Педагогика пәні бойынша
жүктеу/скачать 42,34 Kb.
|
| метакогнитивті білім – адамның оқу туралы және өзінің ойлау үрдістерін білуі: зейінінің тұрақтылығын, есте сақтау қай түрі жақсы дамыған, оқытудың қай әдісі оған тиімді және т.б;
метакогнитивті реттеу – оқу барысын реттеу қабілеті; метакогнитивті тәжірибе – білім алу барысында адамның жинақтаған тәжірибесі. Осы дағдыларды меңгере отырып адам өзінің танымын қалай жұмыс атқаратынын біледі және ойлау мен ақпаратты қабылдаудағы өз қателіктерін байқай бастағанда білім алу бағытын ауыстырып, нақты жағдайдағы міндеттерді шешуге қолайлы тәсілдер қолданады. Осындай өзін – өзі бақылау оған жылдам және тиімді оқуға, икемді болуға мүмкіндік береді. Мысалы, студентке күрделі тақырыпқа үлкен эссе жазу керек болса метатаным дағдысы жоқ студент уайымдап көңіл күйі түседі, сенімсіздік пайда болып тапсырманы орындаудан бас тартады. Ал метатанымды меңгерген болса неге мен кідірдім деп ойланады, оның көңіл күйіне не әсер етті және алға жылжу үшін не істеуім керек деп ойлайды. Сонда адам өзінің алыс жолға жарамайтынын түсініп, өзіне үзіліспен жұмыс жасауға рұқсат етеді. Немесе тапсырманы орындау үшін оның қай білімінде олқылық бар екенін түсінеді. Ондай студент «менің қолымнан келмейді» демей, өзіне «осыны жасау үшін мен не істеуім керек?» деген сұрақ қояды. Метакогнитивті дағдылар балалар мен ересектерге де қажет Сарапшылардың пайымдауынша метакогнитивті дағдылары жақсы дамыған үлкен адамдар мәселені жақсы шешеді, сыни көзқарасы бар, жаңа білім алуға қабілетті және ынтасы жоғары, өз сезімдерін басқаруы ықтимал, қиындық пен кикілжіңдерді оңай еңсереді. Бұл баланың дамуына да қажетті дағдылар. Метатаным әртүрлі жастағы балаларға сәтті оқуға және өзінің таныс үрдісінің белсенді қатысушысы болуға көмектеседі. Метатанымды психологияға Дж. Флейвел енгізген, бірақ метакогнитивті психология мәселесі Л.С.Выготскийдің мәдени тарихи теориясында көрстілген. Аталған теорияға сәйкес жоғары психикалық функциялар «өз реакцияларымызды меңгеру үрдісі» болып табылады, ал Л.С.Выготскийдің айтуы бойынша бұл психикалық үрдістер Дж. Флейвелл сипаттаған метакогницияға жатқызуға болады. Дж. Флейвелл метакогнитивті үрдісті адамның өз танымдық аймағының және оны бақылау ерекшеліктері туралы білім жүйесі деп анықтаған. Зерттеуші метатанымның төрт компонентін қарастырған: метакогнитивті білім, тәжірибе, мақсаттар және стратегиялар. Алғашқы екеуі Дж. Флейвелл «когнитивті мониторинг» деп атаған адамның зияты жаңа қабілетке ие болатын кері байланысты білім беру болып табылады. Метакогнитивті білім мен тәжірибе екі түрлі мақсаттарға бағытталған когнитивті және метакогнитивті. Алғашқысы тікелей танымдық мақсатқа, екіншісі метакогнитивті мақсатқа бағытталған (алынған білімді бағалау және түзету). Когнитивті стратегиялар таным үрдісін жүзеге асыруға, метакогнитивті стратегиялар оларды бақылауға арналған. Осылай Дж. Флейвелл метакогнитивті үрдістердің бақылау қызметіне және кері байланыс маңыздылығына назар аударады. Сенсорлық жады (сенсорлық регистрлер) – тітіркендіргіш тоқтағаннан кейін сезім мүшелеріне түсетін тітіркендіргіштердің сезім жүйесімен өңдеу нәтижелерінің сақталуын қамтамасыз ететін гипотетикалық жадының ішкі жүйесі. Бұл ұстау өте қысқа уақытқа (1-2 секунд) орын алады. Сезім мүшелерінің түріне қарай есте сақтау иконикалық (көру), эхоикалық (есту), тактильдік (сипап сезу) және басқа да сезімдік есте сақтау түрлері болып табылады.[1] Қысқа мерзімді жады - адам жадының құрамдас бөлігі, онда ақпарат сенсорлық жадтан, қабылдау процестерімен өңделгеннен кейін және ұзақ мерзімді жадтан мақсатты (бақыланатын) және еріксіз (стихиялы) процестерді (механизмдерді) пайдалана отырып алынады. еске түсіру, бұл сананың тікелей пайдалануына қолайлы күйде аздаған ақпаратты қысқа уақыт ішінде сақтауға мүмкіндік береді. Қысқа мерзімді есте сақтауды негізгі немесе белсенді жады деп те атайды. Ол қысқа мерзімді жадқа қарағанда ақпаратты әлдеқайда ұзақ сақтауға қабілетті ұзақ мерзімді жадыға қарсы. Ұзақ мерзімді жады - бұл ұзақ уақыт бойы ақпараттың шексіз мөлшерін сақтауға болатын ми механизмі. Ұзақ мерзімді жадтағы естеліктердің өмір сүру ұзақтығы бірнеше секундтан бірнеше жылға дейін өзгеруі мүмкін. Ұзақ мерзімді жады күнделікті тапсырмаларды қатесіз және тәуелсіз орындау үшін өте маңызды. Оперативті жады әрекеттің өзекті ісін қамтамасыз ететін үрдістер. Аралық жады – ақпараттың бірнеше сағат бойы сақталуын қамтамасыз етеді, күндізгі уақытта ақпаратты жинақтап, түнгі ұйқы уақытын аралық жадты тазарту және өткен тәулікте жинақталған ақпаратты санаттау, оны ұзақ мерзімділікке беретін жады. Есте сақтау - бұл кейіннен жаңғырту үшін кіріс ақпаратты таңдап алу және оны бұрыннан бар ассоциативті байланыстар жүйесіне қосу жүзеге асырылатын белсенді процесс. Адамға оның есте сақтау қабілетінің дамуы ең алдымен есте қалған ақпаратты мағыналы өңдеуге байланысты болатыны тән. Егер ерте балалық шақта, ең алдымен, тікелей есте сақтау жүзеге асса, кейінірек, ересек адамның өмірінде шешуші мәнге ие делдалдық жады қалыптасады. Есте сақтауда оң рөлді жүйелі қайталау, бастапқы элементтер ассоциативті байланыстардың жаңа жүйесіне енгізілген кезде атқарады. Жадында сақтау – бұл білім мен ақпаратты сақтау, сақтау қабілеті. Жақсы немесе нашар есте сақтау туралы айтатын болсақ, онда, әдетте, біз индивидтің үлкен көлемдегі ақпаратты, ұғымдарды, идеяларды, анықтамаларды, тәжірибені және т.б Тану - есте сақтаудың, ойлаудың және қабылдаудың түйіскен жерінде орналасқан психикалық процесс, ол қабылдаудың есте сақтауда белгілі бір байланыстары бар бұрыннан таныс бейнелерді тез түсіндіру қабілетінен тұрады. Тануда (сондай-ақ жаңғыртуда) із қалдыру және есте сақтау көрінеді. Танусыз қабылдау саналы мағыналы процесс ретінде өмір сүре алмайды. Сонымен қатар, тану - бұл қабылдау ішінде сақтау және жаңғырту. Кайта жаңғырту - өткен тәжірибені, бұрын алынған білімдерді, тәжірибелі сезімдерді өзектеуден тұратын есте сақтау үрдісі. Сократтық әңгіме – батыс философиясының негізін салушы ежелгі грек философы Сократ қолданған академиялық пәндерді оқып-үйрену және оқыту әдістеріне негізделген студенттермен топтық диалог. Оқу орындарындағы сабақтардың көпшілігі дәріс түрінде өткізілсе, онда ақпарат оқытушыдан студенттерге тікелей беріледі, Сократтық әңгіме диалог түріндегі мәселелерді талқылауға көбірек негізделген. Сократ студенттерге жай ғана ақпаратты беруден гөрі, өз бетінше ойлауға көмектесу әлдеқайда тиімді деген идеяны ұстанды. Мерсер оқу пәндері жиі кездестіретін әңгімелесудің үш түрін ажыратты: кумулятивтік, басқа қатысушылардың айтқанын барлығы қабылдайтын және келісетін әңгіме. Әрбір қатысушы өз ақпаратын ұсынатын зерттеушілік әңгіме Әңгімелесу – пікірталас, «пікірлер қайшылығы болып, әркім өз шешіміне келеді; қарым-қатынас көбінесе «Иә, солай!» - «Жоқ олай емес!»; бәсекелестік атмосферасы». «Бұл – білім алмасатын, басқалардың айтқанын әркім қабылдап, келісетін әңгіме; әңгімеге қатысушылар басқалардың идеяларына төзімділікпен қарайды; идеялар қайталанады және әзірленеді, бірақ әрқашан мұқият бағаланбайды» Зерттеушілік әңгіме – алдын ала жоспарланған жоспар бойынша зерттеуші мен зерттелуші арасындағы диалог. Бұл респонденттің мінез-құлық мотивтерін, құндылық бағдарларын, сезімдерін, тәжірибесін анықтаудың ең тиімді әдісі. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) біздің өмірімізде, соның ішінде қарым-қатынас пен оқуда барған сайын маңызды рөл атқарады. Осыған орай, бұл технологияларды оқушылар мен жалпы оқу қоғамдастығы үшін тиімді пайдалана білу қажет. ЮНЕСКО АКТ білім берудің қолжетімділігі мен әділдігіне, оқу мен оқыту сапасын арттыруға, мұғалімдердің кәсіби деңгейін көтеруге ықпал ете алады деп есептейді. Сонымен қатар, сәйкес саясаттар, технологиялар және мүмкіндіктер бар АКТ білім беруді басқаруды, көшбасшылықты және басқаруды жақсартуға көмектесе алады. жүктеу/скачать 42,34 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|