 

түсіндіріп беруді ұсыну.  

Қанаты жоқ ұшады, 

Аяғы жоқ қашады. 

                 (Жел) 

Солтүстік 

шығыстан резко 

соққан жел – 

салқын қысты 

білдіреді. 

Кім шапшаң? Кім 

ең епті? Кім 

күшті? 

 

( Шоқ 

шашақтармен, 

жалаушалармен, 

айналшықтармен) 

Зерттеуді жалғастыру «Не 

шулайды және не 

судырлайды»  

Балаларға жаз мезгілін 

тыңдауды ұсыну – қоршаған 

ӛмір дыбыстарын (желдің 

шуылы, жапырақтардың 

сыбдыры, құстардың ән салуы 

және т.б.) 

 

Дала ӛсімдіктерін  бақылау 

Шӛптесін ӛсімдіктер туралы 

Жомарт мынау табиғат, 

Ӛсіргендей бізге арнап. 

Егер жауынды және 

бұлтты күні бақбақ 

Ойын жаттығу 

«Не қайда ӛседі» 

Гүлдерді зерттеу 

Иіс шығатын гүлдерді табу. Иіс 

 

23 

түсініктерін кеңейту. Балаларға 

балабақшаны айнала жүру және дала 

ӛсімдіктері ӛсетін танапқа тоқтауды 

ұсыну. Дала гүлдерін қарау, олардың 

сабақтарының ӛте жіңішке, гүлдері мен 

жапырақтарының ӛте ұсақ екендіктерін 

атау. Дала гүлдерінің құрылысын 

айыра білуге үйрету: сабағы, 

жапырағы, гүлі. 

Қып-қызыл боп жалындап, 

Қырға ӛседі қызғалдақ. 

гүлін ашпаса, 

жаңбыр болады.  

 

Ӛсімдіктер ортасы 

туралы 

түсініктерін 

кеңейту 

(саңырауқұлақтар 

орманда, 

бақбақтар танапта 

т.б.) 

 

ауамен тарайды. Біз гүлдердің 

иісін қалай сеземіз? Гүлдерге 

назар аудару (олар түсі қанық 

болады) Қорытындыға келу:  

гүлдер адам кӛңілін ӛздеріне 

түсі мен иісімен тартады.

 

Суды бақылау 

Су туралы түсініктерін кеңейту. 

Балалармен судың қасиетін талдау: 

мӛлдір, иіссіз және түссіз, тӛгіледі, 

құюға болады, салқындатады (салқын 

әкеледі). Адамға су не үшін керек? 

Адам суды ішеді, жуынады, тамақ 

дайындайға қолданады.  

Жылт-жылт еткен, 

Жылғадан ӛткен. 

                              (су) 

 Су пайдалы адамға, 

Шынығамын күнде мен. 

Тоңбайды аяз, боранда 

Салқын суға үйренген. 

(М.Әлімбаев) 

 

Егер жаңбыр 

тамшыларынан суда 

кӛпіршік пайда 

болса – жаңбыр ұзақ 

жауады. 

Сумен ойын.  

Су құйылған 

ванна, ұсақ 

ойыншықтар, су 

шашатындар  

алып шығу. 

Ойыншықтарды 

судан торлы 

дорба кӛмегімен 

алу. 

 

Су қасиетін зерттеу  

Қарау, иіскеу, дәмін татып 

қарау, бір ыдыстан екіншісіне 

құю. Қорытынды жасау: су 

мӛлдір, иіссіз және түссіз, 

тӛгіледі, құюға болады. 

Еңбек: Балаларды ойын алаңын 

суару: су шашу – тазалау. 

 

Бақшадағы бақылау 

(сәбіз бен бұршақ)  горох 

Ӛсімдіктердің қажеттілігі, олардың 

негізгідаму кезеңдері, ӛсімдікті 

дамытудың түрлі тәсілдері (жердің 

үстіңгі және астыңғы бӛлігі) туралы 

түсіндіру. Адам еңбегінің ӛсімдіктерді 

күту мен олардың жағдайы арасындағы 

байланысты орнатуды үйрету.  

 

 

 

 

 

Кӛкӛністер туралы 

жұмбақтар: 

- Доптар жатыр желісі бар, 

Қабат-қабат терісі бар. 

(Қырыққабат) 

- Бұйра тұлымы желмен 

ойнайды, 

Қызыл мұрыны жерге 

бойлайды.     (Сәбіз) 

- Кӛкала костюм киеді, 

Күннің кӛзін сүйеді. 

                      (Қарбыз) 

 

Егер таңертең 

ертемен 

ӛсімдіктерде шық 

болмаса, онда күн 

ыссы болады .  

Дидактикалық 

жаттығу  

«Жұмбақты шеш»  

Ойын жаттығу 

«Не, қайда ӛседі?» 

Бақша ӛсімдіктері 

туралы 

түсініктерін 

кеңейту.  

Кӛкӛністерді қарау 

Ӛсімдіктер суды қажет ететінін 

анықтау. Ӛсімдіктердің 

жағдайын есепке алу – 

серпімділігі, жапырақ пен 

сабағының тығыздығы немесе 

оның босаңдығы, жұмсақтығы. 

Топырақтың жағдайын есепке 

алу – оның дымқылдығы, 

плотность.  

Еңбек: бақшаны суару. Бірігіп 

еңбектенуге қатысуды мадақтау. 

 

24 

Күні бойы күннің жағдайын бақылау 

Күннің таңертең, күндіз, кешке дейінгі 

ӛткен жолы туралы түсініктерін 

кеңейту.  

Кеште мынадай шешімге келу: күн 

белгілі бір жол жүреді және бір күнді 

уақыт бӛліктеріне бӛледі. 

Табиғат құбылыстарына деген 

қызығушылықтарын, байқампаздығын 

дамыту.  

 

Үлкен алтын табақтан, 

Әлемге нұр таратқан. 

                          (Күн) 

Күннің 

айналасындағы 

таждар – жаңбырға.  

 

Дидактикалық 

ойын  «Бұл қай 

кезде болады?» 

Балалардың  

күннің жағдайын 

есепке ала 

отырып, тәулік 

бӛліктері туралы 

түсініктерін 

бекіту.  

Күннің жүретін жолының 

сызбасын сызу 

Күні бойы күннің жағдайын 

бақылау және бұның ауа 

температурасына қалай әсер 

ететінін белгілеу. 

Күн батарда шешімге келу: күн 

белгілі бір жол жүреді және 

күнді уақыт бӛліктеріне бӛледі. 

 

Жәндіктерді бақылау 

Жәндіктер әлемі, оның әралуандығы 

туралы түсініктерін кеңейту. 

Кӛбелектердің, бал араларының, 

құмырсқалардың, қоңыздардың және 

басқа жәндіктердің ӛздерін қалай 

ұстайтындарын бақылау. 

 

Қарақұрым нӛпірі, 

Егін шӛптің жебірі. 

               (Шегіртке) 

Жаздай жатпай, 

Қырдағы гүлді арала. 

Ӛзі де татпай, 

Жинар гүл шырынын. 

Тисең оған құрыдың, 

Аямай шағып, жаралар. 

             (Ара) 

 

Егер ӛрмекшілер 

таңертең аң аулауға 

шықса – жауын-

шашын жақындап 

қалды.  

 

Ӛрмекшілер және 

олардың торы аз 

болса – ауа райы 

ӛзгереді, кӛп болса 

– жақсы ауа райын 

күтіңіз. 

Ертегіні әңгімелеу 

«Құмырсқа үйіне 

қалай жетті?» 

Құмырсқаға үйіне 

жетуге кім 

кӛмектесті?  

 

 

 

 

 

 

Жер астында орналасқан 

құмырсқа илеуін қарау.  

Ол неден салынған?                        

Ондағы кіретін және шығатын 

жолдарға кӛңіл аудару. Илеудің 

айналасында әрдайым 

құмырсқалар мидай қайнап 

жатады. Құмырсқалар тату 

жұмыс жасайды. 

 

Табиғатты және ауа райын бақылау 

Жаз мезгілінің табиғи ерекшеліктері 

мен ауа райы туралы түсініктерін 

кеңейту.  

 

Жайқалып жапырақ, 

Құлпырып қызғалдақ. 

Түратын кӛз тартып, 

Жаз келді күн шуақ. 

Егер күн шығып 

тұрғанда таңертең 

бақбақ гүлі жабылса 

– жаңбыр жауады.   

Ойын жаттығу 

«Кім, қайда 

тұрады».  

Жануарлардың 

ӛмір сүретін 

ортасы туралы 

түсініктерін 

кеңейту. (аю 

орманда, 

балықтар суда 

және т.б.)  

«Табиғат және адам» 

сызбасын құрастыру  

Табиғат құбылыстарының адам 

ӛмірі мен мінез-құлығының 

ӛзара байланысын орнатуды 

үйрету. 

Еңбек: ойын алаңындағы 

жолдарды сыпыру. 

 

 

25 

Ересектер еңбегі туралы әңгімелесу 

«Нан ӛсіргендер жасасын» 

«Слава тем, кто хлеб растил» 

Нанды қалай ӛсіретіні туралы 

түсініктерін кеңейту: жерді жыртады, 

тұқымды себеді, тыңайтқыш шашады, 

және суарады,масақпіскен кезде, ӛнім 

жинайды.Ересектер еңбегі мен оның 

нәтижесі арасындағы байланысты 

балаларға кӛрсету.

 

 

 

Дән(Ә. Дүйсеков) 

Жарып шыққан қауызын, 

Дән – ӛмірлік азығың. 

Жегеніңде ақ нанды 

Нәрге толар ауызың. 

Ерте тұрып ақ таңнан, 

Қара жерге нәр құйған. 

Айналайын диқаннан, 

Егіп егін, нан жиған. 

Кешке қарай жел 

күшейсе, ауа райы 

бұзылады 

 

Ойын жаттығу 

«Қайырлы жүрек»  

Егіншілер еңбегі 

туарлы 

түсініктерін 

кеңейту, оның 

мәнін сезіне 

білуге үйрету. 

Диқаншылар 

еңбегі туралы 

түсініктерін, оның 

мәнін жете түсіне 

білуін кеңейту.  

Бидай немесе қара бидай 

масағын қарау 

Бір масақты қарау.. 

Онда дән қалай және қайжа 

орналасқанын кӛрсету.  

Дәнін қарау.  

Оны ұн шығатындай етіп, 

ұнтақтау. 

Піскен шӛптердің масақтарын 

қарау. Бұлар да масақтар. Тек 

одан нан пісірмейді.  

 

Ересектер тобы 

 

Бақылау мазмұны 

Кӛркем сӛз, жұмбақтар 

Халық 

болжамы 

Ойындар, 

ойын-

жаттығулар 

Балалардың қарапайым 

іздеу және еңбек іс-әрекеті 

Ауа райын бақылау 

Шілде – жаз мезгілінің ең ыстық айы. 

Тіпті түнде де ыссы, күндіз 

торғайлардың ӛзі де кӛлеңкеге 

тығылып, қанаттары салбырап, демалу 

да ауыр.Кенет, қайдан келгені белгісіз, 

бұлттар оны айналдыра, жел соғып, 

жолда шаң  кӛтеріліп және қою бұлтты 

найзағай түйреп, жерге соқты. Сол 

бойда күн күркіреп, нӛсер жауын 

жақындайды.  Халық бұл айды 

«қаһарлы» деп бекер атамаған. Бізді 

шілде  жиі нӛсер жауынымен 

қорқытады.  Бірақ, шілденің нӛсер 

жауыны қалай тез келсе, солай ӛтіп 

Әуеден күбі түсті, 

Күбінің түбі түсті. 

                 (Найзағай) 

 

Жаңбыр жауып басылды, 

Аспан шайдай ашылды. 

Кӛкте қызыл-жасылды 

Кемпірқосақ асылды. 

Егер тұман жерге 

жақын жайылып 

жатса – аптап 

(ыссы, қапырық) ауа 

райына. 

 

 

«Табиғат және адам» 

сызбасын құрастыру  

Табиғат құбылыстарының адам 

ӛмірі мен мінез-құлығының 

ӛзара байланысын орнатуды 

үйрету. 

Еңбек: ойын алаңындағы 

жолдарды сыпыру. 

 

 

26 

шығады. Тағы да жарқырап күн 

шығады. 

Желді бақылау 

Балалардың жаз мезгілі құбылыстары 

туралы түсініктерін кеңейту.                     

Шілде айында ауа райы тез 

құбылатынын атап айту. Кенет, қайдан 

келгені белгісіз жел соғып, жолда шаң  

кӛтеріліп және нӛсер жауын 

жақындайды. Бірақ, жел қалай соқса, 

шілденің нӛсерінен кейін шапшаң 

басылады.  

 

Гу-гу, гу-гу, шықты, 

Желдетті де бұлт қуды. 

Жел соққан соң жер тіпті, 

Жын соққандай жұлқынды. 

Жапырағы судырап, 

Тал таранды сұлуша. 

Сұлу құрақ сылдырлап, 

Салды саусақ бұрымша. 

Кешке қарай жел 

күшейсе, ауа райы 

бұзылады.  

Егер осы уақытта 

желдің бағыты сағат 

тілі қозғалысына 

қарсы бағытқа 

ӛзгерсе, жауын-

шашын ұзақ 

болады.  

 

Сӛздік ойындар:  

«Жел сӛзіне 

туысқан сӛздер 

табу» (желді, 

желкем, желдей ..) 

«Жел сӛзіне 

анықтама тап» (ол 

қандай болады). 

Жеңіл және күшті желдің 

қасиеттерімен танысу. 

Айналғыштар алып шығу. 

Желдің олармен қалай 

ойнағанын бақылау. 

Айналғышқа бар күшімен үру. 

Ол жылдамырақ айналады. Жел 

– бұл ауаның қимылы. Жел әлсіз 

және күшті болуы мүмкін.             

Жел қай кезде пайдалы?                  

Қай кезде зиянын тигізеді? 

Қағаз бытпырауықты ұшыру. 

Оның ұшуын бақылау. 

Оны неге әуе бытпырауығы деп 

атайды? 

 

Күнді бақылау 

Балалардың жаз мезгіліндегі күн 

туралы түсініктерін кеңейту.Шілде 

күндері күннің қатты қыздыратынын 

атау. 

Шілденің нӛсер жауынынан кейін тағы 

да жарқырап күн шығады. Тіпті күннің 

ӛзі ыстықтан демалып, жарқыраған 

кӛгілдір аспанда алтынмен 

қапталғандай кӛрінеді. Ал жасыл 

жапырақтағы жаңбырдың әрбір 

тамшысында кішкентай күн сәулесі 

бейнеленгендей. 

Қартаймайды күн неге? 

Күннен уақыт озбай ма? 

Күн мұжылып, тозбай ма? 

Қартаймайды Күн неге, 

Арымай ма, азбай ма? 

Жердегі бар сәбиді 

Ӛзі ғана таниды. 

Үлестіріп шуағын, 

Аралайды әр үйді. 

Нұры кӛпке жетеді, 

Жерді айналып ӛтеді. 

Бӛбек кӛрсе, басынан 

Бір-бір сипап кетеді. 

Әр бүлдіршін күлгенде, 

Жасарады бір демде. 

Сондықтан да ғұмыры 

Бітпейді оның білгенге! 

Егер жақсы ауа 

райында күн қатты 

қыздырса – нӛсер 

жауынға, 

жаңбырдан кейін 

немесе бұлтты күні 

қатты қыздырса – 

кешкі жаңбырға.  

Сӛздік ойындар:  

«Күн сӛзіне 

туысқан сӛздер 

табу» (нұр, сәуле, 

шуақ ..) 

«Күн сӛзіне 

анықтама тап» (ол 

қандай болады). 

Зерттеу «Аптап ыстық деген 

не» 

Неге бұлай айтады «аптап 

ыстық». 

Ойын жаттығу «Жарықжәне 

кӛлеңке»,  жарықтың мӛлдір 

емес заттардан ӛтпейтінін 

кӛрсету. 

Балаларға жолдарға су құйып, 

күн күйдіріп тұрғанда судың 

қалай тез буға айналатындығын 

бақылауды ұсыну. 

Еңбек: ойын алаңына су құю. 

 

 

27 

Аспандағы бұлттарды бақылау 

Бұлттардың пайда болуы, олардың 

жалғасуы, жаңадан жасалуы.  

Ауа райы әр түрлі болады: ашық, 

бұлтты, жаңбырлы. Балалардың 

табиғатты бақылауға деген 

қызығушылығын дамыту.  

 

 

 

 

Күнді жабады, 

Жаңбыр болып жауады. 

                        (бұлт) 

Болжам: Қойлар 

сияқты болып 

кӛрінген бұлттар 

жаңбырдың 

жауатынын 

білдіреді. 

Эмпатия  «Егер де 

мен бұлт болсам» 

Қайда ұшып барар 

едім? Нені кӛрер 

едім? Нені сезер 

едім? 

 

 

Бұлттарды ӛзіміз жасаймыз 

Тәжірибе: суды буландыру. 

Суды аузы жіңішке ыдыста 

буландыру.Бу бұлттарға назар 

аудару. Бу қайдан шықты? Бұл 

судың тамшылары, буланып, 

бұлттарға айналады. Балаларға 

неге әркезде бұлт сұлбасы 

ӛзгеріп тұатыны туралы 

ойлануды ұсыну. 

 

Бақшадағы күнбағысты бақылау 

Балалардың бақша ӛсімдіктері туралы 

түсініктерін кеңейту. Күнбағысты 

қарау, оның сабағы, жапырағы, гүлі, 

тұқымы бар, оның тамыры жердің 

астында орналасқан.Ӛсімдіктің даму 

кезеңдері, ӛсу үшін ӛсімдікке не қажет 

екені туралы білімдерін бекіту.  

 

Күннен кӛзін алмайды, 

Мойны бірақ талмайды. 

               (күнбағыс) 

 

Сабағында ырғалып, 

Күндей болып тұр жанып. 

Дәні піскен кезінде 

Кетеді екен нұрланып. 

Егер шырмауық 

ӛзінің гүлін жапса – 

жаңбыр болады.  

 

Дидактикалық 

ойын  «Жұмбақты 

шеш» (бақша 

ӛсімдігі). 

Тапқырлылығын 

дамыту. 

 

жүктеу/скачать 0,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: