Сборник содержит материалы избранных докладов участников международной



Pdf көрінісі
бет67/70
Дата06.03.2017
өлшемі8,85 Mb.
#7959
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   70

Бұлақты өңірінің картасы

еңбегінде  Мұғалжар  тұлғасында  жазған.  Жер  атауын  Е.Қойшыбаев  пен  А.Әбдірахманов

сияқты  зерттеушілер  ертедегі  түркі  ру,тайпалары  аттарымен  байланыстырады.

Алғашқысы  «мұған  жары»  (мұған -түркі  тайпасы  деп  көрсетіледі).  Бұл  топшыламаларды

құптауды қолаулы көрмей отырмыз. Оның түрлі себептері бар. Біріншіден, «мұған» атты

ру,тайпасы  жөнінде  ауыз  тұшырлықтай  тарихи  дерек  жоқтың  қасы.  Екіншіден,

мекендеген жер атауының ру,тайпаларға жағысуы сирек кездесетін жағдай. Осы себептен

де,  Мұғалжар  венгрлердің  «мадьяр»  аталуына әсерін  тигізген  деудің де қисыны  бола

бермейтін  сияқты.  Венгрлердің  V  ғасырға  дейін қазіргі  башқұрттар  орналасқан  жерде

болғаны  тарихтан  белгілі.  Бірақ сол  кезде  венгрлер өздерін  «Мадьяр»  демей өлкеміздің

ерекшелігін  ауыл  атауымыздан  да  байқауға  болады.  Жер -су  атауы әдетте  олардың

бедеріне,  жаратылыстағы  бейнесіне, құбылысына  байланысты қойылады.  Біз  араб  тілі

дерегін ұсынбақпыз.  Онда:  «махаджар»  сөзі  біздің түсінігіміздегі  «тас  жару»,  кейде

«тасты»  іспеттес ұғымға  нұсқайды.  Ал,

парсы  тілінде  «мәһджәр» - шарбақ,дуал;

«моһәджджәр» -тасқа  айналған,тас  болып қатқан  мағыналарын  береді.  Түркі  тілдері  мен

араб, парсы тілдері арасындағы ауыс -түйіс өте ерте заманнан басталғанын ескерсек, мына

көрсеткен деректерді сырт қалдыруға болмайды..



Бұлақты өңірінің картасы

еңбегінде  Мұғалжар  тұлғасында  жазған.  Жер  атауын  Е.Қойшыбаев  пен  А.Әбдірахманов

сияқты  зерттеушілер  ертедегі  түркі  ру,тайпалары  аттарымен  байланыстырады.

Алғашқысы  «мұған  жары»  (мұған -түркі  тайпасы  деп  көрсетіледі).  Бұл  топшыламаларды

құптауды қолаулы көрмей отырмыз. Оның түрлі себептері бар. Біріншіден, «мұған» атты

ру,тайпасы  жөнінде  ауыз  тұшырлықтай  тарихи  дерек  жоқтың  қасы.  Екіншіден,

мекендеген жер атауының ру,тайпаларға жағысуы сирек кездесетін жағдай. Осы себептен

де,  Мұғалжар  венгрлердің  «мадьяр»  аталуына әсерін  тигізген  деудің де қисыны  бола

бермейтін  сияқты.  Венгрлердің  V  ғасырға  дейін қазіргі  башқұрттар  орналасқан  жерде

болғаны  тарихтан  белгілі.  Бірақ сол  кезде  венгрлер өздерін  «Мадьяр»  демей өлкеміздің

ерекшелігін  ауыл  атауымыздан  да  байқауға  болады.  Жер -су  атауы әдетте  олардың

бедеріне,  жаратылыстағы  бейнесіне, құбылысына  байланысты қойылады.  Біз  араб  тілі

дерегін ұсынбақпыз.  Онда:  «махаджар»  сөзі  біздің түсінігіміздегі  «тас  жару»,  кейде

«тасты»  іспеттес ұғымға  нұсқайды.  Ал,

парсы  тілінде  «мәһджәр» - шарбақ,дуал;

«моһәджджәр» -тасқа  айналған,тас  болып қатқан  мағыналарын  береді.  Түркі  тілдері  мен

араб, парсы тілдері арасындағы ауыс -түйіс өте ерте заманнан басталғанын ескерсек, мына

көрсеткен деректерді сырт қалдыруға болмайды..



Бұлақты өңірінің картасы

Бұлақты өңіріне саяхат

Бұлақты өңіріне саяхат

Бұлақты өңіріне саяхат

Бұлақты өңірінің маршруты

Бұлақты өңірінің маршруттық зерттелуі ауылдың физикалық -географиялық орнынан

басталды. Әрбір  аялдамаға  географиялық тұрғыда  зерттеу  жұмыстары  жүргізілді.  Яғни

сол  аялдаманың атауы  неліктен  сол  атауға  ие  екендігі  анықталды.  Осы  маршруттық

зерттеуде осы өңірдің ақсақалдарынан  ақыл -кеңес  ала  отырып  осы  атаудың аталуын

білдік. Сондай-ақ  қосымша әдебиеттер және қосымша деректер қолдандылды. Осы өңірге

маршруттық зерттеу жұмысын жүргізу арқылы көптеген мәліметтер жинақталды.

Қазақ халқында «Көзбен көрген рас, құлақпен естіген өтірік» -деген нақыл сөз бар.

Пайдаланған әдебиеттер

1. Бейсенова Ә, Қарпекев Қ, Қазақстанның физикалық - географиясы .Алматы.2008 ж

2.Қ.Жарықбаев. Ақылдың кені.Алматы,1970 ж, 267 бет

3. Ұ.Есназарова. Топономикалық анықтама, 1994 ж

0

5

10



15

20

25



30

35

40



Бұлақты өңірінің маршруты

Бұлақты өңірінің маршруттық зерттелуі ауылдың физикалық -географиялық орнынан

басталды. Әрбір  аялдамаға  географиялық тұрғыда  зерттеу  жұмыстары  жүргізілді.  Яғни

сол  аялдаманың атауы  неліктен  сол  атауға  ие  екендігі  анықталды.  Осы  маршруттық

зерттеуде осы өңірдің ақсақалдарынан  ақыл -кеңес  ала  отырып  осы  атаудың аталуын

білдік. Сондай-ақ  қосымша әдебиеттер және қосымша деректер қолдандылды. Осы өңірге

маршруттық зерттеу жұмысын жүргізу арқылы көптеген мәліметтер жинақталды.

Қазақ халқында «Көзбен көрген рас, құлақпен естіген өтірік» -деген нақыл сөз бар.

Пайдаланған әдебиеттер

1. Бейсенова Ә, Қарпекев Қ, Қазақстанның физикалық - географиясы .Алматы.2008 ж

2.Қ.Жарықбаев. Ақылдың кені.Алматы,1970 ж, 267 бет

3. Ұ.Есназарова. Топономикалық анықтама, 1994 ж



Бұлақты өңірінің маршруты

Бұлақты өңірінің маршруттық зерттелуі ауылдың физикалық -географиялық орнынан

басталды. Әрбір  аялдамаға  географиялық тұрғыда  зерттеу  жұмыстары  жүргізілді.  Яғни

сол  аялдаманың атауы  неліктен  сол  атауға  ие  екендігі  анықталды.  Осы  маршруттық

зерттеуде осы өңірдің ақсақалдарынан  ақыл -кеңес  ала  отырып  осы  атаудың аталуын

білдік. Сондай-ақ  қосымша әдебиеттер және қосымша деректер қолдандылды. Осы өңірге

маршруттық зерттеу жұмысын жүргізу арқылы көптеген мәліметтер жинақталды.

Қазақ халқында «Көзбен көрген рас, құлақпен естіген өтірік» -деген нақыл сөз бар.

Пайдаланған әдебиеттер

1. Бейсенова Ә, Қарпекев Қ, Қазақстанның физикалық - географиясы .Алматы.2008 ж

2.Қ.Жарықбаев. Ақылдың кені.Алматы,1970 ж, 267 бет

3. Ұ.Есназарова. Топономикалық анықтама, 1994 ж



«PISA, TIMSS ЗЕРТТЕУЛЕРІНІҢ ТАЛАПТАРЫ,ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ НЕГІЗІНДЕ

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖАРАТЫЛЫСТАНУ -ҒЫЛЫМИ САУАТТЫЛЫҚТАРЫН

ДАМЫТУДА МҰҒАЛІМДЕРДІҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ІЗДЕНІСІ»

№55 жалпы орта білім беретін мектеп

Биология пәнінің мұғалімі Су лтангалиева Гаухар Темірхановна

Геогерафия пәнінің мұғалімі Кеулова Айгерим Максотовна

Мектептегі білімнің  қазіргі кездегі моделінде сауаттылықтың екі нысаны бар екенін атап

өтуге  болады,  олар – жалпы  және  функционалдық. Жалпы  сауаттылық жүйеле нген  білімнің

негізінде қалыптасады  және  адамның  қоршаған  ортаны  дұрыс  түсінуіне  негізделеді.  Ал

функционалдық сауаттылық дегеніміз – адамның сыртқы  ортамен  (қазіргі өмірмен) қарым -

қатынасқа түсу қабілеттілігі және онда қызмет етуге тез арада бейімделуі жә не құзыретті, әрі

тиімді  іс-әрекетті  айтады.  Сондықтанда қазіргі  кезде    білім  берудің мазмұнын  жаңартудың

негізі – функционалдық сауаттылықты  дамыта  отырып,  білім  сапасын  арттыру  болып

табылады. Функционалдық сауаттылықты қалыптастыру бұл шығармашыл,жау апкершілігі

мол,  бәсекеге

қабілетті  тұлға қалыптасуына  жағдай  туғызу.

Ол үшін  адамның

қызығушылығын жүзеге асыру және адамның  қоғаммен және қоршаған ортамен өзара қарым

-

қатынасын  байланыстыру   керек. Сонымен бірге, әлем тез өзгеріп жатқанда функционалдық



сауаттылық адамдардың әлеуметтік, мәдени, саяси және экономикалық іс -әрекеттерге белсенді

араласуын анықтайтын, «өмір бойы оқу» парадигмасын іске асыру жолындағы негізгі базалық

факторларына  айналды.  «Функционалдық сауаттылық» деген түсінік 20 -шы ғасырдың 60-шы

жылдарында  ЮНЕСКО құжаттарында  пайда  болды,  одан  кейін  осы  түсінік ғалымдар  мен

педагогтардың еңбектерінде  көптеп қолданыла  бастады. Дүниежүзілік  білім  кеңістігіне

ойдағыдай  ену  көрсеткіштерінің біріне  халықаралық білім  стандарттарын  орындау

жатады, өйткені  онда  функционалдық сауаттылықты қалыптастыру  басым  міндеттердің

бірі  ретінде  көрсетілгенДүниежүзілік  білім  кеңістігіне  ойдағыдай  ену  көрсеткіштерінің

біріне  халықаралық білім  стандарттарын  орындау  жатады, өйткені  онда  функционалдық

сауаттылықты қа лыптастыру  басым  міндеттердің бірі  ретінде  көрсетілген Халықаралық

зерттеулердің нәтижелері оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыруға бағытталған

Қазақстан  Республикасындағы  білімнің даму  стратегиясын  анықтауға  жәрдемін  тигізді.

Солардың бірі  ретінде  жаңа қабылданған  11  жылдық білім  берудің, сонымен қа тар

қабылданатын  12  жылдықтың мемлекеттік  стандарттарында  оқушылардың функционалдық

сауаттылығын дамыту білім беру саласының басым бағыттарының бірі ретінде қарастырылып

отыр.  Функционалдық сауаттылықтан  күтілетін  нәтиже  білім  алушылардың түйінді  және

пәндік құзыреттерді (практикалық жағдайларда және әлеуметтік бейімделу процесінде оларды

тиімді қолдана  білу)  меңгеруі  болып  табылады.    Сондықтанда қазіргі  кезде Қазақстан

Республикасының орта  білім  жүйесіндегі  орта  мектеп  бітірушілерін  даярлауды  халықаралық

стандарттарға, Қазақстанның  әлемдік  білім  беру  кеңістігіне  кіру  талаптарына  сәйкестендіру

көзделіп отыр. Осындай зерттеулердің бірі -PISA, TIMSS

зерттеулері.

PISA  зерттеуінің мақсаты

– мектептің білім  беру  тиімділігін  15  жастағы

оқушылардың м атематикалық сауаттылығы,    оқу  сауаттылығы  және    жаратылыстану -

ғылыми  сауаттылығы    бойынша  оқу  жетістіктерін  бағалау    арқылы  анықтау,  яғни  бұл

бағдарлама  оқушылардың оқу  барысында  алған    білімдері  мен  дағдыларын өмірлік

жағдайларда қолдана  білу  машықтарын,

нақты  бір  оқу  пәндерімен  тікелей  байланысты

емес мәселелерді шеше білу құзіреттіліктерін бағалауға бағытталған. Бұл әрбір қатысушы

елге  білім  беру  жүйесінің стратегиялық мақсатын  анықтауға  мүмкіндік  береді.  PISA

зерттеуі  2000  жылы  басталып, үш  жылдық кезеңмен  (2000,  2003,  2006,  2009,  2012,  2015)

өткізіледі.  Халықаралық  PISA зерттеуі  15  жастағы  оқушылардың

математикалық

сауаттылығы,  оқу сауаттылығы және  жаратылыстану -ғылыми сауаттылығы бойынша оқу

жетістіктерін бағалайды.



Оқу  сауаттылығы

– жазба  мәтіндерді  түсіну, өз  мақсатына  жету үшін    оның

мазмұнын қолдану, қоғам өміріне  белсенді қатысу үшін  білімі  мен    мүмкіншіліктерін

дамыту қабілеті  (оқу сау аттылығы  2000, 2009 жылдары  жүргізілді).

Математикалық сауаттылығы - өзі тұрып жатқан әлемде математика  рөлін анықтау

және  түсіну,  жасампаз,  мүдделі  және  ойшыл  азаматқа  тән      дәйектелген  математикалық

пікір айту және математиканы қазіргі таңда және  болашақта қажеттілікті қанағаттанды ру

үшін қолдана алу қабілеті  (математикалық сауаттылығы 2003, 2012 жылдары жүргізілді).

Жаратылыстану-ғылыми  сауаттылығы

– нақты  жағдайларда ғылыми

әдіс

көмегімен  шешілетін  және  зерттелінетін  проблемаларды  анықтау үшін,    тәжіри бе  мен



бақылау  негізінде қорытындыға қол  жеткізу үшін  жаратылыстану    білімін қолдану

қабілеті.  Бұл қорытындылар

қоршаған    ортаны    және    оған    адам    ісімен  енгізілетін

өзгерістерді  түсіну үшін,  сонымен

қоса    тиісті    шешімдерді қабылдау үшін

қажет


(жаратылыстану-ғылыми сауаттылығы  2006, 2015  жылдары жүргізіледі).

PISA зерттеулерінің талаптары  мен  ерекшеліктері:

PISA зерттеуі 15-жастағы оқушылардың жаратылыстану бағытындағы  пәндерден  білім

жетістіктерін  мынадай   мазмұн   бойынша  тексереді:

Жаратылыстану пәні бойынша:

- заттың құрылысы және құрамы;

- атмосфералық өзгерістер;

- физикалық және химиялық өзгерістер;

- қуат өткізу;

- күш және қозғалыс;

- физиологиялық өзгерістер;

- генетикалық бақылау;

- экожүйе;

- әлемдегі жер;

- географиялық өзгерістер.

Оқушылардың білім  жетістіктері  мынадай құзыреттіліктер  бойынша   тексеріледі:

Жаратылыстану пәні бойынша:

– жаратылыстану құбылыстарын сипаттай алуы, түсіндіре білуі және  болжай алуы;

– құбылыстарға ғылыми түсінік бере білуі;

– ғылыми дәлелдерді пайдалануы және тұжырымдауы.

Зерттеу тапсырмалары мынадай жағдаяттарға сәйкес болады:

Жаратылыстану пәні бойынша:

– өмірдегі жаратылыстану;

– денсаулық;

– жер және қоршаған орта;

– жаратылыстану және техника.

Әрбір  тапсырма  бір  мәселені  суреттеген  мәтінді қамтиды  және  мәтінмен

қатар  төрт

немесе бес нұсқада жауабы бар сұрақтар, немесе таңдау бойынша қатар екi жауабы болуы

мүмкін жорамалдар мен нақты бекiтулер қалыптарында   көрсетiлген қиындық дәрежесі

әртүрлі бірден  алтыға  дейін    сұрақтарды қамтиды.    Сұрақтардың    қалған    бөлімдеріне

оқушылар өз    жауаптарын құрастырулары    керек,    олардың кейбiрi қысқа      жауапты,

қалғаны  толық жауаптарды  талап  етедi. Соңғысы  тест  тапсырушылардан жеке өзіндік

пiкiрді  талап  етедi  және өз  көзқарасын  айқындауға    мүмкiндiк    бередi.

Өзге    кейбір

сұрақтар    оқушылардан    шеңберде    шектелген    жауаптар    нұсқаларын      таңдауын    талап

етеді,  дұрыс  немесе    бұрыс болып  бағаланады (жабық  құрастырылған  жауаптар). Тест

жұмыстары аяқталғаннан    соң,    әрбір    оқушы    жарты    сағаттың ішінде    білім    алатын

мекемесi,  отбасы,    араласатын    ортасы, өз    мүдделері  туралы    сұрақтарға  жауап  беріп,

сауалнама        толтырады. Қосымша    бiлiм ұйымдары әкiмшiлiгiнен    де  сауалнамалар

жүргiзiледi. Жауаптардың бағалануы халықаралық жауаптарды кодтау нұсқауының қатал



орындалуы  бойынша    жүргiзiледi, әрбiр  жауап өз  кодына  сәйкестелініп,  бiлiктi

мамандармен iске  асырылады.. Зерттеу  нәтижелерін  статистикалық  өңдеу  барысында

әрбiр  оқушыға әрбір    топтағы тапсырманы    орындауына қарай  (оқу,  математика  және

жаратылыстану    бойынша)  халықаралық  1000 -балдық шкала  бойынша  балл қосылады.

Сонымен қатар,  тапсырма    барлық тестіленушілермен қаншалықты    орындалғанына

байланысты

әрбiр  тапсырмаға  аталған  шкалаға  с әйкес

нақты  балл

қосылады

(тапсырманың  қиындығы үшін). Әрбір  елдің нәтижелерін  талдауда  және  халықаралық

шкаланы

құрастыруда  жеке  елдердің тапсырмаларды  орындау  ерекшелiктерi  есепке



алынады.  Ал қатесі  бар  тапсырмалар,  мысалы,  полиграфиялық немесе    аудар масында

қателескен  тапсырмалар талдаудан шығарылып тасталады.



Халықаралық  TIMSS    (Trends  in  Mathematics  and  Science  Study)

зерттеу і

оқушылардың

математика

және    жаратылыстану    бағытындағы  пәндерден    білім

жетістіктерін  анықтауды  мақсат  етеді.  Зерттеу оқушылардың қабілеттерін  емес, ол оқу

барысында  меңгерген  білімдері  мен  дағдыларын өмірлік    жағдайларда

қолдана    білу

қабілеттерін  бағалауға  бағытталған .  Яғни  бұл  зерттеудің

мақсаты

– математика  мен



жаратылыстануды    оқыту

үрдістерін  дамыту

үшін    зерттеуге

қатысушы    елдерді

оқушылардың білім  жетістіктері  туралы    салыстырмалы    ақпаратпен

қамтамасыз

ету.Халықаралық  TIMSS зерттеуі  1995  жылы  басталып,  тө рт  жылдық кезеңмен  (1995,

1999,  2003,  2007,  2011,  2015) өткізіледі. Қазақстанда    бұл    зерттеуді    алғаш    рет    2007

жылы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым  министрлігіне қарасты «Ұлттық білім

беру  сапасын    бағалау  орталығы» өткізеді.Зерттеудің негізгі әдіс-тәсілі – сауалнамалар

жүргізу  және  тестілер  алу.  Оған  бастауыш  мектепті,  яғни  4 -сыныпты  және  8 -сыныпты

бітірген  оқушылар қатысады. Бұл зерттеу  Білім жетістіктерін бағалаудың Халықаралық

Ассоциациясымен    (IEA)    жүзеге  асырылады.  Халықаралық  TIMSS

зерттеуінде

үш

математикалық  құзыреттiлiктiң деңгейлерi қарастырылады:      білім  деңгейi,



қолдану

деңгейі,  тұжырымдау деңгейi.

Білім деңгейі бойынша:– оқушылардың терминдерді,  сандардың  қасиеттерін  еске

түсіру  арқылы суреттеу; есептеу; – график пен кестеден мәліметті алу; – құралдарды

қолдану; – классификациялау, математикалық объектілерді тану қабілеттері бағаланады.

Қолдану деңгейі бойынша:

– нәтижелі шешу тәсілін таңдау; – математикалық ақпаратты көрсету; – модельдеу; –

тізбек тапсырмаларды орындау; – стандартты есептерді шешу қабілеттері

бағаланады.Ойлау деңгейі бойынша: – объектілердің арасындағы тәуелділікке анализ

жасау; – қорытындылау, әр түрлі шешу жолдарын синтездеу; – дұрыс/бұрыс

айтылғандарды дәлелдеу; – стандартты емес есептерді шешу қабілеттері бағаланады.

Бұл зерттеулердің ерекшеліктері:

 қатысушы-елдерге  оқушылардың білім  жетістіктерінің

нәтижелері ндегі

қозғалысты ,

білім  беру  жүйесіндегі  болып  жатқан өзгерістерді    бақылауға,  жүргізілген

реформалардың

салдарын анықтауға мүмкіндік береді.

 «Оқушылар  нені  меңгерген  немесе  не  істей  алады?», - деген  сұрақтарға  жауап

алынады;

 Сапалы  білімнің  қолжетімділігі қамтамасыз  етіледі.    білімді  игеру  және

мектептердің оқыту  нәтижесіне әлеуметтік -экономикалық жағдайдың ықпалы

айқындалады;

Стандарттардың нақтылығы  анықталады.  Мемлекеттің    әр  аймағында  орналасқан

мектептердің оқыту нәтижесі сол облыстарға тән кемшіліктер мен жетістіктерді анықтауға

мүмкіндтуғызады;

Мәтін    Тұқым


Бір  күні  бидай  тұқымдары  жоғалып  кетеді  де,  оларға  іздеу  салынады.Оларды

іздеушілер Шерлок  Холмс пен доктор Ватсен.Олар ұзақ іздеуден кейін ша ршап, бір жерге

тоқтайды  .  Кенет    Шерлок  Холмс    жерде  шашылып  жатқан    бидай  дәнін    және  ағашқа

жабысып қалған қамырды көреді де,айқай салады. –Ватсен,мына  жерден 5-6 бидай дәнін

және қамыр  тауып  алдым  .Егер  олардың  құрамында ұқсастық болса,  онда    бидай

бір


бәлеге ұшыраған және  ол осы жақын маңда, тез табамыз,  жүр кеттік деп тұра жөнеледі.

Холмс қамырды  дәкеге  орап,стакандағы  суға    жуады,  сонда    су  лайланады.Дәл

солай,бидайды  да  салып,  екеуінің  үстіне  йод  ерітіндісін    тамызады,  сонда  су

көгереді.Екеуі    бұлардың  құрамының бір  екеніне    көз  жеткізеді  де, әрі қарай  іздеуге

кетеді.  Көп ұзамай    бидайды  тауып  алады  да,  жаза  ретінде    сынауыққа  салып

қыздырады.Сонда                  сынауықтың  қабырғаларында    су  тамшылары  пайда  болады  .

Сынауықты  одан әрі қыздыра  бере ді.Тұқым  көмірленеді,  сынауықта    түтін  пайда

боладыда, жанып болғаннан кейін күл қалады.

Сұрақ №1. Стакандағы суға  йод  ерітіндісін  тамызғанда неліктен көгереді ? ------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---Сұрақ №2.Егер олардың құрамында ұқсастық болса, онда бидай бір пәлеге ұшыраған

дегенді қалай түсінесіңдер ? --------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--- Сұрақ №3. Тұқымды қыздырғандағы    сынауықтың қабырғаларында  су тамшылары

қайдан пайда болды? -----------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---Сұрақ №4. Күл қайдан түзілді және күлдің қандай  пайдасы бар ? ------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

------Сұрақ №5. «Иә/ Жоқ» жауаптарын таңдаңыздар :

Қосжарнақтыларда екі тұқым жарнағы болады

иә

жоқ



Бидай дәнегінің едәуір бөлігін эндосперм  алып жатыр

иә

жоқ



Қыздырғанда тұқымның құрамындағы бейорганикалық заттар

жанады


иә

жоқ


Бидайдың құрамында крахмалға қарағанда нәруыз көп

иә

жоқ



Даражарнақтыларда бір тұқымжарнағы болады

иә

жоқ



Мәтін. Саңырауқұлақтар .

Саңырауқұлақтар – жер  бетіндегі  ең саны  көп  тірі  ағзалар.  Саңырауқұлақтардың

көбісінің

микроскопиялық  өлшемдері  бар  болса  да,  олардың

арасында  біздің

ғаламшардың мекендеушілерінің арасындағы  ең ірілері  де  бар.  Саңырауқұлақтар  барлық

жерде - ормандарда,  шөл  жерлерде  және  тіпті  адамның терісінде  де  кездеседі.

Өсімдіктерден айырмашылығы, саңырауқұлақтар қараңғыда өсе алады, өйткені өмір сүру

үшін оларға дайын органикалық азық қажет. Саңырауқұлақтардың көбісі өлі органикалық

қалдықтармен қоректенеді,

бірақ кейбір  түрлері  тірі қоректен  де  бас  тартпайды.  Біз

оларды  көп  жағдайларда  мүлдем  байқамаймыз:  саңырауқұлақтардың көбісі өздерінің

азықтарының бойында өмір  сүреді  және  біздің көзімізге  көбею  кезеңінде ғана  көрінеді.

Саңырауқұлақтардың жемісті  денелері – ғаламшардағы  тірі  нысандардың ең  қызықты

түрлерінің бірі. Олар өздерінің пішіндерімен құстардың ұяларын, шаштың будасын және

тіпті  адамның  құлағын  еске  түсіруі  мүмкін.  Жемісті  денелер  споралардың пайда  болуы

мен  таратылуы үшін қызмет  етеді  және  көп  жағд айда  жерде  немесе  ағашта өседі

1 - тапсырма:  Саңырауқұлақтар  бір  жерде өсімдіктер  сияқты қозғалмай  тіршілік  етіп,

дайын органикалық заттармен қалай қоректенеді? ----------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2- тапсырма : «Иә/ Жоқ» жауаптарын таңдау .

Саңырауқұлақ – өсімдік

Иә

Жоқ



Саңырауқұлақ

дайын 


органикалық

заттармен

қоректенеді.

Иә

Жоқ



Саңырауқұлақ органикалық зат түзеді

Иә

Жоқ



Саңырауқұлақдың сыртында  хитинді

қабықша


қаптайды .

Иә

Жоқ



Саңырауқұлақтардың

микроскоппен

үлкейтіп

көруге болатын түрлері бар.

Иә

Жоқ


3- тапсырма  :    Саңырауқұлақтарды  күнделікті өмірде  пайдалану  кезінде қандай

ережелерді сақтайсыңдар ? ----------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Өз  тәжірибемнен,  теориялық алғам    білімдерімді  саралай  келе  мынадай қорытындыға

келдім..      Функционалдық сауаттылықты қалыптастыру  мен  дамыту  мәселесі  оның міндетті

түрде ғылыми -зерттеу  және әдістемелік қамтамасыз  етілуін қажет  етеді.  Оқушылардың

функционалдық сауаттылығының дамуы  білім  беру  мазмұнын  жаңартуды,  жаңа  оқу

бағдарламаларын  жасауды      және  оқулықтарды қайта қарауды,  алынған  білімді  оқу  және

практикалық жағдайларда қолдана  білуді  талап  етеді. Зерттеуді ұйымдастырушылардың

пікіріне сай, PISA  сынақ жүйесі -қоғам  мен білімге тапсырыс берушілердің сұранысына

сәйкес  білім  беру  деңгейін  анықтау құралы.  Міндетті  негізгі  және  жалпы  орта  білімді

аяқтаушыларға қойылатын  басты  талап – білім  мен  дағдыны  игеру ғана  емес,  оларды

өмірде  пайдалану  болып табылады.  Бүгінгі қоғамның білім  беру  жүйесіне қоятын  басты

талабы – қазіргі қоғамға  нәтижелі  бейімделе  алатын, өз  бетінше  білімді  игеруге  бейім,

қажетті  ақпаратты өздігінен  іздей  білетін,  таба  білетін  және  талдай  білетін  тұлға

тәрбиелеу.




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   70




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет