ШЕТЕЛ ТІЛІН ОҚЫТУ БАРЫСЫНДА ИНТЕРНЕТ РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУ
В данной статье рассматриваются преимущества применения интернет ресурсов, являющиеся важными
факторами повышения качества образования и обучения иностранным языкам.
Ключевые слова:компетентность, инновации, информация, межкультурная-коммуникативная компетенция.
This article deals with the advantages of using Internet resources which is the basic factor of increasing the quality of
education and the teaching of foreign languages.
Key words: competence, innovations, information, system of materials, intercultural-communicative competence.
Қазіргі таңда жоғарғы оқу орындарында жаңа технологияларды қолдану мәселесі кеңінен
талқыланып жүр. Бұл тек қана жаңа техникалық тәсілдер емес, сондай-ақ оқытудың жаңа формалары
мен әдістері. Шетел тілін оқытудың негізгі мақсаты студенттің мәдениетаралық – қатысымдық
70
біліктілігін қалыптастыру болып табылады. Оқытушының міндеті студенттердің шетел тілін оқытуға
қолайлы жағдай туғызу. Яғни студент өзінің шығармашылық белсенділігін көрсете алатын
оқытудың тәсілін қолдану. Заманауи педагогикалық әдістер, яғни жобалық әдіс және жаңа
ақпараттық технологияларды қолдану. Интернет ресурс студенттердің дағдыларын ескере отырып,
олардың дара ерекшеліктерін анықтауға көмектеседі.«Интернет» деген термин ағылшынның
«international net» деген сөзінен, аудармасында «халықаралық байланыс» деген ұғымды береді.
Интернет жүйесі арқылы тіл үйренуші тіл өкілімен тура,тікелей байланысқа түсе алады, шетел тілі
сабағында Интернетке қосылу арқылы шынайы қарым-қатынас үлгісін жасауға болады. Табиғи
тілдік ортада тілді қарым-қатынас құралы ретінде қолдана отырып, тіл үйренушілер айтылымдарға
спонтанды түрде, түрлі тілдік формулаларды қолдана отырып, жылдам жауап беруге дағдыланады.
Интернет жүйесінің келесі ақпараттық қоры мен ресурстарын шетел тілі сабағында пайдалану
бірден-бір тиімді болмақ:
электрондық пошта( e-mail), телеконфереция, видеоконференция;
жеке ақпараттарды жарыққа шығару мүмкіндігі немесе басқаша айтқанда Web серверге жеке
шығару;
ақпараттық каталогтар (Yahoo, InfoSeek/ UltraSmart, Galaxy) іздеу жүйесі (Altta, Vista, HotBob,
Open Text), жүйе ішіндегі әңгіме( Chat).
Шетел тілі сабағында Интернеттің көмегімен түрлі дидактикалық тапсырмаларды
орындауға болады: оқу дағдыларын қалыптастыру, жазу дағдыларын қалыптастыру, студенттің
сөздік қорын кеңейту, студенттің ағылшын тілін оқуға деген қызығушылығын арттыру.
Студенттер Интернет желісімен түрлі олимпиядаларға, жарыстарға қатыса алады. Сонымен
қатар тест жұмыстарымен түрлі ойындар арқылы өтетін қызықты жаттығулар жасауға мүмкіндіктері
болады.
Соңғы он жылдықта адамзаттың жеткен жетістіктерінің бірі, яғни оқыту үрдісіне елеулі әсерін
тигізген халықаралық желі- Интернет.
Интернетті оқу мақсатында қолдану әдістемесінің жаңа бағыты болып саналады. Интернеттің
негізі студенттің мәдениетаралық дағдысын қалыптастыру. Интернет халықтардың көпұлтаралық,
мәдени аралық қоғам, яғни әлемнің миллиондаған адамдарының электронды түрде қарым-қатынас
жасау кезінде студенттер нағыз өмірлік жағдайларға тап болады. Компьютер студенттердің
жұмысына сын айтпайды, керісінше өзіндік қабілеттерін дамытып, олардың сенімін арттыра отырып
қолайлы әлеуметтік психологиялық ортаны құрайды.
Ақпаратты жүйе ретінде Интернет түрлі ақпараттар мен ресурстарды ұсына алады.
- электрондық хат;
- теле конференция;
- видео конференция;
- өзінің ақпаратын беру, өзінің сайтын құрып Web- серверге орналастыру;
- ақпараттық ресурстарды қолдану;
- ақпараттық жиынтықтар;
- желіде сөйлесу мүмкіндігі [1].
Интернет әлемде болып жатқан соңғы жаңалықтар жайлы мәлімет алудың тез және ең оңай
жолы. Интернеттің көмегімен аудиторияны жаңалықтар өзегімен қамтамассыз етіп, студенттерді
тәжірибелі журналистерге айналдыруға болады. Қазіргі таңда көптеген газеттердің жеке WEB
парақшалары бар. Сонымен қатар WEB газеттер түрлі бөлімдерге бөлінеді: жаңалықтар (мәдениет
және өнер, сауда, экономика т, б), спорт, жарнама, ауа райы жаңалықтары [2, 41].
Студенттер WEB газеттер арқылы әлемде болып жатқан жаңалықтарды көру арқылы, тыңдау
үрдісі арқылы және оқу арқылы хабардар бола алады. Әсіресе аудиторияда баспамен тікелей қарым
қатынас жасауға мүмкіндік беретін сайттар бар. Бұл арқылы студенттер оқыған мақаласы жөнінде өз
ойын айтуға және автормен тікелей байланысқа түсуге мумкіндік алады.
Студенттерді екі - екіден немесе үш - үштен бөліп, мақаланы зерттеуге тапсырма беруге
болады. Бұл әдіс бүкіл аудиторияның қызығушылығын арттырып, сабаққа белсенді түрде қатысып
отыруына үлкен ықпалын тигізеді. Дарынды студенттер күрделі мақаламен жұмыс жасай алады, ал
үлгерімі төмен студенттер ауа райымен, мәдениетпен байланысты мақаламен жұмыс жасауға
болады.
Студенттер белгілі бір оқиғаға байланысты өзінің жеке тұжырымдамаларын жасауға болады.
Мақалаларды зерттеудегі мәденитаралық-қатысымдық біліктілікті дамыту арқылы студенттер
мәселені терең меңгереді, өз ойын жеткізе алады және сараптама жасап үйренеді. Жұмыс
71
жасалғаннан кейін әрбір студент жұмысын талқылау мақсатында дөңгелек үстел немесе
телеконференция өткізу қажет [3,79].
Халықаралық хат алмасу кез келген және түрлі деңгейдегі аудиторияларды өткізуге болады.
Электрондық хат алмасу қағазға жазудан қарағанда тезірек, ыңғайлы және және арзан. Электрондық
хат алмасу түрді мақсатта қолдануға болады: біріккен жобаларды жасауға, мәселелерді шешуге. E-
mail бағдарламасы электрондық хат қолданудың жеңіл жолы. Электрондық хат алмасу арқылы оқу
бағдарламасынан ауытқымай жолдасыңыздан сол тақырып жайлы сұрап, кейін сол мәліметтерді
баядама ретінде қолдануға болады.
Электрондық хатты шетел тілін оқыту үрдісінде қолдану тәжірибесін сараптай отырып,
оқытушылар мынадай тұжырымға келді:
1) Оқытушының қатаң қадағалауынсыз студенттер 2 немесе 3 адам болып жұмыс жасауы
керек. Егер студенттерді қызықтыратын тақырыпта талқыланса жұмыстың сапасы жақсырақ
және тезірек болады.
2) Жазу үрдісі өзгереді, яғни студенттер қате жібермеуге тырысып, серіктесінің көмегіне
жүгінеді.
3) Электрондық қатысым арқылы студенттердің еркін сөйлеп, өз ойларын жеткізуге
мүмкіндіктері бар.
4) E-mail қолдану тілді үйренуге деген қызығушылықты тудырады.
Жоғарыда айтылған жобаларды іске асыруда Интернет пен Халықаралық Интернет жобалар
таптырмас құрал. Олар студеттің өзін өзі дамыту және жаңа істі меңгеруге зор ықпалын тигізеді.
Студеттер түрлі зерттелген мәліметтерді пайдалануды үйренеді, өз ойын нақты және жүйелі түрде
қағаз бетіне түсіруді, мәтіндік, сандық және графикалық ақпаратты көп мөлшерде жіберу және
қабылдау, өздеріне берілген мәліметті зерделеу және жаңа идеаларды көрсету. Олар жоспарлауды,
мониторинг жүргізуді үйренеді. Интернет ресурстары негізіндегі сабақтар және жобалық жұмыс
көмек көрсетуді үйренеді, серіктестікті, жобаларды іске асыруды, жауапкершілікті және
толеранттық, көптүрлілікке және шыдамдылыққа үйренеді. Студенттер таңдауды, мәліметті
пайдалануды, гипотеза ұсынуды және шешім қабылдауды үйренеді. Студенттер чаттар,
видеоконференциялар, форумдармен электронды пошта арқылы тілдесе алады. Олар өмір жайлы
жан жақты мәліметтер алады. Мысалы; тарих, әдебиет және басқада құндылықтар. Бұл әсіресе
студенттер үшін үлкен пайда, себебі бізде шетел тілін күнделікті қолдану мүмкіншілігі өте аз.[4, 103]
Интернет ресурстары арқылы тапсырма жасамас бұрын, сіз өз мақсаттарыңызды негіздеп
алуыңыз керек. Келесі сұрақтарды қойыңыз:
1. Тапсырмаларды орындау барысында студенттерініз нені пайда қылады?
2. Неліктен сіз құралдар емес Интернетті қолданғыңыз келеді? Сіз осындай нәтижеге
қарандаш пен қағазды қолданып жете аласызба?
3. Бұл шаруаға қанша уақытыңызды жұмсайсыз? Бірнеше сағат немесе күнбе?
4. Сіздің шәкірттеріңіз кімдермен қарым қатынас құрады: студент бір бірімен, өзге жоғарғы
оқу орнымен, өзге қала жастарымен, өзге елдегі студенттермен, тіл таратушылармен,
компаниямен немесе ұйыммен.
Дид Тилер және Пита Грей Интернет ресурстары көмегімен тапсырма дайындаудың ретін
былай тұжырымдайды:
1. Оқу үрдісін қарап шығып, студенттердің қызықтырмайтын жаттығуды белгілеңіз.
2. Бұл тапсырмалардың кемшіліктерін бағалаңыз және оны Интернет ресурстары арқылы
жақсартуға болатынын байқаңыз. Мысалы: электронды пошта негізіндегі хаттар шынайы мекен
жайы жоқ, ескі газет мақалалары немесе ескі филімдерді талқылауды ойлаңыз, қалай интернет
ресурстар сізге бұл жағдайда септігін тигізеді. Еске сақтайтын бір мәлімет еш уақытта жан жақты,
барлығына ұнамды оқыту тәсілін мүмкін емес. Сол себепті тәжірибе жасаңыз.
3. Қолданылу аясын белгіленгеннен соң келесі қадам чат және веб сайтпен жұмыс жасау. Веб
сайт таңдауда сізге белгілі бір бағыттар қажет сол арқылы сіз веб сайтты бағалайсыз. Ол сіздің
жағдайыңызға және Интернет ресурсты қолдану барысына байланысты. Бұл бағыттар өз ішіне:
инструкциялық элементтері қосады және онда мазмұнды болуы қажет, сонымен қатар мақсаттарды
іске асыру да құнды және қызметтік элементтер мен бейнелеу элементтері, жылдамдығы және
қолдануға ыңғайлылығы кіреді.
4. Сайтты таңдаған соң сіз жоспарлау бөліміне өтуіңізге болады, және ол бөлім сіздің
мақсаттарыңызға сай жұмыс жасайды. Тапсырманы құру кезінде ол интернетсіз ақ жасалатын
жұмыстай көрінбеуі қажет. Егер бұл тапсырмалар студенттерді ғылымдағы әр түрлілікке
жаттықтырса бұл коммуникацияларға нақты мүмкіндіктер беріп, жергілікті және ел аралық
72
серіктестікке мүмкіндік жасайды. Тапсырмалар студенттерге мынадай мүмкіндіктер беруі қажет:
бағалауды үйрену, салыстыру, жариялау, модельдеу, жаңадан құру, зерттеу, гипотезелар ұсыну,
ұйымдастыру есептеу, салғыласу, сұхбат алу, тыңдау, көру және бақылау, мазмұндау, тәжірибе
жасау, ойнау, сауалнама жүргізу және баяндама жасау. Бұл жағдайда осы текті тапсырмалар
студенттің ақпараттық құзыреттілігін дамытады. [1]
Интернет тапсырмаларын дайындау үш қадамнан тұрады: 1. дайындық 2. Ресурстармен
Интернет желісінде жұмыс жасау 3. сыныпта Интернет желісінсіз жұмыс жасау.
1. Дайындық – сөйлеу негіздерін дамыту, мұның алдында алған білімдерін қолдана білу,
сөздерді оқу, тақырыпқа кірістіру.
2. Ресурстармен интернет желісінде жұмыс жасау - интернетте іздеу бағдарламаларымен
жұмыс істеу, оқу мен жазу, арнайы мәліметтерді іздеу және оны жауап парақтарына енгізу,
сұрақтарға жауап іздеу, және т.б. Осы қадамда студенттер өздерінің не істеу керектігін және оған
қанша уақыттары бар екенін білу керек.
3. Сыныпта Интернет желісінсіз жұмыс - алынған мәліметпен алмасу және желіден жұмыс
жасау уақытында көрген білгенін талқылау [5, 45].
Сонымен бірге түрлі бағдарламалар арқылы әр түрлі жұмыстар жасауға мүмкіншіліктер бар. E-
mail Project- әр түрлі елдің студенттері көп ұлтты топ құрады және үш жобаның біреуін таңдайды:
Қоршаған ортаның мәселелерін шешу.
a) Қала жобасы.
b) Халықаралық мәселелер жобасы.
Іздену барысында топтар әр түрлі құжаттар дайындайды: мақалалар, техникалық есептер,
шығармалар.
K-12 project - бұл сайтта түрлі жобаларды көруге болады және студенттің жобасын енгізуге
болады. Project Icon – студенттер белгілі бір тақырыпта (демографиялық бақылау, глобалдық
жылыну) өз елдерінің атынан келісім жүргізеді. Топтар электрондық хат арқылы мәліметтерін
алмастырып, халықаралық келісімдер жүргізеді.
City Net – арқылы түрлі елдердің сабақтарын, ескерткіштерін, көрнекі жерлеріне саяхаттауға
болады. Бұл жерден елдің ескерткіштерін. Суреттерін табиғи ресурстарын тіпті өнерге байланысты
мәліметтер алуға болады. Студенттерге туристтер ретінде саяхаттауға ұсыныс беруге болады. Олар
жүктерін жинап, авиакомпания мен қонақ үйлерге телефон соғып, билет пен бос орындар жөнінде
сұрауларына болады.
Жасалған жұмыстың қорытынды бөлімінде студенттерге өздерінің саяхаттары жайлы
фотоальбом немесе күнделік жасауға тапсырма беруге болады. Сайттарда әлемнің үлкен
қалаларында жер асты темір жолымен саяхат жасау нұсқамаларын қолдануға болады. Олар ағылшын
тілінде ұсынылады. Студенттер қандай қалада жүргені туралы, сол қаланың көрнекі жерлері жайлы,
қаланы аралауға қанша уақыт жұмсағаны жайлы ағылшын тілінде есеп бере алады.
Сонымен қатар интернетті стіденттердің тілдік дағдыларын дамыту мақсатында қолдануға
болады. Мұнда түрлі лексикалық, граматтикалық, фонетикалық жаттығулар, тесттер, IQ тесттері бар
[6].
Интернет ресурстарын қолдану – мәдениетаралық-қатысымдық құзыреттілігін дамыту; түрлі
мәдениеттермен танысу, қарым қатынастың белсенді жүргізуге бағыттау.
WWW көптеген сайттармен шетел тілі сабағында түрлі бағытта жүмыс істеуге мүмкіндік
береді. Кейбір сайттар ленгвистикалық материалдар жиынтығын құрайды. Мәдениетаралық
құзыреттілікті меңгеру жоспарында онлайн газеттер – таптырмайтын көмекші. Ол студенттерді дәл
осы сәтте болып жатқан әлемдік жаңалықтардың ортасына түсіреді. ВВС, World Service
(http://www.bbc.co.uk/worldservice); CNN World News (http://cnn com/world) және тағы басқа
ақпаратық агенттіктер ағылшын тілінде берілген жаңалықтарды тек оқуға ғана емес, көп тілде
берілетін жаңалықтарды тыңдауға да мүмкіндік береді, тіпті ағылшын тілін меңгерудің өзіңе
қолайлы деңгейін таңдап, жаңалықтарды Learning English режимінде тыңдауына болады [7,45].
Шетел тілі сабағында қаралатын елдің мәдениеті жайлы ақпарат ала аласыз. Студенттер басқа елге
барған жағдайда жинай алмайтын ақпараттарды Интернет көмегімен алуға мүмкіндігі болады.
Интернет арқылы студент үйінде немесе Интернет классында отырып поездің жүру кестесін, билет
құнын, дүкендердегі тауарлардың бағаларын білуге болады. Және бұл мәліметтерді сабақта
қолдануға болады.
Қорыта келгенде, шетел тілі сабағында компьютер және т.б. жаңа ақпараттық құралдарды
пайдалану заман талабы. Білім саласындағы табыстар мамандардың біліміне, біліктілігіне тікелей
73
байланысты. Сондықтан біз тек әлем деңгейіндегі бәсекеге қабілетті жастарды дайындай білуіміз
керек. Ал қазіргі кездегі заманның сабағы жаңа ақпараттық технологияны меңгерусіз мүмкін емес.
Қолданылған әдебиеттер:
1. http://www.readingmatrix.com/articles/april_2010/tseng.pdf
2. Клейман Г.Б., Леонов А. Г., Кузьменко М.А. Что Такое Интернет? Информационные и коммуникационные
технологии в образовании. 1998.
3 Johnson L. Internet Options in the Classroom. // www.clta.net/lessons/class.html.
4. Полилова Т.А., Пономарева В.В. Внедрение компьютерных технологий в преподавание иностранных языков. //
ИЯШ. – 1997.
5. Поляков Т.Ю. Английский язык для диалога с компьютером. Совет по культурному Сотрудничеству; Совет
Европы Пресс, 1995.
6. http://www.camsoftpartners.co.uk/lspinet.htm Updated 4 April 2006
7. Внедрение дистанционного обучения и информатизация управления учебным процессом в КарГУ им. Е.А.
Букетова // Под общ. ред. Ж.С.Акылбаева. - Караганды, 2003.
Н.Е. Андрианова, Н.П. Горляковская, Л.С. Обласова
ТЕХНОЛОГИИ СОПРОВОЖДЕНИЯ РАЗВИТИЯ ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ
КОМПЕТЕНТНОСТИ ПЕДАГОГА В УСЛОВИЯХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ОРГАНИЗАЦИИ
В статье представлены краткие характеристики эффективных технологий сопровождения развития
профессиональной компетентности педагогического персонала, используемых в практике образовательной организации
дополнительного образования.
This article presents a brief description of effective technologies of teaching staff professional competence development
accompany which used on practice in educational institution of additional education
Ключевые слова: сопровождение, коучинг, супервизия, консультирование, тренинг, деловая игра
Keywords: accompanying, coaching, supervision, counseling, training, business game
В последнее время в образовании широко распространена идея сопровождения развития.
Субъектом развития является любая система в образовании, и в этой связи объектами
сопровождения могут быть: человек, процесс, система (образовательная, педагогическая,
социальная). Научно-методическое сопровождение педагогического персонала подробно
рассматривается в коллективной монографии группы ученых во главе с М.Н. Певзнером.
Методическое сопровождение понимается авторами, с одной стороны, как ведущая функция
обновляющихся методических служб, с другой стороны, как метод взаимодействия методической
службы с педагогами, группами педагогов, образовательными учреждениями, направленный на
разрешение проблем их профессиональной деятельности и развития . По мнению авторов
монографии, научно-методическое сопровождение не повторяет известных в педагогической теории
концепций, а представляет собой новый взгляд на сопровождение как системную технологию
оказания квалифицированной помощи педагогу на протяжении всей его профессиональной карьеры
[1, С. 14].
Особая значимость сопровождения как непрерывной деятельности обусловлена развитием
современного образования как открытой образовательной системы, требующей от персонала
образовательных учреждений гибкого реагирования на меняющуюся ситуацию, что делает
необходимым постоянное участие педагогов в программах повышения квалификации и оказание им
консультационной помощи и поддержки в ситуациях затруднения.
Эффективность научно-методического сопровождения педагогического персонала на
сегодняшний день оказалась существенно зависимой от возможности его наполнения новыми
методами, формами, технологиями, способными обеспечить рост профессиональной компетентности
специалиста, адекватный меняющимся условиям деятельности и в соответствии с тенденциями
развития современного образования. Особое значение приобретает использование таких технологий
сопровождения персонала образовательных учреждений, которые стимулируют профессиональный
рост и совершенствование педагогов, обеспечивают овладение инновационным опытом, повышают
уровень адаптации к меняющимся условиям деятельности [1, С. 122].
Возрастает также и значимость личностно-развивающих технологий, встроенных в процесс
совершенствования мастерства специалистов. При этом акцент делается на социальную активность
обучаемого (А.Г. Асмолов, Е.В. Бондаревская, А.А. Вербицкий), развитие его сознания (А.П.
Алексеев, М.К. Мамардашвили, А. К. Маркова), совершенствование навыков самоконтроля и
самоорганизации [2, C. 67].
74
Развитие профессиональной компетентности педагогов в условиях образовательной
организации, на рабочем месте и соответственно в контексте профессиональной деятельности
сегодня играет незаменимую роль в системе непрерывного образования. Приведем краткие
характеристики наиболее эффективных технологий сопровождения развития профессиональной
компетентности педагогов, используемых в практике нашей образовательной организации.
Одной из наиболее эффективных личностно-развивающих технологий выступает
индивидуальный образовательный маршрут (ИОМ) педагога.
Н.Н. Суртаева рассматривает проектирование индивидуального образовательного маршрута
как деятельность по определению мотивов и целей субъекта при развитии им профессиональной
компетентности в различных вопросах, конкретизации содержания этого маршрута,
осуществлению диагностического отслеживания результатов, рефлексии его профессионально-
образовательного
роста,
осуществляемая
при
координирующей,
организующей,
консультирующей деятельности специалиста [3 C. 34]
ИОМ педагога целесообразно проектировать на основе личных образовательных потребностей,
специфики методической проблемы, над которой работает педагог, особенностей проблематики
профессионального сообщества, членом которого он является, потребностей образовательного
учреждения.
Индивидуальный образовательный маршрут педагога представляет собой целенаправленно
проектируемую дифференцированную образовательную программу, обеспечивающую педагогу
позиции субъекта выбора, разработки и реализации личной программы развития профессиональной
компетентности при осуществлении научно-методической службой образовательной организации
сопровождения его профессионального развития. Целью и соответственно результатом реализации
индивидуального образовательного маршрута педагога является развитие его профессиональной
компетентности.
В качестве основания для классификации ИОМ педагога нами был определен характер
деятельности педагога, в процессе которой развивается профессиональная компетентность. Такими
типами маршрутов могут быть: «Исследовательская деятельность», «Проектная деятельность»,
«Вхождение в профессиональную деятельность», «Профессиональные достижения» в зависимости
от наличия профессионального педагогического опыта, образовательного запроса, актуального
уровня профессиональной компетентности.
При проектировании ИОМ педагогам оказывается консультативная помощь и предоставляется
информация, какими возможностями общей системы методической работы образовательного
учреждения стоит воспользоваться. Характерными чертами ИОМа является то, что в нем полнее
отражаются личные образовательные потребности педагога, большое место отводится
самообразованию и развитию профессиональной компетентности в контексте профессиональной
деятельности, то есть педагог предстает сформировавшимся субъектом развития своей
профессиональной компетентности.
Еще одной личностно-развивающей технологией сопровождения развития профессиональной
компетентности педагогов выступает консультирование.
Под консультированием понимают особым образом организованное взаимодействие между
консультантом и клиентом, направленное на разрешение проблем и внесение позитивных изменений
в деятельность отдельного специалиста и организации в целом. Целью консультирования является
помощь клиентам в понимании происходящего в их жизненном пространстве и осмысленное
достижение поставленной цели на основе осознанного выбора при разрешении проблем.
Консультирование сосредоточено на решении конкретной проблемы. Предполагается, что
консультант либо знает готовое решение, которое он может предложить консультируемому, либо он
владеет способами деятельности, которые указывают путь решения проблемы. Консультирование
может проходить в различных вариантах:
вариант «эксперта» (помощь);
вариант «врача» (диагноз и помощь);
вариант «менеджера» (помощь и непосредственное участие в решении проблемы).
Различают следующие виды консультирования: индивидуальное консультирование в
диалоговом режиме и консультирование в режиме группового обсуждения.
Консультирование распространено в различных областях – в педагогике, психологии,
социальной работе и управлении. В практике научно-методического сопровождения
профессиональной деятельности педагогического персонала выделяют различные виды
консультирования: педагогическое, управленческое, психологическое [1, C. 212].
75
Считаем возможным и необходимым в современных условиях осуществления всех видов
консультирования.
Необходимость
обусловлена
широкой
типологией
возникающих
у
педагогического персонала проблем. Возможность – наличием в образовательном учреждении
сотрудников, которые могут выступать в качестве консультантов - специалистов (сетевой
координатор, педагог-психолог, методист). В качестве консультантов - универсалов могут выступать
заместитель директора по научно-методической работе, научный руководитель, приглашенные
специалисты.
Достаточно популярным средством сопровождения в последнее время стал коучинг. Коучинг –
технология, направленная на созидание целостной личности, адекватной запросам и вызовам
социальной среды, система раскрытия профессионального и личностного потенциала основанная на
идеологии успешности и персональной ответственности за достижение успеха в жизни. Как
отмечает И.В. Рыбкин, человек, который впитал философию совместного успеха, овладел
технологией позитивного изменения, сам начинает менять вокруг себя среду обитания [4, C. 25].
Коучинг заключается в двух вещах, узнать о том, что человек хочет и что ему мешает и позволяет
достичь мастерства, задействуя личностные резервы. Так как этот процесс совместный, то эта среда
оказывается комфортной для всех участников изменений.
Коуч не учит своего клиента, как делать, он создает условия для того, чтобы обучаемый сам
понял, что ему надо делать, определил способы, с помощью которых он может достичь желаемого,
сам выбрал наиболее удобный (удачный, целесообразный, приемлемый) способ действия и сам
наметил основные этапы достижения своей цели [5, С. 74].
Проанализировав литературу по проблеме коучинга, диссертационные исследования Назаровой
Н.А., Шпакиной И.Г, Шихалевой М.М., мы пришли к выводу, что элементы коучинга могут стать
средством осуществления научно-методического сопровождения педагогического персонала нашей
образовательной организации. Практику коучинга могут осуществлять как привлеченные
специалисты – коучи, так и штатные педагоги-психологи, имеющие дополнительную
специализацию.
В индивидуальном сопровождении сопровождения наряду с консультированием и коучингом
целесообразно использовать такую технологию, как супервизия.
Супервизия – во-первых, профессиональное консультирование и сопровождение специалиста
более опытным специалистом, исключающее формальный контроль и оценку, во-вторых, способ
создания психологически комфортных условий для субъектов профессиональной деятельности; в-
третьих, лечение профессиональных болезней и исправление профессиональных ошибок.
Супервизор – это специалист, который обладает дополнительными квалификациями,
позволяющие ему осуществлять консультирование и научно-практическое сопровождение других
специалистов с учетом специфики их деятельности. Как правило, супервизия осуществляется в
индивидуальной и групповой форме. Индивидуальная супервизия не только диагностирует
трудности личностно – профессионального самоопределения и предлагает персональные способы
решения возникающих проблем, но и в значительной степени выполняет психологические и
психотерапевтические функции. Групповая супервизия рассчитана не только на решение
имеющихся проблем, но и на социальное взаимодействие, обеспечивающее взаимообмен
образовательной системы с внешней средой [6, C.74].
Проектировочный семинар – это технология развития профессиональной компетентности,
основанная на использовании активных методов обучения. Технология проектировочного семинара
предполагает, что есть некий вопрос или затруднение который нужно решить в ходе группового
обсуждения. Проектировочный семинар проходит как групповое обсуждение на основе
актуализации знаний и опыта каждого из участников и разработка проекта (цель, план, прогноз,
результат), как группового способа решения конкретной профессиональной проблемы или
затруднения.
Технология решения профессиональных задач также относится к группе технологий
основанных на использовании активных методов обучения. Структура профессиональной задачи
включает в себя следующее:
Обобщенная формулировка задачи является описанием имеющегося в практике противоречия
или трудности.
Контекстом решения задачи выступают условия (характеристика людей, ресурсы, конкретная
ситуация и т. д.)
76
Ключевые задания: последовательность действий, которая приведет к решению задачи
(знакомство с теоретическими вопросами, прогнозирование результата, консультирование,
обсуждение вариантов решения с коллегами и т. д.).
Решение задачи представляет собой некий «продукт»: методические рекомендации, программа
изучения коллектива учащихся, сценарий воспитательного мероприятия или праздника.
Особенность этой технологии состоит в том, что задачи специально конструируются в
образовательном учреждении. Команды педагогов путем организации дискуссии, «мозгового
штурма» решают профессиональные задачи, в процессе решения происходит взаимное обучение
педагогов и развитие их профессиональной компетентности [7, C. 69].
Достаточно эффективными технологиями сопровождения выступают тренинг и деловая игра.
Тренинговые технологии основаны на теоретических концепциях отечественной психологии,
отражённых в работах И.В. Вачкова, А.А. Вербицкого, А.А. Деркала, В.И. Дружинина, Н.В.
Кузьминой и др.
В социальной психологии тренинг рассматривается как специально организованное
взаимодействие в группе людей, преследующее определенную цель (развитие навыков, знаний,
умений, опыта, личностный рост, развитие самосознания и т.д.) [8, C.22].
Тренинг можно также определить как технологию, основанную на методах активного
обучения, создающую условия для самораскрытия участников и самостоятельного поиска ими
решения собственных проблем. Специалисты в этой области считают, что тренинг можно
ассоциировать с процессом развития личности, т. к. полученные в тренинге новые сведения о себе и
других, побуждают заново переосмыслить сложившуюся Я – концепцию и концепцию «другого».
Л.М. Митина, исследуя профессиональное и личностное развитие педагога, пришла к выводу
об их единстве. Профессиональное развитие неотделимо от личностного – в основе того и другого
лежит принцип саморазвития, детерминирующий способность личности превращать собственную
жизнедеятельность в предмет практического преобразования, приводящий к высшей форме
жизнедеятельности – творческой реализации. [9, C. 43]. Таким образом, тренинговые технологии,
направленные на личностное развитие, способствуют профессиональному развитию педагога.
Деловая игра - это технология, основанная на игровом моделировании различных ситуаций и
направленная на обучение навыкам принятия решения, делового общения, совместной деятельности.
Деловой игрой можно считать ограниченную в пространстве и времени активность человека по
созданию нового отношения (нового переживания) к предмету его обыденной жизнедеятельности
[10, C. 12].
Существует глубокая связь между тренинговыми процедурами и игровой деятельностью. Их
объединяют деятельностный характер, постоянное общение, эмоциональный подъем, «творческое
проживание, порождающее новый опыт» и т.д. Деловые игры обладают большими возможностями
для обучения персонала, так как они могут быть направлены и на отработку определенных навыков
и умений, и на стимулирования творческой инициативы педагогов.
Рассмотренные нами технологии сопровождения развития профессиональной компетентности
педагогического персонала не претендуют на свою исключительность и универсальность.
Использование современных технологий сопровождения целесообразно сочетать с традиционными
технологиями развития профессиональной компетентности педагогического персонала (семинары,
лекции, педагогические советы, круглые столы). Спектр технологий сопровождения развития
профессиональной компетентности определяется самой образовательной организацией с учетом
актуальных проблем и образовательных потребностей педагогического персонала, осуществления
деятельности образовательной организации в режиме функционирования или развития, наличия
штатных специалистов или возможностью приглашения специалистов, готовых выступать в роли
коучей, консультантов, супервизоров.
Литература
1.
Научно-методическое сопровождение персонала школы: педагогическое консультирование и супервизия:
Монография / М.Н. Певзнер, О.М. Зайченко, В.О. Букетов, С.Н. Горычева, А.В. Петров, А.Г. Ширин / Под ред. М.Н.
Певзнера, О.М. Зайченко. – Великий Новгород: НовГУ им. Ярослава Мудрого; Институт образовательного маркетинга и
кадровых ресурсов, 2002. 316 с.
2.
Шпакина И.Г. Развитие компетентности руководителей школ в вопросах управления персоналом в
муниципальной системе образования: диссертация канд. пед. наук. – Омск, 2007. 236 с.
3.
Суртаева Н.Н. Проектирование и диагностика качества подготовки преподавателя: Монография. – М., 1993.
160 с.
4.
Рыбкин И.В. Коучинг социального успеха – М.: Издательство «Институт общегуманитарных исследований»,
2005. 224 с.
5.
Харрис Дж. Коучинг: личностный рост и успех. – СПб.: Издательство «Речь», 2003. 112 с.
77
6.
Гуманитарные технологии и компетентностная модель современного педагога: Методические материалы для
проведения тренингов руководителей образовательных учреждений / И.С. Батракова, Е.В. Люликова, А.В. Тряпицын, Е.В.
Щербова; под ред. И.С. Батраковой. – СПб.: Изд-во РГПУ им. А. И. Герцена, 2007. 103 с.
7.
Обласова Л.С. Научно-методическое сопровождение педагогического персонала в становлении
образовательного учреждения как обучающейся организации диссертация канд. пед. наук. – Омск, 2010. 255 с.
8.
Вачков И.В. Основы технологии группового тренинга. Психотехники: Учебное пособие. -2-е изд., перераб. и доп.
– М.: Издательство «Ось- 89», 2000. – 224 с.
9.
Митина Л.М. Личностное и профессиональное развитие человека в новых социально-экономических условиях //
Вопросы психологии. 1997.– № 4. – С. 17-20.
10.
Абрамова Г.С., Степанович В.А. Деловые игры: теория и организация - Екатеринбург: Деловая книга, 1999.–
192 с.
Е.В. Андриенко
Достарыңызбен бөлісу: |