3.3.16
сурет.
ЖОО
-
ның ППҚ біліктілігін көтеру
,
қайтадан даярлау және
и сынақ мерзімін
өткізу
,
адам
Дереккөз
:
ҚР
БҒМ мәліметтері
2012 жылдың қорытындысы бойынша, Қазақстан Республикасының
Президентінің
«Болашақ»
атты
халықаралық
стипендиясының
5670 стипендиаттары, оның ішінде 983 адам 2012 жылы оқуын аяқтады.
97,8%
жұмысқа орналастырылды
(5 550
адам). «Халықаралық Бағдарламалар
Орталығы» АҚ
мәліметтері бойынша.
361
172
558
1 711
281
кәсіпорындар
ҒЗИ
шет елдік ЖОО
ҚР ЖОО
салалы
орталықтар
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
146
Қазіргі заманда магистр дәрежесін алу үшін шетел университеттерінде
1 395 адам білім алуда
.
2012 жылғы конкурстық
іріктеу қорытыңдысы бойынша
магистратура бағдарламасын оқуғі 560 стипендиясы берілді
. PhD
бағдарламасы
бойынша 69 стипендиат оқиды. 2012 жылы докторантурада оқуға 15 үміткеркерге
«Болашақ»
стипендиясы берілді
(3.3.2
кесте
).
3.3.2
кесте
.
ЖОО
-
дан кейінгі білім және
«Болашақ»
стипендиясы бойынша
сынақ мерзімін
өткізу, адам
Елдер
Бағдарламалар
Сынақ мерзімің өткізу
Магистратура
PhD
Австрия
3
5
Әзірбайджан
4
Болгария
4
Ұлыбритания
112
813
27
Израиль
7
Испания
8
Италия
5
8
Канада
1
38
Литва
11
Малайзия
5
6
1
Нидерланды
2
8
Польша
9
2
3
Белорус
7
Ресей
56
25
7
Румыния
1
АҚШ
31
288
9
Түркия
6
ФРГ
4
52
6
Франция
10
22
2
Чехия
1
13
5
Швейцария
51
53
Оңтүстік Корей
5
Жапония
1
4
2
Австралия
18
Ирландия
7
5
Қытай
10
Норвегия
13
Сингапур
6
Финляндия
1
Швеция
3
2
Барлығы
344
1 395
69
Дереккөз: «Халықаралық Бағдарламалар Орталығы»
АҚ мәліметтері
Дүниежүзілік
тәжірибеде, оқулықтармен кең қамтамасыз ету
,
педагогикалық
білім беруді жақсарту және материалдық
-
техникалық базаларды жетілдіру,
қаржыландыруға байланысты
шығындардың көбеюі оқушылардың үлгеріміне
позитивдік әсер етуін көрсетеді
.
Қаржы
-
материалдық және адам ресурстарының
тиімді
пайдалануы оқу үдерісіндегі барлық қатысушыларға
маңызды
тасы болу
керек.
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
147
Қорытынды
2011 жылға қарағанда, ЖІӨ білім беруге
0,4%
артты. Қаржы
инвестицияларының тиімді пайдаланылуы еліміздің білім беру жүйесінің
нәтижелілік
жетілдіруін қамтамасыз етеді
.
Республиканың мектептерінің Интернет желісіне
қосылу
- 99,4%
, соның ішінде
99,2%-
ы
ауылдық жерлерде қамтамасыз етілді
.
7 384 республиканың жалпы білім
беретін мектептері
100%
компьютерлік техникамен жабдықталды
.
Аймақтық білім
беру жүйесіне компьютерледі жаңарту мүмкіншілігін қарастыру керек.
2011 жылға қарағанда 1
567
921 данаға ЖОО
-
ның кітапханалық
қоры
артты.
Рефераттық базаларға қосылу қамтамасыз етілді
: Thomson Reuters - 91,
Springer
–
81, Elsevier
–
53.
74,6 %
ЖОО
студенттері жатақханамен қамтамасыз етілді
,
ол
8,94%
ТжКБ
жүйесінің көрсеткіштерінен жоғары, бірдей оқушылар контингентіне қарамастан
.
Жергілікті атқарушы органдарға басқа қаладан келген колледж студенттерін
жатақханамен
қамтамасыз ету сұрағын шешу қажет.
«Ең жақсы ұстаз»
Республикалық конкурсының
48 мұғалім
-
жеңімпаздарына
ақшалай сертификаттар берілді (1000 еселі айлық есептік көрсеткіш). Мұғалім
мамандығының беделің көтеру үшін әлеуметтік қолдаудың
ынталандыру
шамаларын жасау керек
(медициналық сақтандыру, тұрғын үй алуға жеңілдіктер
,
әдістемелік әдебиеттертерді сатып алуына төлемақы және т.б.
).
Жоғары және бірінші санаттары бар жалпы білім беретін мектеп
мұғалімдерінің үлесі нысаналы көрсеткіштерге қол жеткізді
(2012
жылы –
47,26%,
2015 жылы –
47% адам
).
Жаңа үш деңгейде біліктілікті көтеретін жүйенің жалпы білім беретін мектептің
7 884 мұғалімі, 3 600 мектеп басшылары менеджмент курстарынан өтуі
қамтамасыз етілді.
Колледждер жоғары білімі бар мұғалімдермен қамтамасыз етілді (95,9%
адам). Осы деңгейдегі мәлімделген жобаларды сапалы және тиімді іске асыру
үшін сабақ беру үдерісіне экономиканың нақты секторында жұмыс істейтін
өндірістік оқу шеберлері қажет
.
1,8% мұғалімдер санының азаюна қарамастан ЖОО
-
ның ПОҚ
сапалы құрамы
4% артты. Жоғары білім беру жүйесінің сапалы көрсеткіштерінің даму үрдісі ҚР
ЖОО–ның бәсекеге жарамдылығын көтерілуіне себепші болды.
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
148
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
149
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
150
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
151
«…Бүкіл әлем сияқты Қазақстанға да
мектепке
дейінгі
оқытудың
жаңа
әдістеріне көшу керек …»
Н.Ә. Назарбаев
Білім беру мазмұны
-
жеке
адамның біліктілігі мен жан
-
жақты
дамуын қалыптастыру үшін негіз
болып табылатын білім берудің әрбір
деңгейі бойынша білімдер жүйесі
(кешені).
Қазақстан
Республикасының
«Білім
туралы»
Заңы
4. БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫ
4.1. Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты
Білім беру қызметін ұйымдастыру бірқатар көрсеткіштермен, жүйенің қызмет
атқару жағдайларымен сондай
-
ақ, білім беру үдерісімен де сипатталады. Сонымен
қатар, білім беру мазмұнының көрсеткіштері білім беру жүйесінің барлық
деңгейлеріндегі оқу
-
тәрбие үдерісінің сапасы мен нәтижелілігін анықтайды.
Білім беру мазмұны білім берудің
Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандартымен реттеледі, ол білім беретін
оқу бағдарламаларымен айқындалған.
Стандарттар
талабын
орындау
білім
алушылардың
құндылық
бағдарларының қалыптасуына, өздеріне қажетті білім, шеберлік, дағдыларға
қолжеткізулерін көздейді.
Осылайша, стандартпен анықталған білім беру мазмұны, білім алушының
тұлғалық дамуы мен әлеуметтенуін анықтайтын қасиеттер мен пәндік білім мен
шеберліктерді қалыптастыруға мүмкіндік
береді.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту
үздіксіз білім берудің
базалық деңгейі
ретінде баланың
тұлғалық қалыптасуы мен
дамуы үшін жағдайлар жасайды.
Республиканың білім беру жүйесі мектепке
дейінгі оқытудың қолжетімділігін қамтамасыз ету мәселесін жеткілікті жоғары
деңгейде шешуде. Сонымен қатар Қазақстан Республикасында білім беруді
дамытудың 2011
-
2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында
да басты басымдылық ретінде мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту мазмұнын
жаңарту көзделген.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуды дамытудың негізгі бағыттары
жөніндегі ғылыми педагогикалық зиялы өкілдер мен білім беру үдерісіне
қатысушылардың орасан еңбегі мен кең талқылауларының қорытындысы
бойынша 2012 жылы мектепке дейінгі оқытудың жаңа Мемлекеттік жалпыға
міндетті білім беру стандарты (МЖМБС) бекітілді. МЖМБС бес білім беру
салаларын қамтиды, олар
-
«Денсаулық», «Коммуникация», «Таным»,
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
152
«Шығармашылық», «Социум», олар ересектер мен балалардың оқу, жеке немесе
бірлескен қызметтерін ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады. Осылайша,
мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту мектепке дейінгі білімді бітірушінің
-
денсаулық
сақтағыш, тілдік
-
қатынас, танымдық, шығармашылық, әлеуметтік сияқты базалық
құзіреттілігін қалыптастыруға бағытталған.
Типтік оқу бағдарламаларында
балалардың жас ерекшеліктеріне қарай вариативтік компонент қарастырылған.
Стандарттар негізінде мектепке дейінгі ұйымдардағы тәрбие мен оқытудың
бағдарламалары әзірленген. Оқу бағдарламасы баланың басты құзіреттіліктерін
қалыптастыруды қамтамасыз ететін негізгі (базалық, вариативтік) даму
бағыттарын қарастырған. Қосымша бағдарламалар басты құзіреттіліктерге сәйкес,
тұрғындардың білім беру қызметтеріне деген сұранысын қамтамасыз ететін басым
бағыттарды айқындайды.
Сонымен қатар, мектепке дейінгі білім берудің арнайы бағдарламалары
инклюзивті білім беру принципін
-
даму мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған
сапалы білім алуға қолжетімділікті жүзеге асыру мақсатында ең үздік халықаралық
тәжірибелерді есепке ала отырып әзірленген. 2012 жылы мектепке дейінгі білім
беру ұйымдарында білім беру мазмұны 15 негізгі бағдарламалар мен даму
мүмкіндігі
шектеулі
балаларға
арналған
үш
арнайы
білім
беру
бағдарламаларымен айқындалды.
2012 жылы мектепке дейінгі оқытудың білім беру мазмұны Республикалық
«Мектепке дейінгі балалық»
орталығымен айқындалып, қолданыстағы жұмыс
бағдарламаларын талдау қорытындысы бойынша жұмыс бағдарламалары қайта
жаңартылды. Бұл бағдарламалардың негізгі бөлігі
-
«Мен —
жеке тұлға»,
«Алғашқы қадам», «Біз мектепке барамыз», «Қарлығаш», «Қайнар»,
«Балбөбек»,
сияқты балбақшалардағы және мектеп жағдайындағы балаларды мектепке
даярлаудың оқу
-
әдістемелік кешенін толықтыру мен МЖМБС талаптарына сай
жаңартылған баламалық бағдарлама ретінде ұсынылған.
Осылайша,
2012
жылы
«Балбөбек»
бағдарламасы
жаңартылды.
Бұл бағдарлама балалардың мектепке дейінгі ұйымдардан мектепке көшірілу
кезіндегі өңірлік ерекешелігін ескере отырып, олардың теңдей бастау
мүмкіндіктерін қалыптастыруға бағытталған. Бағдарламада этнопедагогика
идеялары іске асырылып, материалды құрудың тақырыптық қағидаты
сақталынған,жоспарлаудың интеграцияланған түрі ұсынылады. Бұл бағдарламаға
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
153
МЖМБС
-
ның білім беру салаларына сәйкес келетін бес негізгі блоктар: «Тіл–
халық қазынасы» (лингвистикалық), «Ойна және ойлан» (танымдық), «Музыкалық
–
ырғақты қозғалыстар» (денсаулық және дене дамуы), «Халық –
өнердің қайнар
көзі» (эстетикалық) және «Адамгершілік тәрбие» (әлеуметтік даму) енгізілген.
Әр блок балаларға түсінікті және қолжетімді алты негізгі тақырып түрінде
берілген
-
«Отбасы», «Балабақша», «Ойыншықтар», «Жануарлар әлемі», «Жыл
мезгілдері», «Қазақстан». Өз кезегінде олардың мазмұны оқу
-
тәрбиелік үдерісті
ұйымдастырудың үш векторын
-
педагогтың тәрбиелік және оқыту әсері,
балалардың бір
-
бірімен өзара дамуын қамтамасыз ететін жағдайларды
ұйымдастыруы және педагогтың интегративтік тәсіл негізінде даму ортасын
ұйымдастыруын қарастырады. Сонымен қатар,осы бағдарламалар оқу
-
әдістемелік
кешеннің толық жинағын әзірлеуді талап етеді.
«Қайнар» бағдарламасында балаларды тәрбиелеу, оқыту мен дамытудың
тұлғаға бағдарланған жүйесі ұсынылған. Бағдарлама арнайы әзірленген оқу
-
әдістемелік кешенмен сүйемелденіп, бағдарламаға арналған қосымша материал
бір жүйеге келтірілген.
«Қарлығаш» бағдарламасының ерекшелігі оны ата
-
аналарға арналған
консультациялық пункттерде және толық емес, яғни күні бойы болмайтын шағын
орталықтардың оқу
-
әдістемелік үдерісінде қолдану мүмкіндігінің болуында.
Бағдарлама МЖМБС талаптарына сай басты құзіреттіліктерді қалыптастыруды
көздейді. Әр білім беру саласы меңгерудің нақты индикаторларымен
сүйемелденген және толық бағдарламалық
-
әдістемелік қамтамасыз етілген
(7 атауы бар). Атап айтсақ, бұл бағдарлама мектепке дейінгі тек орта буын
балаларына арналған (4
-
5 жас).
Республикадағы жалпы орта білім беруді дамытудың басты мақсаты
-
интеллектуалды, рухани және дене бітімі дамыған азаматты қалыптастыру, оның
еліміздің экономикалық гүлденуі үшін осы тез өзгеріп отыратын әлемдегі бәсекеге
қабілетті адами капиталының табысты болуын қамтамасыз ететін білім алудағы
барлық сұранысын қанағаттандыру деп белгіленген. Белгіленген мақсатқа жетуді
айқындаушы негізгі құжат болып табылатын Мемлекеттік жалпыға міндетті орта
білім беру стандарты
-
базалық білім беру мазмұнын, оқу жүктемесінің
максималды көлемін және білім алушылардың дайындық деңгейін реттейді.
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
154
Орта білім берудің қолданбалығын сақтау мақсатында және базалық білім
беру мазмұнына мемлекеттік талаптарды
сақтау үшін инварианттық компонент
былайша айқындалған
-
бастауыш, жалпы сағат
көлемдерінен 90%
-
дан төмен
емес, негізгі орта
- 85%-
дан және жалпы орта білім
- 75%-
дан төмен болмауы
(4.1.1
сурет).
4.1.1 сурет. Жалпы орта білім МЖМБС: инварианттық компонент
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері
2012 жылы дифференциалдық оқытуды іске асыру және білім алушылардың
танымдық сұраныстарын қанағаттандыру мақсатында вариативтік компоненттер
есебінен жекелеген пәндерді тереңдетіп оқытуды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін
типтік оқу жоспарлары әзірленуде. Сонымен қатар барлық типтік оқу
жоспарларындағы инвариативтік компонент өзгеріссіз қалдырылған, бұл барлық
типтегі және жалпы білім беретін ұйымдардың бәрі үшін базалық білім беру
мазмұнына бірдей талапты қамтамасыз етеді.
Типтік оқу жоспарындағы инварианттық және вариативтік компоненттері
арасындағы оқу сағаттарының түрлендірілуі
мемлекеттік тілді үйренуге сағаттарды
арттыруды көздейді. Орыс тілді мектептерде мемлекеттік тілді оқыту бастауыш
сыныптарда
-
4 сағат, ал орта және жоғарғы буында 6 сағатты құрайды.
Пәндік нәтижелер екі деңгейде белгіленген –
базалық (міндетті) және озық
(1-
7 сыныптарда болуы мүмкін, алдын
-
ала бейіндік –
8-
9 сыныптарда және
бейіндік –
10-
11 сыныптарда ).
Оқу пәндерін
базалық меңгеру деңгейі қажетті және
міндетті минимумды және
озық (мүмкін/ алдын
-
ала бейіндік /
бейіндік) –
білім
алушылардың білім көлемі, дағды және ептіліктерінің терең және кеңірек болуын
90%
85%
75%
Бастауыш
Негізгі орта
Жалпы орта
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
155
қамтамасыз
етеді.
Бастауыш және негізгі орта білім берудің деңгейлеріндегі оқу
пәндерін мүмкін/алдын
-
ала бейіндік меңгеру көлемі дифференциялық оқыту
нәтижелерімен, бейіндік деңгей жалпы орта деңгейде –
бейіндік оқыту
нәтижелерімен анықталады.
2012 жылы Жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті
стандарты бекітілді, 12 типтік оқу жоспары әзірленді. Қолданыстағы мектептік білім
беру мазмұнының құрылымына айтарлықтай өзгерістер енгізілген, оның ішінде
жаңа пәндер енгізіліп, кейбір пәндердің –«Орыс сөзі» пәнінің орнына
интеграцияланған «Орыс тілі», «Орыс әдебиеті» пәндері, ал ертедегі «Қоғамтану
негіздері» және «Жаратылыстану» пәндерінің орнына «Адам. Қоғам. Құқық»
пәндері енгізіліп, олардың тұжырымдамалары да өзгерген. Пәндердің
интеграциялануы түлектердің жаңа білім беру ортасына жеңіл бейімделуіне,
болашақта жоғары оқу орындарында білім алу кезінде алған білімдерімен бағыт
-
бағдарлануы мен пайдалана алуына көмектеседі. Мектептік білім беру 59 пәндері
бойынша оқу жүктемесінің қысқартылуы немесе ұлғайтылуы жағына өзгеру бар.
Білім беру жүйесінің даму стратегиясының басымдылығының бірі
12-
жылдық
білім беру моделіне көшуге
дайындық болып табылады. Жаңа әдіснама
мектептердің эксперимент режиміндегі білім беру қызметін іске асырушы,
экспериментальды мектептер мен сыныптардың жинаған тәжірибесін есепке ала
отырып қалыптастырылады. Үдерісті нормативтік және оқу
-
әдістемелік
қамтамасыз
ету үшін Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігімен авторлық
ұжым
қалыптастырылып, эксперименталдық 10
-
шы сынып үшін Типтік оқу жоспары
әзірленіп, экспериментальдық сыныптар үшін 36 оқу бағдарламалары мен
34 оқулық әзірлемелері аяқталып, 76 оқу
-
әдістемелік
кешен –
аяқталу сатысында.
2012 жылғы эксперименталдық жұмыстың негізгі мақсаты жаңа білім беру
мазмұнын саралаудан және апробациядан өткізу, оқушылардың жеке қабілеттерін
дамыту, оқушылардың өзіндік оқуларын қалыптастыру болып табылады.
Эксперименталдық қызмет оқушылардың жаңа оқу бағдарламаларын меңгеру
деңгейлерін анықтауға, ОТҮ білім берудегі денсаулық сақтағыш технологияны
қолдануы, жаңа технологияны (жобалық
-
зерттеушілік технология, тұлғалық
-
бағдарлық оқыту және
т.б
.
) енгізуге бағытталған. Оқу жоспарын құрудағы
негізгі
принцип етіп оқушылардың жас мүмкіндіктері мен қызығушылықтарын есепке алу
арқылы интеграцияланған және жүйеленген курстармен үйлестіру, оқу қоғамдық
-
гуманитарлық, жаратылыстану
-
математикалық, эстетикалық циклдарды ұтымды
қабыстыру, ана тілі, математика және дене тәрбиесінен басқа басым пәндердің
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
156
болмауы, сондай
-
ақ оқу пәндерін дамытудағы үздіксіздік пен бірізділіктің болуы.
«Қоғамтану» блогы екі пәнге –
«Қазақстан тарихы» және «Әлем тарихы»
пәндеріне дифференцияланады. Егер 5
-
шы сыныптағы «Жаратылыстану»
физикалық география, биология, физика, химия және өзін
-
өзі
тану пәндеріне
интеграцияланса, онда 6
-
шы сыныпта биология және географияны оқытудың
алдын
-
ала, дайындық курстары туралы мәселелер қарастырылған. 7
-
шы
сыныпта биология және географияның жүйелік курстары жалғастырылады.
«Жаратылыстану» білім саласы қоршаған орта туралы білімін тереңдетілген түрде
алу үшін, ғылым жетістіктерін практикада қолдану дағдыларын қалыптастыру үшін
оған «Физика» оқу пәнін енгізу арқылы кеңейту мақсаты
көзделген. Алгебра
пәнінен білімдерін одан әрі жүйелеу және оқушының кеңістік қиялы мен логикалық
ойлау қабілеттерін, интуициясын дамыту процесінде геометриялық білім ролін
арттыру мақсатында «Математика» оқу пәні
екі жүйелілік курстарға –
«Алгебра»
және «Геометрия» (сызу элементтерімен)
дифференцияланады. Барлық
оқулықтар мұғалім
-
экспериментаторларға арналған әдістемелік нұсқаулықтармен
сүйемелденеді. Оқушылардың отандық және шетелдік әдебиеттердің эстетикалық
және жоғары адамгершілік құндылықтарына араластыру, тарту үшін және тілі
дамыған
тұлғаны қалыптастыру үшін қазақ, орыс, шетел тілдері мен әдебиеті
оқытылады.
Білім берудің мектептік компоненті оқушылардың таңдау курстарын және
факультативтік курстарды оқыту көзделген. Барлық оқушылар үшін міндетті
апталық оқу жүктемесі
-
30 сағатты, таңдауы бойынша және факультативтік
курстардың қорытынды оқу жүктемесі
-
33 сағатты құрайды.
Орыс тілінде оқытатын мектептерде қазақ тілін, ал қазақ тілінде оқытатын
мектептерде орыс тілін
жүргізу барысында информатика, шетел тілдерін оқыту
сыныпта 25 адам және одан көп болған жағдайда топшаларға бөлу арқылы жүзеге
асырылады.
9-10
–
шы сыныптар негізгі орта білім берудің 3
-
ші сатысы болып табылады.
Бұл сатыда ғылым негіздерін жүйелеп меңгеру мен базалық мәдени деңгейдің
қалыптасуы
қамтамасыз
етіледі. Биология, география, физика, химия жүйелік
курстарын оқыту жалғастырылады. Технология (еңбек сабағы) пәнін өткізуде
сыныптар гендерлік айырмашылықтары жағынан топтарға бөлінеді. Барлық
оқушылар үшін міндетті апталық оқу жүктемесі
-
30 сағатты, таңдауы бойынша
және факультативтік курстардың қорытынды оқу жүктемесі
-
33 сағатты құрайды.
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
Достарыңызбен бөлісу: |