Педагогических работников по актюбинской области

88 

- кҿптілді қатысымдық қҧзыреттілікті ары қарай дамыту (тілдік, сҿйлеу, ҽлеуметтік-мҽдени, компенсаторлық, 

оқу-танымдық); 

- сӛйлеу қҧзыреттілігі - қатысымдық біліктер мен дағдыларды жетілдіру (ауызша жҽне жазбаша сҿйлеу); 

- тілдік  қҧзыреттілік – қатысымдық мақсаттарда тілдік бірліктерге сҥйене отырып дағдыларды дамыту, жаңа 

тілдік қҧралдарды игеру, бҧрын оқыған материалды жҥйелеу; 

-  әлеуметтік-мәдени  қҧзыреттілік  -  оқылатын  тіл  елінің  ҽлеуметтік-мҽдени  ерекшелігі  туралы  білімін 

жетілдіру,  ҿзінің  туған  елі  мен  тілін  ҥйренетін  елдің  мҽдениетіндегі  ортақ  нҽрселер  мен  ҿзгешелікті  аңғару 

дағдысын қалыптастыру; 

-  компенсаторлық  қҧзыреттілік-  кҿптілді  ақпаратты  алу  жҽне  беру  кезіндегі  тілдік  қҧралдардың 

жетіспеушілігі жағдайында проблемаларды шешу дағдыларын ары қарай дамыту; 

-  оқу-танымдық  қҧзыреттілік-  білімнің  басқа  да  саласындағы  ҿз  қызығушылығын  қанағаттандыру  ҥшін 

шетел тілін ҥйренудегі іс-ҽрекетін жетілдіруге мҥмкіндік беретін жалпы жҽне арнайы оқу біліктерін дамыту. 

Басты  мақсат:  оқу  ҥдерісіне  ҥш  тілде  оқытудың  инновациялық  технологияларын  енгізе  отырып  бҽсекеге 

қабілетті мамандар даярлауға бағытталған кҿптілді білім беруді жҥзеге асыру. 

Кҿптілді  білім  беру  қағидаттары  білім  мен  ғылымның  негізгі  қағидаттарына  сҽйкес  студенттердің 

академиялық  ҧтқырлығының  жетістіктері  мен  оның  халықаралық  еңбек  нарқындағы  тиімді  бейімделуіне 

негізделе қҧрылады. 

Пәндерді оқытудың білімдік стратегиясының бірлігі мен көптүрлілігі дегеніміз: 

 

барлық  факультеттер  ҥшін  базалық  тҧжырымдама,  курсты  ҧйымдастырудың  бірлігі,  бағалау  ҿлшемдері, 

формалары жҽне бақылау қҧралдарының тоқайласуы; 

 

бітіртуші кафедраның сҧранысына сҽйкес нақты курс мазмҧнын дайындау кезінде ҽртҥрлі факультеттердің 

мақсат-міндеттерін есепке  алуды бағамдаудағы  стратегияның  икемділігі,  сонымен  бірге  негізгі  курсты  таңдау 

курстарымен толықтыра алу мҥмкіндігі;  

 

пҽндерді оқытуда заманауи білім беруді  жаңғырту  талаптарына сай оқыту ҽдістемесі,  ҽдістемелік  тҽсілдер 

мен бағдарларының кешені болып табылатын қазіргі заманғы білім беру технологияларын қолдану. 

Пәнаралық қатынас. Оқыту шектес пҽндер оқытушыларымен ынтымақтастықта жҽне осы пҽнді баяндау 

мен оқыту ҥшін ыңғайлы тілде жҥргізіледі.  

Қойылған мақсаттарға тҿменде кҿрсетілген міндеттерді жҥзеге асырғанда ғана қол жеткізуге болады: 

-

 

қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінде кҿптілді орта жасау;  

-

 

кҿптілді  білім  беруді  жҥзеге  асыру  арқылы  білім  алушылардың  кҽсіби  қҧзыреттілігін  дамыту  ҥшін 

жағдайлар жасау; 

-

 

университетте ҥш тілді оқытуды енгізу; 

-

 

ағылшын тілінде оқулықтар, оқу қҧралдарын жазу; 

-

 

тілді ҥйренудің деңгейлік моделін енгізу; 

-

 

білім беру бағдарламаларының қҧзыреттілік-тілдік моделдерін ҽзірлеу. 

Бағдарлама  нҽтижелері  іс-ҽрекеттік,  жекелік-бағдарлық,  қатысымдық-когнитивтік  жҽне  ҽлеуметтік-

мҽдени бағдарларды жҥзеге асыруға; тҥлектердің зияткерлік жҽне тҽжірибелік іс-ҽрекетті меңгеруіне, тҧлғаның 

кҥнделікті  ҿміріне  қажетті  жҽне  ҽлеуметтік  бейімделуінде  маңызды,  оның  ҽлемдік  мҽдениет  қҧндылықтарын 

игеруіне  ықпал  ететін  тілдік  қҧзыреттіліктерді  меңгеруіне  бағытталған.  Біз,  білім  беру  саласының  ҿзекті 

мҽселелерін  қайта  қарастыруды  талап  ететін,  адам  қызметінің  барлық  салалары  жаһандану  ҥдерісін  кешіп 

жатқан  дҽуірде  ҿмір  сҥріп  жҧмыс  істейміз.  Сондықтан,  бҥгінгі  таңда  ақпараттық  жҽне  коммуникативтік 

қҧзыреттілікпен  қатар  кҿпмҽдениеттілік  те  жаһандық  білім  беру  қауымдастығының  тануынша  білім  беру 

саласының  негізгі  қҧзыреттілігі  жҽне  жаһандық  білім  кеңістігін  қалыптастырудағы  басты  бағыттардың  бірі 

болып  саналады.  Кҿпмҽдени  жҽне  кҿптілді  білім  беру  мҽселесінің  ҿзектілігі  бҥкіл  ҽлемнің  экономикалық, 

мҽдени жҽне саяси салаларының интеграциясына бет алуымен тығыз байланысты. 

Еңбек  ресурстарының  бҽсекелестігі  тікелей  білімге  қатысты.  Ҽсіресе,  қазіргі  ҽлемдік  жаһандану 

кезеңінде  жастарға  берілер  білім  мазмҧнының  ҧлттық  қҧндылықтарға,  мҽдениетаралық  тҥсінік-пайымға, 

ақпараттық  жетістіктерге,  халықаралық  тілдерді  меңгеру  ҥрдісіне  де  қатысы  орасан.  Жаңа  технология  мен 

қаржы-экономиканың  тілі  болып  есептелетін  халықаралық  тілдерді  меңгерген  адамның  жҧмысты  да 

қиналмай, тез табуға мҥмкіндігі болады. Бҽсекеге қабілеттілік дегеніміздің ҿзі осы. Елбасы кҿтерген «тілдердің 

ҥштҧғырлығы»  дегенде  толайым  табыстарға,  ілім-білімге  алып  барар  жол  –  ғаламшардағы  ҥстемдік  қҧрған 

тілдерді  ҥйрену  болып  табылады.  Қай  заманда  болсын,  бірнеше  тілді  меңгерген  мемлекеттер  мен  халықтар 

ҿзінің коммуникациялық жҽне интеграциялық қабілетін кеңейтіп отырған. [3] 

Университетте Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ҽ.Назарбаевтың 2014 жылғы «Қазақстан жолы 

–  2050: Бір мақсат,  бір мҥдде, бір болашақ» атты  Қазақстан халқына  жолдауы  мен Қазақ мемлекеттік қыздар 

педагогикалық  университетінің  2013-2020  жылдарға  арналған  стратегиялық  даму  жоспарының  негізгі 

бағыттарын іске асыру мақсатында Кҿптілді білім беруді дамыту орталығы келесідей жоспар қояды: 

- мемлекеттік, ресми жҽне шет тілдерін 90% меңгеру; 

- кҿптілді оқытуды іске асыру мақсатында жаңартылған оқу - ҽдістемелік базамен қамтамасыз ету; 

-  кҿптілді  оқыту  саласының  мамандарын  дайындаумен  олардың  біліктілігін  арттыруды  жҥйелі  тҥрге 

келтіру; 

89 

-  кҿптілді  оқыту  бағдарламасы  бойынша  оқитындардың  санын  жалпы  оқушылар  қҧрамының  25% 

жеткізу; 

- кҿптілді оқытуды есепке ала отырып, бакалавриат жҽне магистратура оқу бағдарламаларын ҽзірлеу; 

 -  жаратылыстану,техникалық  бағыт  бойынша  отандық  жҽне  шетелдік  оқу-ҽдістемелік  кешендермен 

100% қамтамасыз ету; 

-  профессорлық-оқытушылар  қҧрамын  шет  тілінде  сабақ  жҥргізуге  дайындау  ҥшін  жеделдетілген  шет 

тілі кустарын ҧйымдастыру; 

-  профессорлық-оқытушылар  қҧрамын,  ғылыми  қызметкерлер  мен  оқушыларды  жетекші  шетел 

университеттері  мен  алдыңғы  қатарлы  кҽсіпорындардың  негізінде  академиялық  ҧтқырлық  бағдарламасы, 

біліктілікті арттырумен қамтамасыз ету; 

- шетел бейінді ЖОО-мен халықаралық бағдарламалар мен жобаларды іске асыруға ҥздіксіз қатысу; 

-  халықаралық  аккредитациядан  ҿткен  докторлық  бағдарламалары  бар  шетел  жетекші  ЖОО-мен  бірге 

PhD  докторларының  дайындығын  жҥзеге  асыру,  ЖОО-ның  кафедрааралық  байланыстары  негізінде 

магистратура бағдарламасы бойынша қос дипломдық білім беруді іске асыру.[4;5] 

Қазіргі  таңда  Қазақстан  Республикасындағы  кҿптілді  білім  беру  жоғары  білім  беру  саласының  негізгі 

бағыттарының бірі болып саналады. Кҿптілді тҧлғаны  қалыптастыру жолында жоғары оқу орнының рҿлі зор, 

себебі  негізгі  қҧндылықтар  мен  ҿмірлік  қағидалар  осы  уақытта  қалыптасады.  Жоғары  оқу  орнында  студент 

ҿзінің мҽдени-ҧлттық, этникалық қажеттіліктерін жҥзеге асырып, оның бойында гуманистік, жалпы адамзаттық 

қасиеттердің алыптасуына қолайлы жағдай мен орта жасалады.  

Еліміздің индустриалды-инновациялық даму жағдайында оқыту ҥдерісіне кҿптілді мҽдениет пен кҿптілді 

білім беруді ендіру мен оны дамыту қажеттілігі ҿзекті болып табылады. 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1.

 

Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ҽ. Назарбаевтың «Жаңа ҽлемдегі жаңа Қазақстан» атты 

2007 жылға арналған халыққа Жолдауы. – Алматы, 2007ж. 

2.

 

Тіл білімі терминдерінің тҥсіндірме сҿздігі-Алматы. «Сҿздік-словарь», 2005. ISBN9965-409-88-9 

3.

 

Қазақстан  Республикасының  Президенті  –  Елбасы  Н.Ҽ.  Назарбаевтың  «Қазақстан  -  2050»  стратегиясы  – 

қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты 2012 жылға арналған халыққа Жолдауы. – Алматы, 2012ж. 

4.

 

Қазақстан  Республикасының Президенті  -  Елбасы Н.Ҽ.Назарбаевтың  «Қазақстан  жолы  –  2050: Бір мақсат, 

бір мҥдде, бір болашақ» атты 2014 жылға арналған Қазақстан халқына жолдауы. – Алматы, 2014ж. 

 

 

ТIЛДЕРДIҢ ҤШТҦҒЫРЛЫҒЫ 

 

Ермагамбетова А.Б., 

№55 жалпы орта білім беретін мектептің бастауыш класс мҧғалімі 

Қазақстан Республикасы Ақтҿбе қаласы 

 

Ҥштҧғырлы – дамыған мемлекет қҧрудың алдынғы шарттарының бiрi, ҿмiрлiк қажеттiлiктен туындаған 

игiлiктi  идея  екенi  белгiлi.  «Тiлдердiң  ҥштҧғырлығы»,  дҽлiрек  айтқанда,  ҥш  тiлдi,  қазақ,  орыс  жҽне  ағылшын 

тiлдерiн  Қазақстан  азаматтарының  бiрдей  меңгеруiн  меңзегенiмен,  бҧның  тҥпкi  негiзi,  кҿздеген  мақсаты  – 

мемлекеттiк  қазақ  тiлiнiң  қолданыстағы  орыс,  ағылшын  тiлдерiмен  тең  қолданылатын  биiкке  жеткiзу,  қазақ 

тiлiн ҽлемдiк тiлдер қатарына қосу ҥшiн нақты ҧмтылыс жасау. Қандай мемлекет болмасын, оның ең ҽуелi мҽн 

берiп,  ҧлықтайтын  тiлi,  ҽрине  мемлекеттiк  тiл.  Елбасының  «Бiз  бҥкiл  қазақстандықтардын  басын  бiрiктiретiн 

басты  фактор  -  мемлекеттiк  тiл  -  қазақтардың  туған  тiлiн  дамыту  ҥшiн  барлық  кҥш-жiгерiмiздi  жҧмсауымыз 

керек»-деуiнiң ҿзi ҽрбiр саналы азаматрға кҿп  жайды аңғартса керек. Қазiргi жастар елiмiздiң болашағы қазақ 

ҧл-  тымен, оның мемлекеттiк тiлiмен тiкелей байланысты  екенiн жақсы тҥсiнедi  жҽне  сонымен қатар ҽлемдiк 

ҥдерiстiң талабына сай кҿп тiлдi меңгерудiң де ҿмiр талабы екенiн жақсы бiледi. Ҥш тҧғырлы  тiл мҽдениетiн 

қалыптастыру ҥшiн басқа шетел тiлдерi iшiнен не себептi ағылшын тiлi таңдап алынды? Ҿйткенi, жаңа ҽлемдiк 

мҽдени ҿмiрде ағылшын тiлi ең кең тараған дҥниежҥзiлiк қатынас қҧралына айналып отыр.  

Кҿптеген  қазiргi  заманғы  тiл  мамандарының  пiкiрiнше,  ағылшын  тiлi  мҽдениетаралық  қатынас  қҧралы 

болу  сияқты  жалпы  қоғамдық  қызмет  атқарумен  бiрге  тҿмендегiдей  қосымша  мiндеттер  атқарады  екен: 

бiрiншiден,  ол  бiлiмдердi  бiр  тiлден  екiн-  шiсiне  аударып  тарату  қызметiн  атқарады;  екiншiден,  халықаралық 

коммуникация  мен  ақпарат  қҧралдары  қызметiн  атқарады;  ҥшiншiден,  адамдар  арасында  бҥкiл  ҽлемдiк  ой-

пiкiрлер  алмасу  тҥрi  жҽне  тҿртiншiден  аса  мол  ақпараттарды  сақтау  қҧралы  қызметiн  атқару  тiлi  болып 

табылады.  Ҥш  тҧғырлы  тiл  мҽдениетiн  қалыптастыру  мемлекеттiк  қазақ  тiлiн  қалыптастыру  iсiн  жҥзеге 

асыруды қиындатады, керек десе, оған зиянын тигiзедi деген сияқты пiкiрлердi айтып жҥргендер де жоқ емес. 

Рас, бҧл оп-оңай жҥзеге асыратын iс емес, қиын проблема екенi анық. Бiрақ қиындықсыз даму жоқ. Қысқасы, 

ҥш  тҧғырлы  тiл  мҽдениетiн  қалыптастыру  ҽрбiр  қазақ  ҥшiн  бҥгiнгi  ҿмiр  талабына  айналды  деуге  болады. 

Елбасының  «Қазақстан-2030»  стратегиялық  Жолдауында:  Жастарды  қазақстандық  патриотизм  мен 

шығармашылық жағынан дамыған жеке тҧлға ретiнде тҽрбиелеу аса қажет. Олар қазақ, орыс, ағылшын тiлдерiн 

бiрдей жақсы меңгеретiн болады. Олар осы арқылы жҽне ҿзiнiң бейбiт ҽрi қарқынды дамыған елiнiң патриоты 

болады  деген  болатын.  Ал  ҽлемдiк  дамудың  талабына  сай  бҽсекеге  қабiлеттi  ҧлт  боламыз  десек,  оның  қатаң 

90 

талаптарына да кҥш салуымыз керек. Кҿптілділік, мультилингвизм, полилингвизм – нақтылы коммуникативтік 

жағдайдың  ҽсер  етуімен  белгілі  бір  ҽлеуметтік  ортада,  мемлекетте  бірден  ҥш,  одан  да  кҿп  тілде  сҿйлей 

білушілік.  

Қазіргі  заманның  талабы  -  кҿптілділік.  Адам  баласының  рухани  байлығы,  тҽрбиесі,  білімі  бҽрі  де  тіл 

арқылы  жетіледі.  Яғни,  жақсылықта  тілден,жамандықта  тілден.  «Тілменен  тҥйілген,  тіспенен  шешілмес.» 

демекші, ҽр адамның сҿздік қоры бай болуы ҥшін тілін,ой ҿрісін жан- жақты дамытуы керек. «Ҧрпағы білімді 

халықтың  болашағы  бҧлыңғыр  болмайды»  демекші,жас  ҧрпаққа  саналы,-  мағыналы,ҿнегелі  тҽрбие  мен  білім 

беру бҥгінгі кҥннің басты талабы.Ең бастысы сол талапқа сай ҧстаздар даярлау жоғары оқу орындарына тікелей 

байланысты.Қазіргі  уақытта  Қазақстан  білімінің  жақсы  қарқынмен  дамуына  ҥкімет  тарапынан  кҿп  қаржы 

бҿлініп отыр. Кҿптілділік мҽселесі-тек Қазақстан ҥшін ғана емес ,ҽлем алдында тҧрған шешімін таппай тҧрған 

мҽселелердің  бірі  .  Кҿптілді  оқыту-бҥгінгі  жас  ҧрпақтың  білім  кеңістігінде  еркін  самғауына  жол 

ашатын,ҽлемнің тҥрлі ғылым қҧпияларына ҥңіліп,ҿз қабілетін танытуына мҥмкіншілік беретін бҥгінгі кҥнгі ең 

ба-  сты  қажеттілік.  Кҿптілді  меңгерген,  ҿзін-ҿзі  ҽлеуметтік  жҽне  кҽсіби  билеуге,  ҿздігінен  дамуға,  ҿздігінен 

жетілуге  қабілетті  тҧлға.  Бҥгінде  елімізде  ағылшын  тілді  мамандарды  даярлау  ісіне  ерекше  мҽн  берілуде. 

Алайда, бізде қазақ жҽне орыс тілдерін игеру сияқты ағылшын тілін ҥйрену, сондай-ақ осы тілде сабақ беруде 

кҿптеген  кемшіліктер  бар.  Оның  салдарын  ҿз  іс-  тҽжірибемізде  барлығымыз  сезініп  отырмыз.  Кҿптілді  білім 

беру жҥйесі аясында білім саласындағы оқу-ҽдістемелік қҧралдар жҽне оқулықтардың маңызы зор. Себебі, осы 

саладағы ағылшын тілін оқыту жҧмысы ҽлемдік талапқа сай емес. Осыған байланысты келешекте осы мҽселені 

шешу  ҥшін  нақты  іс-шаралар  ҿткізілу  керек.Тек  ағылшын  тілі  емес  қазақ  тілі  оқулықтарында  да  олқылықтар 

кездесіп тҧрады. 

 Кҿптілді  тҧлғаны  қалыптастыру  –  бҽсекеге  қабілетті  қоғам  қҧрудың  негізі.  Бҥгінгі  кҥні  кҿптілді  білім 

беру  –  заман  талабы.  Тілдің  адам  ҿміріндегі  ең  шешуші  рҿл  атқаратыны  ҽркімге  де  тҥсінікті.  Ол  танудың, 

тҥсінудің,  дамудың  қҧралы.  Кҿп  тіл  білу  біздің  мемлекетіміздің  халықаралық  байланыстарын  дамытуға 

мҥмкіндік  беретін  тҧлғааралық  жҽне  мҽдениаралық  қарым-қатынастардың  аса  маңызды  қҧралы  болып 

табылады [1]. Президентіміз Н.Ҽ.Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауындағы ―білім беру жҥйесінде ҥш тілдің 

–  мемлекеттік  тіл  ретінде  қазақ  тілін,  ҧлтаралық  қатынас  тілі  ретінде  орыс  тілін  жҽне  ҽлемдік  экономикаға 

ҥйлесімді  кірігу  тілі  ретінде  ағылшын  тілін  меңгерген,  бҽсекеге  қабілетті  маман  да-  ярлау‖  [2]міндетін  атап 

кҿрсеткенін  білеміз.  Бҧл  дегеніміз  оқу  орындарына  жаңа  міндеттер,  жаңа  талап,  жаңа  мақсаттар  қойып  отыр 

дегенді  тҥсіндіреді.  Негізгі  мақсаты  –  ҿмірден  ҿз  орнын  таңдай  алатын  ҿзара  қарым  –  қатынаста  ҿзін  еркін 

ҧстап,  кез  келген  ортаға  тез  бейімделетін,  белгілі  бір  ғылым  саласында  білімі  мен  білігін  кҿрсете  алатын, 

кҿптілді жҽне кҿпмҽдениетті қҧзіреттіліктерді игерген полимҽдениетті жеке тҧлға қалыптастыру.  

Еліміздің  ҽлемнің  дамыған  мемлекеттер  қатарынан  орын  алу  ҥшін  бҽсекеге  қабілетті,  жан-жақты 

дамыған жас ҧрпақты қалыптастыру мҽселесі алға шығып отыр. Ҿйткені, тек бҽсекеге қабілетті азаматтар ғана 

Отанымыздың  тҧрақты  дамуы-  на,  бҽсекеге  қабілеттілігіне  ҿз  ҥлесін  қоса  алады.  Шығармашылық  тҧрғыдан 

ойлайтын,  ой-ҿрісі,  дҥниетанымы  дамыған,  Қазақстан  қоғамының  ҽлеуметтік-экономикалық,  рухани 

қалыптасуының жаңа міндеттерін іс жҥзінде асыруға дайын жас ҧрпақты тҽрбиелеудің негізгі факторларының 

бірі  –  мектепте  кҿптілді  жҽне  билингвалды  білім  беруді  жолға  қою  болып  табылады.  Кҿптілді  жҽне 

билингвалды  білім  беру  ҥлгісін  енгізудің  идеялық  негізіне  Елбасы  Н.Ҽ.Назарбаевтың  Қазақстан  халқы 

Ассамблеясының  ХІІ  сессиясында  айтқан:  «Бізге  кейбір  пҽндерді  оқыту  бір  мезгілде  қазақ  тілінде  де,  орыс 

тілінде  де  жҥргізілуі  туралы  ойласу  керек.  Бҧл-біздің  бҥкіл  білім  беру  жҥйеміз  ҥшін  жаңа  міндет»  [3]  деген 

сҿздері басшылыққа алынды. Біздің тҽжірибемізге сҽйкес келетін нҧсқалар тҿмендегіше болды: кҿптілді білім 

беру- бҧл мектепте оқу пҽндерінде екі немесе одан да кҿп тілдерде аудармасыз оқыту; - билингвалды білім беру 

– оқу жҽне оқудан тыс жҧмыстардың негізгі бағыттарын екі тілде іске асыру, педагогикалық ҥрдісте екі тілді 

оқыту қҧралы ретінде пайдалану. Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептерде ҥш тілді білім 

беру моделін енгізудің ҿзектілігі мынада:  

- бҥгінгі қазақстандық қоғамда кҿптілді, кҿп мҽдениетті тҧлғаға деген сҧраныстың артуы; 

-  ҧлттық  мектеп  бітірушілерін  жалпы  қазақстандық  жҽне  ҽлемдік  білім  жҽне  ақпарат  кеңісті-  гіне 

кіріктірудегі мҽселелерді шешу қажеттілігі; 

-  болашақ  ҧрпақты  қазақстандық  патриотизмге,  ҧлтаралық  қатынас  мҽдениетіне  тҽрбиелеу-  дің  ҿзекті 

мҽселеге айналуы; 

- аз ҧлт ҿкілдерінің этникалық ерекшеліктерін сақтаумен бірге олардың жалпы қазақстандық экономикалық, 

ҽлеуметтік-мҽдени ҥрдістерге толыққанды қосылуына жағдай жасау; 

-  мектеп  бітірушілерінің  коммуникативтік  жҽне  ақпараттық  қҧзырлықтарының  жеткілікті  деңгейіне  қол 

жеткізу;  

Бҧл ҿзекті мҽселелерді жҥзеге асыру ҥшін басты мақсат анықталды.  

Ол – Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті орта білім стандарттары талаптары деңгейінде 

ҥш  тілде  білім  меңгерген,  кҿптілді  коммуникативтік  қҧзырлықтары  қалыптасқан,  кҿп  мҽдениетті,  рухани-

адамгершілік қасиеттері дамыған тҧлғаны тҽрбиелеу. Кҿп тілді оқыту  – жас ҧрпақтың білім кеңістігінде еркін 

самғауына  жол  ашатын,  ҽлемдік  ғылым  қҧпияларына  ҥңіліп,  ҿз  қабілетін  танытуына  мҥмкіндік  беретін 

қажеттілік.  Сабақтан  тыс  шараларда,  факультативтерде,  ҥйірмелерде  ҥш  тілді  бірдей  қолдану,  іс-қағаздардың 

ҥш  тілде  жҥргізілуі  тілді  білуді  ҽрі  қолдануды  қажет  етеді.  Бҧл  шаралар  тілдердің  қолданысы  мен  дамуына 

жағдай жасайды жҽне осы жҧмыстарды еліміздің барлық мектептеріне енгізу – ҥштілділік бағдарламасын іске 

91 

асырудың жолы болмақ. Ағылшын тілін ҥйренгеннен біз мҽңгҥрттенбейміз. Ағылшын тілі қазақ тілін ҥйренуге 

ешқандай  кедергі жасамайды. Тек соны  тҥсіне  білуіміз керек.  Ия,  расында  да,  ағылшын  тілі  қазақ жерінде ҿз 

ҥстемдігін жҥргізе алмайды.  

Қазақстанда тек қазақ тілі ғана билік қҧра алады. Ағылшын тілі – қазақ жерінің жаңа ҽлемге ашар есігі. 

Ҥштілділікті  ҥрейлі  кейіпте  елестететін  кейбір  ағаларымыз  «мҧны  ең  соңғы  ҿлу  деп  те  қорқатындығын» 

жасырмайды. Жоқ! Біз ҿзге тілдерден қорықпауымыз керек. Керісінше, сол тілдерді пайдалана отырып ҿзімізді 

ҿзгелерге  таныта  білуіміз  қажет.  Себебі,  ағылшын  тілі  мемлекеттік  тілмен  бҽсекелес  емес».  Ағылшын  тілін 

ҥйренгеннен біз мҽңгҥрттенбейміз. Ағылшын тілі - ҽлемдік бизнес тілі, мемлекеттік тіл – ҧлт тілі. Мемлекеттік 

тілде  сҿйлеу  -  ҽрбір  Қазақстан  азаматының  борышы.  Ағылшын  тілі  қазақ  тілін  ҥйренуге  ешқандай  кедергі 

жасамайды.  Тек  соны  тҥсіне  білу  керек.  Ҽлемдік  ғаламдандырудың  ҿткізгіші,  ғаламданды-  ру  тілі  болып 

танылған ағылшын тілін білу  - ағылшын тілді елдермен тиімді байланысқа тҥскен ҽлемдік деңгейде ҿз орнын 

ойып тҧрып ала бастаған Қазақстан ҥшін қажеттілік. Қиындық туғызатыны - аталған ҥш тілді меңгерген  

мамандардың кездесе бермейтіні. Ендеше, аталған компонент- терден тҧратын, яғни қазақ, ағылшын, орыс тілі 

қатысқан  ҥштілділік  сҿйлермендерін  дайындау  кезек  кҥттірмейтін  мҽселе.  Мҽселені  тҥбегейлі  шешу  ҥшін 

Қазақстанның  жоғары  оқу  орындарында  ағылшын,  қазақ  тілінен  маман  болып  шыққан  қазақтілді  қазақ  жҽне 

басқа ҧлт ҿкілдерін ҥштілділікке ыңғайлап қайта дайындаудан ҿткізіп, оларға ҥштілділік маманы деген қҧжат 

табыс еткен жҿн. Ҽрине, ҽр кҿтерілген мҽселенің оң жҽне теріс жағы болады, ҽр тҧлғаның ҿзіндік жеке пікірі 

болады,  бірақ  анау  айтты,  мынау  айтты  деген  негізсіз,  дҽлелсіз  кҥдіктен  арылып,  бой  кҿтеріп  оты-  рған 

мҽселенің  маңыздылығының  қаншалықты  қажет  дҽрежеде  екенін  айқындап,  нақты  зерттеп  алғанымыз  жҿн 

сияқты. 

Егер біз Ахмет Байтҧрсынов айтқандай, қазақ тілін дҧрыс жҧмсай білсек, ол қоғамдағы тілге жҥктелетін 

қажеттілігіміз  болса  ҿтеуге  жарайтын  бай  тіл.  Мҽселе  тілдің  міндетін  дҧрыс  тҥсініп,  ҿз  міндетімізді  атқаруда 

болып отыр. Ҧлттық ҿркендеп, тіліміз ҿз еліміздегі жҽне халықаралық дҽрежедегі позициясын нығайтқан кезде 

біздің сҿздеріміз де ҿзге тілдерге енетіндігіне, тіліміздің ҽлемдік ақпарат кеңістігінен ҿз орнын иеленетіндігіне 

кҥмҽн келтірмеуге болады. Дҽл бҥгін де қазақ тілінің ҽлем тілдерінің ешқасысынан да кем тҥспейтін, бірнеше 

ғасы-  рлық  даму  тарихы  бар,  ҧлттық  ҽдеби  тіл  деңгейіне  дейін  дамып  жетілген  ҧлы  тіл  екендігіне  еш  кҥмҽн 

жоқ.  Халқымызда  «Жеті  жҧрттың  тілін  біл,  жеті  тҥрлі  ғылым  біл»  деген  даналық  сҿз  де  бар.  Бірақ  мынадай 

шҧбарлық пен дҥмшелік, ҽуесқойлыққа қарсы Қадыр Мырза-Ҽли ағамыздың бір ауыз сҿзін уҽж етпекпін: Ана 

тілің – арың бҧл, Ҧятың боп тҧр бетте. Ҿзге тілдің бҽрін біл, Ҿз тіліңді қҧрметте!  

Біз елімізде ҥш тҧғырлы тілдің болғанына тҥсіністікпен қараймыз. Алайда ҽрбір қазақстандықтың асыл 

парызы  –  мемлекеттік  тілді  біліп,  қҧрметтеу.  Еліміздің  тҽуелсіздігі  нығайып,  қоғамдағы  демократияның  ҿрісі 

кеңейген  шақта  адамның  қоғамдық  та,  тҧлғалық  та  рҿлі  жаңа  сипатқа  ие  болып  отыр.  Соған  орай  рухани 

қҧндылықтар  жаңарып,  адамның  зияткерлік  ҽлеуетін  қалыптастырудағы  білімнің  маңыздылығы  туралы 

қағидалар  тҥбегейлі  ҿзгерді.  Бҥгінгі  технология  жҽне  жаһандану  заманында  ҿскелең  ҧрпақты 

кҿпмҽдениеттілікке тҽрбиелеу ҥдерісін іздестіру қарқынды жҥргізіліп отырғанын байқауға болады.  

Қазіргі  таңда  ҿзара  байланысы  мен  ҿзара  тҽуелділігі  басым  ҽлемде  жас  ҧрпақты  бҽсекелестікке 

дайындаудың  бірден  бір  жолы  кҿптілділік  болып  табылады.  Қазір  кҿптілді  білім  беру  –  білім  беру 

мекемелеріндегі  оқу  пҽндерін  екі  немесе  одан  да  кҿп  тілде  оқыту,  жас  ҧрпақтың  білім  кеңістігінде  ҽлемдік 

ғылым  қҧпияларына  ҥңіліп,  ҿз  қабілетін  танытуына  мҥмкіншілік  беретін  ең  басты  қажеттілік.  Кҿптілді  білім 

беру  –  кҿптілді  тҧлғаны  қа-  лыптастырудың  негізі.  Қазіргі  кезде  қоғамдық  қатынас  жағдайында  тҧлғаның 

қалыптасу  деңгейі  кҿбінесе  адамның  ҿзін-ҿзі  жҥзеге  асыра  алуына,  бҽсекеге  қабілеттілігіне  жҽне  ҽлеуметтік 

ҧтқырлығына тікелей байланысты. Кҿптілді білім мазмҧны ана тілі мен мемлекеттік тілде, сонымен қатар, бір 

немесе бірнеше шетел тілінде жҥйеленген білім, білік жҽне дағдыны қамтуы тиіс.  

Кҿпмҽдениеттілік жағдайында кҿптілді білім беруді жҥзеге асырудың негізгі идеясы білім алушылардың 

қажеттілігі  мен  қы-  зығушылығына  сҽйкес  тҥрлі  тілдерді  пайдалануға  ынталандыру,  мҽдениетаралық  қарым-

қатынас  дағдыларын  қалыптастыру,  ҿз  халқының  мҽдени  қҧндылықтарын  жоғалтып  алмай,  ҿзге  елдің  де 

мҽдени  қҧндылықтарын  бойына  сіңіре  алу  болып  табылады.  Елімізде  ҥздіксіз  жҥргізілетін  маңызды  іс  –  тіл 

саясатын  жҥзеге  асыру,  тілді  меңгеруге  деген  қызығушылықты  ынталандыру,  жан-жақты  дамыған,  бҽсекеге 

қабілетті тҧлға тҽрбиелеу, ҥш тілді – қазақ, орыс жҽне ағылшын тілдерін – жетік меңгерген қабілетті жастарды 

анықтау жҽне қолдау Ғылыми ҽдебиетте «кҿптілді білім беру  - бҧл білім беру мекемелерінде оқу пҽндерін екі 

не-  месе  одан  да  кҿп  тілде  аудармасыз  оқыту»  деген  ҧғым  қалыптасқан.  Қазақстан  Республикасының 

мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім  беру  стандарттарының  талаптарына  жҥгінсек,  бҥгінгі  тҥлек  –  кҿптілді 

коммуникативтік  жҽне  ақпараттық  қҧзыреттілігі  дамыған,  кҿпмҽдениетті,  рухани  адамгершілік,  ҧлтаралық 

қатынастар  мҽдениетінің  жоғары  деңгейін  меңгерген,  қазақ  елінің  жҽне  жалпықазақстандық  қҧндылықтарды 

қастерлейтін,  тілдерді  меңгеруге  тҧрақты  қызығушылық  танытатын,  отансҥйгіштік  жҽне  азаматтық  сана-

сезімдері дамыған тҧлға.  

Тҽуелсіз елімізде негізгі ҥш тілді дамытуға басымдық беріле отырып, мемлекетімізде ҿмір сҥріп жатқан 

басқа халықтардың тілдері де назардан тыс қалған жоқ. Ҿйткені, мҽдениет мен тілдердің саналуандығы  – бҧл 

Қазақстанның  ҧлттық  байлығы.  Яғни,  еліміздегі  кез-келген  этностың  ҿкілі  қай  тілде  білім  алатынын  ерікті 

тҥрде  таңдай  алады.  Қоғамымызда  барлық  этностардың  мҽдениеті  мен  тілін  дамытудың  бірегей  формуласы 

жасалып  отыр.  Қазақстан  қоғамының  ҽлеуметтік-экономикалық,  рухани  қалыптасуының  жаңа  міндеттерін  іс 

жҥзінде  асыруға  дайын  жас  ҧрпақты  тҽрбиелеудің  негізгі  факторларының  бірі  –  білім  беру  мекемелерінде 

92 

кҿптілді білім беруді жолға қою болып табылады. Кҿптілді білім  – кҿп мҽдениетті тҧлғаны қалыптастырудың 

ҿзегі. Қазақ тілі – мемлекеттік тіл, ал орыс тілі мен шетел тілдерінің бірін білу тҧлғаның ой-ҿрісін кеңейтеді, 

оның  «сегіз  қырлы,  бір  сырлы»  тҧлға  болып  дамуына  жол  ашады,  ҧлтаралық  қатынас  мҽдениетін, 

толеранттылығын  жҽне  планетарлық  ойлауының  қалыптасуына  мҥмкіндік  туғызады.  Тілдердің  ҥштҧғырлығы 

туралы  идея  2006  жылдың  қазанында  Қазақстан  халқы  Ассамблеясының  ХІІ  сессиясында  ресми  тҥрде 

мҽлімделді. Ол мемлекетіміздің ҽлемдік қоғамдастыққа енуіндегі ҿмірлік  қажеттіліктерге  негізделді. Дамыған 

ҽлемдік  тілдер  ішінде  ағылшын  тілі  ел  мен  халықтың  коммуникациялық  жҽне  интеграциялық  қабілеттерін 

кеңейтетін тіл ретінде таңдалды. 

 Президент  2007  жылы  «Жаңа  ҽлемдегі  жаңа  Қазақстан»  Жолдауында  [1]  «Тілдердің  ҥштҧғырлылығы» 

мҽдени  жобасын  кезеңді  жҥзеге  асыруды  бастауды  ҧсынды.  «Тілдерді  дамыту  мен  қолданудың  2011-2020 

жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасының»  [2]  іске  асырылуы  ҥш  кезеңге  бҿлініп  отыр.  2011-2013 

жылдар аралығында (бірінші кезең) тілдерді дамыту мен қолданудың нормативтік-қҧқықтық жҽне ҽдіснамалық 

негізін  арттыруға  арналған  шаралар  кешенін  ҿткізу  жоспарланған.  2014-2016  жылдарда  (екінші  кезең) 

мемлекеттік  тілді  оқыту  мен  қолдану  технологиялары  мен  ҽдістерін  енгізу  практикалық  шаралар  кешенін 

жҥзеге  асыру  жҽне  тілдердің  кҿптҥрлілігін  сақтау  жҧмыстары  кҿзделіп  отыр.  2017-2020  жылдар  аралығында 

(ҥшінші кезең) ҿзге тілдердің қолданысын сақтаумен қатар, қоғамдық ҿмірдің барлық салаларында мемлекеттік 

тілдің қажеттілік деңгейін, оның қолданылу сҧранысының сапасы мен меңгерілуін жҥйелі мониторинг арқылы 

нҽтижесін шығару белгіленген.  

Бағдарлама бойынша мемлекеттік тілді қазақстандық ҿзге ҧлт азаматтарының 2014 жылы – 20%-ы, 2017 

жылы  –  80  %-ы,  2020  жылы  –  95  %-ы,  сонымен  қатар,  орыс  тілін  2020  жылы  қазақстандықтардың  90%-ы, 

ағылшын  тілін  2014  жылы  –  10%-ы,  2017  жылы  -  15%-ы,  2020  жылы  -20%-ы  меңгеру  керек  деген  мақсат 

қойылуда. Ҥш тілді меңгерген халықтың бҿлігі 2014 жылы - 10%, 2017 жылы - 12%, 2020 жылы - 15% қҧрау 

керек  деген  міндет  қойылып  отыр  [3].  Қазақстан  Республикасының  Президенті  –  ҧлт  кҿшбасшысы  Н.Ҽ. 

Назарбаевтың Қазақстан халқына арнаған «Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси 

бағыты»  [4]  атты  Жолдауы  аясында  білім  беру  саласындағы  стратегия  мен  саясатты  қайта  пайымдау 

жҥргізілуде.  Елбасы  «Қазір  біз  балаларымыз  қазақ  тілімен  қатар  орыс  жҽне  ағылшын  тілдерін  де  белсенді 

меңгеру ҥшін жағдай жасауға шаралар қабылдап жатырмыз» деп, осы мҽселеге орай белсенді тҥрде іс жҥргізу 

қажеттігін белгілеп берді. 

Аталған  ҥш  тілдің  ҽрқайсысының  функционалдық  мҥмкіндіктері  мен  ҿзіндік  орындарын  барынша  ашу 

қажет. Ҧлттық бірлік доктринасында мемлекеттік тіл негізгі басымдықпен, сонымен қатар рухани жҽне ҧлттық 

бірліктің  басты  факторы  екендігі  айқындалған.  Тілдерді  меңгеру  -  ҽрбір  Қазақстан  азаматының  парызы  мен 

міндеті, бҧл олардың қоғамдық ҿмірде бҽсекеге қабілеттілігі мен белсен- ділігін айқындайтын болуы тиіс. Осы 

бағдарламаны  іске  асыруда  отандық  білім  беру  жҥйесінің  ҥлесі  басым  болмақ.  Алдымен  қазақстандық  білім 

жҥйесі  бҽсекеге  қабілетті  болу  ҥшін,  тҥлектер  кез  келген  шет  елде  оқуын  жалғастыра  алатын  деңгейге  жетуі 

қажет.  Оның  негізі  -  ҽлемдік  тілді  жетік  білу.  Қазақстан  білімінің  жақсы  дҽстҥрін  сақтай  отырып,  білім 

алушыларды халықаралық біліктілік сапасымен қамтамасыз ету кейінге қалдырылмайтын мҽселе. 

жүктеу/скачать 5,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: