Таныс емес мәтінді түсіну және оны түсіндіріп беру
Мағлұматты оқу және түсінуді жорамалдау
6-күрделілік деңгейі
Қарама-қайшы күрделі ақпаратты ұсынатын мәтін мазмұнын түсіну
Бірнеше мәтіндердің толық және дәл түсінігін және олардың арасындағы байланыстарды көрсету
Мәтінді бүтіндей толық және нақты түсіндіріп беру
Таныс емес тақырыпқа байланыстыкүрделі мәтінді сын тұрғысынан бағалау
Оқу сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған оқу тапсырмалары бойынша оқулықтардың талдауы жүргізілмеді. Бұл оқу тапсырмалары барлық оқулықтарда, біріншісінде, екіншісінде де бар, оқу сауаттылығын өлшеуде мәтіннің барлық түрі қолданылады:
«тұтас мәтіндер», ереже бойынша бұл көркемөнер мәтіндері;
«тұтас емес мәтіндер», бұлар ақпараттық бірліктерді (кестелер, сызбалар, диаграммалар);
«құрама мәтіндер», олар мазмұны, сонымен қатар форматы бойынша бірнеше мәтіндерді біріктіреді;
Қазақстан мектептерінде қолданылатын барлық оқулықтарда аталған оқу мәтіндерінің қолданылатыны сөзсіз.
Алайда, TIMSS және PISA типтері бойынша біз талдаған барлық оқулықтардың оқу тапсырмаларының жеткіліксіз үлесі оқу сауаттылығы бойынша мониторингті зерттеулердің нәтижелерінн негізделеді, қазақстандық оқушыларының оқу сауаттылығы деңгейі орташа ұпайды көрсеткішінен айтарлықтай қалып барады және PISA-2012 қатысушы мемлекеттер тізбегінің соңында тұр [21].
Оқу тапсырмаларының жүйесінің аталған жағдайды шарттайтын бірден-бір фактор емес екендігі мәлім. Осы тұрғыда кейбір педагогтардың қадағалауларын байқауға болады. Мысалы, жас отбасыларда балаларына «түнгілікті кітап оқу» қабылданған. Мұндай оқудың шектен тыс шығуы келесіе әкеліп соғады:
оқу ақырын-ақырын «ұйықтатаын дәріге айналады», себебі ұйықтарда немесе ұйықтар алдында шартты рефлекстер өңделеді.
Ондай байқауларға электронды қорлардың көптігін жатқызуға болады, өз бетінше жазу жұмыс тапсырмаларын, рефераттарды, эсселерді т.б. жазу кезінде біздің оқушылардың, және де студенттердің ақпаратты қарастырмай, кей жағдайда оқымай-ақ көшіріп алуларын жатқызуға болады.
Айтылғанның барлығы оқу сауаттылығына әсер ететін маңызды факторлар болып табылады.
Оқу сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған тапсырмаларды анықтау мақсатында оқулықтарды талдау үшін мектеп мұғалімдерімен сұхбат өткізілді.
Мониторингтің екінші бөлімі халықаралық салыстырмалы зерттеулерді ақпарттық қамтамасыз ету сұрақтарымен байланысты.
Осы тұрғыда оқушылар, студенттер, ата-аналар және педагогтар арасында экспресс-сұрақнама жүргізілді (қосымша).
Сұралғандардың контингенті 17-кестенің материалдарында келтірілген.
17-кесте – TIMSS және PISA жөнінде хабардар болуы бойынша өткізілген экспресс-сұрақнама қатысушыларының контингенті
Қарағанды қ.
7-9 сыныптардың 791 оқушысы (қазақ тілінде оқитын – 322оқушы, орыс тілінде оқитын – 469 оқушы)
7-9 сынып оқушыларының 168 ата-анасы (қазақ тілінде оқитын – 86, орыс тілінде оқитын – 82)
7-9 сыныптардың 150 оқушысы (қазақ тілінде оқитындар)
150 ата-ана (қазақ тілінде оқитындар)
Экспресс-сұрақнаманың нәтижелері 18-кестенің материалдарында келтірілген.
Жоғары келтірілген кестеде мектеп оқушылары категориясының халықаралық салыстырмалы зерттеулер жөнінде хабарсыз екендігі, ал ата-аналардың айтарлықтай үлесі хабардар екендігі көрсетілген (15-сурет).
18-кесте – TIMSS және PISA жөнінде хабардар болуы бойынша өткізілген экспресс-сұрақнаманың нәтижелері жөніндегі жалпы мәліметтер