ПӘннің мақсаттарымен міндеттері пәннің мақсаты

Қазақстан  Республикасының  білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Сәулет және дизайн кафедрасы

Сызу және сызба геометриясы пәнін  оқуға арналған әдістемелік нұсқаулық

Павлодар

ПӘННІҢ МАҚСАТТАРЫМЕН МІНДЕТТЕРІ

Пәннің мақсаты  – студенттерді сызбаны    жаңа талапқа  сай әртүрлі

техникалық   сызбаны   орындауды   үйрету.   Осы   білімнің   барлығы   студенттің

келесі курстарда оқу жоспарын толық меңгеруге және болашақ инженердің

жұмысында   керек   болады.   Бұл   мақсаттар   курстың   негізгі   мазмұнын

анықтайды және мамандығы бойынша сызбаны орындауға толық мүмкіндік

береді

Пәннің   міндеттері:  құрама   сызбаларды   оқи   білу,   қолмен   орындап

үйрену, бұйымдардың геометриялық формалары жайлы және бөлшектердің

өзара   орналасу   жай   туралы   оқи   білу,   өндірістік   қондырғының   басқару

сұлбасын орындай білу керек.

Пәнді игеруде  студенттер  білуге тиісті:

- бір жүйедегі конструкторлық құжатқа (БКҚЖ) кіретін сызба  

стандарты;

- сызба орындау техникасы;

- заттың көрінісін салу тәсілі және оларды сызба құрастыруға;

Пәнді игеруде студенттер істей білуге тиісті:

-    сызбаны өлшем құралдарымен және оқу құралдарымен қолдана 

білу;

- қарапайым дененің геометриялық түрін анықтап олардың көрінісін   

сала білу;

- сызбаны оқу оның құрам бөлшектерін БКҚЖ-не сай стандартта 

орындау;

2 Переквезиттер: 

 

-  Геометрия 

          - Планиметрия;

          - Стереометрия;

     Пәннің тақырыптық

жоспары

       Нысан

ПМУ ҰС.Н. 7.18.2/07  

3 ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ

ПӘННІҢ ТЕМАТИКАЛЫҚ ЖОСПАРЫ

Тақы-

рып

№

Тақырып аттары

Сағат саны

Дәріс Тәж. Зерт. СӨЖ

1

2

3

4

5

6

1

Кіріспе. Сызу пәні қарастыратын негізгі 

мәселелер. Сызбаны орындаудьщ негізгі 

ережелері және геометриялық салу

1

6

2

Проекциялау әдісі

2

6

3

Аксонометриялық проекциялар

1

    6

4

Өзара   перпендикуляр   жазықтықтарға   тік

бұрышты проекциялау 

2

6

5

Көріністер. Көріністерді салу

2

     6

6

Қималар мен тіліктер

2

     6

Барлығы: 

15

30

3.1 ТӘЖІРИБЕЛІК  КУРСТЫҢ МАЗМҰНЫ

1тақырып. Кіріспе 

Сызу   пәні   қарастыратын   негізгі   мәселелер.   Сызбаның   қысқаша   даму

тарихы жәнс оған Қазақстан ғалымдарының қосқан ұлесі.Сызбаны орындаудьщ

негізгі ережелері және геометриялық салу.Сызу аспаптары мен жабдықтары. Сызу

аспаптарын  пайдаланудың   тиімді   жоддары.   Сызба   сызықтарьшың   түрлері.

Пішімдер. Масштабтар. Сызба қарыптары. Сызбаға өлшемдерді түсіру, өзара

параллель немесе  өзара  перпендикуляр түзулерді салу. Түзу кесіңдісін және

шеңберді  тең   бөліктерге   бөлу.   Шеңберге   жанама   жүргізу.   Түйіндесулер.

Сопақшалар (овалдар).

2 тақырып.  Проекциялау әдісі 

Параллель проекциялау әдісі. Параллель проекцияның негізгі қасиеттері.

Тік   бұрышты   проекциялау   әдісі.   Тік   бұрышты   проекцияның   негізгі

қасисттері.   Проекциялаушы   жазықтық.   Деңгейлік   жазықтық.   Шеңбердің

проекциясы.  Эллипс.   Проекцияда   көрінетіңдікті   анықтау.   Қайтымдылық

туралы түсінік.

3тақырып. Аксонометриялық проекциялар 

Тік   бұрышты   координаттар   жүйесі   туралы   түсінік.  Аксонометриялық

проекциялар   туралы   жалпы   мағлұмат.  Бұрмаланукөрсеткіштері.   Нүктенің,

кесіндінің, кепбұрыштың  аксонометриялық проекциясын салу. Тік бұрышты

изометрия.   Қиғаш   бұрышты   фронталь   диметрия.   Координаттар

жазықтықтарының   біреуін   параллель  орналасқан   шеңбердің   тік   бүрышты

изометриясы   және   қиғаш  бұрышты   фронталь   диметриясы.   Геометриялық

денелердің аксонометриятық проекцияларын салу.

4тақырып.  Өзара   перпендикуляр   жазықтықтарға   тік   бұрышты

проекциялау 

Өзара перпендикуляр екі жазықтыққа тік бұрышты проекциялау (Монж

эпюрі).  Өзара   перпендикуляр   үш   жазықтыққа   тік   бұрышты   проекциялау.

Жеке   жағдайда  орналасқан   кесінділер   мен   жазық   фигуралардың

проекциялары.   Геометриялықденелердің   (параллелегипедтің,  призманың,

пирамиданың,   цилиндрдің,   конустың   және   шардың)   проекциялары.

Кесіндіде,   жазық   фигурада   және   дененің   бетінде   жатқан   нүктелердің

проекциялары.   Геометриялық   денелерді   жазықтықпен   қию.   Тесігі   немесе

ойығы бар геометриялық денелердің проекциялары. Геометриялық денелер

тобының проекциялары.

5тақырып. Көріністер. Көріністерді салу 

Негізгі   көріністер.   Негізгі   көріністердің   орналасуы.   Қосымша   және

жергілікті   көріністер.   Нәрсенің   негізгі   екі  көрінісі   бойьшша   оның   үшінші

негізгі көрінісін салу. Күрделі  геометриялық денені қарапайым фигураларға

ажырату.   Берілген   денені   негізгі   геометриялық   денелерге   (призмаға,

пирамидаға, цилиндрге, конусқа және шарға) толықтыру. Беттердің қиылысу

сызықтарын көріністерде кескіндеу. Кейбір шарттылықтар мен ықшамдаулар.

Нәрсе бөліктерінің пішінін және орналасуьш анықтайтын өлшемдер.

6 тақырып. Қималар мен тіліктер 

Қималар.   Қабаттастырылған   (беттестірілген)   және   оңашаланған

(шығарылған)   қималар   және   оларды   салудағы   келісімдер.   Қималарды

белгілеу. Қима сызығы. Тіліктер туралы жалпы түсінік. Тілік пен қиманың

арасындағы айырмашылық. Қарапайым тіліктер: горизонталь тілік, вертикаль

тілік және көлбеу тілік. Керіністің белігін тіліктің  бөлігімен біріктіріп сызу.

Тілікгерді  белгілеу.   Жергілікті  тілік.  Күрделі   тіліктер:   сатышы   және   сынық

тілі.

3.2 СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫНЫҢ МАЗМҰНЫ

№

CӨЖ түрі

Есеп беру

 түрі

Бақылау түрі

Сағат саны

1

Тәжірибелік жұмыстарына

дайындық

Жұмыс 

дәптері

Сабақта

қатысуы

15 (1*15)

2

Тәжірибелік жұмыстарды

 қорғау

Графикалық 

жұмыстар

Графикалық

жұмыстарды

қорғау

15

3

Аудиториялық   сабаққа

мазмұнына

 

кірмеген

мәліметтерді дайындау  

Реферат

Сұрақтарға

жауап беру

          10

4

Бақылау шараларға

МБ1, МБ2 

5

 дайындалу

Барлығы

45

СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ

Тақырып   1.  Сызба   сызықтарьшың   түрлері.  Пішімдер.   Масштабтар.

Сызба қарыптары. 

Ұсынылатын әдебиет:  

1, 21-25 бет;  3, 34-35 бет;  4, 6- 30 бет;

6, 225-230 бет.

 

 

 Тақырып   2.  Эллипс.   Проекцияда   көрінетіңдікті   анықтау.

Қайтымдылық туралы түсінік 

Ұсынылатын әдебиет: 

1, 52-62 бет; 3, 67-80 бет; 4, 56-64 бет; 

Тақырып   3.  Координаттар   жазықтықтарының   біреуін   параллель

орналасқан   шеңбердің   тік   бүрышты   изометриясы   және   қиғаш  бұрышты

фронталь   диметриясы.   Геометриялық   денелердің

 аксонометриятық

проекцияларын салу.

Ұсынылатын әдебиет: 

1, 73-86 бет; 3, 90-100 бет; 4, 67-74 бет; 

6, 245-258 бет.

Тақырып   4.  Тесігі   немесе   ойығы   бар   геометриялық   денелердің

проекциялары. Геометриялық денелер тобының проекциялары.

Ұсынылатын әдебиет:   

1, 89-112 бет;  3, 125-137 бет;  4, 188-196

бет; 

Тақырып 5. Кейбір шарттылықтар мен ықшамдаулар. Нәрсе бөліктерінің

пішінін және орналасуьш анықтайтын өлшемдер.

Тақырып   6.  Тілікгерді   белгілеу.   Жергілікті   тілік.  Күрделі   тіліктер:

сатышы және сынық тілі.

Бақылау жұмыстардың тізімі:

«Пирамиданы   проекциялау»,   «  Фигураның   аксонометриялық   проекцияларын

тұрғызу»,  «Өзара   перпендикуляр   үшбұрышпен   берілген   жазықтықтардың   тік

бұрышты  проекциялау»,  «Фигураның көріністер», «Фигураның күрделі   және

жай қималары мен тіліктерің тұрғызу»

Бақылау сұрақтар:

№

Сұрақтар

Жауап нұсқалар

1

Негізгі жазбаның «3» графасы 

қандай мәліметтерді көрсету 

үшін арналған?

1. материалды көрсету үшін;

2. бұйымның атауын көрсету үшін;

3. сызбаны белгілеуді көрсету үшін;

2

А-А деп белгіленген кескін 

қалай аталады? (сур.5.1.)

1. түр

2. қиылысу

3. қарапайым тілік

4. күрделі тілік

3

Болттар арқылы корпуспен 

жалғанған үстіңгі бөлшек қалай

аталады?

1. қақпақ

2. тәрелке

3. штуцер

4

3 позициядағы Iбөлшегінің 

саңылауындағы бұранда түрін 

атаңыз

1. трапециялы

2. метрлі

3. құбыр-цилиндрлі

4. құбыр-конустық

5

19 позициядағы бөлшекте 

кесілген бұранданың түрі 

қандай?

6

М 26х1,5 бұрандасы қандай 

түрге жатады? 

1. біркірістік

2. көпкірістік

7

М 26х1,5 бұрандасы қандай 

бағытты қамтиды?

1. Оң жақ

2. сол жақ

8

М 26х1,5 белгіленуінде 26 

көлемі нені білдіреді?

1.ішкі диаметр

2. орта диаметр 

3. сыртқы диаметр

9

М 26х1,5 белгіленуінде 1,5 

көлемі нені білдіреді?

1. ірі қадам

2. қимыл

3. ұсақ қадам

10 Болттық жалғанудың құрамына 

кіретін гайкаға позицияның қай 

нөмірі берілген?

1. 21

2. 22

3. 23 

11 Шайбаға позицияның қай 

нөмірі берілген?

Болтқа позицияның қай нөмірі 

берілген?

12 3 позицияның I бөлшегінің 

сыртқы қабаты қандай формада 

болады?

1. цилиндрлі

2. конустық 

3. төртқырлы

4. алтықырлы

5. сегізқырлы

13 3 позицияның II бөлшегінің 

сыртқы қабаты қандай формада 

болады?

14 12 позицияның бөлшегінде 

саңылау қандай формада 

болады?

15 19 позицияның III бөлшегінің 

үстіңгі қабаты қандай формада 

болады?

16 19 және 20 бөлшектер бір-

бірімен қалай жалғасады?

1. 19 бөлшек саңылауы бар 20 

бөлшекке кіргізіледі.

2. 19 бөлшек 20 бөлшекке винттеледі.

3. 19 бөлшек саңылаусыз 20 бөлшекке 

кіргізіледі. 

17 3 және 18 бөлшектің 

қосылуында болт қалай 

қолданылады? 

1. болт қосылған бөлшектердің 

саңылауына, винттелусіз, бос кіреді

2. болт бөлшектердің бірінің 

саңылауына винттеледі

3. болт қосылған бөлшектердің 

саңылауларына винттеледі. 

18 Бөлшектерді жалғау үшін қанша

болттар қолданылған?

1. төрт

2. бес

3. алты

4. сегіз

19 Пневмоклаппаннан шыққан ауа 

қай саңылаудан шығады?

1. III

2. IV

20 5 позициядағы қандай 

бөлшектер серіппенің 

сығысуына тікелей әсер етеді?

1. тарелка

2. тегеурінді тарелка

3. қақпақ

4. винт

ӘДЕБИЕТТІҢ ТІЗІМІ

Әдебиеттер:

1. Учебник Черчение авт. Борисов. М, Просвещение, 1987 г.

2. Машиностроительное черчение авт. Боголюбов, Воинов. М, 1981 г.

3. Справочное руководство по черчению. Авт. Родик, Хаскин. Москва 1981 г.

4. ЕСКД. Общие правила выполнения чертежей 1984 г.

5. Справочник конструктора машиностроителя. Том 1, авт. Жнурьев. Москва,

1981 г.

Задачник по строительному черчению. Авт. Боголюбов.

6.  Машиностроительное   черчение   в   вопросах   и   ответах.   Авт.   Суворов   и

Суворова. Москва, 1986 г.

7.  Взаимозаменяемость;   стандартизация   и   технические   измерения.   Авт.

Якушев. Москва, 1975 г.

8.  Основы   машиностроения   в   черчении.   Авт.   Кузменко,   Ройтман.   Москва,

1977 г.

9.  Боголюбов С.К.     1. /Задачник по черчению. Машиностроение. Москва,

1987 г.   2. / Задачник ко детализированию. Альбом чертежей. Москва, 1973 г.

10. Есмуханов Ж.М. Сызу. Алматы, 2002 ж. 

11.Есмуханов Ж.М. Сызу геометрия. Алматы, 2000 ж.