Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты т.Қ. Қойбағарова информатика

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

УДК 004.4

ББК 32.973я73

41. 
    59
    

Баспаға Павлодар мемлекеттік педагогикалық институтының Ғылыми кеңесі шешімімен ұсынылған.

Қойбағарова Т.Қ.

0. 
   59Информатика. Оқу-әдістемелік құралы. Түзетіліп толықтырылған екінші басылымы. Т.Қ.Қойбағарова – Павлодар, 2010. – 324 бет.
   

ISBN 978-601-267-090-5

Оқу-әдістемелік құралда информатика теориялық негіздерінің іргелі ұғымдары – информация және информациялық үрдістер, әртүрлі информацияның ұсынылуы және мағыналы, ықтималды өлшемі, есептеуіш техниканың арифметикалық және логикалық негіздері, алгоритмдеу және модельдеу негіздері толықтырылып баяндалған. Нейман автоматты есептеуіш машинасының функционалды және құрылымды ұйымдастырылу принциптері мен қазіргі дербес компьютерледің модульді архитектурасы қарастырылған. Дербес компьютердің аппараттық жабдықталуы, құрылғылардың сипаттамалары толықтырылған. Қолданбалы программалардың ортасында әр түрлі информациямен жұмыс жасау, деректер қоры және желілік технолгиялары толықтырылып сипатталған.
Құрал «Информатика» және «Информатиканың теориялық негіздері» пәндерін оқитын педагогикалық жоғарғы оқу орындарының студенттері және магистранттарына арналған. Оны жалпы білім беру мектептері мен арнайы орта оқу орындарының мұғалімдері және де оқу-ағарту мамандарының білімін жетілдіру саласында да пайдалануға болады.
УДК 004.4

ББК 32.97301я73

ISBN 978-601-267-090-5

© Қойбағарова Т.Қ., 2010

© Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты, 2010

АЛҒЫ СӨЗ 10

ИНФОРМАТИКА ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ОҚУ ПӘНІ РЕТІНДЕ 12

1-ТАРАУ ИНФОРМАТИКАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 16

§1. АҚПАРАТ ЖӘНЕ АҚПАРАТТЫҚ ҮРДІСТЕР 16
1.1. АҚПАРАТ ҰҒЫМЫ 16

1.2. АҚПАРАТ ЖӘНЕ ФИЗИКАЛЫҚ ӘЛЕМ 17

1.3. АҚПАРАТТЫҢ САПАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ 19

1.4. АҚПАРАТТЫҚ ҮРДІСТЕР 20

1.5. АҚПАРАТТЫҢ ҮЗДІКСІЗ ЖӘНЕ ДИСКРЕТТІ ҰСЫНЫЛУЫ 21

1.6. АҚПАРАТ ЖӘНЕ ТІЛ 23

1.7. АҚПАРАТТЫ КОДТАУ 24
ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ 26

§ 2. АҚПАРАТТЫ ӨЛШЕУ 34

2.1. АҚПАРАТ САНЫН ӨЛШЕУДІ АНЫҚТАУ. ХАРТЛИ ЖӘНЕ ШЕННОН
ФОРМУЛАЛАРЫ 34

2.2. АҚПАРАТТЫҢ МАҒЫНАЛЫ ӨЛШЕМІ 35

2.3. АҚПАРАТТЫҢ АЛФАВИТТІК ӨЛШЕМІ 37
2.4. АҚПАРАТ САНЫ ЖӘНЕ ЫҚТИМАЛДЫҚ 38

ПРАКТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ӨЗДІК ЖҰМЫСТЫҢ ТАПСЫРМАЛАРЫ 40

ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ 46

§ 3. ЕСЕПТЕУІШ ТЕХНИКАНЫҢ АРИФМЕТИКАЛЫҚ НЕГІЗІ 50

3.1. САНАУ ЖҮЙЕЛЕРІ 50

3.2. КОМПЬЮТЕРДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН САНАУ ЖҮЙЕЛЕРІ. 51

3.3. ОНДЫҚ ЖҮЙЕДЕГІ БҮТІН САНДЫ БАСҚА ЖҮЙЕГЕ АУДАРУ. 53
3.4. ДҰРЫС ОНДЫҚ БӨЛШЕК САНДЫ БАСҚА ЖҮЙЕГЕ АУДАРУ. 53

3.5. ЕКІЛІК (СЕГІЗДІК, ОНАЛТЫЛЫҚ) ЖҮЙЕДЕГІ САНДЫ ОНДЫҚ ЖҮЙЕГЕ

АУДАРУ. 54

3.6. ПОЗИЦИЯЛЫҚ САНАУ ЖҮЙЕЛЕРДЕ АРИФМЕТИКАЛЫҚ АМАЛДАР 55

ПРАКТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ӨЗДІК ЖҰМЫС ТАПСЫРМАЛАРЫ 61

БАҚЫЛАУ ЖҰМЫСЫ 62

§4. ЕСЕПТЕУІШ ТЕХНИКАНЫҢ ЛОГИКАЛЫҚ НЕГІЗІ 74

4.1. ЛОГИКАЛЫҚ АҚПАРАТ ЖӘНЕ ЛОГИКА НЕГІЗДЕРІ 74

4.2. ЛОГИКАЛЫҚ ШАМА, АЙНЫМАЛЫ, ӨРНЕК 76

4.3. ЛОГИКАЛЫҚ АМАЛДАР 76

4.4. ЛОГИКАЛЫҚ ЭЛЕМЕНТТЕР 78

3.4. ЭЕМ-Ң ТҮЙІНДЕРІ 80
ПРАКТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ӨЗДІК ЖҰМЫСТЫҢ ТАПСЫРМАЛАРЫ 81

ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ 87

§5. КОМПЬЮТЕРДЕ АҚПАРАТТЫҢ ҰСЫНЫЛУЫ 91

5.1. ІШКІ ЖАДЫ ҚҰРЫЛЫМЫ 91

5.2. ДИСК ҚҰРЫЛЫМЫ. ФАЙЛДАР ЖӘНЕ КАТАЛОГТАР 92

5.3. ФАЙЛДЫҚ ЖҮЙЕ ҰҒЫМЫ 95

5.4. СИМВОЛДЫҚ АҚПАРАТ. ASCII КОДЫ 96

5.5. САНДЫҚ АҚПАРАТТЫҢ ҰСЫНЫЛУЫ 97

5.6. ГРАФИКАЛЫҚ АҚПАРАТТЫҢ ҰСЫНЫЛУЫ 102

5.7. ДЫБЫСТЫҢ ТҮРЛЕНУІ 107

БАҚЫЛАУ ЖҰМЫСЫ 108
ПРАКТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ӨЗДІК ЖҰМЫС ТАПСЫРМАЛАРЫ 114

§ 6. АЛГОРИТМДЕУ НЕГІЗДЕРІ 121

6.1. АЛГОРИТМ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ 121

6.2. АЛГОРИТМДЕРДІ ҚҰРУ КЕЗЕҢДЕРІ 122

6.3. АЛГОРИТМДІ СИПАТТАУ ЖӘНЕ ҰСЫНУ ТӘСІЛДЕРІ 124

6.4. АЛГОРИТМДЕРДІҢ НЕГІЗДІК ҚҰРЫЛЫМДАРЫ 125

ЕСЕПТЕР 130

ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ 133

§7. МОДЕЛЬДЕУДІҢ НЕГІЗГІ ҰҒЫМДАРЫ 139

7.1. МОДЕЛЬ ЖӘНЕ МОДЕЛЬДЕУ ҰҒЫМДАРЫ 139

7.2. МОДЕЛЬ ЖӘНЕ МОДЕЛЬДЕУ ТҮРЛЕРІ 140

7.4. МОДЕЛЬДІ СИПАТТАУ ӘДІСТЕРІ 144

ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ 147

§ 8. ГРАФ ТҮРІНДЕГІ АҚПАРАТТЫҚ МОДЕЛЬДЕР 152

8.1. ГРАФ ҰҒЫМЫ 152

8.2. АҒАШ ҰҒЫМЫ 154

ТВОРЧЕСТВОЛЫҚ ЕСЕПТЕР ЖӘНЕ ЖОБАЛАР 157

2-ТАРАУ. АППАРАТТЫҚ ЖАСАҚТАМА 159

§ 1. ЭЕМ АРХИТЕКТУРАСЫ 159

1.1. ДЖОН ФОН НЕЙМАН ПРИНЦИПТЕРІ 159

1.2. ЕСЕПТУІШ МАШИНАНЫҢ АРХИТЕКТУРАСЫ 163

1.3. ДЕРБЕС КОМПЬЮТЕРДІҢ АШЫҚ АРХИТЕКТУРАСЫ 165
ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ 169

§2. ДЕРБЕС КОМПЬЮТЕР 171

2.1. КОМПЬЮТЕРДІҢ ҚҰРАМЫ 171

2.2. ПРОЦЕССОРДЫҢ НЕГІЗГІ СИПАТТАМАЛАРЫ 172

2.3. НЕГІЗГІ ІШКІ ЖАДЫ 173

2.4. СЫРТҚЫ ЖАДЫ 175

ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ 178

3-ТАРАУ. ПРОГРАММАЛЫҚ ЖАСАҚТАМА 182