Пікір жазғандар
Өндірістік-технологиялық қызметтер
жүктеу/скачать 0,83 Mb.
|
БАСҚАРУ ПСИХОЛОГИЯСЫ
Өндірістік-технологиялық қызметтерҰйымның іс-әрекеті сипаты бойынша алуан түрлі нақты бір өнім өндіруге бағытталады. Оны жасау іс-әрекетінің мазмұны да алуан түрлі. Бұлар өндірістік, білім беру, сервистік, құрылыс- тық, медициналық ұйымдар. Дегенмен әрбір ұйымда өзінің маңызды компоненті ретіндегі операциялық жүйе бар. Ол тіке- лей өндіріске, сыртқы орта үшін құндылыққа ие қорытын- ды өнім жасауға бағытталған іс-әрекетті білдіреді. Басқару қызметтері және ұйым іс-әрекетінің басқа аспектілері опе- рациялық шағын жүйелерді – тауар өндірісін, қызметтерді, білімді, т.б. қамтамасыз ету мәселелеріне қызмет етеді. Оны үйлестіру – басқарудың тікелей тәжірибесінің әр күн сайынғы мазмұны. Кез келген өндіріс үшін оның дамуы мен модификациялық қызмет осы топқа жатады. Кез келген өндіріс өнімді өткізуден ажырамайды, сондық- тан осыған байланысты маркетингтік қызмет қарастыры- лады. Өндірістік-технологиялық қызметтер әкімшілік және кадр- лық қызметтерге, басқару іс-әрекетінің құрылымын әрі қарай күрделендіре отырып, тәжірибелік бағытталу береді. Жетек- ші үшін олар өзінің іс-әрекетінің тікелей мазмұны ретінде болады. Басқару теориясында қызметтердің бұл жүйесіне «класси- калық», яғни әкімшілік, ұйымдастырушылық және кадрлық қыз- меттерге қарағанда, зейін кемірек аударылады. Бұл өндірістік қызметтер басқарудың жалпы заңдылықтарына қарағанда, ұйым іс-әрекетінің нақты мазмұнымен көбірек анықталатындығымен түсіндіріледі. Оның үстіне, осы қызметтер жүйесін іске асыруда оның негізгі ұйымдастырушылық принциптері мен психоло- гиялық ерекшеліктерін сипаттайтын бірқатар жалпы аспектілер бар. Олардың ең бастысы – ұсынылымдық шамасы. Жетекші іс-әрекетіндегі өндірістік қызметтер жүйесі оның ұйымдағы иерархиялық жағдайына өте тәуелді. Қызметі неғұр- лым жоғары болған сайын, жетекші өндірістік қызметтерді жү- зеге асырумен соғұрлым аз айналысады. Өндірістік-технологиялық қызметтердің ұйымдастырушы- лық және психологиялық тұрғыдағы мәні өндірістің белгілі бір тізбекте қайталанатын, барынша стандартталған өндірістік циклдардан тұратынында. Олар жедел реттеуді қажет етеді, сондықтан оның әрқайсысына қатысты толық басқару циклі жүзеге асырылады. Бұл – мақсатты тұжырымдау, мақсатты іске асыру тәсілдері туралы шешімдерді жоспарлау, қабылдау, атқарудың мотивациясын, оның ұйымдастырылуын, бақылауын және түзетілуін қамтамасыз ету [43]. Негізгі заңдылық өндірістік цикл ауқымына қарамастан, әрқашан сақталады. Бірақ басқару қызметтерінің барлығы уақыттың макроинтервалдарында жүзеге аспайды және бас- қаруды ұйымдастыруға тұтастай қатынаспайды, нақты өнді- рістік мәселемен шектелген уақыттың микроинтервалдарын- да іске асырылады. Сондықтан өндірістік қызметтер басқару- дың толық түрде емес, қысқартыла берілген, басқа қызмет- термен өндірістік мәселелердің өзін шешу үшін қаншалық- ты қажеттілікте интеграцияланатындай кешенді болып табы- лады. Өндірістік қызметтерде олардың күрделілігі мен қара- ма-қайшылығын анықтайтын тағы да бір маңызды сипат бар: олар теріс сипаттағы және нормативтік іс-әрекетті қиындата- тын, үнемі өзгеріп отыратын сыртқы және ішкі жағдайларда іске асады. Жағдайлардың тұрақтылығы мен өзгерімділігі- нің, нормативтер мен нақты мәселелердің қарама-қайшы- лықтағы сабақтастығы түзіледі. Жедел басқарудың мазмұны осы қарама-қайшылықтың алынуын және өндіріс мақсаттары мен міндеттерін өзгеруші шарттарға сәйкес келтірілуін анық- тайды. Негізгі өндірістік-технологиялық қызметтердің сипаттамасы Жетекшінің өндірістік-технологиялық қызметінің негізі – жедел басқару. Бұл – өндірісті ұйымдастыруға байланысты бас- қару циклдарының тізбектілігі. Бұл циклдар ауқымы жетекшілік деңгейіне байланысты. Жетекшілік деңгейі төмендеген кезде өндірістік-технологиялық қызмет жалпы ұйымдастырушылық- тан тікелей өндірістікке айналады. Жедел басқарудың бірқатар аспектілері бар, бұл оның күр- делілігін білдіреді. Олар – жедел басқарудың жалпы қызмет- терін: нормалау, үйлестіру, реттеу, диспетчерлеу, материал- дық-техникалық және шикізаттық қамтамасыз етуді бірікті- реді. Материалдық-техникалық және шикізаттық қамтамасыз ету қызметі басқа жедел қызметтердің барлығын жиі басып тас- тайды. Бұл қызметтің гипертрофиясы ұйымның экономикалық жағдайы мен тұрағының қолайсыз белгісі болып табылады. Ол кері әлеуметтік және психологиялық нәтижелер туғызады, шектеулі ресурстарды бөлу кезінде жетекші ысырапқа бой алдыруы мүмкін. Басқару теориясында өндірістік қызметтер жүйесін сипаттау қазіргі кезде дербес бағыт болып табылады – бұл өндірістік менеджмент (өндірісті, ұйымдық қызмет етуді стратегиялық және жедел басқарудың синтезі). Бұл топқа жетекшінің қосым- ша ерекшеліктерін, соның ішінде психологиялық ерекшелігін де ашып көрсететін тағы да екі қызмет кіреді. Бұлар – инновация- лық және маркетингтік қызметтер. Инновациялық қызмет. Оның мәні «Жаңару немесе өлу» деген сөзде. «Инновация» ұғымы мен тиісті қызмет мазмұны кешенді, көптеген аспектілерден тұрады. Жаңа, озық техноло- гиялардан басқа, бұл өндіріс құрылымын қайта ұйымдастыру, шикізат пен өнімнің жаңа нарықтарына шығу; басқару идеоло- гиясын, ұйым саясатын, оның имиджін ауыстыру. Мәнділігі жағынан стратегиялық бұл мәселе өзінің негізгі ауырлығымен жетекшіге жүктеледі. Осы мәселенің спектрі басқару іс-әре- кетінің психологиялық мазмұнымен байланысты бірқатар аспек- тілерден тұрады (басқару теориясының негізгі бағыты – инно- вациялық менеджмент). Бұл – жетекші іс-әрекеті мазмұнының аспектісі ретіндегі инновациялық процестің жалпы құрылымы; жаңалықтарға психологиялық кедергілер; инноватор-жетекші- лердің тұлғалық сипаттар мәселесі; инновацияларға қолдау көрсететін факторлар [44]. Инновациялық процесс үш кезеңнен тұрады: Ұйымның жаңа енгізулерге қажеттілігін айқындау және оның типін анықтау. Ол жүйенің ағымдық күйіне мониторинг және оның сыртқы орта өзгерістерінің болашағын болжау бойынша аналитикалық (талдау) жұмысына негізделеді. Ұйым мүшелерінің жаңа енгізу қажеттігіне сендіру. Бұл жұмыс өте қажет, өйткені дәл осы ұйым мүшелері тарапынан инновацияға деген негізгі кедергілер туындайды. Жаңа енгізу- лер нәтижелері оның жақтастары неғұрлым көбірек болса, со- ғұрлым тиімдірек болады. Тиісті типтегі нақты жаңа енгізуді іздеу және таңдау; ат- қарушыларда оларға қатысты оң түсініктер қалыптастыру; бас- шылықтың оны «іске қосу» туралы шешім қабылдауы; енгізу; алынатын инновациялық пайданы қолдану. Адамдар ұйымдық жаңа енгізулерге экономикалық, тұлға- лық және әлеуметтік-психологиялық себептер бойынша қарсы болуы мүмкін. Инновациялық кедергілер мәні – бұл адамның жаңа енгізу- лерге оның психологиялық жайлылығы мен дербестігіне қол сұғу ретіндегі кері әсері. Мұның негізгі психологиялық меха- низмі – тұлғаның сыртқы, әсіресе мәжбүрлеу әсеріне реактивті қарсыласуы. Жетекшілердің тұлғалық ерекшеліктері және олардың пси- хологиялық мінез-құлқының стандарттары – осы мәселенің келесі маңызды психологиялық аспектісі. Жетекші-иннова- торлардың тұлғалық ерекшеліктері: кәсіпкерлік пен ар-ождан- дық, нарықтағы табысты бәсекелестік туғызатынына сенімділік; қызметкерлердің шығармашылық құлшыныстарына еркіндік беру және жаңа енгізулерді жүзеге асыратын ынтызар адамдарға қолдау көрсету, нарықтық өзгерістерді көре білу және осыған байланысты ұйым ішіндегі өзгерістерге дайын болу. Мұндай мінез-құлық ұстанымының негізі – жаңашылдың мотиві: бірінші болу арманы, өзін жеңімпаз ретінде сезіну. Бұл ұстанымның қалыптасуы инновациялық процестерді қамтама- сыз ету ұғымымен белгіленеді. Маркетингтік қызмет (ағылш. market – нарық) – тауарларға, ұйымға, қызметкерлерге, адамдарға, аумаққа және идеяларға деген сұранысты алмастыру арқылы көре білу, басқару және қанағаттандыру. Маркетинг мәселелері спектрінің кеңдігі оларды шешу үшін ұйым құрылымында мамандандырылған бөлімшелер құруды талап етеді. Маркетингті басқару келесі негізгі бағыттармен іске асырылады. Маркетинг мақсат қоюдан бастап, басқарудың барлық өзге қызметтерін біріктіріп анықтайды. Қалған қызметтер ұйым іс- әрекетінің тиімділігі мен оның өнімінің сапасын қамтамасыз етуге бағытталған. Сапаның нақты өзі – шешуші маркетингтік фактор. Табысты маркетингке инновация қызметі ықпал етеді. Бұл қызметті жүзеге асыру кезіндегі жетекшінің басты міндеті мамандандырылған бөлімшелер құру мен олардың іс- әрекетін ұйымдастырудан көрінеді. Маркетинг табыстылығы ұйымның жалпы имиджімен анықталады, оны жасау мен танымал ету де жетекші күш-жіге- рінің мақсаты болып табылады. «Клиенттік мінез-құлық» – қызметкерлердің клиент сұ- раныстарына бағдарланған маркетингтік ұстанымы. Маркетингтің психологиялық мәселесіне байланысты қазіргі кезде жарнама психологиясы (психологияның арнайы саласы) қарқынды дами түсуде. жүктеу/скачать 0,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|