ПəН: тaқырыбы: Баламасыз орын лексиканы аудару

Баламасыз лексика дегеніміз-басқа тілдің лексикалық бірліктері арасында толық немесе ішінара баламалары жоқ тілдердің бірінің лексикалық бірліктері (сөздер мен тұрақты тіркестер). "Баламасыз лексика" термині басқа тілдің сөздік құрамындағы белгілі бір лексикалық бірлікке сәйкес келмеу мағынасында ғана қолданылады. Бірақ бұл терминді берілген лексиканы "аударудың мүмкін смыслестігі" мағынасында түсіну дұрыс болмас еді. Кез-келген тіл, негізінен, кез-келген ұғымды білдіре алады: тілдің сөздік құрамындағы сөз немесе тұрақты тіркес түріндегі кез-келген адам үшін арнайы белгілеудің болмауы бұл ұғымды осы тіл арқылы білдіре алмайтындығын білдірмейді. Тіл жүйесінде бұл белгі болмаса да, оның мазмұны әрдайым белгілі бір мәтінде сөйлеуде бірқатар құралдардың көмегімен берілуі мүмкін. Әрине, ПЯ-ға сәйкес келмейтін лексиканы аудару белгілі бір қиындықты білдіреді, бірақ бұл қиындықты жеңуге болады. Аударма тәжірибесінен баламасыз лексиканы берудің келесі әдістері белгілі. Біздің зерттеуіміздің нәтижесінде біз келесі қорытындыға келдік: баламасыз сөздерге халықтың ұлттық мәдениетінің ерекшелігін көрсететін сөздер мен сөз тіркестері жатады, яғни олардың лексикалық ұғымдарына өзіндік мәдени компонент тән, олардың болуы екі мәдениеттің алшақтығын түсіндіреді. Баламасыз лексиканы және онымен байланысты ұғымдарды дұрыс жеткізу мүмкіндігі фондық білімді қамтиды. Баламасыз лексиканы берудің әртүрлі тәсілдері бар. Орыс баламасыз лексикасын ағылшын тіліне беру үшін келесі негізгі әдістер қолданылады: транслитерация, транскрипция, калькуляция, сипаттамалық аударма, трансформациялық аударма және шамамен аударма. Олардың тіркесімдері осы сөзбен белгіленген объектінің немесе құбылыстың ерекшеліктеріне байланысты мүмкін. Соңғы онжылдықтарда тілдің жұмыс істеу шарттары әсіресе күрт өзгерді. Олар бұрын белгілі сөздер мен тұрақты сөз тіркестерінің мағыналарының өзгеруінде де, белсенді қолданысқа жаңаларын енгізуде де көрінеді. Бұл, ең алдымен, БАҚ тіліне қатысты. Ағылшын тіліндегі баспа беттерінде олардың жаңалығымен қызықты және ауызекі тілден алынған сөздер жиі кездеседі (шаттл, кездесу), бұл ауызекі сөйлеу мен публицистиканың жақындасуын көрсетеді. Бұрын тұрақты өрнектер болып табылмаған сөз тіркестерінің біртіндеп фразеологизациясы (жаңа орыс, кавказ ұлтының бет-бейнесі), сондай-ақ ағылшын тіліндегі баспасөз мәтіндеріне идиомалық айналымдардың енуі байқалады.