«Мәдени мұра» Мемлекеттік бағдарламасының кітап сериялары
Еліктің Одғұрмышқа кеңесі
жүктеу/скачать 1,69 Mb. Pdf көрінісі
|
5 том Құтадғу білік толық түсіндірме
| Еліктің Одғұрмышқа кеңесі
— Екеуінің біреуі бол, ашқайсың, Қалауыңды айт, үшіншіден қашқайсың! 3220 Білім жиып, білген болсаң өнерді, Еңбектеніп, пайдаланып көр енді. Үйрен, ұмтыл, егер білім білмесең, Ибадат жоқ, қолға білік ілмесең. Айтқан сөзін есті білім бергеннің, Білімімен құлшылық қып келгеннің: — Біліміңмен қызмет қыл хаққа да, Білім таңба болар — күллі қақпаға. Сауабы мың тағат қылсаң біліммен, Сауап таппас біліксіз құр жүгінген. 3225 Құлдығынан біліксіздің ұқпаған, Сауабы артық білімдінің ұйықтаған. Ұлыс, кентте — құлшылығың құп болар, Иен жерде жарымы оның жоқ болар. Ондағы ісің — намазға ұйып тұрарсың, Тағы бірі — ораза ұстап шығарсың! Онда басқа не құлшылық етесің!? Айт көрсетіп! Қай мұратқа жетесің? Өзіңді өзің захидпын* деп атадың, Құлшылыққа азап болды атағың... 3230 Енді өзіңді алдандырған боласың, Құлшылығың бекер, қалай оңалсын. Құлшылық қыл, оны жұрттан жасырғын, Көп табынсаң, «аз» — деп, тағы асырғын. Жақсы кісі оңашада табынар — Жұрттан сақтар, есік-тесік жабылар. Айтқан сөзді осындай іс жайында, Ісіңе қос, ай, ізгі, естіп пайымда: «Тəу еткенін жасырады ерен ер, Жүз жыл қызмет етсін, аз деп шегелер. 3235 Құлшылықты сақта, кісі көрмесін, Бұл сөз — сырым, айттым жөні келгесін!» Ел, кентке кел, кетер шелі құсаның, Бар ізгілік ашар қақпа, құшағын. Елге пайдаң тисін, ойла ол жағын, Туғандарға бейіл беріп қолдағын, Көргін, қалың жетім, жесір, мұқтажды, Соқыр, ақсақ, шерлі, қайғы жұтқанды. Намазға ұйы жамағатпен, қарағым, Кедейлерге арна жұма намазын. 3240 Кемтарларға тарат адал малыңды, Қайырым ет, жұмсап қолда барыңды. Мұның бəрі құлшылық боп саналар, Содан жаның рахат тауып, жаңарар. Жараспайды жалғыз өмір сүргенің, Тек ораза, намаз ұстап жүргенің... (Бəрін қойып, кісі киік болғаның, Жалғыздығың — бақыт емес, сор қалың!) Тек өз пайдаң — ораза, намаз қауымсыз, Өз пайдасын күйттеген жан — бауырсыз!! Ісі болмас азабымен басқаның, Бейшара жан ойлаған тек бас қамын.) Жақсы айтыпты кісілердің сарасы, Көңілі — сара, сөзі — сара данасы: 3245 «Кісі ізгісі өз пайдасын ескермес, Біреу үшін машақатқа дес бермес. Ер бауыры еріп тұрса адамға — Жол көрсетсе жақсыға да, жаманға!» 298 299 Тірі пенде бергені жөн пайдасын — Өлгені жөн туса кісі пайдасыз! Кісі ізгісі пайда берер кісіге, Ізгі жанға жылыр халық іші де. Құлшылыққа иланған құл — мандымас, Тəңірінің рахымы оған шалдырмас. 3250 Бір Алланың рахымы ма — тілерің? Мұсылманға өзің рахым тілегін! Құлдығыңа мұңлық* емес құдайың, Құлдық ұрып жақсы ат қалдыр ылайым! (Заты құлдың қылығы бір құлшылық — Құлшылықсыз құл аты тек құр тұрық.) Атың құл ма, құлшылық қыл, себебі — Құлшылықсыз құл алдамшы келеді. Құлдың хақы — құлдық ұру, құлдық ұр, Осы жолды берік сақта, көңіл бұр! Жақсы айтыпты білігі кең дана ер, Ай, қолы кең, іске тұтып ала бер. 3255 «Қызметім көп, табындым деп, күпінбей, Құлдық — əзіз, хаққа құла бүтіндей! Құлшылық ет, тек жүрерсің кесірден, Табындым деп адаспа ақыл-есіңнен!» Ай, Одғұрмыш, шақырдым мен, білер деп, Ойлама сен, өз пайдасын тілер деп. Егер келсең, пайда тиер саған да, Келмесең, жоқ маған келер залал да. Елге жақсы пайдаң үшін шақырдым, Халқың үшін қырсық қыспай, басылғын. 3260 Сөздерімді айтқан байқап көрерсің. Қонса ойыңа, тұрып бері келерсің. Бірге тұрып, көмегіңді берерсің, Пақырларды жақсылықпен елерсің. Саған — пайда, маған қалар жақсы атың, Қос жалғанда қайтпас тілек, мақсатың. Ізгілікке жеткіз мені, ізгі бол, Ізгі ерден түзер кісі ізгі жол. Себеп болып, ізгілікте демегін, Саған Алла сəтін салар, ей ерім! 3265 Не дегенін есті тəжік ғалымы, Аты шыққан ойшыл, тəжік алыбы: «Еліне бек адал болса, жағымды, Барша халық көрер құтың, бағыңды. Өзіңе емес, тіле ізгілік бегіңе, Ізгі болса, пайдалы бек еліңе! Ізгі болса қара — елмен теңелер, Ізгі болса бегің — халқың көгерер!» (Ізгі болса, қара — өзі гүлденер, Ізгі болса, бегі — елі күн көрер.) Қай кісіні айта аламыз кісі деп: Кісілікті көп жасаса ісімен. 3270 Ізгілікке іңкəр адам баласы, Ардақтайын, қане, ізгі, сарасы. Ізгілік — сол, пайда берсе еліңе, Сол пайдадан қызыр қонса жеріңе! Ізгі кісі болар елге бауырмал, Бауырмал бол — болдың сара қауымнан! * * * Сөздерімді ұзақ жазып, оралдым — Сөз түгесіп, қаламымды доғардым. Тағы нендей сөздерім бар, сіз білер, Туысқаның тіліменен білдірер! * * * 3275 Хатты түріп*, байлады өзі таңбалап, Берді ұмсынып, оны Өгдүлміш алды орап. * * * Елік айтты: — Ойлым, барып қайтарсың, Қарымды сөз болса, ауызша айтарсың. 300 301 Оны маған жеткізер сəт келді ақыр, Онсыз босқа қайтып келме, ей, батыр! Дана сөзін тыңдап, сақта есіңде: «Есті елші бер — сөздің құнын кетірме! Енді қандай сөзін берсем тілімнің? Сөздің бəрі өзіңде, ей, білімдім! 3280 Қай сөз лайық, тұндыр нəрін тіліңе, Қай іс қажет, тындыр бəрін тіріде!» * * * — Солай болсын! —деп, Өгдүлміш жөнелді, Жан еді ол тəрбиелі, көргенді. Атын мініп, қайта үйіне айналды, Үйге түсіп, белін шешіп, жайланды. Күн еңкейіп, басын жерге тигізді, Жарық жалған жүзін түнге күйгізді. (Күн жанды да, басын жерге сүйеді, Алаулады жарық жалған реңі.) Аспан шашын жайып, түйді нұр жүзін, Ару зүлфі* толып, шашты жұлдызын. 3285 Дəрет алып, оқып құптан намазын, Төсек салып, бұрды ұйқыға назарын. Белең алып, бас көтеріп қарады, Ашылыпты қара зəңгі қабағы. Дəрет алып, таң намазын оқыды, Дұға оқырда тасбих ұстап отырды. Шетін түрді тұман торғын перденің, Əлем күліп нұрландырды жер бетін. жүктеу/скачать 1,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|