Список использованной литературы

148 

6. Никишина И.В. Инновационная деятельность современного педагога. Волгоград: Учитель, 2007.  

7.  Полат  Е.С.,  Бухаркина  М.Ю.,  Моисеева  М.В.,  Петров  А.Е.  Новые  педагогические  технологии  в  системе 

образования. - М.: Академия, 2000. 

 

 

КӚПТІЛДІЛІК – ЗАМАН ТАЛАБЫ 

 

Қожанова А.Қ., 

Ақтҿбе ауылшаруашылық колледжінің қазақ тілі мен ҽдебиеті пҽні оқытушысы  

Қазақстан Республикасы Ақтҿбе қаласы 

 

Қазіргі замандағы нарықтық экономиканың дамуы, бизнес саласының ауқымының кеңеюі, ҽртҥрлі елдер 

арасындағы  саяси-экономикалық  қарым-қатынастың  ҿсуі  бҧл  адамдардың  алдына  жаңа  ізденістер,  талаптар, 

жоспарлар  қояды  жҽне  адамдардың  кҿптілді  меңгеруі  бҧл  заман  талабы  екені  ақиқат.  Тілдерді  дамыту  – 

еліміздегі мемлекеттік саясаттың аса маңызды бағыттарының бірі. Тіл мҽселелерін оңтайлы шешу – ҧлтаралық 

қатынастар  ҥйлесімділігінің,  халық  бірлігі  мен  қоғамдық  келісімді  нығайтудың  тҥпқазығы  болып  табылады. 

Елбасымыз ―Тілдердің ҥштҧғырлығы‖ мҽдени жобасын тыңғылықты жҥзеге асыруды ҧсына отырып, қазақ елін 

ҽлемдегі ҥш тілді қатар меңгеретін білімді, саналы ел ретінде танытуымыз қажет екенін атап ҿтті. Біздің мемле-

кеттік тіліміз - қазақ тілі, орыс тілі- ҧлтаралық қарым-қатынас тілі жҽне жаһандық экономикаға табысты кірігу 

тілі – ағылшын тілі болуы тиіс екенін ерекше атап кҿрсеткен.[2] 

«Ҿзге тілдің бҽрін біл ҿз тілінді қҧрметте» дегендей, ҿз тілің бҧл ана тілің, ҿз анаңды қалай қҧрметтесең 

ана  тіліңді  де  солай  қҧрметтеуің  керек.  Бҧл  тек  қана  ҿз  тіліңді  біл  деген  сҿз  емес,  заман  талабын  да  ескеру 

қажет.  Қазіргі  нарықтық  заманында  кҿптілді  меңгеру  бҧл  ҽлемді  тану  деген  сҿз.  Қазір  кҿптілді  білім  беру  – 

мектептегі оқу пҽндерін екі немесе одан да кҿп тілде оқыту, жас ҧрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына 

жол  ашатын,  ҽлемдік  ғылым  қҧпияларына  ҥңіліп,  ҿз  қабілетін  танытуына  мҥмкіншілік  беретін  ең  басты 

қажеттілік.  Кҿптілді  білім  беру  –  кҿптілді  тҧлғаны  қалыптастырудың  негізі.  Қазіргі  кезде  қоғамдық  қатынас 

жағдайында  тҧлғаның  қалыптасу  деңгейі  кҿбінесе  адамның  ҿзін-ҿзі  жҥзеге  асыра  алуына,  бҽсекеге 

қабілеттілігіне жҽне ҽлеуметтік ҧтқырлығына тікелей байланысты. [3] 

Ҽр адамның рухани-адамгершілігін арттыру ҥшін, бҥгінгі тез ҿзгеріп жатқан дҥниеде ҿмір сҥріп, еңбек 

ету ҥшін жан-жақты болу қажет. «Ҿз тілің – бірлік ҥшін, ҿзге тіл тірлік ҥшін» деген нақыл сҿздегідей кҿптілді 

адам қалағанын алады,кҿп нҽрсеге қол жеткізеді, бҽсекеге қабілетті, ҽлемнің қай жерінде жҥрсе де еркін сҿйлеп, 

ҿзінің ойын айта алады, материалдық жағынан да моральдық жағынан да жоғары тҧрады.  

Нарықтық экономика саласы бҽсекеге қабілетті мамандарды дайындауды қажет етеді. Бҧл жоғарғы оқу 

орындарының  барлық  салаларында  жаңа  талапқа  сай  бҽсекеге  қабілетті  маман  даярлауда  ҿте  қажет  міндет 

болып  табылады.  Осыған  орай  білім  беру  жҥйесінде  оқытушыларға  қойылатын  басты  талаптардың  бірі  — 

ҿмірден ҿз орнын таңдай алатын, ҿзара қарым-қатынаста ҿзін еркін ҧстап, кез-келген ортаға тез бейімделетін, 

белгілі  бір  ғылым  саласынан  білімі  мен  біліктілігінін  кҿрсете  алатын,  ҿз  ойын  еркін  жеткізе  алатын  бҽсекеге 

қабілетті, ҽлемдік стандарт деңгейі бойынша тиімді жҧмыс жасай алатын жаңа заманның маманын даярлау.  

Елбасымыз  Нҧрсҧлтан  Ҽбішҧлы  Назарбаев  Қазақстан  халқына  арналған  дҽстҥрлі  «Қазақстан  жолы  - 

2050: бір мақсат,  бір мҥдде, бір болашақ» атты  Жолдауын жариялады. Елбасымыз мынандай басым бағыттар 

бойынша: «Біздің болашаққа барар жолымыз қазақстандықтардың ҽлеуетін ашатын жаңа мҥмкіндіктер жасауға 

байланысты.  ХХІ  ғасырдағы  дамыған  ел  дегеніміз  –  белсенді,  білімді  жҽне  денсаулығы  мықты  азаматтар. 

Барлық дамыған елдердің сапалы бірегей білім беру жҥйесі бар.  

Ҧлттық  білім  берудің  барлық  буынының  сапасын  жақсартуда  бізді  ауқымды  жҧмыс  кҥтіп  тҧр.  2020 

жылға  қарай  Қазақстандағы  3-6  жас  аралығындағы  балаларды  мектепке  дейінгі  біліммен  100  пайыз  қамту 

жоспарлануда.  Сондықтан  оларға  заманауи  бағдарламалар  мен  оқыту  ҽдістемелерін,  білікті  мамандар  ҧсыну 

маңызды. Орта білім жҥйесінде жалпы білім беретін мектептерді Назарбаев зияткерлік мектептеріндегі оқыту 

деңгейіне  жеткізу  керек.  Мектеп  тҥлектері  қазақ,  орыс  жҽне  ағылшын  тілдерін  білуге  тиіс.  Оларды  оқыту 

нҽтижесі  оқушылардың  сындарлы  ойлау,  ҿзіндік  ізденіс  пен  ақпаратты  терең  талдау  машығын  игеру  болуға 

тиіс. » деп бірқатар білім мҽселелерін атап ҿтіп, оны шешудің жолдарын кҿрсетті. [1]  

Елбасымыздың  Қазақстан  халқына  арнаған  Жолдауындағы  мҽдени  жобаларын  жҥзеге  асыра  отырып 

алдыңғы  қатарлы  озық  отыз  елдің  қатарына  кіруде  кҿптілді,  бҽсекеге  қабілетті  маман  тҽрбиелеуіміз  қажет. 

Қазақ елінің ресми тілі – қазақ тілі, ҧлтаралық қарым-қатынас тілі – орыс тілі жҽне ҽлемдік экономикаға табыс-

ты  кіру  ҥшін  қажетті  тіл  бҧл–  ағылшын  тілі  екенін  барлығымыз  жақсы  білеміз.Осы  нарықтық  заманға  сай 

ҿркениетті елдер қатарына қосылудың жолы ҿркендеп келе жатқан жастарға дҧрыс тҽрбие, бағыт-бағдар беру. 

Қазіргі  иновациялық  технологияның  дамуына  байланысты  жастарды  тҽрбиелеу  кҿп  ізденісті  қажет  етеді.  Ол 

ҥшін оқытушының ҿзі жаңа заманға сай, білімі жоғары, сал-дҽстҥрді білетін, еліміздің мҽдени қҧндылықтарын 

ардақтайтын,  саналы,  кҿптілді  азамат  болу  керек,  сонда  ғана  біз  Қазақстанымыздың  болашағын  елестете 

аламыз. 

Бҥгінде жоғарғы оқу орындарында ҿтетін іс-шараларды студенттер ҥш тілде еркін ҿткізе алатын деңгейге 

жетті.  Жастарды  жаман  ҽдеттен  арылтып  оларды  ҽдептілікке,  тҽрбиелікке  баулу,  болашақтың  қандай  болу 

керектігін  насихаттау,  ҽрбір  студенттің  қабілеттілігін,  талантын  одан  ары  дамыту,  бҽсекеге  қабілетті  рухани 

149 

азыққа бай студент даярлау- бҧл Қазақстанда тҧратын ҽрбір оқытушының міндеті. 

Қазіргі  таңда  тіл  мҽртебесі  ҿте  жоғары.  Тіл  тек  қана  қарым-қатынас  қҧралы  ғана  емес,  сонымен  қатар 

экономиканы дамытудағы бірден бір қҧрал. Қазіргі заманғы техникалық қҧралдарды игеру бҧл шет тілін жақсы 

меңгеруді қажет етеді, сол ҥшін мемлекеттік тілмен қатар шет тілін меңгеру ҽрбір саналы азаматтың міндеті. Ол 

ҥшін  мектептерде,  жоғарғы  оқу  орындарында,  мекемелерде  азаматтардың  дҧрыс  білім  алуына  жақсы  жағдай 

жасалуы керек, шет тілін жылдам ҽрі саналы игеру ҥшін қажетті техникалық қҧрылғылар орнатылуы қажет, сол 

ҥйретілетін тіл елінің адамдарымен тілдік қарым-қатынас орнату бҧл тілді жылдам ҥйренуге септігін тигізеді.  

Кҿптілді  білу  -  бҧл  тілді  ,  ойлау  қабілетін  дамыту  арқылы  кез-келген  ортада  ҿзін  еркін  ҧстап,  нық 

сеніммен жҥре алатын тҧлға тҽрбиелеп шығару. «Білекті бірді, білімді мыңды жығады.» демекші, білімді адам 

ҽлемнің ҽр қилы сырларын терең ҥңіле зерттейді, қажеттісін ҿз елінің пайдасына асыруға асығады, жақсылыққа 

ҧмтылады.  Ҿзге  елдің  тілін  білу  арқылы  ҿз  еліміздің  мҽдениетін,  салт-дҽстҥр,  ҽдет-ғҧрыптарын  ҽлемге  паш 

етеміз, ҿз еліміздің экономикасын кҿтеріп еліміздің іргесін нығайтамыз.  

Тілдерді  жақсы  білу  арқылы  студенттер  халықаралық  конкурстарға,  бағдарламаларға  тҧрақты  қатыса 

бастайды,  шет  елдерде  академиялық  ҧтқырлық  бағдарламасымен  оқуларын  жалғастырады.  Сондықтан  тіл 

байлығын  дамыту  ҥшін  деңгелек  ҥстелдер,  семинарлар,  ҽр  тҥрлі  тілдік  сайыстар,  ҽр  елмен  тілдік  қарым-

қатынастар студенттер арасында жиі ҿткізіліп тҧрса нҧр ҥстіне нҧр болар еді.Қорыта келгенде дамыған 30 елдің 

қатарына кіруіміз  ҥшін, еліміздің экономикасын кҿтеру арқылы  ел іргесін нығайту ҥшін ҿз  елімізді,  тілімізді, 

дінімізді сақтап ҽлемге паш ету ҥшін кҿптілділікке бет бҧрайық, сол ҥшін ат салысайық. 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1.  Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ҽ.Назарбаевтың  Қазақстан  халқына  Жолдауы.  2014  жылғы  18 

қаңтар 

2.Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ҽ.Назарбаевтың  Қазақстан  халқына  Жолдауы.  2007  жылғы  28 

ақпан. 

3.  Орта  мектепте  оқыту  процесінде  кҿптілділікті  дамыту  мҽселелері.  Ҽдістемелік  қҧрал.  –  Астана: 

Ы.Алтынсарин атындағы Ҧлттық білім академиясы, 2013. – 85 б. 

 

 

ПОЛИМӘДЕНИЕТТІ ТҦЛҒАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ – БАЛА ТӘРБИЕСІНДЕГІ ӚЗЕКТІ МӘСЕЛЕ 

 

Койлибаева Г., Сариман Н., 

М.Қҧсайынов атындағы Ақтҿбе облыстық дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектеп-

интернаттың тҽрбиешілері Қазақстан Республикасы Ақтҿбе қаласы 

 

ХХI  ғасырда  ҽлемдік  ҿркениет  тҿрінен  орын  алып,  Қазақстан  жан-жақты  дамуының  бірден-бір  жолы 

білім мен ғылымды ҽр қырынан меңгеру қажет болып отырғаны белгілі. Тарихи дамудың ҽрбір кезеңінде қоғам 

уақыттың  ҿзіне  тҽн  ерекшелігін  кҿрсететін,  мамандарды  даярлауға  қоятын  айқын  талаптармен  алға  жылжып 

отырды.  Бҥгінде  тҥлек  дайындау  оның  бҽсекеге  қабілеттілігінің  жоғары  деңгейімен  айрықшалануы  қажет. 

Ҿмірдің  қарқынды  ҿспелі  динамикасы  оқыту  мен  тҽрбиелеуден  бҽсекелестік  ҽрекетке  қатысатын  жҽне 

бҽсекелестікті  ҿркениетті  ҽдістермен  жҥргізе  білетін,  ҿзін-ҿзі  жетілдіре  алатын  бҽсекеге  қабілетті  тҧлға  талап 

етіп  отыр.  Ғаламдық  «шекарасыз  ҽлем»,  қоғамдық-экономикалық  жҽне  саяси  ҿмірдегі  ҿзгерістердің 

жылдамдығы, қоғамның ҽлеуметтік қҧрылымының кҥрделілігі жҽне сан қилылығы білім беру саясатын жедел 

жаңартуды талап етуде. Қазіргі заманда оқушылардың 21-ғасыр дағдыларын, яғни жоғары деңгейде ойлаудың 

кешендік  дағдыларын  жҽне  оларды  нақты  проблемаларды  шешуде  қолдануды  игеруі  білім  беру  саласын 

дамытудың басымдық бағыты болып табылады. 

ХХІ  ғасыр  қоғам  ҿмірінің  ҽр  тҥрлі  саласында  ҥнемі  ҿзгеріп  отырған  маңызды  ғаламдық  процестермен 

сипатталады.  Ол  білім  беру  саласына  да  ҽсер  етіп,  оқушылардың  шығармашылық  ҽлеуетін  қалыптастырудың 

жаңа  жолдарын  іздестіруді  талап  етеді.  Осыған  орай,  бҥгінгі  ақпараттық  қоғам  жағдайының  ҿркениетті, 

прогресшіл  бағытына  сай,  терең  білімді,  ҿзгермелі  жағдайға  тез  бейімделгіш,  ҿзін-ҿзі  саналы  игеретін, 

бҽсекелестік  жағдайда  ҿресі  биік,  азаматтық-тҧлғалық  бет-бейнесі  қалыптасқан,  рухани  жан  дҥниесі  бай, 

шығармашыл тҧлға тҽрбиелеу қоғамның басты мақсаттарының біріне айналды. Бҧл мақсат-міндеттердің жҥзеге 

асуы  адам  бойындағы  асыл  қасиеттердің  кҿзін  ашып,  оқыту  мен  тҽрбиені  сабақтастықта,  шығармашылық 

мақсат қоя отырып, арнайы оқыту процесін жҥргізгенде мҥмкін болмақ. 

Жалпы  білім  беретін  мектептердегі  оқу-тҽрбие  ҥрдісін  жаңаша  дамыту,  яғни,  оның  нҽтижесің  кҿңіл 

толарлықтай  болуын  қадағалау  жаңашыл  педагогтардың  қолында  болды.  Олар  педагогика  «жаңа 

технологиялар»  терминін  енгізді.  Мектеп-интернат  тҽрбиешілерінің  негізгі  мақсаты  –  оқушылардың  алатын 

білімін сапалы  ету, оның толық қанды жеке  тҧлға  болып қалыптасуына  негіз алу. Полимҽдениетті білім беру 

кеңістігінде тҽрбиешілер тек оқушыны дамытып қоймайды, сонымен қатар ҿзінің де жеке қасиеттерін жаңаша 

тҧрғыдан  ашуына  мҥмкіндік  алады.  Полимҽдениетті  білім  беру  -  жалпы  білім  беру  қазіргі  кездегі  маңызды 

кҧрылым,  этника  аралық  интеграцияға  бағытталғаны  мен  кҿбінесе  салт-дҽстҥрлерде  қайталанбас  ҿмір 

бейнесінде, дҥние тану қҧндылығымен мҽдениетті ҿмірлік жанды қҧрмет ететін жастар тҽрбиесі. 

Полимҽдениеттің ҿзара байланысы акценті мҽдениет тҽрбиесі, олардың біреуі ҧлттық тҽрбиемен сҽйкес 

келеді. Сол уақыта да проблематика, ҧлттық жҽне мҽдениеттері тҽрбие ерекшелігінің мақсаты мен міндеттері. 

150 

Ҧлт  ретінде,  этника  аралық  пен  ҧлтаралық  ҿзара  ҽрекет  тҽрбиесі  мҽдениетті,  ҿзара  тҧсіну  мен  ҧғыну  сезімі 

қалыптасады,  теңдік  пен  абырой,  ҧлттық  жҽне  дискриминацияға  қарсы  тҧру.  Сонымен  қатар  ҧлтаралық 

тҽрбиеден  ерекшелігі,  кҿпмҽдениетті  тҽрбие  мҽдени-білім  қҧндылықтарын  игеруді  қарастырады,  ҽр  тҥрлі 

мҽдени  орталықтарды  басқа  мҽдени  қҧндылықтарға  бейімдейді.  Осыған  сҽйкес  кҿпмҽдениетті  тҽрбие 

этникалық жҽне  ҧлттық ерекшеліктерді тҽрбие  жҧмысында  ең маңызды факторы  деп есептейді, ал ҧлтаралық 

тҽрбие  жеке  тҧлғаның  қалыптасуында  этникалық  мҽдениетке  сҥйенбейді.  Полимҽдениетті  тҽрбие  ҿзгешелік 

ҥлкен жҽне кіші ҧлт жағдай шарттарының интеграциясы ҽр алуан. 

Бҥгінгі  кҥннің  ҿзекті  мҽселесі  адам  ресурстарын  арттырудың  ҧстанымдарын,  полимҽдениетті  тҧлға 

қалыптастырудың теориясын басшылыққа ала отырып, ҽлемдік бҽсекелестікке лайықты жаңа тҧлғаны субъект 

ретінде  тҽрбиелеу  болып  отыр.  «Субъектілік»  ҧғымының  мазмҧны  оқытудың  жҥйесіне  жаңа  кҿзқараспен 

қарауды талап етеді. Қазіргі даму кезені білім беру жҥйесінің алдында ҿсіп келе жатқан жеке тҧлғаны субъект 

ретінде  жан-жақты  дамыту  мҽселесін  қойып  отыр.  Ғалым  А.В.Брушлинскийдің  ҧйғарымы  бойынша, 

«Субъект»-аса жоғары белсенділік, біртҧтастық, автономдық деңгейіне жеткен адам.  

Адам субъект болып дҥниеге келмейді, субъект болып дамып жетіледі. Оның субъект ретінде дамуының 

алғы шарты іс-ҽрекет, қарым-қатынас, тіршілік барысы болып табылады. Егер білім беру ортасында субъект – 

сбъектілік қарым-қатынас педагогикалық, психологиялық тҧрғыда қолайлы ықпал ететін ахуал болса, тілі, ойы 

дамыған бҽсекеге қабілетті тҧлғаны қалыптастырады. Мҧғалім алдындағы балаға субъект ретінде қарап, оның 

ой  белсенділігін,  саналы  ҽрекет  белсенділігін  кҥнделікті  дамыта  білуі  керек.  Сонда  ғана  тілі,  ойы  дамыған, 

ҿзіндік  ой  тҧжырымы,  ҧстанымы  бар,  ҿмір  қағидаларына  бейімделген  субъект  қалыптасады.  Бҥгінгі  жас 

ҧрпаққа  жан-жақты  білім  беру,  тҽрбиелеу-ҽрбір  ҧстаздың  басты  міндеті.  Қайсыбір  мҧғалімдер  сабақтың  жаңа 

тҥрін пайдаланса, кейбіреуі жаңашыл мҧғалімдердің тҽжірибесін қолданады қай ҽдісті пайдаланса да, мақсат-

бағдарламадағы  материалдың  мазмҧнын  шҽкірт  бойына  сіңіру.  Мазмҧны  жаңартылып,  жалпы  білім  беретін 

мектептің  жаңа  жҥйеге  кҿшуі  ҽрбір  мҧғалімнен,  тҽрбиешіден  жаңаша  жҧмыс  істеуді,  батыл  шығармашылық 

ізденісті талап етеді. 

Мектеп-интернаттың алдында тҧрған негізгі мҽселе – полимҽдениеттілік принциптеріне сай оқушыларды 

дамыта  оқыту,  яғни  оқушыны  оқу  ҽрекетіне  қалыптастыру,  олардың  оқуға  ынтасын  ояту,  қызығушылығын 

арттыру.  Оқыту  барысында  жаңа  технологиялық  ҽдістерді  пайдалану  шҽкірттердің  ойлана  білу  қабілеттерін 

дамытады, олардың білім сапасын жақсартады, ой-ҿрісін кеңейтеді, есте сақтау қабілеттерін ҿсіреді. Оқыту мен 

дамыту  ҽдістерінің  екеуі  де  жеке  тҧлғаның  қалыптасуына  ҥлкен  ықпал  ететін  маңызды  айғақтар  болып 

саналады.  Кез  келген  оқыту  технологиясы  оқушыдан  терең  теориялық,  психологиялық  шеберлікті, 

шҽкірттердің жан дҥниесіне терең ҥңіліп, оны ҧғына білуді талап етеді. Қай технология болмасын, ғылымның 

пікірінше,  бҧл  педагогикалық  жҥйе  жҽне  тҧлғаны  қалыптастыруға  ықпал  арнайы  ҧйымдастырылған  белгілі 

мақсат  кҿздеген  бір-бірімен  тығыз  байланысты  ҽдіс-тҽсілдер  жиыны.  Неміс  педагог  А.Дистервег  ҿзінің  ҽйгілі 

«неміс мҧғалімдерінің білім беру басшылық» атты еңбегінде: 

«Жаман  мҧғалім  ақиқатты  ҿзі  айтып  береді,  ал  жақсы  мҧғалім  оқушының  ҿзін  ізденуге  жетелейді, 

ойлауға  ҥйретеді»  деген.  Міне,  осындай  оқытудың  жаңа  технологияларының  біріне  сабақты,  дҽрісті  ҿткізуді 

«сыни  тҧрғыдан  ойлау  бағдарламасы»  бойынша  ҧйымдастыру  жатқызылады.  Бҧл  ҽдісте  талданып  отырған 

мҽселе бойынша ҽрбір оқушы ҿз топшылауын, ҿз пайымын білдіреді, ҿзіндік дҽлелдір келтіреді, басқалардың 

ой тҥйіндерін сынайды, олардың мҽнді, мағыналы жақтары жҿнінде ҿз тоқтамын жасайды. Бҧл ҽдіс шҽкірттерге 

де, оқытушыларға да ҥлкен жауапкершілік жҥктейді. 

Оқыту ҽдістерін жетілдіруге, дамытуға олардың тиімділігін арттыруға кҿмектеседі. 

Шҽкірттердің  сыни  тҧрғысынан  ойлау  қабілеттерін  дамытуға  арналған  оқытудың  ҽдіс-тҽсілдері  білім 

алушыларға  қҧбылыстардың  себептерін  толық  ҧсынуға;  ережелер  мен  заңдылықтардың  сырларын  терең 

тҥсінуге;  олардың  ғылыми  білімдегі  орнын  аңғаруға  қолайлы  жағдаяттар  жасайды.  Сабақ  барысында 

шҽкірттердің сыри тҧрғысынан ойлау қабілеттерін жетілдіруге, дамытуға арналған оқыту технологиясы оларға 

ерін 

ойлауға 

байқалған, 

баяндалған 

мазмҧнынан 

тҽуелсіз 

пайымдамалар 

жасауға 

мҥмкіндік 

береді,шығармашылық  белсенділігі  жоғарлайды,  ҧжымдық  ойласу,  ҧжымдық  тҧжырымдар  жасауға  белсене 

атсалысады, ҧжымдық қорытынды жасауға да ҿз ҥлестерін қосып қуаттана марқаяды, келесі мҽселенін тҥйінің 

шешуге еркін аралады, ҿз ойын жасқанбай айтуға ҥйренеді. Бҧл технология арқылы оқушылардың тіл байлығы 

жетілдіреді,  ҿз  ойын  мазмҧнды,  мағыналы,  дҽлелді  баяндауға  дағдыланады,  пҽнге  қызығушылығы  артады, 

ғылым негіздерін игеру ҽдістерін меңгертеді, сҿйтіп келесі мҽселені талдауға дайындайды. 

Сонымен  қатар  дамыта  оқыту  технологиясы  да  балаға  ҿз  бетінше  ойланып,  қорытынды  жасай  білуге, 

сыртқы ортамен қарым-қатынас жасауды ҥйренуге машықтандырады. 

Теориялық  мҽселелерді  практикада  қолдануға  баулиды,  шығармашылық  ізденіс  ҽдістерін  игеруге 

кҿмектеседі.  Педагогикалық  технологияның  ерекшелігіне  тҧтас  педагогикалық  процесте  ҽрбір  технологиялық 

бҿлімге, жҥйеге, тізбекке, тҽсілге мҥдделі орын табу керектігі жатады. Ешқандай технология тірі, эмоционалды 

адамның сезімдік, адами қарым-қатынасын,ерік-кҥш, жігерінің ықпалы мен ҿзара мҽлімет алмасуы, іске, ҿмірге 

араласуын алмастыра алмайды. Барлық оқушыларды оқытып, тҽрбиелеуде бірдей жоғары нҽтижемен қамтамас 

ету мҥмкін емес.  

Технологиялық  процестің  педагогикалық  нҽтижесіне  мҧғалімнің  шеберлік  деңгейі,  дҽрежесі  ҽрбір 

баланың  жалпы  дамуы,  ҧжымдағы  орны  ҽрбір  баланың  психологиялық  жҿнге  салынуы  ҥлкен  ҽсер  етеді. 

Дағдырыстың  дамуға  деп  жатқан  қазіргідей  заманда  педагогтерге  қойылатын  талапты  талғаммен  ҧштастыра 

151 

алатын тҧлға ғана бала жҥрегіне жол тауып, шҽкіртің алға жетелемек. Бҥгінгі таңда, демек, болашақта да білім 

қажеттілігі  адамның  белсенді  ҿмірін  қамтиды.  Сондықтан  жастардың  бҥгінгі  білімі  –  болашақта  ҿз  білімін 

жетілдірудің  жҽне  ҿз  бетімен  білім  алуларының  тек  қана  негізі.  Мҧнан  шығатын  қорытынды  оқушыларды 

ҥздіксіз білім алуға дайындаудың тиімді жолдарын іздестіру ҿзекті мҽселелердің бірі екендігі сҿзсіз 

Оқушылардың  оқудағы  белсенділігі  оқуға  қажетті  білім,  білік,  дағдыны  саналы  меңгеруінен,  оны 

тҽжірибеде пайдалана алуынан кҿрінеді. Ол оқу ҥрдісінің барлық кезеңіне қажет. Оқу тапсырмаларын орындау 

нҽтижес  ішкі  белсенділікке  байланысты.  Ішкі  белсенділікке  оқушының  белсенді  тҥрде  ойлау  ҽрекеті  жатады. 

Адамның  қандай  да  болмасын  ҽрекеті  белгілі  бір  қажеттіліктерден  туындайтыны  баршамызға  белгілі.  Демек, 

оқушыларымызды  полимҽдениетті  орта  талаптарына  сай  белсенді  де  білімді  етіп  тҽрбиелеу  біздің  басты 

мақсатымыз. 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1

 

Омарова  Р.С.,Кудайбердиев  Т.К.,  Сариев  А.А  Особенности  процесса  обучения  12-летней  школы. 

Методическое пособие. –Алматы: Ғылым, 2003. –40 с. (в соавторстве:.). 

2

 

Оразбаева  З.Е.,  Смагулова  А.Т  Аналитические  материалы  по  эксперименту.  Информационно-аналический 

сборник.–Астана: РНПЦ проблем 12-летнего образования, 2003. –34 с.  

3

 

Кубенова  Ш.И.,  Хамидуллина  Г.М  Помощь  учителю  в  организации  коллективной  познавательной 

деятельности школьников. Методическое пособие. –Астана: РНПЦ проблем 12-летнего образования, 2003. –40 

с. (в соавторстве:.) 

4

 

Кудайбердиев Т.К., Мустояпова А.С.Организация воспитательной работы  на  начальной ступени 12-летней 

школы. Методическое пособие. –Алматы: Ғылым, 2003. –56 с.  

 

 

ПОЛИКУЛЬТУРНОЕ И ПОЛИЯЗЫЧНОЕ ВОСПИТАНИЕ ЛИЧНОСТИ 

 

Клесс Н.Н., 

учитель русского языка и литературы СШ№12 

Авельева Г.О., 

учитель русского языка и литературы СШ№13 Республика Казахстан г.Актобе 

 

Современная  языковая  политика  Казахстана  обусловлена  такими  факторами,  как  многонациональный, 

полиэтничный состав его общества в  целом и связанная с этим внутренняя  политика созидательного мирного 

сосуществования,  включая  противостояние  и  противоборство  любым  проявлениям  террористического  и 

деструктивного характера, как изнутри, так и извне.  

Нацеленность  Республики  Казахстан  на  интеграцию  в  мировое  сообщество  как  государства  с 

высокоразвитой  национальной  экономикой  и  конкурентоспособного  партнера  на  мировом  рынке 

предопределяет  и  языковую  политику  страны,  заключающуюся  в  развитии  и  свободном  функционировании 

трех  основополагающих  для  самой  республики  языков:  казахского  языка  как  государственного,  русского  как 

официального  и  английского  языка  как  международного.  Исходя  из  этого,  перед  обществом  стоит  задача 

полилингвального  воспитания  подрастающего  поколения.  С  этой  целью  в  Республике  Казахстан  запущен 

уникальный  проект  «триединство  языков».  Согласно  этому  проекту  казахский  язык  рассматривается  как 

история,  культура,  традиции  казахского  народа.  Статус  русского  языка  –  язык  межнационального  общения. 

Английский  язык,  на  котором  говорит  большее  население  планеты,  дает  возможность  приблизиться  к 

международному сотрудничеству . 

Воспитание  полилингвальной  личности  в  условиях  полиязычного  развития  общества  -  задача  не 

однозначная  и  носит  общественно-политический,  но  и  социально-экономический  характер,  так  как  таким 

образом  закладывается  основа  для  воспитания  здоровой  казахстанской  нации  в  целом,  способной  к  созданию 

интеллектуальноемкой продукции и решению задач культурного развития. Модернизация системы образования 

в Республике Казахстан включает, помимо приоритетного програмно-предметного контента, выработку нового 

взгляда и отношения к процессу обучения, заключающегося в отходе от господствовавшего ранее предметно-

ориентированного  обучения  и  преключении  внимания  учителя  и  школы  на  личностно-ориентированное 

обучение учащихся.  

Проблема  личностного  развития  содержит  в  себе  аспект  и  интеллектуального  развития,  что  в 

огромной степени связано с воспитанием и развитием мыслительных способностей учащегося. Одна их задач 

современной  науки  –  продлить  здоровую  полноценную  жизнь  и  трудоспособность  людей  даже  в  зрелом 

возрасте. Общепринятое мнение о том, что с возрастом становится труднее учиться и поддерживать мозг 

в активном работоспособном состоянии опровергают результаты научных исследований последних лет. 

Школа  –  это  своего  рода  матрица,  по  которой  воспроизводится  культура  народа,  целостное  его 

самосознание.  Главная  задача  школы  –  создать  условия  и  обеспечить  развитие  личности  учащегося.  На 

протяжении  тысячелетий  дети  использовали  свои  способности  к  обучению,  чтобы  понять  фундаментальные 

вещи  об  окружающих  их  предметах,  людях  и  языке.  Полноценное  развитие  ребенка  как  личности 

осуществляется  двумя  основными  путями:  развитие  по  мере  освоения  прошлого  опыта  человечества  за  счет 

приобщения  к  современной  культуре  и  самостоятельная  реализация  возможностей  благодаря  творческой 

152 

деятельности.  Основной  функцией  языка  как  орудия  человеческого  общения  изначально  была  и  остается 

коммуникативная  функция.  Коммуникативный  принцип  обучения  есть  и  остается  наиважнейшим  в  любом 

учебно-образовательном  процессе.  Принцип  коммуникативного  обучения  требует  от  учащихся  инициативы, 

самостоятельности,  контактности  и  межличностной  солидарности,  а  также  самоанализа  (эволюции)  и 

метакогнитивных знаний, когда учащийся не только приобретает знания,  умения и навыки, но и анализирует, 

как  протекают  эти  процессы:  что  дается  ему  легко,  что  трудно,  что  нужно  сделать,  чтобы  преодолеть  эти 

трудности . 

Среди тем, обсуждаемых в ходе изучения новых языков звучат многие насущные проблемы. Среди них 

выделяются 

такие, 

как 

проблемы 

толерантности, 

проблемы 

современной 

семьи, 

проблемы 

благотворительности, проблемы материализма и национальной культуры, проблемы нищеты и борьбы с ней. 

Изучающие второй язык обычно сталкиваются со сложностью мышления на изучаемом языке, поскольку 

они  находятся  под  воздействием  шаблонов  родного  языка  и  культурных  стереотипов.  По  мнению 

американского  исследователя  Роберта  Б.  Каплана,  на  занятиях  по  второму  языку  работы  иностранных 

студентов не воспринимаются адекватно, поскольку эти студенты используют риторические и стилистические 

приѐмы, нарушающие ожидания природных носителей указанного языка [9].

 

Однако учить слова и выражения – это большой шаг к тому, чтобы начать говорить. Однако учить слова 

– еще не значит учиться говорить. Обогатившись словарным запасом, учащийся не сразу овладеет в придачу и 

устной речью. В современном школьном образовании практически отсутствует полноценное обучение устному 

общению. В классах обычно слишком много учащихся, так что иной раз просто не хватает времени на большее, 

чем  выучить  нужные  слова  и  выражения.  В  лучшем  случае  это  –  подготовка  к  овладению  устной  речью.  На 

такую подготовку чаще всего и рассчитаны наши школьные методики с такими знакомыми всем приемами, как 

периодические  устные  опросы,  заучивание,  проведение  коротких  диалогов,  и  так  далее.  Мнение  о  том,  что 

человек  проживает столько жизней, сколько языков он знает,  основано на  многовековом опыте  человеческой 

цивилизации,  постигшей  истину  о  ценности  мирного  сосуществования  разных  этносов,  которое  возможно 

только  при  условии  толерантности  к  иноязычному  соседнему  народу  и  глубокого  понимания  и  знания  всего 

комплекса достижений и опыта национальной культуры иного народа.  

В  одном  из  интервью  газете  «Аргументы  и  факты»  известный  дирижер  Валерий  Гергиев  сказал:  «…у 

человека духовно развитого есть некий свод жизненных принципов: это и самоуважение к себе, к своей стране 

и культуре, и как минимум любопытство, желание познать культуру других…».Понимание иной культуры – это 

нечто  большее,  чем  просто  знание  формальных  признаков  ее  языка  и  умение  их  употребить  в  речи.  Очень 

справедливо и метко заметил один западный бизнесмен, "иностранным языком можно овладеть. Спотыкаешься 

о  культуру".Любая  состоявшаяся  культура  непонятна  «извне»,  т.е.  ее  нормы,  ценности,  язык,  символы, 

мировоззренческие  схемы  требуют  расшифровки,  если  эта  культура  в  прошлом,  или  благожелательного 

диалога,  если  это  -  современная  культура.  Последнее  особенно  важно  в  свете  современного  процесса 

глобализации  культуры  .  Причина  в  том,  что  язык  -  хранилище  культуры  этноса,  в  нем  запечатлен  весь 

познавательный  опыт  народа,  его  морально-этические,  социокультурные,  художественно-эстетические, 

воспитательные  идеалы.  Процесс  обучения  современных  школьников  иностранным  языкам  содержит 

уникальный  педагогический  потенциал  духовно-нравственного,  идейно-политического,  эстетического, 

трудового  воспитания  подрастающего  поколения.Любой  язык  отражает  определенный  способ  восприятия 

действительности,  который  называется  языковой  картиной  мира.  Значения  слов  и выражений  складываются 

в единую систему взглядов, которую, даже не зная об этом, разделяют все носители языка. Различия языков и 

особенностей  их  функционирования  отражают  различия  народов,  совокупность  их  интеллектуальных 

ценностей  и  образа  мышления.  В  отличие  от  мышления  вообще  как  общечеловеческого  феномена  образ 

мышления  характеризует  всю  совокупность  явлений  национального  мировоззрения,  особенности 

взаимоотношений внутри данного этно-культурно-языкового сообщества.  

В  сложившихся  общественно-исторических  условиях  Казахстану  нужны  люди  с  высоким  уровнем 

интеллектуального  и  духовно-нравственного  развития  и  самосознания.  Для  полиэтничного  Казахстана  всегда 

актуальным и стратегически приоритетным останется умение сохранить мир, согласие и взаимопонимание во 

взаимоотношениях  между  представителями  разных  этнических  культур.  Для  поддержания  этого 

взаимопонимания  необходимо  глубоко  изучать  и  понимать  не  только  вербальный  язык  с  его  формальными 

признаками  и  внутренними  законами  построения  речи,  но  и  видеть  ценностные  ориентиры  определенной 

этнической  культуры,  знать  историю  и  понимать  причину  «срабатывания»  порой  тех  или  иных  стереотипов 

коммуникативного  поведения  того  или  иного  этноса,  разбираться  в  невербальных  семиотических  моделях 

поведения  и  т.д.  Для  этого  из  подрастающего  поколения  необходимо  воспитывать  не  просто 

конкурентоспособных,  функционально  грамотных  личностей,  но  личностей  с  высоким  уровнем 

интеллектуального  развития,  т.к.  только  люди  интеллектуально  развитые,  зная  и  понимая  культурно-

историческую  основу  зарождения  национальных  стереотипов  коммуникативного  поведения  представителей 

иных этносов, способны уловить причину назревающего на почве непонимания межэтнического конфликта. А 

духовно и нравственно развитая личность сумеет вовремя его урегулировать, погасить его искры.  

Так,  в  восточных  странах  молчание  порой  расценивается  не  только  как  «непередача»  какой-либо 

информации, сообщения партнеру по коммуникативному процессу, но, наоборот, именно как «передача» своего 

мнения, взгляда, отношения к происходящему сообщаемому явлению или «нежелания» в его осуществлении.  

153 

Народ Казахстана представляет собой удивительное смешение восточных и европейских и евразийских 

народов.  За  долгие  годы  же  совместной  жизни  в  Казахстане  все  эти  народы  сплотились  и  сумели  образовать 

новую нацию – казахстанцы, с едиными устремлениями, понятиями, ценностными ориентирами. Вместе с этим 

каждый  этнос  в  составе  единой  казахстанской  нации  стремится  сохранить  свою  этническую  культуру,  свою 

самобытность  —  право  на  сохранение  своего  культурного  кода,  и  своих  этнокультурных  мировоззренческих 

установок.  Только  искреннее  стремление  к  пониманию  того,  что  существуют  различия  в  этнокультурных 

установках и что эти различия не должны служить препятствием для совместной созидательной деятельности 

всего  народа  Казахстана  в  целом,  поможет  сохранить  наше  государство  сильным,  не  расколотым  по 

национальному  и  религиозному  признакам.  Более  того,  изучение  культуры  иного  народа  ведет  к  более 

глубокому  пониманию  родной  культуры  и  уважению  ее.  Изучение  же  любого  неродного  языка  –  это  поиск 

новых  дорог  в  мире  человеческого  общения,  общения  не  только  внутри  полиэтничного  общества,  но  и  в 

масштабе всего богатого, разнообразного мира на нашей планете.  

жүктеу/скачать 5,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: