Пәннің оқу әдістемелік кешені «Автоматтандырудың техникалық құралдары» Истаева Н. Р
жүктеу/скачать 1,05 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ДӘРІС КЕШЕНІ
1.7. ОҚЫТУДЫҢ БАҒА НӘТИЖЕСІ МЕН БАҚЫЛАУ 1.7.1. Бақылау түрі (ағымдық, шектік, қорытынды)
1.7.2. Бақылау әдісі
1.7.3. Білімді бағалау Білім алушының барлық білім жетістіктері 100 балл бойынша бағаланады. ШБ орташа бағасы мына формула бойынша есептеледі: Қорытынды бағасы төмендегі формула бойынша есептеледі: , Е-емтихан бағасын білдіреді. Білімді бағалау шкаласы
2. ПӘНДІ ОҚУ - ӘДІСТЕМЕМЕН ҚАМТУ КАРТАСЫ Оқу пәні «Автоматтандырудың техникалық құралдары» Кафедра_ «Өндірісті автоматтандыру және ақпараттық технология» Мамандықтар 5В070200 – «Автоматтандыру және басқару» Оқыту формасы: күндізгі Күндізгі оқыту бөлімі: 2 курс, №__ блок, 2 семестр. Сырттай оқыту бөлімі: 2 курс, 3 семестр. Пән бойынша жалпы сағат саны 180 сағат, соның ішінде дәріс 30 сағат, тәжірибелік сабақтар (семинарлар) 30 сағат, СӨЖ 90 сағат, СМӨЖ 30 сағат.
Ескерту: Картаны толтыру бойынша түсінік: Негізгі әдебиеттерде 5-тен кем емес оқу әдебиеті көрсетілсін. Әдістемелік нұсқауларды, сонымен бірге кафедра оқытушыларымен жасақталған нұсқаулар қосымша әдебиеттерде көрсетілсін. Қамту картасы жыл сайынғы жаңа әдебиеттер мен контингент өзгерістерімен түзетілуі тиіс. ДӘРІС КЕШЕНІДəріс 1. Автоматтандырудың техникалық құрылғыларының құрамының құрастыруларының принциптері мен даму этаптарыАвтоматтандыру еңбектің өнімділігінің өсуі мен шығарылатын өнімнің сапасының жоғарлауының маңызды факторы болып табылады.Автоматтандырудың өсу қарқынын жоғарлатудың міндетті шарты болып оның техникалық құрылғыларын дамыту мен жетілдіру болып табылады, оған басқару жүйесіне кіретін барлық құрылғылар мен ақпарат алу, оны беру, сақтау жəне түрлендіру құрылғылары жатады, сонымен қатар басқару объектісіне басқару əрекетін жүзеге асыру. Бұл əрекеттер орындаушы механизмдер жəне реттегіш органдар арқылы жүзеге асырылады. Осы оқу құралы осылардың анықтамаларына арналған. Негізгі назар электромеханикалық орындаушы механизмдерге аударылады, себебі басқару-реттеу құрылғысының электр сигналдарын басқару объектісіндегі материалды жəне энергетикалық ағындарды өзгертетін реттегіш органдарға қажетті механикалық ауыстыру арқылы түрлендіру ыңғайлылығы арқасында олар іс жүзінде кең таралымға ие болды. Автоматтандырудың техникалық құрылғыларының құрамының құрастыруларының принциптері мен даму этаптары Автоматтандырудың техникалық құрылғыларының даму этаптары. Автоматтандырудың техникалық құрылғыларының дамуы күрделі үрдіс болып табылады,оның негізінде экономикалық қызығушылық жəне автоматтандырылатын өндірістің техникалық қажеттіліктері жатады, бұл бірінші жағы,ал екінші жағы-сол қызығушылықтар мен автоматтандырылган техникалық құрылғыларды өндірушілердің технологиялық мүмкіндіктері. Дамудың бірінші қызықтыруы болып жаңа, жетілдірілген автоматтандырылган техникалық құрылғылар арқылы кəсіпорын жұмысының экономикалық тиімділігін жоғарлату болып табылады. Автоматтандырылған техникалық үрдістерді (ТҮ) пайдалану жəне енгізулер кезіндегі экономикалық жəне техникалық алғышарттарының дамуында келесі этаптарды көрсетуге болады: Бастапқы этап, бұл арзан жұмыс күші, өнімділіктің төменділігі, агрегат пен қондырулардың аз бірлік қуатымен сипатталады. Осының арқасында ТҮ басқару, яғни басқару объектісін бақылау, сонымен қатар басқару шешімдерін қабылдау жəне орындауда адамның ең кең тараған қатысуы осы этапта экономикалық ақталды. Механикаландыру мен автоматтандыруға тек қана адам психофизиологиялық берілгендері арқылы жеткілікті жəне сенімді жүзеге асыра алмайтын бөлек үрдістер мен операцияларды басқару, яғни үлкен бұлшықет күшін, реакция тездігін, назардың жоғарлылығын қажет ететін технологиялық операциялар жатады. Кешенді механикаландыру мен автоматтандыру өндірісіне өту этапы еңбектің өнімділігінің өсуіне, агрегаттар мен қондырулардың бірлік қуатының толығуы, автоматтандырудың материалды жəне ғылыми-техникалық базасының дамуының арқасында жүрді. Бұл этапта, ТҮ басқаратын адамоператор объектіні іске қосу жəне тоқтату кезінде əртүрлі логикалық операцияларды орындау арқылы ми еңбегімен көптеп айналысады, əсіресе ойда болмаған жағдайлар туып қалған кезде,апат алдындағы жəне апаттық жағдайларда, сонымен қатар объектінің күйін бағалайды, автоматты жүйенің жұмысын бақылайды жəне реттейді. Бұл этапта автоматтандырудың техникалық құрылғылыры өндірісінің негізі қаланды, бұл стандарттау, мамандандыру жəне кооперативтендіру бағыттарында кең қолданыла бастады.Автоматтандыру құрылғыларын кең көлемде өндіру жəне оларды дайындау ерекшеліктері осы өндірістің жеке сала болып біртіндеп ерекшеленуіне əкеледі. Басқарушы есептеуіш машиналарының (БЕМ) шығуынан бастап техникалық үрдістерді автоматты басқару жүйесі (ТҮАБЖ) этапына өту басталды, бұл ғылыми-техникалық революцияның басталуымен сəйкес келді. Бұл этапта БЕМ пайдаланып жүзеге асыру арқылы басқарудың күрделірек функциясын автоматтанндыру мүмкін жəне экономикалық орынды болды. Бірақ ол кезде БЕМ өте үлкен жəне қымбат болғандықтан, басқарудың қарапайым функциясын жүзеге асыру үшін автоматиканың дəстүрлі аналогты құрылғылары кең қолданылды. Мұндай жүйелердің кемшілігі болып олардын жоғарғы емес сенімділігі табылады, яғни ТҮ жүруі туралы ақпарат БЕМ түсіп жəне өңделіп отырады, ол істен шыққан кезде ТҮАБЖ жұмысын басқаратын оператор-технолог оның функциясын қолына алу керек. Əрине, мұндай жағдайларда ТҮ басқару сапасы төмендейді, себебі адам басқаруды БЕМ-дей тиімділікте жүзеге асыра алмайды. Қымбат емес жəне жинақты микропроцессорлық құрылғылардың пайда болуы ТҮ басқарудың орталықтандырылған жүйесінен бас тартуға мүмкіндік туғызды, оларды техникалық үрдістердiң жеке өзара байланысты операциялардың орындауы туралы ақпарат жинау жəне өңдеу жүретін таратылған жүйемен ауыстырды, сонымен қатар басқару шешімдерін қабылдау микроконтроллер деген атауға ие болған локальды микропроцессорлық құрылғылар арқылы автономды түрде жүреді. Сондықтан таралған жүйелердің сенімділігі орталықтандырылған жүйеге қарағанда жоғары болады. Тораптық технологияның дамуы бірыңғай коорпоративті торапқа көпсанды жəне бір-бірінен өшірілген компьютерлерді байланыстыра алды, жəне осының көмегімен өнім өндіретін кəсіпорынның финансты, материалды жəне энергетикалық ағынының қорытындысы, сонымен қатар ТҮ басқару басқарудың интегралданған жүйесіне өтуге себеп болды. Бұл жүйелерде күрделі программалық қамтамасыздандырудың көмегімен кəсіпорын қызметін басқару, тіркеу тапсырмаларын қосқанда, онымен қоса пландау жəне ТҮ басқару сияқты барлық кешенді тапсырмаларды шешуге болады. ТҮ басқару үшін қолданатын микропроцессордың тез жұмыс істеуін жəне басқа да ресурстарын жоғарлату қазіргі кезде басқарудың интеллектуалды жүйесін құру этапына өтуге мүмкіндік береді, бұл ақпараттың белгісіздік шартында кəсіпорынды басқаруда тиімді шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді, яғни кіріске əсер ететін қажетті ақпараттың жетіспеушілігі кезінде. Автоматиканың техникалық құрылғыларының құрылымы мен стандарттау əдістері. Автоматиканың құрылғыларын өндіретін сала экономикасы ірі сериялы біртипті құрылғылар шығаратын тар мамандандырылған кəсіпорынды қажет етеді. Сонымен қатар, автоматиканың дамуы жаңа одан да күрделірек басқару объектілерінің пайда болуы жəне функцияны автоматтандыру көлемінің өсуіне байланысты автоматика құрылғыларының функционалдық əртүрлілігі мен олардың орындауының техникалық сипаттамалары мен конструктивті ерекшеліктеріне талап та өседі. Автоматтандырылатын кəсіпорынның сұраныстарын тиімді қанағаттандыру кезінде функционалды жəне конструктивті əртүрлілікті азайту тапсырмасы стандарттау əдісі көмегімен шешіледі. Стандарттау шешіміне автоматтандыру тəжірибесіндегі жүйелік зерттеу, берілген шешімдерді типтеу жəне экономикалық тиімді варианттардың жəне əртүрлі құрылғылардың алдағы уақытты қолдану мүмкіндіктерінің ғылыми негіздері жатады. Осы жағдайларда тəжірибелік тексеруден кейін қабылданатын шешім міндетті мемлекеттік стандартпен (МЕСТ) жасалады. Тар сферада қолданылатын шешім салалық стандарт (ССТ) түрінде, сонымен қатар одан да шектелген қолданыста кəсіпорын стандарты (КСТ) түрінде де жасала алады. Агрегаттау – автрматтандыру құрылғыларының сериялы өндіруінің құрамын құрастыру принципі, бұл сериялы өнімнің шекті шығарылуы кезінде кəсіпорын–қолданушының сұранысын максималды қанағаттандырады. Агрегаттаудың мəні күрделі басқару функциясының қарапайым құрастырушыларға жіктеуге болады (мысалы, күрделі есептеу алгоритмдерін жеке қарапайым операторлардың жиыны ретінде қарастыруға болатыны сияқты). Осыдан, агрегаттаудың негізі жалпы басқару есебін бірнеше қатар қарапайым біртипті операцияларға жіктеу, əртүрлі басқару жүйелерінде сол немесе басқа комбинациялардың қайталануы болып табылады. Осындай көп мөлшерлі басқару жүйелерін қорытындай келе қарапайым функционалды операторлардың шектеулі тобын ерекшелеуге болады, оның комбинациясы кез– келген ТҮАБЖ варианты арқылы құрылады. Оның қорытындысында автоматика құрылғыларының сериялық құрамы құрастырылады, ол блоктар жəне модульдер,приборлар мен механизмдер сияқты аяқталған жəне функционалды жеке бірліктерден тұрады. Блок–ақпаратты түрлендіру кезінде бір немесе бірнеше операция орындайтын консируктивті құрама құрылғы. Модуль–блок немесе прибор құрамында элементарлы типті операциялар орындайтын унифицирленген түйін. Орындаушы механизм (ОМ) – басқару ақпараттарын объектті басқару ісі үшін жеткілікті болатын орнықты күші бар механикалық орын ауыстыруға түрлендіру қондырғысы. Агрегаттау принципіне сəйкес басқару жүйелері модулдер, блоктар, приборлар жəне механизмдердің тізбекті каналдарын коммутациялауы жəне олардың арасындағы байланыс сызығын монтаждау жолымен де құрылады. Модулдер техникалық құрылғылардың элементтік базасын құрайтын қарапайым түйіндерден (микромодулдер, микросхемалар, платалар, коммутация құрылғылары жəне т.б.) тұрады. Осымен қоса блоктарды, приборларды жəне модулдерді дайындайтын толықтай дайындайтын завод шарттарына сəйкес жүреді, бұл уақытта ТҮАБЖ монтажы мен коммутациясы толығымен эксплуатация орнында аяқталады. Мұндай блоктар мен приборларды құрастыру автоматиканың техникалық құрылғыларының орындалуында блокты–модулді принцип атауын алды. Блокты–модулді принципін қолдану тек қана автоматика құрылғыларын өндіретін салада кəсіпорынның кең мамандандыру мен кооперативтендіруді жүргізуге мүмкіндік беріп қана қоймай, сонымен қатар осы құрылғыларды басқару жүйесінде ремонтқа жарамдылығын жоғарлату мен пайдалану коэффициенттерінің өсуіне əкеліп соғады. Əдетте өндірістік автоматика құрылғыларын шығаратын кəсіпорындар функционалды құрамы ТҮАБЖ қандай да бір ірі функцияның немесе жүйесін жүзеге асыратын кешенді немесе блоктар мен приборларды жасауға мамандандырылады. Сонымен қатар барлық блоктар мен приборлар сəйкес интерфейстермен орындалады, яғни ақпараттың сигнал –тасығыштары параметрлері жəне сипаттамалары сəйкес келеді, жəне коммутация құрылғыларының конструктивті параметрлері мен сипаттамалары бірдей болады. Автоматика құрылғыларының осындай кешендері мен жүйесі агрегатты немесе агрегатталған деп аталады. Ресейде өндіріске арналған автоматика құрылғыларын өндіру мемлекеттік приборлар жүйесі мен өндіріске арналған автоматика құрылғылар (немесе қысқаша МПЖ) шегінде жүзеге асырылады. МПЖ құрамына ақпараттық сигнал–тасушыларының параметрлері мен сипаттамаларына, құрылғының дəлдік сипаттамалары мен сенімділігіне,олардың параметрлері мен конструктивті орындалу ерекшеліктеріне жауап беретін барлық автоматика құрылғылары кіреді. жүктеу/скачать 1,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||