Педагогика факультеті «Педагогика және психология» кафедрасы

Физикалық эксперимент теориясында көптеген мамандар соның ішінде Мак Гиган, физикада 2 типтің заңы бар. Олар: «стимул» - «жауап» , «ағза» - «тәртіп»

Бірінші тип заңы экспериментталдық зерттеуге кіреді, стимул – бұл тәуелсіз айнымалылықтардың , ал тәуелді айнымалылық зерттеушінің жауабы.

Екінші типтегі заңы әдіс өнімділігі бұл жүйелік бақылау және өлшеу болып табылады.

Классикалық физикалық тәртіптілік эксперименте функционалды тәуелділік түрі тұрақталады.

R=f(s)

Тәуелділіктің басқа типі таңбаланады, яғни тәртіптің тәуелділігі және қасиеті немесе зерттелушінің ағзасының жағдайы:

R=f(0) немесе R=f(P)

Зерттелушінің тәуелділік тәртібі зерттелуде содан немесе басқадан ағза жағдайы немесе жеке тұлғалық қасиеттер.Зерттеу топтың адамдардың қатысуымен өтеді,берілген белгі бойынша: қасиеттермен немесе актуальды жағдайына байланысты айырылынады.

Левиннің формуласына тоқталайық. Жалпы қалыпта ол экспериментальдық физикалық идиялын кескіндейді: анықталған ситуация бойынша тұлғаның нақты тәртібін болжауда мүмкіндік болады.

Рсы формулаға кіретін « Тұлға» айнымалығы, тек «қосымша» ғана қарастырылмайды. Необихевиоризмдік салт «аралық» айнымалық терминін жүргізуді ұсынады. Соңғы уақытта бұндай «айнымалықты» - тұлғаның қасиеттерімен жағдайларымен мынандай термин бекітілді.

Бұл «айнымалылық- модератор» .

Айнымалылықтардың алты түрлі байланыстары бар.Бірінші ол жай, - тәуелді айнымалылық қатыспайды. Графикалық ол тіке көрінеді, графикте базистік осьтер параллельді х осінде тәуелсіз айнымалылықтың деңгейі кейінге қалдырылған.

Тәуелді айнымалының тәуелсіз айнымалылықтың өзгеруіне сезімталсыз.

5.Тәуелсіз айнымалылық сыртқы айнымалылықтардың бақылауын айыру қажет.Тәуелсіз айнымалықты бақылау оның белсенді өзгеруімен тұрады. Екінші түсінік мазмұны ол «бақылау» сыртқы басқару болып табылады, ол «қалғаны» эксперименттегі айнымалылар.

Тәуелсіз айнымалылықты бақылаудың басты екі негізгі тәсіл айырады. Бұл тәсілдер эмперикалық зерттеулердің екі типтің негізіне жатады: олар белсенді және енжар. Физикада белсенді қызметтік әдіс (эксперимент) және коммуникативтік (әңгімелесу), ал енжарға –бақылау және өлшеу жатады. Енжар әдісті сонымен қатар жүйеленген тіркеу немесе жүйеленген бақылау деп аталады.

Экспериментте тәуелсіз айнымалылықты бақылау белсенді манипуляциялау көмегімен өңдіріледі.

Зерттеуді жоспарлауда көрінген принциптер белсенді және енжар зерттеулер жоспарының қалыптасуына бағытталған.

Эксперимент нәтижесінде бірнеше бақылау қабылдаулары сыртқы айнымалылықтарға әсер етеді:

1.Сыртқы айнымалылықтар элиминациясы

2.Шарттардың тұрақтылығы

3.Балансировка

4.Контор балансировка

5.Рандализация

Бұл қабылдаулар бөлек айнымалылықтардың жағынан әрекеттерден түгелдей арылмайды,алайда оның орындалуы өзіндік профилактикалық процедура болып табылады.