Нуржігіт Алтынбеков
жасушаішілік регенерация - бұл жағдайда симпласттың
жаңа миофиламенттері , мембраналық
құрылымдары саркоплазма сының синтездік аппаратының ( ЭГТГ , Гольджи комплексі , бос
рибосомдар ) активациясы есебінен түзіледі ; 2 ) жасушалық регенерация - миосателлито
циттердің пролиферациясы мен миобласттарға дифференциялануы есебінен етеді . Жаңа
миобласттар бұлшық ет талшығының миосимпласттық бөлігі құрамына қосылып ,
құрылымдарының табиғи шыгынын толықтырып тұрады . Көлденең жолақты бұлшық ет
тінінің
репаративтік регенерациясы да жасушаішілік және жасушалық деңгейлерде ат қарылады және
бірнеше фазалардан тұрады : 1 ) Зақымданған жерде қабыну реакциясының дамуы - мұнда
миграция лаган макрофагтар мен нейтрофилдердің өлген тіндердің қалдықтарын фа гоцитозбен
қаркыңды жойып , регенерациялық аймақты тазартуы , 2 ) Реваскуляризация - піндердің
бұзылуы
кезінде пайда болған ынталан дырғыш заттардың әсерінен қан тамырларының қалпына келуі ; 3 )
Жасушаішілік регенерация - бұлшық ет талшығының зақымданбаған бөліктерінде ,
физиологиялық регенерация кезіндегідей , жаңа миофибрилдер мен саркоплазманың басқа
құрамдастарының қалыптасуы . Нәтижесінде , бұл шық ет талшығының зақымданған ұштары бір -
біріне қарай өскен шыны сау ыт ( колба ) тәрізді қалыңдауларға - бұлшық ет бүршіктеріне ұқсайды
. 4 ) Зақымданған бұлшық ет талшықтары белген заттардың жерінен жа рақаттану аймагы
жаныңда өміршең миосателлитоциттердің белсенді куйіне айналуы .
Жасушалық репаративтік
регенерациясының мұнан бы лайғы барысы қаңқа бұлшық ет тінінің эмбриондық миогенезінің
сатыларына ұқсас : а ) ми областтық кезең - миосателлитоцит тер есебінен қарқынды бөлінетін
миобласттардың пайда болуы ; ) миосим пласттық кезең - мнобласттардың бір - бірімен қосылып ,
миостимпласттар ды калыптастыруы ; в ) бұлшық ет түтікшелерінің - узарған
миостимпласттардың кезеңі ; г ) кемелденген бұлшық ет талшықтар ының , яғни миофибрилдері
ортанғы бөлігінде , ал ядролары - перифериясын да орналасқан кезеңі Қаңқа бұлшық ет тінінің
репаративтік регенерациясына мына фактор лар оңды әсер етеді : а ) жарақаттану көлемінің
аздыгы , зақымданған бұлшық ет талшықтарының шеттерін барынша жақындату , некрозға
ұшыраған тінді толық кетіру ( әйтпесе зақымданған жерде дәнекертіңді тыртық дамиды ) ; б )
зақымданған аймақты микрохирургиялық әдістермен қанмен қамтамасыз ету және иннервациясын
қалпына келтіру ( миосателлитоциттердің және мио бласттардың трофикасы мен
дифференциялануын жақсартады ) , в ) бұлшық ет талшығының базальді мембранасының
бүтіндігін қалпына келтіру ( дәнекер тіннің жайылып өсуіне кедергі жасайды ,
бұлшық ет
түтікшелерінің өсуіне бағыт береді , регенерациялаушы бұлшық ет талшықтары үшін қолайлы
микроорта жасайды ) . Соңғы жылдары канқа бұлшық ет тінінің зақымданған аймағына жасан ды
жағдайда ( in vitro ) осірілген миосателлитоциттерді имплантациялауға ( сіністіруге ) негізделген
тіндік терапия әдістері зерттелуде . ҚАҢҚА БҰЛШЫҚ ЕТІНІҢ АҒЗА РЕТІНДЕГІ ҚҰРЫЛЫСЫ .
жетекші құрамдасы болып қаңқа бұлшық ет тіні табылады , әрбір жеке бұлшық ет көптеген
бұлшық ет талшықтарынан тұрады . Ағза ретінде бұлшық ет құрамына қаңқа бұлшық ет тінінен
басқа
тағы дәнекер тіндері , қан мен лимфа тамырлары , первтер де кіреді . Бұлшық ет
талшықтары біртұтас бұлшық ет ағзасына үш түрлі өзара байланысты дәнекер тінді қабықтар
жүйесі - эндомизий , перимитиій , элимитий арқылы бірігеді . Бұлшық еттің ішіне осы
дәнекертінді қабатшаларды бойлап , қоректенуін қамтамасыз ететін қан
мен лимфа тамырлары
және бұлшық ет талшықтарының бетінде эффекторлық , рецепторлық нерв ұштарымен аяқ
талатын нервтер өтеді . Әрбір бұлшық ет талшығы борпылдақ талшықты дәнекер тіннің жұқа
қабатшасы - эндомизиймен қоршалған . Оның ішімен бұлшық ет талшығы ның бетіне багыттым ,
капиллярларға тармақталған қан мен лимфа тамырлары жане нерв талшықтары өтеді . Бұл
құрылымдар бірігіп бұлшық еттің қысқа рылуын реттейтін , қаңқа бұлшық етінің құрылымдық -
функциялық бірлігі мионды құрайды . Дәнекер тіннің коллагенді және ретикулярлы талшықтары
бұлшық ет талшығының базальді мембранасына қоса өрілген .
Осының арқасыңда бұлшық ет
талшықтарының салған жиырылу күштері жинақталып , каңкага беріледі . 10—100 бұлшық ет
талшықтарынан тұратын топ борпылдақ талшықты дәнекер тіннің қалыңырақ перимизий
қабатынасымен қоршалып , бұлшық ет талшықтарының құрылымдық деңгейі жоғарылау будасын
құрайды . Бірша ма қалың және тыгыз дәнекертіңді этимизий кабыгы бұлшық ет талшықтар
будаларының жиынтығын қоршап , бұлшық етке біріктіреді.Бұлшық ет салған жиырылу күштері
сіңірлер арқылы қаңкага немесе апоневроздардың жіктердің сүйек кабықтарының және т.б.
Нуржігіт Алтынбеков
дәнекер тінді құрылымдарына тікелей беріледі . Бұл үшін әрбір
бұлшық ет талшығының
ұштарында ішіне қарай енсіз ойыстар тәрізді терең енген сарколемма мен базальді мембрананың
арнайы құрылымы - интердигитациялары бар . Сон ғылардың ішіне бұлшық ет талшығының
сарколеммасы мен базальді мем бранасына қоса өріліп , колагенді және ретикулярлы талшықтар
кіреді . Нәтижесінде , бұлшық ет пен жиырылу күштері берілуі тиіс құрылымдардың арасында
берік байланыс пайда болады .