Педагогтың ҥздіксіз білім беру жҥйесіндегі кәсіптік қалыптасуы мен дамуы

77 
 
Диаграмма 1 
 
 
 
Результаты  следующего  анкетирования  (определение  знания,  понимания  рефлексии)  на 
завершающем  этапе  исследования,  показывают,  что  представления  учителей  о  рефлексии 
после внесения изменений  - внедрения в учебный процесс курса повышения квалификации 
различных  методов  развития  рефлексии,  существенно  изменились,  стали  более 
определенными и не противоречат друг другу. Все слушатели курса отметили, что относятся 
к  рефлексии  положительно,  имеют  представление  о  рефлексии  (свидетельство 
сформированности  когнитивного  компонента  рефлексивности)  и    понимают  ее  как  
осознание  своих  действий,  а  так  же  признают,  ее  необходимость  для  профессионального 
роста (свидетельство сформированности личностного компонента рефлексивности). Учителя   
желают в дальнейшем расширять свои знания о рефлексии. Более 70% учителей   однозначно 
ответили, что владеют профессиональной рефлексией и лишь 29 % учителей, отметили, что 
им ещѐ не достаточно практики для уверенного однозначного ответа. Учителя  отметили, что 
осознали свои  умения  ставить цели и выделять задачи, могут проанализировать  не только 
свои  профессиональные  действия,  но  и  свои  поступки,  а  также  осознают  причины  своих 
успехов  и  неудач  (свидетельство  сформированности  поведенческого  компонента 
рефлексивности). И теперь уже все учителя считают, что рефлексия не может формироваться 
стихийно, а требует специальной деятельности по овладению ею. 
 
Сопоставление  результатов,  полученных  на  начальном    и  завершающем  этапах 
исследования,  показало,  что  в    результате  использования  различных  методов  развития 
рефлексивных навыков увеличилось число учителей  с высоким  уровнем рефлексивности. 
Курсы имеют своей целью внесения изменений, как в процесс преподавания учителя, так и в 
него  самого  и  если  «видят»    эти  изменения  сами  учителя,  то  это  самое  лучшее 
доказательство  развития  рефлективности  учителя  и  залог  его  профессионального  успеха. 
Данные  о  том,  какие  же  изменения  «открыли»  в  рамках  курсов  учителям  в  себе  собраны 
через эссе учителей: 
 
Н:  «Курсы заставили думать, принимать решения, анализировать, оценивать. Понять 
человеческую  сущность  и  себя  самого.  Мы,  даже  употребляя  ежедневно  слова,  не 
задумывались над ними. А теперь смысл каждого слова обдумывается».  
 
Э:  «…общаясь…  по  другому  смогла  взглянуть  на  себя,  на  своѐ  отношение  к 
профессии, на своих учеников, понять себя».  
 
Е: «И самым большим моим достижением было – это умение работать с критическим 
другом. Какого труда мне стоило раньше выслушать замечания в свой адрес, я даже не смею 
озвучить  то,  о  чем  думала  в  момент  их  выслушивания.  Наверняка  взгляд  выдавал.  Сейчас 
критический друг мне просто необходим: для усовершенствования моих профессиональных 
качеств, для взгляда со стороны, для совместной работы».  
 
Апробация,    по  разработанному  Плану  введения  изменений  в  процесс  курсов 
различных  способов  развития  рефлексии  учителя,  позволила  определить  целесообразность 
их использования на разных этапах курса и таким образом экспериментально обосновать как 

78 
 
правильность  выбора  эффективных  методов  развития  рефлексии  учителя,  так и  логичность 
составленного  Плана  их  внедрения,  что  позволяет  оформить  эти  результаты  исследования 
для  рекомендаций  в  практической  деятельности.  Практическая  значимость  исследования 
определяется  возможностью  использования  полученных  в  исследовании  данных, 
апробированных  мной  Плана    и  методов  развития  рефлексии  учителя  в  практической 
деятельности,   прежде  всего, тренеров Программы для  непосредственного использования в 
процессе  своей  работы.  Однако  материалы  будут  востребованы  и  преподавателями 
педагогических  вузов  и  колледжей,  системы  повышения  квалификации,  эффективны  они 
будут  и  для  использования,  как  самими  педагогами,  так  и  администрацией  школ  с  целью 
непрерывного  профессионального  развития  учителя  в  рамках  методической  работы  в 
организациях образования. 
Эта  работа  должна  иметь  своѐ  продолжение,  так  как  за  еѐ  рамками  осталось  
исследование влияния достигнутых на курсах результатов развития рефлексивных навыков 
учителей  на  их  непрерывное  профессиональное  самообразование  уже  в  непосредственном 
процессе педагогической деятельности в школе. 
 
Список литературы 
1.
 
Концептуальные  основы    системной  модернизации  педагогического  образования 
(Алмата, 2015Руководство для тренера, Первый (продвинутый уровень) 
2.
 
Руководство для тренера, Второй (основной уровень) 
3.
 
Инновации  и  образование.  Сборник  материалов  конференции.  Серия  ―Symposium‖, 
выпуск 29. СПб.: Санкт-Петербургское философское общество, 2003. С.304-309 
4.
 
Программа курсов повышения квалификации педагогов  общеобразовательных школ 
Республики Казахстан, Третьи (базовый) уровень 
 
 
ПСИХОЛОГО-ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ И ОРГАНИЗАЦИОННАЯ КУЛЬТУРА 
ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО РАЗВИТИЯ ПЕДАГОГА НАЗАРБАЕВ 
ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНОЙ ШКОЛЫ  
 
Асанова Айгуль Жолбасаровна 
Зам. директора по НМР  
НИШ ФМН г. Актобе 
asanova_a@akb.nis.edu.kz 
 
ТҤЙІНДЕМЕ 
Мақала  мҧғалімдердің  психологиялық  ынталандыру  білім  беру  ортасын  қҧрудағы 
Назарбаев Зияткерлік мектептерінің кәсіби даму жҥйесін сипаттайды. 
Тҥйінді сӛздер: Функционалды сауаттылық, қҧзыреттілік, мотивация, кәсіби даму жҥйесі 
 
АННОТАЦИЯ 
В  статье  описана  система  повышения  квалификации  Назарбаев  Интеллектуальных 
школ по созданию мотивирующей психолого-педагогической среды для профессионального 
развития учителя. 
Ключевые 
слова: 
Функциональная 
грамотность, 
компетенции, 
мотивация, 
профессиональное развитие, система 
 
Миссия  «Назарбаев  Интеллектуальной  школы  физико-математического  направления»   
города  Актобе  «Содействовать  созданию  благоприятной  трѐхъязычной  образовательной 
среды,  основанной  на  лучших  традициях  национальной  системы  образования  с 
использованием  международного  опыта  и  современных  технологий»  определяет  задачи  и 
социальные условия профессионального развития педагога в школе. 

79 
 
            Мировой процесс глобализации ставит  задачи качественного изменения содержания 
образования,  определяя  выпускника  школы,  как  функционально  грамотного  учащегося,  
способного к самоопределению, самосовершенствованию, самореализации.  
Процесс  становления  инновационного  содержания  образовательного  процесса  Назарбаев 
Интеллектуальных  Школ  (Интегрированная  Образовательная  Программа  (далее  ИОП)  и 
Интегрированная  Модель  Критериального  оценивания  (далее  ИМКО)    определили 
требования  к  ведущим  компетенциям  учителя  для  формирования  функциональной 
грамотности учащихся. Учитель НИШ реализуя на уроке системно-деятельностный подход,  
должен  владеть  трехязычием,  технологиями  развития  критического  мышления  через 
проектно – исследовательскую деятельность, креативным мышлением,  ИКТ и способностью 
к  рефлексии  собственной  практики.    Овладение  современными  компетенциями  являются 
только частью профессионального развития, т.к профессиональное развитие рассматривается 
как развитие личности учителя и готовность в  профессиональному диалогу. 
             Первые два года с момента открытия школы, процесс повышения квалификации был 
массовым и четко структуирован организационно, т.к. нужно было весь коллектив из лучших 
учителей области (пришедших из разных школ, разного уровня, разного возраста) подвести к 
единой  методологической  платформе  (на  основе  уровневых  программ    Кембриджа).  Это 
изменило  сложившуюся  психологию  и  методику  учителей  и  помогло  создать  новую 
профессиональную среду.  
           Профессиональная среда школы нацелена на создание внутренней мотивации учителя  
на  постоянный  поиск,    совершенствование  собственной  педагогической  практики  и 
потребность  делиться  с  коллегами  лучшими  достижениями,  наработками.  Одним  из 
инструментов  профессионального  развития  на  основе  личной  мотивации  в  Назарбаев 
Интеллектуальных  Школах    является  возможность    карьерного  роста  учителя  по 
горизонтали:  от  учителя/стажера  –  учитель  –  учитель/модератор  –  учитель/эксперт  – 
учитель/исследователь – до учителя/ мастера. У учителя появляется необходимость в поиске 
лучших  форм  и  технологий  обучения  и  воспитания,  выстраиваются  иные  отношения  с 
учениками, родителями, коллегами и общественностью, повышается ответственность за себя 
и  других,  открытость  к  новому,  проявляется  стремление  к  саморазвитию,  самореализации. 
Уровень педагогического мастерства не зависит от стажа работы.  
              Каждый  уровень  профессионального  мастерства  выдвигает  требования  к  уровню 
профессиональных  знаний,  результатам  профессиональной  практики,  через  результаты 
учащихся  и  рефлексию  своей  практики.  Учителя  на  каждый  учебный  год  ставят 
профессиональные цели и самостоятельно управляют процессом достижения цели. 
            Рефлексия собственной практики учителя включает в себя   разработки методических 
ресурсов к  уроку,   разработки  учебников,  авторских программ и методик, выступление на 
научных конференциях по результатам Аction research и Lesson Study. 
         Мотивирующая профессиональная среда школы основывается на открытости учителя и 
готовности  делиться  с  коллегами.  Поэтому  в  школе  хорошо  развита  практика  коучинга  и 
менторства.  Лучшей  иллюстрацией  сотрудничества  учителей  является  то,  что  учителя 
разных  предметов  совместно  планируют  интегрированные  уроки,  проводят  Скайп  –уроки, 
готовят видеоресурсы. 
          Как  фактор  мотивирующей    профессиональной  среды  выступает  созданная  в  школе 
система  взаимопосещения  уроков,  при  этом  коллега  идет  на  урок  как  критический  друг.  
Практика  Lesson  Study  помогает  учителям  не  только  совместно  планировать  и  реализовать 
урок,  наблюдать  за  учащимися,  а  в  большей  степени  перерастает  в  коучинг  и  развивает 
профессиональную практику. 
Организационная культура профессионального развития включает три основных блока: 
1.
 
Курсы повышения квалификации  «Равный Равному» в школе и выездные курсы; 
2.
 
Развитие профессионального диалога через профессиональные и сетевые сообщества; 
3.
 
Исследовательскую  практику  Аction research и Lesson Study. 

80 
 
Курсы  «Равный  Равному»  включают  в  себя  следующие  модули  «Английский  язык», 
«Казахский  язык»,  «ИКТ»  и  «Педагогические  знания».  При  этом  учителями  являются 
учителя  языковых  дисциплин,  информатики    и  сертифицированные  тренеры,  т.е.  учителя 
обученные  по  различным  программам  (н-р,  технологии  критического  мышления  и  др.) 
Думаю, что формат курсов «Равный Равному» можно внедрить в любой школе, т.к. в каждой 
общеобразовательной  школе  есть  учителя,  обученные  по  программам  3,  2,  и  1  уровня, 
разработанным      Центром    педагогического  мастерства  совместно  с  Университетом  
Кембридж. 
В  настоящее  время  в  школе  создано  14  профессиональных  сообществ  по  темам, 
которые учителя определили как самые актуальные. Н-р, планирование эффективного урока, 
формативное  оценивание  на  уроке,  технология  разработки  тестовых  заданий,  технология 
CLIL  и  др.  Профессиональные  сообщества  через  коллективный  процесса  обучения,  через 
возможность  обмена    опытом    улучшают      индивидуальные  практики    преподавания.  Для 
развития  сетевого  сообщества  учителей  НИШ  создан  Системно-методический  комплекс,  в 
котором  собран  значительный  методический  материал  для  учителей  и  учащихся 
Интеллектуальных школ, для учителей 30-пилотных школ.  
       В развитии компетенций учителя  помогают  иностранные учителя, которые в процессе  
тим-тичинга  передают  методики  организации  исследования  на  уроках  физики,  химии  и 
биологии,  «ГППР».  Но  что  еще  важнее,  иностранные  учителя  передают    демократичную 
атмосферу урока, эмоциональность и создание коллаборативной среды на уроке. 
            68%  учителей  в  настоящее  время  проводят  мини  исследования  Аction  research. 
Учителя поняли, что тема исследования должна быть очень узкой и должна помочь изменить 
его практику. Результаты исследований являются материалом для обобщения своего опыта и 
как результат, многие учителя участвуют в научно-практических конференциях. 
             В  настоящее  время  в  школе  начинается  процесс  индивидуализации  системы 
повышения  квалификации.  Учитель  сам    определяет  траекторию  профессионального 
развития на год и самое главное при этом, должен четко определить критерии достижения.  
Упор  в  профессиональном  развитии  делается  на  самообразование  через  онлайн-  курсы, 
вебинары, внутренний коучинг.  
             Регулярные  опросы  учителей  о  тематике,  форме  и  условиях  для  профессионального 
развития  позволяют  своевременно  получать  обратную  связь  и  корректировать  систему 
повышения квалификации в школе. 
            Профессиональное  обучение  перерастает  в  профессиональное  развитие  только  на 
основе  внутренней  мотивации  учителя.  При  этом  созданная  профессиональная  среда  на 
внутреннюю  мотивацию  может  влиять  положительно,  на  примере  Назарбаев 
Интеллектуальных  школ,  при  условии  создания  в  школе  доверительной  творческой 
атмосферы. Думаю, то что учитель физики Шарипов С.У.  на конкурсе среди 20 Назарбаев 
Интеллектуальных школ стал «Лучшим учителем НИШ 2015» это подтверждает. 
 
 
ЖАС МАМАНДАРДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ОРТАҒА БЕЙІМДЕЛУІ  
 
Жолаушыбай Гҥләйім Нарымбайқызы 
Қ.Жҧбанов атынағы Ақтӛбе ӛңірлік          
мемлекеттік университетінің магистранты, 
№19 орта мектебінің тарих пәнінің мҧғалімі 
 Ақтӛбе қаласы 
gulya_93_12@mail.ru
 
 
ТҤЙІНДЕМЕ 
Мақалада  жас  мамандардың  педагогикалық  ортаға  бейімделуі,  кәсіби  қҧзыреттілігін 
қалыптастыру қарастырылған.  

81 
 
Тҥйінді сӛздер: педагогикалық орта, бейімділік, жас маман, кәсіби қҧзыреттілік 
 
АННОТАЦИЯ 
В  статье  рассматривается  адаптация  молодых  специалистов  в  педагогической  среде  и 
их формирование профессиональной компотентности. 
Ключевые 
слова:  педагогическая  среда,  адаптация,  молодой  спецалист, 
профессиональная компотентность 
 
Бҥгінгі кҥннің басты талабы – бәсекеге қабілетті маман дайындау, жас ҧрпаққа сапалы 
білім беру, оларға тҥбегейлі білім мен мәдениеттің негіздерін тҥсіндіру және олардың жан-
жақты дамуына қолайлы жағдай жасау. 
Қазақстан 
Республикасы 
президентінің 
«Қазақстан–2030» 
стратегиялық 
бағдарламасында  барлық  қазақстандықтардың  ӛсіп-ӛркендеуі,  қауыпсіздігі  және  әл-
ауқатының артуы, елдің денсаулығын жақсартумен бірге жас ҧрпаққа білім мен тәрбие беру 
мәселесі,  сондай-ақ  тәуелсіз  мемлекетімізге  еңбекқор,  кәсібін  терең  тҥсінетін,  ӛзінің  білімі 
мен  іскерлігін  жан-жақты  қолдана  білетін  мамандар  қажет  екендігі.  Бҧл  қҧрлымдық 
ӛзгерістер  болашақ  мамандарды  даярлау  жҥйесін  оздыра  отырып  дамытумен  қамтамасыз 
етілуі  тиіс. Жаңа білім ғасырында теориялық  білімді  терең меңгерген, жаңа технологиямен 
қаруланған,  жан  -  жақты  білімді,  білікті  мҧғалім  ғана  еліміздің  болашағына  ӛз  ҥлесін  қоса 
алады. Сондықтан да жаңа формацияның маманы қажет. Бҧл мамандардың барлық жағынан 
жоғары тҧруы тиіс деп кӛрсетілген [1].  
Бҧл айтылған міндеттер мамандар дайындайтын жоғарғы оқу орындарының алдында 
тҧрған негізгі мәселе.  
Қазіргі  заманғы  оқытудың  тенденциялары  жоғарғы  білікті  маман  даярлаудың 
жаңартылған сапалы ӛзгерістерін талап етуімен қатар, білімнің сапасын арттыру мақсатында 
болашақ  мамандарға  әртҥрлі  бағытта  және  жаңа  әдістерді  пайдалана  отырып  білім  беруге 
тырысуда.  Жоғарғы  білімнің  сапасы  дегеніміз  -  жоғарғы  оқу  орнының  қызмет  бӛліктерінің 
барлық  қырларын  қамти  отырып  оның  негізгі  сипаттамаларын  анықтап  беретін  кӛпжақты 
ҧғым.  Осы  ретте  оқу  ҥрдісінің  сапасы  болашақ  мамандардың  кәсіби  біліктілігімен 
анықталатыны сӛзсіз. 
Келер  ҧрпаққа  қоғам  талабына  сай  тәрбие  мен  білім  беруде  жоғарғы  мектеп 
оқытушыларының  инновациялық  іс-әрекеттің  ғылыми-педагогикалық  негіздерін  меңгеруі 
маңызды мәселелердің бірі.  
Болашақ  маманның  кәсіби  бейімделуінің  мотивациялық  ӛлшемдеріне  болашақ 
маманның  қҧндылық  қарым-қатынасы,  кәсіби  шеберлігі  негіз  болады.  Ал  мазмҧндық 
ӛлшемдеріне  болашақ  маманның  жалпы  мәдениеттілік  дайындылығы  мен  пәндік 
әдіснамалық дайындығының деңгейі мен маманның теориялық негізі мен заңдылығы болып 
есептеледі.  
Бейімділік  ӛлшемдеріне  болашақ  маманның  барлық  жағдайға  бейімделе  алу  қабілеті 
жатады,  бейімділік  жағдаятына  бағдарлана  алуы,  ӛз  кішіортасына  сай  қолайлы 
инновациялық педагогикалық технологияларды таңдай алуы. Бейімділік ӛлшемдері болашақ 
маманның білімгер мәртебесінен болашақ маман мәртебесіне ауысуы қажет.  
Бейімділік – қоршаған ортаға бағдарлана алуы, кіші ортаға әрекеттенуі, бейімділікке 
тән қиыншылықтарды білу және оларды жеңудің жолдарын қарастырады. Кәсіби іс-әрекетті 
жҥзеге  асырудың  инновациялық  әдіс-тәсілдерін  білу  және  пайдалана  алуы  бейімділіктің 
негізі болып табылады.  
Адам  тҧлғасының  қалыптасуы  әлеуметтік  жағынан  ҥлкен  ӛзгерістерге  ие  болады. 
Адам әлеуметтік міндеттерге ие бола отырып ол жаңа міндеттер, қҧқықтар ала бастап, алғаш 
рет  қоғамдық  мәнді  іс-әрекеттермен  айналысады,  яғни  іс-әрекетті  орындау  деңгейінен 
олардың  қоршаған  орта  арасындағы  орны  мен  орындау  деңгейімен  ӛзара  қатынастары 
байланысты болады. Бҧл жаңа әлеуметтік жағдай адамдардың бейімделуіне негіз болады.  

82 
 
Психологиялық  әдебиеттерге  саралап  қарар  болсақ,  тҧлғаның  қалыптасуындағы 
орталық  бӛлім  болып  -  адамның  мотивациялық  аймағының  яғни  оның  талаптарының, 
тілектерінің,  ҧмтылыстарының  және  ниеттерінің  дамуы  саналады.  Қажеттіліктер 
қанағатталуы  керек,  ал  бҧл  оларды  қанағаттандыратын  амалдарды  іздеуге  және  табуға 
бағытталған  әдістер  мен  қҧралдардың  пайда  болуы  және  оларды  жетілдіруді  қажет  етеді. 
Сондықтан  мотивациялық  сфераның  дамуына  байланысты  адамның  танымдық 
қабілеттерінің, оның дағдыларының, қолынан келетін істердің, әдеттері мен мінезінің дамуы 
жҥзеге асырылады.  
Адам  қажеттелігін  қанағаттандыру  ҥшін  шынайы  қоршаған  ортаға  бейімделіп  қана 
қоймай, онымен қатынас жасай білу керек.  
Осындай  бейімделудің  қҧралы  болып  –  адамдардың  ішкі  уайымдары  мен  сезімдер 
болып  саналады.  Бҧл  адамдардың  сыртқы  ортаға  бейімделудің  бастапқы  қҧралы,  кейінірек 
ӛзіндік мағынаға ие болады және адам қажеттілігін сезіне бастайтын психологиялық шындық 
тҥрінде кӛрінеді. Осылайша адамның психологиялық дамуына шексіз мҥмкіндік тудыратын 
қанықпайтындар кӛрінетін қажеттіліктер пайда болады деп кӛрсетеді белгілі психолог Ж.И. 
Намазбаева [2].  
Ал  болашақ  маманның  кәсіби  бейімделуі  кезінде  кәсіби  іс-әрекетті  меңгеру  мен 
ондағы маманның әлеуметтік орнын кӛрсетеді.  
Соңғы жылдарда жоғарғы оқу орындарындарын бітірген жас мамандардың бейімделу 
мәселесіне  белгілі  ғалымдар  М.И.  Дьяченко,  Л.А.Кандыбович,  С.Г.  Вершловский,  Л.Н. 
Лесокина,  Е.А.  Михайлычев,  А.Т.Маленко,  А.Т.  Рустонов,  Р.Х.  Шакуров  сияқты  ғалымдар 
талдау  жасаған.  Талдау  жҧмыстары  кӛрсеткендей  кәсіби  бейімделудің  ішкі  мазмҧнын 
қҧрайтын  бірыңғай  кӛзқарастар  жоқ.  Бҧл  жерде  ӛндіріс  орындарына  бейімделу  мен  қатар 
жеке тҧлғаның психологиялық, қҧзырлық, эмоциялық ішкі кӛңіл-кҥйі туралы зерттелуде.  
Кәсіби  бейімделудің  қҧрамдас  бӛлімі  ретінде  тҧлғаның  кәсіби  қалыптасуы,  оның  негізгі 
кезеңдері, қҧрлымдық компоненттері мен негіздерін айтады.  
Кәсіби  бейімделудің  мазмҧнын  қҧзырлық  және  әлеуметтік-психологиялық  негіз  ретінде 
қарастырған.  
Жеке  тҧлғаның  ӛзінің болашақ  таңдаған  мамандығына  бейімделуі  сол  мамандықтың 
қоятын  талабына,  сол  қҧзіреттілікке  қажетті  әдіс-тәсілдерді,  орындаудың  тиімді  жолдарын, 
ең  негізгісі  психикалық  ҥрдістердің  бейімделуі.  Мысалы,  кәсіби  қабылдау,  есте  сақтау, 
ойлау, елестету, ерік-жігерлері. Бҧлардың барлығы тҧлғаның кәсіби қалыптасуына мҥмкіндік 
береді.  Болашақ  маманның  әлеуметтік-психологиялық  бейімделуіне  тҧлғааралық  қарым-
қатынастар,  жаңа  әлеуметтік  ролді  меңгеруі,  ӛзін-ӛзі  ҧстау  ерекшелігі,  салт-дәстҥрлері, 
мәдениеті  әлеуметтік  ортаға  тҧлғаның  бейімделуінің  негізгі  кӛрсеткіші,  адамдарды  тану 
ерекшелігі, қарым-қатынас ерекшелігі, іскерлік ортаны тану мҥмкіндігі.  
Біз  болашақ  мамандардың  кәсіби  қалыптасуының  психологиялық  қҧрлымын 
қарастырамыз.  Бҧл  қҧрлымды  психологиялық  сҥйене  отырып  талдау  жасап  қарағанымызда 
тӛмендегідей ретті байқауға болады.  
1.  Бҧл  қиындықты  жеңудің  аралық  сапалары,  яғни  ішкі  сезімдер,  қоғам  алдындағы 
жауапкершілікті сезіне білуі, кәсіби ӛсуді мақсат етіп қою, жетістіктерге дайын болу.  
2.  Кәсіби  бейімделудің  келесі  сапасы  тҧлғаның  психикалық  ҥрдістерін  іс-әрекет 
мазмҧнына бағыттай отырып кәсіби қасиеттерді дамыту және тәжірибе жинақтау.  
3.  Бейімделудің  негізгі  бӛлімі  тҧлғаның  жаңа  әлеуметтік  орнын  меңгеруі,  бҧл 
қоғаммен байланысы, тҧлғааралық қарым-қатынасы, ӛзін-ӛзі басқара алуы.  
4.  Кәсіби  бейімделудің  маңызды  сапалары  ол  -  уақыт  ӛлшемі  болып  табылады. 
Зерттеушілердің  кӛзқарасы  бойынша  жоғарғы  оқу  орындарын  бітіруші  жас  маманның 
мамандығына байланысты іс-әрекет мазмҧнын жоғары деңгейде орындалудың сипаттамасы 
уақыт ӛлшемімен анықталатынын кӛрсеткен.  
Кәсіби  бейімделуді  қҧрлымдық  ерекшеліктеріне  талдау  жасап  қарағанымызда  кәсіби 
бейімделудің  кезеңдері  маңазды  роль  атқаратын  байқауға  болады.  Ғалымдар  арасында  бҧл 

83 
 
мәселеге байланысты бірыңғай кӛзқарастар жоқ екендігін кӛруге болады. Белгілі ғалым Р.М. 
Шакуров болашақ маманның бейімделуінің негізгі ҥш кезеңін атап кӛрсетеді:  
1. Бейімделудің алғашқы баспалдағы ретінде оқу барысында болашақ маманның ӛзін-
ӛзі дайындауы.  
2. Психикалық ҥрдістерді бейімдеу мен бҧрыннан қалған кедергілерді жеңуі.  
3.  Тҧлғаның  жеке  біліктілік  қасиеттері  мен  мамандықтың  мазмҧнына  сай  іс-әрекетті 
ҧйымдастыруы [3].  
Ал белгілі ғалым А.Г. Ростунов бейімделудің 4 деңгейін кӛрсетеді:  
1. Кәсіби іс-әрекеттің және оны игерудің бӛлшектерімен танысу.  
2. Кәсіби іс-әрекетті жоғары деңгейде орындау.  
3.  Кәсіби  іс-әрекетті  тиімді,  сапалы  тҥрде  қойылған  талаптармен  нормалық 
ерекшеліктерге байланысты орындауға ҥйрену.  
4. Кәсіби шеберлікті қалыптастыру [4].  
Кәсіби бейімделудің кезеңдеріне талдау жасағанымызда байқағанымыз ҧғымның ӛзіне 
де тҥрлі кӛзқарастар бар екендігі.  
Сонымен  «Бейімделу»  дегеніміз  жаңа  ортаны  меңгеруге  бағытталған  белсенді  ҥрдіс, 
кәсіби бейімделудің мазмҧнын жетілдіру, сапалы меңгеру болып табылады.  
Болашақ маманың оқу ҥрдісінде кәсіби бейімделуінің маңазын белгілі психолог Л.В. 
Занковтың « білім беру – дамыта -оқыта – тәрбиелеу» ҥрдісі негізінде тҥсіндіруге болады.  
Білім  беру  –тиісті  оқу  орны  арқылы  ғылыми  мағҧлмат  берудің  жолдары.  Білім  берудің 
жалпы және арнайы жҥйесі шеберлікке, дағдыға, белгілі бір кәсіпке, мамандыққа ҥйрету.  
Даму дегеніміз – дҥниеде болып жатқан ӛзгерістердің сипаты мен бағытын білдіретін ҧғым.  
Оқу  –  қоғам  ӛміріндендегі  әлеуметтік  қҧбылыстарды,  дамудың  заңдылықтарын  тҥсіндіру 
әдістері.  
Ал  тәрбие  –  қоғамдық,  ӛндірістік  және  мәдени  ӛмірдің  белсенді  қатысушысын 
даярлауды мақсат етіп қойған жеке адамды қалыптастырудың негізі. Бҧл ҥздіксіз ҥрдіс жеке 
тҧлғаны қалыптастыруға және ӛзінің таңдаған мамандығына кәсіби бейімделуіне мҥмкіндік 
береді.  
Болашақ  маманның  кәсіби  қҧзыреттілігін  арттырудағы  және  оның  педогогикалық 
ортаға бейімделуінде педагогикалық практиканың рӛлі маңызды. Кәсіптік практика кәсіптік 
білімнің негізгі білімдері бағдарламасының қҧрамдас бӛлігі және білікті мамандарды кәсіби 
іс  әрекетке  дайындаудың  тиімді  формасы  болып  табылады.  Осыған  орай,  болашақ  педагог 
мамандарды  бҥгінгі  қоғам  талабына  сай  дайындау  мақсатында  жаңа  педагогикалық 
технологияларды  оқу  ҥрдісінде  жҥйелі  пайдалану  қажет.  Педагогтік  мамандыққа  алғашқы 
болашақ  мҧғалімдерді  дайындау,  қалыптастыру  кезеңінен  басталады.  Білім  алушы  ӛзінің 
бейімділігін,  шеберлігін,  алған  теориялық  білімін  тәжірибемен  ҧштастырғанда  ғана 
мҧғалімге тән іскерлік, шеберлік қалыптасады. Қазіргі заман мҧғалімі  – қоғамдық дамудың 
деңгейінен  кӛрінетін,  жаңалыққа  жаны  сергек,  жаңаша  ойлау  дағдысын  меңгерген, 
балалардың  талапкерлігімен  қабілетін,  ӛздігінен  еркін  дамуын  ҧйымдастыра  алатын  әрі 
шығармашылықпен еңбек ете алатын маман болуы тиіс. 
 Мҧғалім  қоғам  талабына  сай  ӛзін  –  ӛзі  ҥздіксіз  тәрбиелеп  отыратын,  балалармен 
қарым  –  қатынасқа  тҥсе  алатын  ҧйымдастырушылық  қабілеті  жоғары  және  мол  тәжірибе 
жинақтағанда ғана оның бойынан кәсіби қҧзіреттілігі анық байқалып тҧрады.  
Кәсіби қҧзыреттілік деп  – педагогтың жеке бас сапалары мен оның психологиялық  - 
педагогикалық  және  теориялық  білімнің  кәсіби  біліктілігі  мен  дағдысының  бір  арнада 
тоғысуы. Болашақ маманның кәсіби қҧзыреттілігін қалыптастыруда педагогикалық практика 
ҥлкен  рӛл  атқарады.  Педагогикалық  практикадан  ӛту  кезінде  студент  -  практиканттың 
іскерлігі  мен  дағдылары  қалыптасады  және  ӛзіне  деген  сенімі  артады,  шығармашылық 
деңгейде жҧмыс істеу барысында ӛз білімдерін дәлелдейді. Жоғарыда аталған іс – әрекеттер 
арқылы  мысалы:  ол  жансыз  жаттанды  білім  тҥрінде  емес  жеке  тҧлғаның  танымға  және 
белгілі  мәселелерді  ҧсынып,  шешім  жасауға,  талдауға,  тҥзетулер  енгізіп  отыруға  деген 
белсенділігінен  кӛрінеді.  Болашақ  мамандарды  дайындаудағы  негізгі  міндет  -  студент 

84 
 
практиканттың ӛз бетінше жаңаша жҧмыс істеу қабілетін, шығармашылығын дамыту арқылы 
бәсекеге қабілетті маман дайындау. Осы мақсатты іске асыруда жҧмыс тҥрлерінің, сонымен 
қатар  болашақ  мамандардың  кәсіптік  білімін  арттыруға  деген  талаптың  жылма  –  жыл 
кҥшейіп  отыруына  байланысты,  бҥгінгі  кҥні  педагогикалық  практиканың  жаңа  тҥрлері  де 
енгізілуде.  Осыған  орай  қазіргі  кезде  оқу  жоспарында  ӛндірістік  практика  40%  пайызға 
ӛсуде. 
Сонымен  қорыта  келгенде  дҧрыс  ҧйымдастырылған  педагогикалық  ҥрдіс  болашақ 
маманның кәсіби бейімделуінің негізгі кӛрсеткіші екені баршаға аян. 
 

жүктеу/скачать 2,86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: