«Педагогические инновации как условие повышения качества образования»


САБАҚ БАРЫСЫНДА ОЙЫН ЭЛЕМЕНТТЕРІН ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ



Pdf көрінісі
бет13/44
Дата21.01.2017
өлшемі4,37 Mb.
#2377
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   44

 
САБАҚ БАРЫСЫНДА ОЙЫН ЭЛЕМЕНТТЕРІН ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ 
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТІЛ БАЙЛЫҒЫН ДАМЫТУ 
 
Мақалада оқушылардың тілін дамытудың бір жолы ол - көрнекілік пен ойынды сабақ барысында тиімді пайдалану 
туралы  сөз  қозғалады.  Ойын  арқылы  түрлі  тілдік  жағдай  туғызып,  балалардың  түрлі  тақырыпта  сөйлеуіне  жағдай 
жасауға  болады.  Ойын  кезінде  баланың  сөйлеуге  ынтасы  артады,  көңіл-күйі  көтеріледі,    сөйлеуге  белсенді  қатысады. 
Ойын  баланың  сана-сезіміне  де  әсер  етіп,    тәрбиелік  мақсатын  да  орындайды.  Ойын  кезінде  балалар  бір-бірімен  тіл 
арқылы тығыз қарым-қатынасқа түседі. 
Тірек сөздер: Тілдік жағдай туғызу, ойын элементтері пайдалану, функционалды сауаттылықты қалыптастыру 
 
Тәрбие басы – тіл 
(Махмұд Қашқари) 
 
Мектеп табалдырығын алғаш аттаған бүлдіршіндерге ана тілін оқытудың тиімді әдістеріне зор 
мән берілуге тиіс деп есептейміз. Ана тілі сабақтарында ойынды ұтымды пайдалану сондай әдістерге 
жатады.  Сол  арқылы  оқу  процесін  жандандырып,  сабақтың  сапасын  арттыруға  үлкен  мүмкіншілік 
бар. Баланың сөздік қорын молайтып, сөзді еркін, өз мағынасында жеткізуге, тез, жылдам сөйлеуге 
жаттықтыруға  ойын  бірден-бір  таптырмайтын  құрал.  «Бала  сөзбен  де  ойнайды.  Осы  сөзбен 
ойнағанда,  өз  ана  тілінің  нәзік  қасиеттерін  үйренеді,  тілдің  саздылығын  ұғынады»,  –  деген  А.  М. 
Горькийдің сөзіне өз тәжірибемізде көзіміз жетті. [2, 45б.] 
Білім беру саласында да елеулі әрі ауқымды өзгерістер өрістеуде. Сонау ХХ ғасырдың басында 
Ж.  Аймауытов:  «Сабақ  беру  –  жай  үйреншікті  нәрсе  емес,  ол  –  жаңадан  жаңаны  табатын  нәрсе» 
деген екен. Ал бізұстаз ретінде ұлттық құндылықтарды бойына сіңірген, мәдени мұраларды жадында 
өшпестей  етіп  сақтаған  құзіретті  жеке  тұлға  қалыптастыруда  оқытудағы  жаңа  тәсіл  7  модулді  өз 
сабақтарымызда  пайдаланып  жүрміз.  Бұл  тәсілдің  басқа  технологиялардан  ерекшелігі  жеті  модуль 
арқылы  іске  асады.  «Сабақ  –  оқытушының  педагогикалық  мәдениетінің  айнасы»,  -  деп  А. 
Сухомлинский  айтқандай,    осы  жеті  модульдің  ішінде  өзімнің  пәніме  тиімдісі,  саралай  келе  әр 
сабақта  бір  немесе  бірнеше  модульді  бірден  қолдануға  болатынын  анықтадық.  [2,  47б.]  Бұл 
қолданыстан ұтылғанымыздан ұтқанымыз көп болды. Әр мұғалім өз сабағының  –көшбасшысы. Ал 
көшті дұрыс бағыттай білу ол шеберлігіне байланысты.  
Жалпы  біздің  оқытудағы  өз  міндетіміз  оқушыларды  өз  бетімен  жұмыс  жасауға  тәрбиелеу,  
үйрету, шығармашылық қабілетін дамыту. Сондықтан сабақта оқушылардан жиі тақырып бойынша 
жеке,  жұптық,  топтық  жұмыс  яғни  пирамидалық  тәсіл  түрлерін  алып  отырамыз.  Өйткені,  ол 
оқушының  ойлауын,  елестету  мен  есте  сақтау  белсенділігін,  дағдысын  білім  саласының  дамуын 
қамтамасыз  етеді.  Мұғалім  бала  бойындағы  туабіткен  түрлі  қасиеттерді  дәл  байқап,  оның  сапалық 
ерекшеліктеріне баға беріп, ары қарай өз бетінше дамыта түсуіне жағдай туғызып, көмектеседі. Бұл 
үшін,  әрине ұстаздың өзі де өзгеруі,  яғни дәстүрлі оқытудың таптаулары сүрлеуінен арылуы тиіс. 
Бұл баланың ой өрісін кеңейтіп қана қоймайды,  білім деңгейін көтеруге үлкен үлесін қосады.  
Сабақ беруде мұғалім оқушылардың жас ерекшелігін негізге ала отырады. Тапсырамаларды да 
меңгере  алатындай, сұрақтарға  дұрыс жауап  іздей  алатындай  етіп  қояды. Сол  кезде сабақ  күтілген 
нәтижеге қол жеткізеді. 
Бастауыш сынып оқушылары үшін тіл – білім алудың көзі болып саналады. Сондықтан да ата-
аналар  мен  мұғалімдер  баланың  тілін  дамытуың  маңызын  түсінгендері  жөн.  Оқушының  тілінің 
дамуы жоғары болса, ол оның өмір жолында, сыныптастарымен қарым-қатынасына, сонымен қатар 
мектепте нәтижелі оқуына әсерін тигізеді.  
Сөйлеу  тіліне  ең  алдымен,  анықтама  берсек.  Сөйлеу  тілі–күнделікті  қарым-қатынаста 
пайдаланылатын  әдеби  тілдің  бір  түрі.  Сөйлеу  тлі  белгілі  бір  жағдайда  ауызба-ауыз  тікілей 
жалғанатын  қатынас  тілі  болғандықтан,  ол  сөйлеудің  ауызша  формасымен  тығыз  байланысты 
болады. Ал ауызша сөйлеуде еркіндік басым келеді, яғни үйреншікті жағдайда оқушылар емін-еркін 
сөйлейді. Сонымен бірге сөйлеу тілі жазбаша түрде де қолданылады. 
Оқушылардың  сөйлеу  тілінің  қабілеттерінің  қалыптасуы  және  дамуының  нәтижелі  шарттары 
қандай? 
Ең  бірінші  шарт,  ол  –  қарым-қатынастың  қажеттілігі.  Демек,  өз  пікірімен  немесе  ақпаратпен 
бөлісу  тілегі  мен  қызығушылығын  туғызатын,  сөйлеу  тілінің  ынтасын  айқындайтын  жағдайларды 
қалыптастыру керек.  
Екінші шарт, ол – қарым-қатынас ортасын құру. Қарым-қатынас ортасы – бұл ата-аналардың, 
жақындардың,  достардың  әңгімелері,  көркем  әдебиет,  бұқаралық  ақпарат  құралдары,  мұғалімнің 

84 
 
сөйлеу тілі, оқулықтардың тілі... Сөйлеу тілі оқушыға қарым-қатынасқа түсуге және дүниені танып 
білуге көмектеседі.  
Бастауыш сынып оқушыларының сөйлеуге үйретуде психологияға сүйенбей болмайды. Сөйлеу 
тілін дамыту процесінде адамның еркі, есте сақтау қабілеті, ой-өрісінің дамуы, сезімі, қиялдай білу 
ерекшеліктері негізгі рөл атқарады. 
Бастауыш  сынып  оқушыларының  сөйлеу  тілінің  дамуы  әрдайым  педагогикалық  басшылықты 
талап етеді. Сөйлеу тілін дамыту мен байытуда жүйелі жұмыс болуы шарт. 
Жас балалардың тілін дамытудың бір жолы ол - көрнекілік пен ойын. Ойын арқылы түрлі тілдік 
жағдай  туғызып,  балалардың  түрлі  тақырыпта  сөйлеуіне  жағдай  жасауға  болады.  Ойын  кезінде 
баланың  сөйлеуге  ынтасы  артады,  көңіл-күйі  өседі,  сөйлеуге  белсенді  қатысады.  Ойын  баланың 
сана-сезіміне де әсер етіп, тәрбиелік мақсатын да орындайды.Ойын кезінде балалар бір-бірімен тіл 
арқылы  тығыз  қарым-қатынасқа  түседі.  Ойынға  байланысты  сөздер  ойын  кезінде  бірнеше  рет 
қайталанады.  Сондықтан  ойынды  белгілі  сөздердің  қайталануына  қарай  ойын-жаттығу  деп  атау 
ғылымда бар, біз де осы пікірге қосылып, ойын-жаттығу терминін қолдану дұрыс деп таптық.  
Ойын-жаттығу мына талаптарға сәйкес болуы керек: 
1. Ойын-жаттығу баланың жасына сай болуы керек.  
2.  Ойын-жаттығу  негізінен  сөйлесімнен  құрылады.  Яғни,  ойынның  негізі  саналатын  тілдік 
жағдай сөйлеу әрекетін туғызатын болуы керек.  
3. Тілдік қатысымды жүзеге асыратын сөйлеу нәтижесіне ойнау нәтижесі қосылады.   
4. Ойын-жаттығу ұжымдық болады, бала ойында өзі қалған рөлді таңдай алады.   
5. Ойын-жаттығу баланың ауызша сөйлеу дағдысын, сөйлей білуін нақтылы сөйлеу әрекеттері 
арқылы жүзеге асу жағдайын белгілейді. Бұл әдісте білім мен ойын сабақта елеусіз байланысады да,  
ойында, сабақта бала өзін еркін ұстайды. [4, 128б.] 
Оқыту  әдістемесін  зерттеген  ғалымдар  оқытуда  қолданылатын  көрнекіліктің  мынадай  түрін 
ұсынды,  олар:  демонстрация,  иллюстрация.  Оқытуды  демонстрациялық  негізде  ұйымдастыру 
оқушылардың  оқу  материалын  жеңіл  әрі  терең  ұғынуына  мүмкіндік  туғызады,  олардың  ойлау 
әрекетін  жандандырып,  қосымша  ақпараттар  береді.  Оқушылардың  құбылысты  және  танымдық 
процесті,  өздері  белсенділік  танытып  оқып  үйренсе,  шын  мәнінде  бұл  әдіс  нәтижелі  болмақ.  Олар 
тарапынан  мұндай  қарым-қатынас  оқыту  процесінде  проблемалық  және  ізденушілік  жағдайға 
итермелейді.  
Иллюстрация-демонстрация  әдісімен  тығыз  байланыста  болады.  Бұл  әдісті  иллюстративті 
құралдарды (суреттер, сызбалар, портреттер, модельдер) көрсету қолданылады. Мысалы, қазақ тілі 
сабағында оқушыларға сурет көрсетіліп, оны сипаттау жұмысы немесе мәтін құрастрыу, не болмаса 
екінші  бір  суретпен  салыстыру  жұмысын  орындатуға  болады.  Көрнекіліктер  айшық  түсті,  барлық 
оқушыларға жақсы көрінуі тиіс және ол оқушының жас ерекшелігіне сәйкес келуі ескеріледі. 
Сабақта  қолданылатын  түрлі  көрнекіліктер  оқушыларды  әртүрлі  ойлау  әрекетіне  бейімдейді. 
Түсіндірілген материалды саналы түрде меңгеруге ықпал жасайды.   
Бастауыш  мектеп  бағдарламасында  балалардың  жас  ерекшелігіне  байланысты  тапсырмалар, 
жаттығу  жұмыстары  берілген.  Сол  сияқты  тіл  жұмыстары  мәтіндерді  оқу,  оны  мазмұндап  айту, 
сұрақтаға  жауап  беру  және  шығарма,  мазмұндама  жазу  арқылы  жүзеге  асырылады.  Көптеген 
мұғалімердуің  байқауы  бойынша  бастауыш  сынып  оқушыларының  жаттығуларды  түсінбеуі,  
олардың тілінің дамуының жетіспеушілігінің себебі болып отыр.  
Жаңа сөздермен жұмыс тіл дамыту барысында ерекше орын алады. Оқушы әр сабақ барысында 
белгілі бір мөлшерде жаңа сөздерді меңгеруі тиіс. Сөйтіп, оқушылардың сөздік қоры молаяды. Сабақ 
барысында  сөздерді  жеке  дара  емес,  белгілі  бір  жағдайға  байланысты  тақырып  аясында  қолдануға 
мүмкіндік  жасалуы  тиіс.  Ахмет  Байтұрсынұлының:  «Тіл  дамыту  мәселесі  тек  қана  грамматика 
заңдарына  үйреніп,  не  болмаса,  сөздерді  балаға  үйретіп  қана  емес,  сөзді  тіршілігінде  көрсету 
барысында ғана шешуге болады», – деген тұжырымы бұған дәлел бола алады. Сөйлеу тілі мен сөздік 
қоры  молая  бастаған  сайын  бала  айналадағы  адамдармен,  құрбылыас  балалармен  белсенді  түрде 
сөздік қарым-қатынас жасайды.  
Бала  тілін  дамытып  қалыптастыруда  өз  ұлтымыздың  ауызекі  шығармашылығының  тигізер 
ықпалы  зор.  Халқымыздың  ертегі,  аңыз-әңгімелері,  мақал–мәтелдері,  жұмбақ,  жаңылтпаштары, 
ойнақы,  жеңіл  тілімен  беріледі.  Балаға  жаңылтпаш  үйретіп,  оны  айтқызу  сөзді  дұрыс  сөйлеуге 
әдеттендіреді,  кейбір  тілі  келмей,  бұзып  айтатын  дыбыстарды  анық  айтуға  жаттықтырады.  Ал 
жұмбақ айтқызу баланы тапқырлыққа үйретіп, ойлау қабілеті мен тілін ұштайды. Мақал-мәтелдерді 
пайдаланудың  әдіс-тәсілдері  көп.  Оларды  сыныпта,  сыныптан  тыс  оқуда  белгілі  бір  тақырыпты 
оқытумен  бірге  сәйкестендіріп  алған  ыңғайлы.  Сөйлеу  тілін  меңгерудің  келесі  жолы  –  кешенді 

85 
 
оқыту.  Ал  оқушыларға  арналған  кешен:  оқулық,  фонограмма,  күйтабақтар,  үнтаспалар, 
бейнетаспалар,  дидиактикалық  үлестірмелік  жаттығулар,  сөздіктер  т.б.  Қазақ  тілі  сабақтарында 
үнтаспаны  қосу  немемсе  бейнетаспаны  көрсету  арқылы  тақырыпқа  шығуға  болады.  Тақырыпты 
тапқаннан кейін оқушылар алдарына мақсаттарды қояды. [5, 246б.] 
Сабақ  барасында  тақырып  мазмұнына  сай  дидактикалық  үлестірмелі  жаттығуларды  беруге 
болады.  Мысалы,  жұппен  жұмыста  өз  көршіңмен  бірлесіп  диалог  құру  және  оны  сахналау.  Бұл 
оқушылардың  бір-бірімен  қатынасын  жақсартып,    сахналауда  тапқырлық  пен  ептелікттерін 
дамытады.  Ал  топтық  жұмыста  оқушыларға  сурет  бойынша  ертегі  құрастыру  тапсырылғанда,  
олардың  тек  сөйлеу  тілі  ғана  емес  ойлау,  қиялдау  қабілеттері  де  дамиды.  Топпен  жұмыста 
тақырыпты меңгеру, бір-бірін тыңдау, ой бөлісу, қабылдау, қорытынды шығару қабілеттерін дамыту, 
достық,  бірлік  қасиеттерге  баулу  т.с.  с  сабақтың үш  негізгі  мақсаты  орындалады. Шығармашылық 
тапсырмада  оларға  эссе  жазу,  немесе  постер  құру  сияқты  тапсырмалар  беріледі,  яғни  бұл  жерде 
олардың  ойын  жүйелеу,  талдау  және  оны  көркем  сөйлеу  арқылы  жеткізу  қабілеттері  дамиды. 
Тақырыпты  оқыту  барысында  түрлі  әдістерді  қолданудың  тиімділігін  озат  мұғалімдердің  іс-
тәжірибесі көрсетіп отыр. Практикалық ойындарды пайдалану арқылы дамытуға болады.  
Ойын – бала үшін нағыз өмір. Егер ұстаз ойынды ақылмен ұйымдастырса, ол балаларға ықпал 
жасауға  мүмкіндік  алады.  Балаларды  оқытып,  тәрбиелеуге  әр  тарапты  ойын  элементтерін  қолдану 
тиімді әдістердің бірі болып саналады.  
Ойын  баланың  ой-өрісін,  қиял  сезімін  дамытып,  сөйлеу  тілінің  жетілуін,  еркін  пікір  алысу, 
диалог,  монолог  түрінде  өзара  сөйлесу  машықтарын  қалыптастырады.  Дұрыс  ұйымдастырылған 
ойын  негізінде  баланың  ауызекі  сөйлеу  тілі  дамиды,  сөздік  қоры  молаяды.  Ұжымдық  еңбек 
процесіне  үйреніп,  бірлесе  қызмет  атқару  нәтижесінде  олардың  жолдастық,  достық  ынтымақтары 
нығаяды.  
Оқытуда  қолданылатын  ойын  әдістері  –  ойынның  нақ  өзі  емес,  ойын  түріндегі  әдісі.  Ол 
логикалық  дербес  орындалатын  жаттығу  жұмыстарына  балалардың  зейінін  аударып  қызықтыру, 
сабаққа  белсенділігін  арттыру,  алған  білімін  тиянақтау,  кеңейту,  кейде  сабақты  түсіндіру 
мақсатында қолданылады.  
Мұғалім балалармен ойынды (заттармен, үстел үсті және сөздік ойын) үш түрлі етіп өткізуіне 
болады.  Заттармен  ойналатын  ойын  мульяждарды,  суреттерді,  АКТ-ні,  табиғи  заттарды  қолдану 
арқылы  өтіледі.  Мысалы:  «Дәл  осындайды  тауып  ал»,  «Салыстыр  да,  атын  ата»,  «Қай  ағаштың 
жапырағы», «Қайсысы көп, қайсысы аз», т.б. [4, 132б. ] 
Үстел  үсті  ойынын  ұйымдастыруда  домино,  лото,  суреттер  қолданылады.  Мысалы:  «Сурет 
бойынша  сөйлем  құрастыр»,  «Қандай  затқа  ұқсайды?»,  «Қай  сурет  тығылды?»,  «Бір  сөзбен  ата», 
«Кім байқағыш?»,  «Қиылған суреттер», «Ұқсасын тап», «4-ші не артық?», «Есіңе сақта».  
Ал  сөздік  ойын  арқылы  сөзді  орынды  қолдана  білуге,  дұрыс  жауап  айтуға,  сөз  мағынасын 
түсінуге,  орынды  сөйлеуге  үйренеді.  Мысалы:  «Сөз  ойла»,  «Сөз  құра»,  «Жұмбақ  ойла»,  «Жақсы  – 
жаман», «Жалғастыр», «Үш сөз ата».   
Сонымен қатар балалардың сөздік қорларын дамыту жұмысына ойындарды қолданумен қатар,  
«Пішіндер көрмесі», «Өрнекті есіңде сақта», «Қиын жолдар», «Суретті жалғастыр», тәрізді жаттығу 
тапсырмаларды  да  пайдаланып  отыру  өз  нәтижесін  береді.  Бұл  аталған  жаттығу,  тапсырмалар 
балалардың сөздік қорын дамыта отырып, таным белсенділіктерін дамытады.  
Сонымен  балалардың  сөздік  қорын  дамытуда  ойындарды,  тапсырма-жаттығуларды  қолдану 
үлкен  нәтиже  береді.  Ойын  арқылы  балалардың  сөздік  қорын  дамытып,  ауызша  сөйлеу  машығын 
игереді, таным белсенділіктері қалыптаса түсіп, ақыл-ойы өсіп жетіледі, әрі адамгершілік қасиеттер 
бойына сіңіреді.  
1-ойын. «Күн мен түн». 
Мақсаты: сөйлеу тілін, ойлау қабілетін дамыту. 
Мазмұны:  педагог  сөз  айтады,  балалар  оған  мағынасы  қарама-қарсы  сөз  айтады.  Күн  –  түн,  
тәтті – ащы және т.б.  
2-ойын.  «Қонаққа  барамыз».  Балалар  үй  иелері  және  қонақтар  болып  бөлінеді.  Үй  иелері 
қонақтарды сиқырлы сөздер айту арқылы қарсы алу қажет. Қонақтар сыпайы жауап қайтарады.  
3-ойын. «Сөз құра».  
Балалар  мұғалім  мен  айтылған  буындарға  сөз  құрайды.  Буындар  түрлі-түстіәдеміболуы 
мүмкін. Мысалы:  гүл шоғырына жиналатын шар немесе гүлдер түрінде. 
4-ойын. «Екішеңбер». 
Балалар  екі  шеңберге  тұрады.  Сыртқы  (үлкен)  және  ішкі  (3-4  адамнан).  Үлкен  шеңбердегі 
балалар  тұрады,  ал  ішкісіндегілер  көшбасшы  мұғаліммен  бірге  жүріп,  былай  дейді:  «Біз  шеңбер 

86 
 
бойымен жүреміз, өзімізбен бірге аламыз – тәтті…». Үлкен шеңбердегі балалар тез арадақандай да 
бір  тәтті  затты  ойлау  қажет.  Мысалы,  қант.  Қай  бала  бірінші  атаса,  ішкі  шеңберге  кіреді.  Ойын 
жалғасын  табу  үшін  жұмсақ,  сұйық,  ащы,  қаттысынды  сөздерді  де  пайдалануға  болады.  Үлкен 
шеңберде қалып қойған соңғы бала кез-келген тапсырма орындайды (жазаретінде). 
5- ойын. «Мен қандай әріппен дос».  
Бұл  ойын  әріптерді  есте  сақтап,  сөйлеу  тілін  дамытуға  ғана  емес,  сонымен  бірге  танымдық 
сипатқа да ие. Әрбір ойыншыда жануардың суреті болу керек (әр түрлі болуы да мүмкін). Мысалы: 
анасында  сиыр,  әкесінде  түйе,  баласында  кірпі.  Анасы  айтады:  –  Менің  сиырым  «м»  әрпімен  дос, 
өйткені  онда  мүйізі  бар.  Әкесі:  –  Менің  түйем  «ө»  әрпімен  дос,  өйткені  онда  өркеш  бар.  Бала:  – 
Менің кірпім «и» әрпімен дос, өйткені онда инелері бар. 
Қорытындылай келе, сабақ барысында балаға берген білімнің нәтижесінде олардың болашақта 
сөздік  қорының  мол,  әрі  сауатты  азамат  болуларының  негізі  осында  қаланатынын  біз  әрдайым 
ұмытпауымыз қажет.  
 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:  
1.  Қазақ  тілі.  Энциклопедия.  Алматы:  ҚР  Білім,  мәдениет  және  денсаулық  сақатау  министрлігі,    Қазақстан  даму 
институты, 1998 жыл, 509 бет.  
2. Мендаяхова Қ. Байланыстырып сөйлеуге үйрету арқылы қазақ тілін оқытудың ғылыми - әдістемелік негіздері.  
3. Байтұрсынұлы А. Тіл тағылымы. Алматы, 1989 
4. А.Абдрахманова Ойын арқылы оқушылардың мүмкіндігін жетілдіру. ж. «Дефектология», 2014 /№1.  
5. Ж.Д. Ізімова Халық ауыз әдебиетінің түрлері арқылы баланың сөйлеу тілін дамыту. «Тілашар», 2013 /№5 
 
 
А.Т. Кусаинова 
 
СОВРЕМЕННЫЙ ПОДХОД В ОРГАНИЗАЦИИ МЕТОДИЧЕСКОЙ РАБОТЫ КОЛЛЕДЖА – 
ЗАЛОГ КАЧЕСТВЕННОЙ ПОДГОТОВКИ МОЛОДОГО СПЕЦИАЛИСТА 
 
Мақалада жас маманды сапалы дайындауда оқытушылардың кәсіптік құзыреттілігінің қалыптасуына әдістемелік 
жұмыстың  өте  маңызды  екені  көрсетілген.  Колледжде  білікті  де  білімді  жас  маманды  даярлау  үшін,  кәсіптік 
құзыреттілікті дамыту жолдарында қолданылатын әдіс-тәсілдердің түрлері келтірілген.   
Ключевые  слова:  Профессиональная  компетентность,  активные  формы  обучения,    интерактивные  формы 
обучения,  компетентностный подход,  педагогическое мастерство. 
 
Нельзя сделать одного громадного шага, который тут же обеспечит вам достижение нужной цели. 
Ибо любая нужная цель достигается через множество мелких и вполне обычных шагов. 
Питер Кохен
 
 
Главным  показателем  любого  государства  являются  образованные,  компетентные,  знающие 
свое дело специалисты, профессионалы и мастера своего дела. В Законе об образовании Республики 
Казахстан говорится, что «Задачами системы образования являются создание необходимых условий 
для  получения  качественного  образования,  направленного  на  формирование,  развитие  и 
профессиональное  становление  личности  на  основе  национальных  и  общечеловеческих  ценностей, 
достижений науки и практики» [1, статья 11 п. 1].  
Системе  технического  и  профессионального  образования  отводится  особая  роль,  главной 
целью  и  задачей  которых  является  выпуск  специалиста,  умеющего  конкурировать  на  рынке  труда, 
готового креативно решать профессиональные задачи, имеющего широкий кругозор мировоззрения. 
Это  зависит  от  того,  насколько  компетентно,  глубоко,  грамотно  обучаются  студенты  в  стенах 
учебного заведения и конечно от мастерства, профессионализма самого педагога.  
Качество  подготовки  современного  специалиста  оценивается  через  такие  показатели,  как 
компетентность,  самостоятельность,  готовность  к  принятию  решений,  умение  адаптироваться  в 
быстроменяющихся  условиях,  наличие  мотивации  к  профессиональному  росту  в  конкурентной 
среде, профессиональная ответственность. 
Процесс  обучения  должен  обеспечивать  каждому  будущему  специалисту  не  только 
фундаментальные  теоретические  знания,  но  и  широкий  спектр  практических  профессиональных 
умений и навыков.  
Необходимо  самому  преподавателю  в  корне  поменять  подход  к  организации  процесса 
обучения. Согласитесь, что репродуктивный преподаватель не может конкурировать на рынке труда. 
Сегодня  необходимо  организовывать  познавательную  деятельность  студентов,  развивать  у  них 
самостоятельность,  вовлекать  их  в  процесс  поиска,    учитывая,  что  10%  только  отводится  самому 

87 
 
педагогу.  Для  этого  необходимо  переходить  от  пассивного  метода,  когда  главную  роль  выполняет 
преподаватель,  а  студент  лишь  пассивно  слушает  и  поглощает  готовый  материал,    к  активному  и 
интерактивному методу обучения. 
Схематично можно показать: 
 
 
 
Схема 1 – (Пассивный метод) 
 
 
 
Схема 2 – (Активный метод) 
 
 
 
 
Схема 3 – (Интерактивный метод) 
 
Под активными формами обучения мы понимаем такие формы организации образовательного 
процесса,  которые  способствуют  изучению  учебных  вопросов,  активному  взаимодействию 
обучаемых  и  преподавателя,  обмену  мнениями,  направленному  на  выработку  правильного 
понимания изучаемого материала. [2].  
Интерактивный  («Inter»  -  взаимный,  «act»  -  действовать)  означает  взаимодействовать, 
находиться  в  режиме  беседы,    диалога  с  кем-либо.  Другими  словами,  в  отличие  от  активных 
 
Преподаватель 
студент 
студент 
студент 
 
Преподаватель 
студент 
студент 
студент 
студент 
студент 
студент 
 
Преподаватель 

88 
 
методов,  интерактивные  ориентированы  на  более  широкое  взаимодействие  студентов  не  только  с 
преподавателем,  но  и  друг  с  другом.  Преподаватель,    как  и  прежде,    разрабатывает  план  и 
содержание  занятия,  используя  интерактивные  методы  с  целью  представления  нового  материала  в 
наиболее интересной и эффективной форме [2]. 
В  системе  технического  и  профессионального  образования,  преподавание  специальных 
дисциплин  осуществляются  преподавателями,  не  имеющими  педагогического  образования,  что 
вызывает  определенные  трудности.  Это  юристы,  экономисты,  специалисты  в  сфере  туризма  и 
менеджмента.  Возникает  вопрос:  «Как  же  помочь  правильно  построить  занятие?  Как  применять 
современные методы и приемы при обучении,  для подготовки компетентного специалиста?  
По-  мнению  ряда  исследователей  А.В.  Хуторского,  Б.Д.  Эльконина,  Давыдова,  И.А.  Зимней 
«компетентный специалист в отличии от квалифицированного отличается тем,  что первый не только 
обладает определенным уровнем знаний, умений, навыков,  но способен реализовать и реализует их 
в работе».  
Компетентностный  подход,  по  мнению  О.Е.  Лебедева  –  это  совокупность  общих  принципов 
определения  целей  образования,  отбора  содержания  образования,  организации  образовательного 
процесса и оценки образовательных результатов. [3,  с. 3-1] 
 В  каждом  учебном  заведении  творческой  лабораторией,    неотъемлемым  компонентом 
образовательной  деятельности  колледжа,  способствующей  повышению  уровня  профессионального 
мастерства является методическая служба.  
В  педагогическом  словаре  сказано,  что  методическая  работа  -это  «систематическая 
коллективная  и  индивидуальная  деятельность  педагогических  кадров,  направленная  на  повышение 
их  научно-теоретического  и  общекультурного  уровня,  психолого-педагогической  подготовки  и 
профессионального мастерства». [4].  
При выборе форм и методов методической работы необходимо учитывать:  
1.
 
Методическую тему колледжа.  
2.
 
Задачи,  поставленные перед педагогом 
3.
 
Количественный и качественный состав педагогического коллектива 
4.
 
 Результаты изучения личности и деятельности педагогов,  особенно их трудностей; 
5.
 
Качественный  и  количественный  анализ  текущих,  конечных  результатов  учебно-
воспитательной работы 
6.
 
Традиции  учебного  заведения;  сравнительную  эффективность  различных  форм 
методической работы; 
7.
 
Возможности  использования  тех  или  иных  направлений,  содержания,  форм,  приемов 
методической работы.  
Методическая  служба  колледжа  является  главным  флагманом  в  повышении  методического  и 
профессионального  мастерства  педагогов,  в  поиске  эффективных  путей  подготовки 
квалифицированных  специалистов,  а  также  помогает  преподавателям  в  развитии  творческого 
потенциала,  способствует  формированию  профессиональной  компетентности  и  педагогического 
мастерства педагогов.  
Понятие «педагогическое мастерство» многогранно.  
А.И. Щербаков «Педагогическое мастерство - это синтез научных знаний,  умений,  навыков, 
методического искусства и личных качеств учителя» [5].  
Н.Н.Тарасевич  «Педагогическое  мастерство  –  комплекс  свойств  личности  учителя,  
необходимых для высокого уровня профессиональной деятельности».  
Л.А.  Байкова  «Педагогическое  мастерство  –  высший  уровень  педагогической  деятельности, 
проявляющийся  в  творчестве  учителя,  в  постоянном  совершенствовании  искусства  обучения, 
воспитания, развития ребенка».  
Учреждение  образования  «Колледж  «Туран»  молодое,  но  уже  довольно  прочно  стоящее  на 
ногах  и  вносит  достойный  вклад  в  подготовке  специалистов.  Система  методической  работы, 
скоординированная единым планом,  охватывает все направления деятельности преподавателей,  и 
представлена  коллективными,    групповыми  и  индивидуальными  формами  работы:    педсоветы,  
школы профессионального мастерства, семинары-практикумы, научно- практические конференции, 
конкурсы, ярмарки педагогических идей,  выставки,  которые проходят в основном в интерактивном 
режиме.  
Методическая  тема  «Совершенствование  качества  профессиональной  подготовленности 
специалистов  через  поиск  новых  путей,  методов  и  технологий»  над  которой  работает  коллектив  в 
течении последних 3 лет, дает возможность расширять границы творческого потенциала, развивать 

89 
 
профессиональную  компетентность  педагогов,  тем  самым  повышать  интерес  обучаемых  к 
получению выбранной им профессии.  
Для  систематизации,  преемственности,  целостности  методической  работы  в  колледже 
разработан  перспективный  план  развития  на  3  года  с  учетом  особенностей  и  специфики 
деятельности учебного заведения.  
Темы коллективных заседаний продумываются с учетом особенностей коллектива,  вызывают 
особый интерес, создают возможность преподавателям быть не просто пассивными слушателями, а 
активными  участниками  проводимого  совещания,  предоставляя  возможность  проявить  свои 
творческие  способности,  свою  индивидуальность.  При  этом  появляется  возможность  получить  не 
только новые знания по обсуждаемой проблеме, но и переводить совместную деятельность на более 
высокие формы сотрудничества, исключая доминирование как одного выступающего, так и одного 
мнения.  У  педагогов  формируются  уважения  к  чужому  мнению,  умение  выслушивать  другого, 
делать обоснованные заключения и выводы.  
Традиционно каждая вторая суббота месяца – рабочая. Это методический день. Мы проводим 
педсоветы,  методсоветы, ШПМ, ШВПП, заседания ПЦК и.т.д. Это «День погружения»,  позволяет 
решать вопросы,  обсуждать проблемы,  больше узнать друг друга.   
Согласно принципу «Обучать-обучая!»,  методическая служба колледжа является примером и 
использует современные методы и приемы в проведении всех мероприятий.  Привычным стало для 
педагогического  коллектива  проведение  педагогических  советов  в  интерактивном  режиме.  Так, 
например,  интересно и продуктивно прошли заседания педагогического совета «Компетентностное 
ориентированное  образование  будущего  специалиста»  и  «Использование  интерактивных  форм, 
методов,  приемов  обучения  как  одно  из  приоритетных  направлений  подготовки  будущего 
специалиста».  
Важно  начать  педсовет  с  психологического  настроя.  Для  осуществления  слаженной  работы 
коллектив принимает Правила проведения педагогического совета. С целью активизации участников 
педагогического  совета  применяются  современные  формы  и  методы  работы  («Методические 
рекомендации. «Проведение педсовета в интерактивном режиме». Кусаинова А. Т. ). 
Методом  SWOT  –  анализа  коллектив  оценивает  сильные  и  слабые  стороны  обсуждаемой 
проблемы.  
В  результате  данной  коллективной  деятельности  преподаватели  вовлекаются  в  деятельность,  
могут свободно,  открыто обмениваться своими мнениями.  
Особое место в работе методической службы занимает работа с преподавателями специальных 
дисциплин,  не имеющих педагогического образования и не знающих методики построения занятий. 
С  целью  оказания  методической  помощи  создана  Школа  вновь  прибывших  педагогов  (ШВПП), 
функция которой обучать,  нарабатывать и совершенствовать профессиональные знания,  умения и 
навыки.  
Занятия  ШВПП  включают  изучение  теоретических  вопросов,  проведение  методических 
оперативок,  семинаров,  посещение  уроков  опытных  преподавателей,  посещение  и  анализ  уроков 
преподавателей  -  членов  ШВПП,  анкетирование.  Согласно  приказу  директора,  за  каждым  вновь 
прибывшим преподавателям закреплены наставники из числа опытных преподавателей.   
Сенека  говорил:  «Сколько  бы  ты  ни  жил,    всю  жизнь  следует  учиться».  Преподаватели 
руководящий  состав  колледжа  находятся  в  постоянном  поиске  усовершенствования 
образовательного процесса, уделяя особое внимание повышению своего профессионального уровня. 
Действует  программа  повышения  квалификации  преподавателей  специальных  дисциплин;  обмен 
опытом  в  сфере  развития  социального  партнерства  и  организации  производственной  практики  с 
Центром курсовой подготовки Рогаланда в городе Ставангер Королевства Норвегии.  
В сентябре 2016 года стартовал проект по сотрудничеству со Службой старших экспертов из 
Германии. С целью оказания консультативной помощи и повышения квалификации преподавателей 
колледжа,  а также повышению уровня знаний студентов, в период с 12-30 сентября, работал доктор 
наук Манфред Кунике.  
В  рамках  данного  проекта  в  период  с  09-30  октября  будет  работать  доктор  Герман  Айен,  с 
целью  оказания  помощи  по  внедрению  дуального  обучения  для  специальностей  «Туризм»  и 
«Организация и обслуживание гостиничного хозяйства».  
Известный  русский  книговед,  популяризатор  науки,  писатель 
Н.А. Рубакин писал: 
«
Знание должно 
служить творческим целям человека. Мало накоплять знания,  нужно распространять их возможно 
шире  и  применять  в  жизни».  Одним  из  направлений  научно-методической  деятельности  колледжа 
стало  проведение  городских  научно-практических  конференций:  Начиная  с  2013  году,    по  нашей 

90 
 
инициативе  в  колледже  проходит  городская  научно-практическая  конференция  «Современный 
подход  в  подготовке  специалистов  в  системе  технического  и  профессионального  образования 
Республики  Казахстан»  для  преподавателей  специальных  дисциплин  колледжей  города.  С  целью 
обмена  опытом,    повышения  уровня  профессионального  мастерства  в  этом  учебном  году  мы 
планируем  провести  Международную  научно-практическую  конференцию  для  преподавателей 
специальных дисциплин с приглашением участников из стран дальнего и ближнего зарубежья.  
В  г.
Астане  колледж  «Туран»  известен  как  учебное  заведение  с  развитым  международным 
сотрудничеством. Неоднократно Акимом г. Астаны колледж был удостоен номинации «За развитие 
международного  сотрудничества».  В  методическом  плане  это  позволяет  раздвинуть  горизонты 
познания и находить новые пути и возможности совершенствования образовательного пространства. 
В 2013 года открылся Международный Центр образовательных программ колледжа «Туран».   
На сегодняшний день колледж «Туран» г. Астана сотрудничает с такими известными учебными 
заведениями,  как:  

 
Cambridge Regional College Королевства Великобритании,  куда студенты уже выезжают на 
краткосрочные курсы по специальностям с получением британских сертификатов.  

 
City of Westminster college г. Лондона Королевства Великобритании,  который находится в 
деловой  части  города  Лондон.  Руководство  данного  учебного  заведения  являлось  почетными 
гостями при открытии Международного Центра.  

 
Nanyang  Polytechnic  college  (Singapore,    Republic  of  Singapore)  в  плане  совместной 
разработки элективных курсов по специальностям «Информационные системы» и «Вычислительная 
техника и программное обеспечение», а также повышение квалификации преподавателей 

 
Техническая  школа города  Ротенбурга  Германии.  Изучение  практики  внедрения  дуальной 
системы обучения.   

 
American University of Paris,  раскрывающие новые возможности для развития студентов.   

 
 Подипсан  договор  с  Академией  Туризма  в  Анталии,    позволяющий  получить  студентам 
тройной диплом,  а также диплом бакалавра.   
Традиционным  стало  проведение  Международного  заочного  конкурса  по  компьютерной 
графике, анимации и web-программированию «В мире информационных технологий» для учащихся 
общеобразовательных  школ  г.  Астаны  и  студентов  City  of  Westminster  college  г.  Лондона 
Королевства  Великобритании  и  колледжа  «Туран»  г.  Астаны.  Практика  показывает,  что  работы 
студентов  нашего  колледжа  и  учеников  школ  города  вызывают  огромный  интерес,  удивление  у 
жюри  City  of  Westminster  college  г.  Лондона  Королевства  Великобритании.  Это  является  большим 
стимулом для развития творческих способностей молодежи.   
Слаженно организованная методическая работа колледжа отмечена Управлением образования 
города Астаны. Преподаватели колледжа проводят мастер-классы, открытые занятия,  тренинги для 
молодых  педагогов  города.  Наработанный  опыт,  профессионализм  педагогов,    помогает  нашим 
преподавателям  принимать  активное  участие  в  конкурсах,  выставках,  Международных  научно-
практических конференциях, занимать призовые места.  
Наиболее  действенным  механизмом,  современным  средством  отслеживания  результатов 
педагогического  процесса  является  мониторинг  деятельности  педагогов.  Следует  отметить,    что 
налаженная  мониторинговая  система  оценки  деятельности  педагогического  труда  стимулирует 
педагогов  к  работе,  способствует  повышению  результативности  деятельности  педагогов. 
Положительным  фактом  повышения  качества  образования,  его  результативности  является 
стимулирование преподавателей.  
В  заключение  хотелось  бы  отметить,  что  деятельность  методической  службы  колледжа 
«Туран» ориентирована на педагога, становление и развитие его личности,  а также на постоянное 
повышение  профессиональной  компетентности  педагогического  коллектива,  позволяющее 
формировать  новый  тип  преподавателя,  способного  готовить  востребованного  на  рынке  труда 
специалиста.  
 
Литература  
1.
 
Закон Республики Казахстан об образовании (с изменениями и дополнениями по состоянию).Статья 11 п.  
2.
 
Википедия. Методы обучения 
3.
 
Лебедев О. Е. Компетентностный подход в образовании //Школьные технологии. – 2004. – №5. с. 3–12.   
4.
 
Педагогический словарь. college.brest.by/index.  php?id=913&Itemid=103&option=com_content.   
5.
 
А.  В.  Барабанщиков // Пути совершенствования профессионального мастерства преподавателя. - М.  :  ВПА,  
1975. - С.  10-75.   
6.
 
2002. Панина Т.С. Вавилова Л.Н. Современные способы активизации обучения. - М., Академия,  2008.   

91 
 
7.
 
Привалова  Г.Ф.  Активные  и  интерактивные  методы  обучения  как  фактор  совершенствования  учебно-
познавательного  процесса  в  вузе  //  Современные  проблемы  науки  и  образования.  –  2014.  –  №  3.;URL:http:  //www.  
scienceeducation.  ru/ru/article/ view?id=13161 
8.
 
Сластенин  В.А.,  Исаев  И.Ф.,  Шиянов  Е.Н.  Педагогика:  педагогические  теории,  системы,  технологии  – 
М.:ACADEMA. 2002. Панина Т.С., Вавилова Л.Н. Современные способы активизации обучения. - М., Академия, 2008. 
9.
 
Хуторский А.  В. Ключевые компетенции:технология конструирования // Народное образование. – 2003. – №  
 
 
Е.А. Лукьянова 
 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   44




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет