Имитациялық модельдеу – бұл математикалық модельдеудің дербес жағдайы. Имитациялық модельдеу – объектіні логикалы математикалық құралдармен сипаттау, ол объектінің жұмыс жасауын жобалау, сараптау және бағалау мақсатында компьютерде тәжрибелеу үшін қолданылуы мүмкін. Бұл жағдайда, міндетті түрде, үрдісті қадаммен модельдеуді ұйымдастыратын кандайда бір санағыш болады:
а) V - айнымалы:
Циклда қадаммен есептеуді қайталай отырып, алгоритмнің әр кезеңінде үрдістің имитациясын аламыз.
T:=T+H
Sж:= Sж+Vж*H
Sв:= Sв+Vв*H
-
Sж+ Sв≥D
б) формальды-математикалық схема:
t:=t+h*f
Sж:= Sж+Vж*h*f
Sв:= Sв+Vв*h*f
f:=not (ed(D - ( Sж+ Sв)))
stop(f) Мұнда f – ағымды t кезеңде, бүкіл жолдың өтілгенін немесе өтілмегенін көрсететін жалауша (белгі).
с) геометриялық әдіс:
-
|
|
|
|
t
|
|
t
|
|
|
|
|
|
SЖ:= VЖ * t
|
|
|
|
|
|
SВ:=D - VВ * t
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
SЖ
|
y
|
|
|
t
|
|
|
|
SВ
|
y
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t
|
|
t
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
осциллограф
|
|
|
|
осциллограф
|
S
Болжам
бойынша
кездесу
нүктесі
t
Екі осциллографпен жасалған сурет
145
д) есептің статистикалық қойылымы:
r
A B
Моделі:
rr–- жалауфлаг ((открытшлагбаумилиашықнетнемесе жабық)
шлагбаум)
t:=t+h*f
S Ж:= (S Ж+V Ж*h*r)*f
b Ж:=ed(a-S Ж)*ed(S Ж-(a-5)) {**} S В:= (S В+V В*h*r)*f
b В:=ed(a-S В)*ed(S В-(a-5)) {**} f:=not (ed(D - S ж+ S в))
Кездейсоқ
r сандардың
көрсеткіші
Орт.уақыт = k/n Орт.жол = L/n
Жинау блогы
|
|
|
|
L – кездесу нүктесі
|
n:=n+not(f)
|
|
|
n – тәжрибе (эксперимент) саны
|
k:=k+t*not(f)
|
|
|
k – кездесу уақыты
|
L:=L+SЖ
|
|
|
|
|
|
|
мұндағы: {**} – шарттары, шлагбаум жабық тұрғанда, жаяу адамның одан 5 метрден кем емес алшақтықта тұратынын бақылайды.
критериалды әдіс:
Мысал: Шолу мұнарасы болмаса жылжыған объект тығырыққа тіреліп қалуы немесе жолдың нұсқаларын шексіз теруі мүмкін ғой.
-
|
Шолу
|
|
Обзорная
|
|
мұнарасы
|
|
башня
|
кафе
|
|
A
|
|
көл
|
|
озеро
|
B
|
|
Ал шолу мұнарасынан қарағаннан кейін ол, алдымен жүретін жолын есептейді, содан кейін барып қозғалады. Қозғалыс бағытын таңдау келешегін бағалау үшін критерий енгізіледі деген сөз.
Тест сұрақтары
Модель – ол:
нақты шындығының фантастикалық бейнесі;
объектінің уақытты-кеңістілік сипаттамасын қайтаратын алмастырушысы;
құбылыстардың және үрдістердің немесе зерттелетін объектінің мәнді жақтарын бейнелейтін (қайтаратын) объектілер және қатынастар жиынтығы;
зертелетін объектіні, үрдісті, құбылысты көркем сурет өнерінінің құралдарымен белгіленген деңгейде сипаттау;
объектінің жоқ қасиеттері туралы ақпарат.
Объектінің, құбылыстың, үрдістің моделінің вербальды ұсынымы:
объектілердің немесе қатынастардың шындығы сипатталған, формалданған диалектілі табиғи тілмен құрылған сөйлемдер тізбегі;
математикалық формулалар тізбегін табиғи тілмен сипаттау;
«элемент-қасиет-қатынас» терминдерінің аясында зерттелетін объектінің құрылымын сипаттау;
объект, құбылыс, үрдіс туралы мәтіндік ақпараттан тұратын, деректер базаларының жиынтығы.
электр сигналдардың көмегімен білдіретін, идеалды модельдің бір түрі.
Суреттер, карталар, сызбалар, диаграммалар, схемалар, графиктер-олар:
кестелік ақпараттық модельдер;
математикалық модельдер;
натуралды (жаратылысты) модельдер;
графикалық ақпараттық модельдер;
иерархиялық ақпараттық модельдер.
Поездардың жүру кестесін ненің мысалы ретінде қарастыруға болады:
иерархиялық модель;
кестелік модель;
графикалық модель;
вербальды модель;
желілік модель.
Модельдеу үрдісі – ол:
сән салонында киім моделдерін (үлгілерін) көрсету;
нақтылы есептің формальданбаған қойылымы;
нақтылы объектіні (үрдісті, құбылысты), кең мағналы тіл құралдарымен нақты есепті шешу үшін жасалған, оның бейнесімен ауыстыру үрдісі;
нақтылы объектіні (үрдісті, құбылысты), берілген объектінің барлық белгілерін қайтаратын, басқа материалдық немесе идеалды объектімен ауыстыру үрдісі;
қарастырылатын объектінің маңызды белгілерін ашу.
Биологияда жануарлар әлемінің өкілдерінің жіктелу… ұсынымы болып табылады:
математикалық модель;
кестелік модель;
графикалық модель;
иерархиялық модель;
желілік модель.
Кестелік ақпараттық модельдің ұсынымы ол:
графиктердің, суреттердің, сызбалардың, схемалардың, диаграммалардың кестедегі жинағы;
үлгісі жасалатын (модельденетін) объектінің иерархиялық құрылымының сипаттамасы;
объектілердің сипаттамалары (немесе олардың қасиеттері) мәндер жиыны түрінде кестеде орналастырылуы;
математикалық формулалар жүйесі;
табиғи тілдегі сөйлемдер тізбегінінің кестедегі жинағы.
Мектептегі оқу үрдісін ұйымдастыруды сипаттайтын ақпараттық модельге жатқызуға болады:
сынып жорналын;
сабақтардың кестесін;
мектептегі оқушылар тізімін;
оқулықтар тізбесін;
көрнекі оқу құралдардың тізімін.
Объектінің, құбылыстың, үрдістің математикалық моделі – ол:
объктінің сипаттамасы мазмұндалған, формалданған диалектілі табиғи тілмен құрылған сөйлемдер тізбегі;
«элемент-қасиет-қатынас» терминдерінің аясында зерттелетін объектінің құрылымын сипаттау;
объектінің, құбылыстың, үрдістің сандық сипаттамаларынан тұратын, деректердің және базаларының жиыны;
формалды тілдің шектелген алфавитімен, белгілердің, сөздердің, сөйлемдердің, математикалық әдістеріне сәйкес құрылған тізбек;
электр сигналдардың көмегімен ұсынылатын, модельдің бір
148
түрі.
10. Компьютердің көмегімен шығарылатын есептің шешімі, әдетте қандай тізбекпен іске асырылады:
a. алгоритмді және программаны құру, нәтижелерді сұраптау және интерпретациялау, программаны жөндеу және орындау;
есептің қойылымын талдау, моделін құру, алгоритмді және программаны құру, программаны жөндеу және орындау, нәтижелерді сұраптау және интерпретациялау;
моделін құру, программаны жөндеу және орындау, нәтижелерді сұраптау және интерпретациялау;
есептің қойылымын талдау, алгоритмді және программаны құру, нәтижелерді сұраптау және интерпретациялау;
алгоритмді және программаны құру, программаны жөндеу және
орындау, сұраптау және интерпретациялау;
11. Ғаламдық компьютерлік Интернет желісінің сипаттамасын, яғни
оның тораптар жүйелерін және оларды байланыстырушы жолдардын ненің мысалы ретінде қарастыруға болады:
вербальды модель;
кестелік модель;
графикалық модель;
иерархиялық модель;
желілік модель.
12. Компьютерлік эксперимент — ол:
есептеу техника құралдарының қолдануымен іске асырылатын, кез келген эксперимент;
компьютерлік программаның жұмысының барысында алынған, нәтижелерді интерпретациялау;
зерттелетін объектінің, құбылыстың, үрдістің компьютерлік моделін зерттеу;
программаны тестілеу және жөндеу үрдісі;
қойылған есепті формализациялау үрдісі.
13. Модельді құру үрдісі, әдетте мынаны жорамалдайды:
зерттелетін объектінің барлық қасиеттерінің сипатталауын;
шығарылатын есептің көзқарасынан, объектінің қасиеттерінің ең маңыздысын бөлу;
шығарылатын есептің мақсатымен салыстырусыз, объектінің қасиеттерін бөлу;
зерттелетін объектінің кеңістілік-уақыттық қасиеттерін анықтау;
зерттелетін объектінің энергетикалық қасиеттерін анықтау.
14. Компьютерлік модель — ол:
149
алғашқы деректердің және нәтижелердің арасындағы байланыс;
компьютерде ұқсастырылып (имитацияланып), орындаушының мүмкіндігіне қарап құрылған, есептің моделі;
ақпараттық модель;
табиғи тілдің құралдарымен объектіні сипаттау;
шығарылып жатқан есептің программасының спецификациясы. 15. Дербес компьютердің файлдық жүйесінің ең барабар сипатталуы
мына түрде болуы мүмкін:
кестелік модель түрінде;
графикалық модель түрінде;
иерархиялық модель түрінде;
натуралды (жаратылысты) модель түрінде;
математикалық модель түрінде.
16. «Компьютерлік эксперименттің нәтижесі» дегенге, мына тізімнен не келмейді:
ауа райын болжау;
сайлаудың салыстырма мүмкіндік нәтижелерінің социологиялық болжауы;
ғарыштық кеменің қозғалу моделі;
«ядролық қыстың» моделі;
күн тәртібі.
17.Графтың берілімі:
координаталарымен нүктелердің жиыны;
қос жиындармен: төбелер жиыны және қырлар жиыны;
дара төбелер жиынымен;
дара қырлар жиынымен
доғалар жиынымен.
18. Егер графтың қырлары реттелген қос төбелермен анықталса, онда оның атауы:
семантикалық;
күрделі;
қарапайым;
бағытталған;
циклданған.
19.Ағаш — ол:
бағытталмаған байланысқан граф;
бағытталған байланыспаған граф;
сыбайласқан төбелілі граф;
бағытталған байланысқан граф;
параллель доғалы граф.
20. Графтың қырлары параллель болады, егер:
150
қырлардың басы және соңы сәйкес келсе;
осы қырлармен тізбе тұйықталған;
олардың төбелері екі немесе одан көп қырлармен қосылса;
олар соңғылар;
дүрыс жауап жоқ.
21. «Жүргізуші – автомобиль» жүйесінде басқару ықпалын жіберуді қамтамасыз ететін:
спидометрі;
двигателі;
рулі;
багажнигі;
артқы көріністі шолу айнасы.
22. Жол қозғалысын реттеу жүйесінде, тек қана светофорларды және жол белгілерін ғана қолдануды не ретінде қарастыруға болады:
a. шындап айтқанда, басқару жүйесі ретінде қарастырыла алмайды;
тұйықталған басқару жүйесінің мысалы бола алады;
тұйықталғанмаған (ажыратылған) басқару жүйесінің мысалы бола алады
өзіне бірнеше кері байланыс арналары кіреді;
жол қозғалысы туралы ақпаратты түрлендіру және быр мақсатты бағытта өңдеу негізінде жұмыс жасайды.
23. Тұйықталған басқару жүйесінің тұйықталғанмағаннан айырмасы:
онда басқару объектісінің болуымен:
өзара байланыстырылған элементтердің санымен:
бір немесе бірнеше кері байланыс арналарының болуымен;
басқаруға ықпал, әсер етудің жоқтығымен;
басқару құралдарының болуымен.
Достарыңызбен бөлісу: |