По страницам Красной книги Казахстана
Современное состояние попу-
жүктеу/скачать 14,33 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Карминоносные червецы Средней Азии и некоторые близкие к ним ви- ды.
- География стре- коз (Odonata) Бореального фаунистического царства.
- Фаланги (Solifuga).
- Эколого-фаунистический обзор дневных бабочек (Lepidoptera, Rhopalocera) Юго-Восточного Казахстана
- Высшие чешуекрылые (Papilionoidea)
- Обзор жужелиц подрода Еotribax Sem. рода Cаrаbus L. Coleoptera, Carabidae фа- уны СССР
- О ред- ких и малоизвестных жуках-дровосеках
- Жуки-дендрофаги Казахстана.
- Красная Книга Каз. ССР.
- Редкие виды цикадовых (Auchenarhyncha)
- Редкие виды жужелиц (Carabidae), мертвоедов (Silphidae), пластинчатоусых (Scarabaeidae) и гребенчатоусых (Lucanidae)
- Гигантские дождевые черви (Allolobophora magnifica sp. n.) Северо-Запад- ного Алтая
- Наземные моллюски Казахстана и их роль в экосистемах
- Червона книга Украïнськоï РСР.
- ҒАЖАЙЫП ОМЫРТҚАСЫЗДАР Қазақстан Қызыл кітабы беттерінен
- УДИВИТЕЛЬНЫЙ МИР БЕСПОЗВОНОЧНЫХ По страницам Красной книги Казахстана
Современное состояние попу-
ляций редких видов рода Parnassius в Алма- Атинском заповеднике // Проблемы охраны генофонда и управления экосистемами в заповед- никах лесной зоны. Тезисы докл. Всесоюзн. сов. Ч. П. М., 1986. С. 6–8. Архангельская А. Д. Карминоносные червецы Средней Азии и некоторые близкие к ним ви- ды. Ташкент, 1935. С. 1–36. Бей-Биенко Г. Я. Исcледования по кузнечиковым (Orthoptera, Tettigoniidae ) Союза ССР и со- предельных стран // Тр. BЭO. М.–Л., 1951. Т. 43. С. 127–170. Белышев Б. Ф., Харитонов А. Ю. География стре- коз (Odonata) Бореального фаунистического царства. Новосибирск, 1981. 280 с. Бирштейн Я. А., Виноградов Л. Г. Пресноводные де- сятиногие (Decapoda) СССР и их географи- ческое распространение // Зоол. журн. 1934. Т. 13. Вып. 1. Бялыницкий-Бируля А. А. Скорпионы. // Фау- на Pоссии и сопредельных стран. Паукообраз- ные (Arachnoidea). T. I, вып. I. Петроград, 1917. XX + 227 с. Бялыницкий-Бируля А. А. Фаланги (Solifuga). // Фа- уна СССР, Паукообразные. T. I, вып. 3. М. -Л., 1938. VII+177 с.
сов. «Об охране насекомых». Ереван, 1973. С. 29–35. Жданко А. Б. Эколого-фаунистический обзор дневных бабочек (Lepidoptera, Rhopalocera) Юго-Восточного Казахстана // Тр. Ин-та зоол. АН КазССР. 1980. Т. 39. С. 67–76. Жданко А. Б. Высшие чешуекрылые (Papilionoidea) // Редкие животные Казахстана. Алма-Ата, 1986. Жизнь животных. Т. 3. Беспозвоночные. М., 1969. 576 с.
Кабак И. И. Обзор жужелиц подрода Еotribax Sem. рода Cаrаbus L. Coleoptera, Carabidae фа- уны СССР // Энтомол. обозр. 1990а. Т. 69. Вып. 2. С. 377–386. Кадырбеков Р. Х., Чильдебаев М. К., Ященко Р. В. О ред- ких и малоизвестных жуках-дровосеках РЕКОМЕНДУЕМАЯ ЛИТЕРАТУРА
// Изв. НАН РК, сер. биол. 1995. № 4. С. 44–49. Костин И. А. Жуки-дендрофаги Казахстана. Алма- Ата, 1973. 286 с. Красная книга РСФСР. Животные. Изд. 2-е. М., 1985. 454 с. Красная книга СССР: Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды животных и растений. T. I. Изд. 2-е. М., 1984. 392 с. Красная Книга Каз. ССР. Алма-Ата, «Гылым», 1991, Т. 1. 560 с. Матесова Г. Я. Редкие виды кокцид (Соссinea) // Редкие животные Казахстана. Алма-Ата, 1986. С. 215–217.
тана, Алма-Ата, 1986. С. 211–215. Николаев Г. В. Редкие виды жужелиц (Carabidae), мертвоедов (Silphidae), пластинчатоусых (Scarabaeidae) и гребенчатоусых (Lucanidae) // Редкие животные Казахстана. Алма-Ата, 1986. С. 221–224.
187.
Увалиева К. К. Наземные моллюски Казахстана и их роль в экосистемах // Тр. Ин-та зоол. АН КазССР. 1984. Т. 41. С. 129. Филипьев И. И. К фауне дневных бабочек (Lepidoptera, Rhopalocera ) Заилийского Ала- тау // Биология и фауна насекомых Казахстана. Алма-Ата, 1971. С. 136–140. Червона книга Украïнськоï РСР. Киïв, 1980. 576 с. Ященко Р. В. О возможности хозяйственного ис- пользования карминоносных червецов в Ка- захстане // Зоологические исследования в Казах- стане, 1993. Алматы. Ч. 1. С. 325–328. Ященко Р. В., Амбарцумян А. А. Проблема кармина с точки зрения энтомолога и филолога // Tethys Entomological Research, 1999, с. 47–58. Ященко Р. В. Исторические сведения об ис- пользовании червецов рода Porphyrophora Brandt (Coccinea, Margarodidae) в кармин- ном промысле и медицине, а также возмож- ности их применения в этнографических исследованиях. // Tethys Entomological Research II, 2000. C. 8–16. 5 бөлім. Анықтама бөлімі Омыртқасыздардың орысша атауларының көрсеткіші УКАЗАТЕЛЬ РУССКИХ НАЗВАНИЙ БЕСПОЗВОНОЧНЫХ А трафаксиола богутинская ................ 65 Б едромиус ........................................................XX Богомол древесный ...................................XX Боливария короткокрылая .................XX Большая туранговая златка ................XX Брадибена синистрорза ........................XX Бражник туранговый ...............................XX Булавобрюх заметный ............................XX Г астрокопта Теели .....................................XX Голубянка Аргали ........................................XX Голубянка Бавия ...........................................XX Голубянка Мирмекида ............................XX Голубянка Панопа .......................................XX Голубянка Татьяна ......................................XX Гоплит рыжий ................................................XX Д амалаканта Вакка ..................................XX Деракантина гранулированная ......XX Дозорщик-император ..............................XX Дровосек Галузо ............................................XX Дровосек мускусный ................................XX Дровосек тамарисковый ........................XX Дыбка степная ................................................XX Ж елтушка Вискотта ................................XX Желтушка Ершова .......................................XX Жужелица восхитительная ................XX Жужелица Геблера ......................................XX Жужелица илийская .................................XX Жужелица Линдеманна .........................XX Жужелица Михайлова .............................XX Жужелица-мальчик ...................................XX Жужелица Сольского ...............................XX Жужелица Хике .............................................XX Жук-олень ...........................................................XX К арминоносный червец Виктории ....................................................... 43 Карминоносный червец польский ........................................................44 Клизодон тонконогий .............................XX Кнемизус европейский ...........................XX Кравчик Чичерина .....................................XX Красотел Семенова .....................................XX Красотел сетчатый .....................................XX Красотка-девушка .......................................XX Корнеед балхашский ...............................XX Корнеед большой .........................................XX Корнеед Гангльбауэра ..............................XX Коровка тяньшанская ..............................XX Кузнечик темнокрылый ........................XX Л ента орденская ..........................................XX Лестифорус горолюбивый ...................XX Летодетка Кириченко ..............................XX М еталинелла белобрюхая ..................XX Микрозегрис пламенный .....................XX Монахоидес акулеата ...............................XX О ленек ..................................................................XX П арарофитес округлый ........................XX Парусник алексанор .................................XX Патриций ...........................................................XX Перелия змеевидная .................................XX Пестрянка туркменская ........................XX Подвижнорогий носорог ......................XX Поликсена ..........................................................XX Прионикс траурный .................................XX Прионикс Хаберхауера ...........................XX Проксилокопа блестящебрюхая ....XX Проксилокопа рыжевато-красная ................................XX Прямобрюх южноазиатский .............XX Псеудонапеус Шнитникови ...............XX Псектросема разнороговая .................XX С евчук Сервиля ............................................XX Селисия черная .............................................XX Сенница монгольская ..............................XX Скакун сумрачный .....................................XX Сколия-гигант ................................................XX Сколия степная .............................................XX Скорпион Рикмерса ...................................XX Сольпуга Рикмерса .....................................XX Стефаниола азиатская ............................XX Стефаниола великолепная ..................XX Сфекс желтокрылый .................................XX Сцелифрон Шестакова ...........................XX
онкохвост аральский ...........................XX Точечная коровка ........................................XX Туркестанский рак .....................................XX Туркомилакс туркестанский .............XX Туркомилакс Цветкови ...........................XX Ф иллоргериус Якобсона ......................XX Х аймоптена оперенная .........................XX Хилокорус двуточечный .......................XX Хохлатка тугайная .....................................XX Ч ервец галловый ..........................................XX Червец карминоносный бурачниковый ..........................................XX Червец карминоносный Виктории ......................................................XX Червец карминоносный горчаковый .................................................XX Червец карминоносный польский .......................................................XX Червец удлиненный ...................................XX Червец галловый ...........................................XX Э йзения великолепная .........................XX Энейс Мулла .....................................................XX Раздел 5. Справочный отдел
108 109
Омыртқасыздардың латынша атауларының көрсеткіштері УКАЗАТЕЛЬ ЛАТИНСКИХ НАЗВАНИЙ БЕСПОЗВОНОЧНЫХ A canthococcus orbiculus ...........................XX Allolobophora ophiomorpha ....................XX Anax imperator .................................................XX Anomalobuthus rickmersi ..........................XX Anormogomphus kiritschenkoi .............XX Aromia pruinosa ...............................................XX Asias galusoi ........................................................XX Astacus Kessleri .................................................XX Atraphaxiolla bogutensis ............................XX B olivaria brachyptera ...................................XX Bolbocerus almiger .........................................XX Bradybaena sinistrorsa .................................XX C allistenes reticulatus ..................................XX Callistenes semenovi ......................................XX Calopteryx virgo ..............................................XX Capnodis milaris metallica ........................XX Carabus gebleri ..................................................XX Carabus iliensis ..................................................XX Carabus imperialis ...........................................XX Carabus lindemanni .......................................XX Carabus michailovi .........................................XX Carabus hiekei ...................................................XX Carabus puer .......................................................XX Carabus solskyi ..................................................XX Catocala optima ................................................XX Cheimoptena pennigera ..............................XX Ceraeocercus fuscipennis ...........................XX Chilocorus bipustulatus ...............................XX Cicindella nox ....................................................XX Clisodon gracileps ...........................................XX Cnemisus rufescens ........................................XX Cocсinella tianschanica ...............................XX Colias wiscotti ....................................................XX Colias erschovi ...................................................XX Coeonympha mongolica .............................XX Cordulegaster insignis ..................................XX
amalacantha vacca ....................................XX Deracanthina granulata ...............................XX Dorcadion balchaschense ...........................XX Dorcadion ganglbaueri ................................XX Dorcadion grande ...........................................XX Dorcus parallelopipedus .............................XX
isenia magnifica ............................................XX Ephedromya debilopalpis ...........................XX
astrocopta theeli .........................................XX Glaucopsyche argali .......................................XX Gylippus rickmersi ..........................................XX H aplosoma ordinatum ................................XX Hesperophanes heydeni ..............................XX Hierodula tenuidentata ................................XX Hoplitis fulva ......................................................XX
schnura aralensis ...........................................XX L aothoe philereme .........................................XX Lestiphorus oreophilus .................................XX Lethrus tschitscherini ...................................XX Lucanus cervus ..................................................XX
etallinella leucogastra ..............................XX Microzegris pyrotoe .......................................XX Monachoides aculeata ...................................XX O eneis mulla .....................................................XX Onconotus servillei ........................................XX Orthetrum sabina ............................................XX Otnjukovia tatjana ...........................................XX
apilio alexanor ...............................................XX Paragluphisia oxiana .....................................XX Pararophites orbinus ......................................XX Parfairmairia elongata ..................................XX Parnassius boedromius ................................XX Parnassius patricius ........................................XX Philotes раnоре ................................................XX Phillorgerius jacobsoni .................................XX Porphyrophora arnebiae .............................XX Porphyrophora polonica .............................XX Porphyrophora sophorae ............................XX Porphyrophora victoriae .............................XX Prionyx haberhaueri ......................................XX Prionyx macula lugens ................................XX Proxylocopa nitidiventris ...........................XX Proxylocopa rufa .............................................XX Psectrosema diversicornis ..........................XX Pseudonapaeus schnitnikovi ....................XX
aga pedo .............................................................XX Sceliphron shestacovi ....................................XX Scolia hirta ...........................................................XX Scolia maculata .................................................XX Scolitantides bavius ........................................XX Selysiothemis nigra .........................................XX Sphex flavipennis ............................................XX Stefaniola asiatica .............................................XX Stefaniola lepidosa ..........................................XX Stethorus punctillum .....................................XX
urcomilax turkestanus ..............................XX Turcomilax tzwetkovi ...................................XX
mpria chinensis myrmecias .................XX Z erynthia polyxena .......................................XX Zygaena turchmena ........................................XX 5 бөлім. Анықтама бөлімі
ғаш дәуіті .......................................................XX Азия стефаниоласы ..................................XX Ақбауыр металлинелла .........................XX Алаутүсті микрозегрис ..........................XX Алексанор көбелегі ...................................XX Алып сколия ...................................................XX Арал жіңішкеқұйрықты инелігі ....XX Арғали көгілдір көбелегі ......................XX
демі қыз инелік .......................................XX Әмірші инелік ................................................XX
авия көгілдір көбелегі ........................XX Балауса барылдауық қоңыз ...............XX Балауса бұғы қоңыз ..................................XX Балқаш тамыржегіш қоңызы ...........XX Берромиус көбелегі ...................................XX Бөгеті құмытысы ........................................XX Бұғы қоңыз .......................................................XX В искотт сары көбелегі ..........................XX Г алузо отынкескіш қоңызы .............XX Гангльбауэр тамыржегіш қоңызы ...........................................................XX Геблер барылдауық қоңызы ..............XX
ала шегірткесі ...........................................XX Дала сколиясы ...............................................XX Дамалаканта вакка шегірткесі ........XX Дөңгеленген парарофитес ..................XX
кінүктелі қанқызы ...............................XX Ерекше эйзения ............................................XX Ершов сары көбелегі ................................XX Еуропа кнемиус қоңызы .......................XX
етілмеген эфедромия .......................XX Жирен гоплит ...............................................XX Жіңішкеаяқты клизодон .....................XX Жолақты тораңғы көбелегі ...............XX Жылжымалы мүйізді қоңыз .............XX Жылтырбауырлы проксилокопа ..XX Жылантәрізді Аллолобофора ..........XX Жыңғыл отынкескіш қоңызы .........XX
ле барылдауық қоңызы .......................XX Iле отынкескіш қоңызы ........................XX Iсік түзгіш сымыр ......................................XX К арминді Виктория сымыры .........XX Кармин бояуын өндіруші ақмия сымыры .........................................................XX Карминді поляк сымыры ....................XX Кармин айлаулықтар сымыры .......XX Кәдімгі гаплозома қоңызы .................XX Керемет барылдауық қоңыз ..............XX Керемет стефаниола ................................XX Кешкілік барылдауық қоңыз ...........XX Кириченко инелігі .....................................XX Күреңтүсті проксилокопа ...................XX Көрнекті шоқпарқарынды инелік .............................................................XX Қ аралы прионикс .....................................XX Қоңырқанатты шегіртке ......................XX Қысқақанатты Боливария дәуіті ...XX Л индеман барылдауық қоңызы ...XX М амықты хаймоптена көбелегі ...XX Мирмикида көгілдір көбелегі ..........XX Михайлов барылдауық қоңызы .....XX Монахоидес акулеатасы .......................XX Моңғол барқыттүсті көбелегі ..........XX Н үктелі қанқызы ......................................XX О ңтүстік Азиялық тікқарынды инелік .............................................................XX
анопа көгілдір көбелегі ...................XX Патриций көбелегі ....................................XX Поликсена көбелегі ..................................XX Р икмерс бүйісі .............................................XX Рикмерс сары шаяны ..............................XX
арықанатты сфекс .................................XX Селисия қара инелігі ...............................XX Семенов барылдауық қоңызы ..........XX Сервилдің Севчугі ......................................XX Сол бұрандалы брадибена ..................XX Сольский барылдауық қоңызы ......XX
атьяна көгілдір көбелегі ....................XX Тау лестифорусы ..........................................XX Теели гастрокоптасы ...............................XX Тоғай айдарлы көбелегі .........................XX Тораңғы филерема көбелегі ..............XX Торқанатты барылдауық қоңыз .....XX Түйіршікті деракантина .......................XX Түркімен ала көбелегі .............................XX Түркістан шаяны ........................................XX Түркістан туркомилаксы .....................XX Түрлімүйізді псектросема ..................XX Тянь-Шань қанқызы .................................XX
лкен тамыржегіш қоңыз ...................XX Үлкен тораңғы қоңызы ..........................XX
зынша сымыр .............................................XX Х аберхауэр прониксі .............................XX Ц ветков туркомилаксы .......................XX Ч ичерин летрус қоңызы .......................XX Ш естаков сцелифроны .......................XX Шнитников псеудонапсусы ..............XX
нейс Мулла көбелегі ............................XX Я кобсонның филлоргериусы .........XX Омыртқасыздардың қазақша атауларының көрсеткіштері УКАЗАТЕЛЬ КАЗАХСКИХ НАЗВАНИЙ БЕСПОЗВОНОЧНЫХ Раздел 5. Справочный отдел 110 111
А бориген — белгілі бір жердің тұрғылықты ме- кендеушісі. Автохтонды — тап осы жерде пайда болған және бастапқы эволюциясын өткізген. Агроценоз — ауыл шаруашылық өнімдерін алу үшін адам жасаған өсімдіктер, жануарлар және басқа организмдердің биотикалық бір- лестігі.
Антропогенді — адам әсерінен пайда болған. Ареал — таралу аймағы. Аридизация — құрғату. Аридный — қуаңшылық. Б иогенді — тірі организмдерден пайда болған. Биогеоценоз — тірі организмдер мен олардың тіршілік ететін ортасының өзара байланыс бірлестігі.
алынған заңдылықтарды пайдалану мақса- тында организмдердің құрылысы мен тір- шілігін зерттейтін биологиялық бағыт. Биота — белгілі бір аймақтың тірі организмдер жиынтығы. Биотоп — бір биоценоз тіршілік ететін мекен (төменді қара). Биоценоз — құрлық пен су қоймасының азды- көпті бірдей жерінде тіршілік ететін тірі организмдердің өзара байланыс бірлестігі.
пайда болған, өсімдіктің қандай да бір органының патологиялық өзгерісі (ұлғаю).
тілгенге дейінгі организмнің тіршілік кезеңі. Гениталии — жыныстық органдар. Генофонд — белгілі бір аймақтың немесе экожү- йенің тірі организмдер түрлерінің жиынтығы. Гигрофильді — жоғарғы ылғалдылықта тірші- лік етуші. Д етритофаг — организмдердің ұсақ қалдықта- рымен және олардың бөліп шығаратын затта- рымен қоректенуші.
мекендер (таралу аймақтары туралы). Ж ергілікті түр — белгілі бір аймақты ғана ме- кендеуші. Терминдердің қысқаша сөздігі
тности.
Автохтонный — возникший и первоначально эволюционировавший в данной местности. Агроценоз — созданное человеком для получе- ния сельхоз. продукции биотическое сооб- щество растений, животных и других орга- низмов.
Антропогенный — возникший под влиянием человека. Ареал — область распространения. Аридизация — иссушение. Аридный — засушливый. Б иогенный — образованный живыми организ- мами.
Биогеоценоз — взаимосвязанный комплес жи- вых организмов и среды их обитания. Бионика — биологическое направление, изуча- ющее структуру и жизнедеятельность орга- низмов с целью использования выявленных закономерностей в решении инженерных за- дач.
ределенного региона. Биотоп — пространство, занятое одним биоце- нозом (см. ниже). Биоценоз — взаимосвязанная совокупность жи- вых организмов, населяющих более или ме- нее однородный участок суши или водоема.
ние) какого-либо органа растения, возник- шее под влиянием паразитического орга- низма.
Генерация — период жизни организмов от на- чала развития до половозрелого состояния. Гениталии — половые органы. Генофонд — совокупность видов живых орга- низмов определенного региона или экосис- темы.
кой влажности. Д етритофаг — питающийся мелкими части- цами остатков организмов и их выделений. Дизъюнктивный — разделенный на далеко от- стоящие друг от друга участки (об ареале). КРАТКИЙ СЛОВАРЬ ТЕРМИНОВ
взаимозависимых видов животных в преде- лах одного биоценоза (биотопа).
вития членистоногих со сложным жизнен- ным циклом (метаморфозом).
ком какого-то вида в местный природный комплекс.
деленных данных об объектах или явлениях. Ксерофит — растение засушливых местооби- таний (степей, полупустынь, пустынь), пере- носящее временное увядание с потерей вла- ги тела до 50%. М езофауна — совокупность животных разме- ром от 0,5 до 10 мм. Мезофильный — нормально существующий и размножающийся при средних условиях температуры и влажности.
ственных и технических мероприятий по улучшению используемых земель.
лению пчелами (о растении). Мониторинг — слежение за объектами или яв- лениями, в том числе биологического харак- тера.
ных (обычно насекомых) иметь одно поколе- ние в течение года.
имеющий один (типовой) вид. Монотроф — вид, питающийся одним видом растений. Н еоген — второй период кайнозоя, начавшийся примерно 25 млн. лет назад и закончивший- ся около 2 млн. лет назад.
которому относится экземпляр, послужив- ший основой для описания вида.
набор кормовых объектов (например, насеко- З ооценоз — бір биоценозда (биотопта) өзара байланысты және өзара тәуелді жануарлар түрлерінің жиынтығы.
бен) буынаяқтылардың дамуының ақырғы (ересек) сатысы.
ге қандай да бір түрді ойдағыдай жерсіндіруі. К адастр — нысаналар мен құбылыстар тура- лы белгілі бір мәліметтердің жүйелі жинағы. Ксерофит — денесінің ылғалдылығының 50%- ын жоғалтып, уақытша солуды көтеретін қуаңшылық жерлердің (далалы, шөлейтті, шөлді) өсімдіктері. М езофауна — дене мөлшері 0,5-тен 10 мм жа- нуарлар жиынтығы. Мезофильді — ылғалдылық пен температура қалыпты жағдайда болғанда тіршілік ететін- дер және көбейетіндер.
жерлерді жақсарту мақсатындағы ұйымдас- тыру-шаруашылық және техникалық шара- лар жүйесі. Мелиттофильді — жабайы бал араларымен то- заңдануға бейімделген (өсімдіктер туралы). Мониторинг — нысаналар мен құбылыстарды бақылау, соның ішінде биологиялық өзге- шеліктерді.
тін жануарлар түрлерінің қасиеттері (әдетте насекомдар).
туыс.
Монотроф — өсімдіктің бір ғана түрімен қорек- тенетін түр. Н еоген — шамамен 25 млн. жыл бұрын басталып, 2 млн. жыл бұрын аяқталған кайназойдың екінші кезеңі.
паттап жазуға негіз болған дана. О лиготроф — қоректік нысаналары аз жануар- лар (мысалы, өсімдіктің бірнеше жақын түр- лерімен ғана қоректенетін насеком). 5 бөлім. Анықтама бөлімі Раздел 5. Справочный отдел
112 113
мое, питающееся несколькими близкими ви- дами растений). Олигоцен — третья (последняя) эпоха палеогена, закончившаяся примерно 25 млн. лет назад. Оотека — пакетик или мешочек, вмещающий порцию яиц насекомого. Останцы — небольшие возвышенности, пред- ставляющие остатки древних, разрушенных в результате выветривания горных массивов.
борьбы с вредными животными. Плакор — возвышенная ровная водораздельная территория с наиболее типичными чертами зональной биоты.
да нескольких четко отличающихся морфо- логических форм.
разными видами кормовых объектов. Популяция — совокупность особей одного вида, населяющих определенное пространство с относительно однородными условиями оби- тания.
Р еликт — древний вид, сохранившийся как ос- таток («осколок») существовавшей в прошлые геологические эпохи фауны.
на свалках (о растениях). С апрофаг — животное, питающееся мертвы- ми органическими остатками (трупами, на- возом и пр.).
вых клеток (сперматозоидов). Спорадический — единичный, проявляющийся от случая к случаю. Стация — часть местообитания вида с опреде- ленными экологическими условиями; учас- ток пространства, пригодный для обитания организмов данного вида. Т аксон (таксономическая единица) — любая сис- тематическая категория: подвид, вид, род и т. д. Таксономический — относящийся к таксоно- мии, разделу систематики о соподчинении таксономических единиц.
четвертичным) геологический период, со- Олигоцен — шамамен 25 млн. жыл бұрын аяқ- талған палеогеннің үшінші (соңғы) дәуірі. Оотека — насекомның бір бөлік жұмыртқасын салып қоятын қапшық. Останцы — тау сілемдерінің жел нәтижесінде бұзылған ескі қалдықтары кішілеу қыраттар. П естицид — зиянды жануарлармен күресу үшін пайдаланатын улы химикат. Плакор — аймақтық биотаның едәуір кәдімгі белгілері бар биік тегіс су бөлетін жер. Полиморфизм — бір түрдің құрамында бір- неше айқын байқалатын морфологиялық белгілердің бар болуы.
көпқоректі жануар. Популяция — тіршілік ету жағдайлары салыс- тырмалы бірдей белгілі бір жердегі бір түр дараларының жиынтығы.
лерінде тіршілік еткен, қазір тек қалдық («жарқыншақ») түрінде сақталған ежелгі түр.
Реофил — тез ағатын су мекендеушісі. Рудеральный — тұрғын үйлерге жақын, жол жағасында, қоқыстарда өсетін (өсімдіктер туралы).
(өлекселер, тезектер және т. б.) қоректенетін жануарлар.
ның (сперматозоидтардың) пайда болуы. Стация — белгілі бір экологиялық жағдайлары бар түрдің тіршілік ортасының бір бөлігі; тап осы түр организмдерінің тіршілік етуіне қолайлы мекен. Т аксон (таксондық бірлік) — кез келген жүйелік дәреже: түрше, түр, туыс және т. б. Таксондық — таксономияға жататын таксондық бірлікке қатар бағыну жүйесінің бөлімі. Третичный период (Үштік дәуір) — шамамен 66 млн. жыл бұрын басталып, 2 млн. жыл ша- масында аяқталған, неоген мен палеогеннен тұратын, соңғының алдындағы (төрттіктің алдындағы) геологиялық дәуір.
таксондық бірлік. Қағида бойынша, триба бірнеше туыстарға бөлінеді.
се органикалық әлемнің тарихи дамуы. Фитофаг — өсімдік қоректі жануарлар. Ц истатәрізді — цистаға ұқсас. Циста — қолай- сыз жағдайларды өткізу үшін сырты тығыз қабықпен жабылған организм.
бірінен қатты ерекшеленетін ортада тіршілік ететіндер.
азды-көпті біркелкі тіршілік орталарының біртұтас табиғи жиынтығы.
ганизм.
Энтомофильді — насекомдар тозаңдандыратын (өсімдіктер туралы). Эфемер — өте аз уақыт тіршілік ететін жануар, қағида бойынша, көктем кезінде белсенді стоящий из неогена и палеогена, начавшийся примерно 66 млн. лет назад и закончивший- ся около 2 млн. лет назад.
дом и семейством. Как правило, триба делит- ся на несколько родов.
ческого мира или отдельных систематичес- ких групп.
ной пищей. Ц истообразный — в виде цисты. Циста — орга- низм, покрытый плотной оболочкой для пе- реживания неблагоприятных условий.
рой резко отличающихся друг от друга усло- виях среды.
живых организмов и более или менее одно- родной среды их обитания.
мыми.
Энтомофильный — опыляемый насекомыми (о растениях). Эфемер — животное с очень коротким жизнен- ным циклом, как правило, с весенним перио- дом активности 5 бөлім. Анықтама бөлімі Раздел 5. Справочный отдел
114 115
Кітап авторлары жайлы
Митяев Иван Дмитриевич — биология ғылым- дарының докторы, профессор, Қазақстан Қызыл кітабының бас редакторы, 1. т., 2 бөлім (омыртқасыздар). ҚР БҒМ зоология институтындағы энтомология зертханасын- да 30 жыл меңгеруші болып қызмет атқарған. Бірнеше ғылыми монографияның авторы. Ғылыми қоғам «Тетис» мүшесі. Ященко Роман Васильевич — биология ғылым- дарының кандидаты, Қазақстан Қызыл кі- табы т. 1, 2 бөлім (омыртқасыздар) бас редакторының орынбасары, Ғылыми қоғам «Тетис» президенті, «Tethys Entomological Research» ғылыми басылымның бас редак- торы, табиғи территорияларды қорғау IUCN ортаазиялық комиссиясының төрағасы. ҚР БҒМ зоология институтындағы энтомология зертханасының аға ғылыми қызметкері. Казенас Владимир Лонгинович — биология ғылымдарының докторы, профессор, ҚР БҒМ зоология институтындағы энтомоло- гия зертханасының меңгерушісі. Бірнеше ғылыми монографияның және энтомологи- ядан ғылыми-көпшілік еңбектердің авторы. Ғылыми қоғам «Тетис» мүшесі. Об авторах книги
ческих наук, профессор, главный редактор Красной Книги Казахстана, т. 1, часть 2 (бес- позвоночные). В течение почти 30 лет руко- водил лабораторией энтомологии Института зоологии МОН РК. Автор нескольких науч- ных монографий. Член Научного общества «Тетис».
Ященко Роман Васильевич — кандидат биологи- ческих наук, заместитель главного редактора Красной Книги Казахстана, т. 1, часть 2 (бес- позвоночные). Президент Научного общества Тетис, главный редактор научного издания «Tethys Entomological Research», председатель среднеазиатской комиссии IUCN по охраня- емым природным территориям. Старший на- учный сотрудник лаборатории энтомологии Института зоологии МОН РК. Казенас Владимир Лонгинович — доктор биоло- гических наук, профессор, заведующий ла- бораторией энтомологии Института зооло- гии МОН РК. Автор нескольких монографий и научно-популярных книг по энтомологии. Член Научного общества «Тетис». Ғажайып омыртқасыздар Иллюстрация авторлары жайлы
стан Қызыл кітабы 1 т., 2 бөлім (омыртқасыз- дар) суреттерінің авторы, өзінің зоология- лық көркемсурет еңбектерін бірнеше жеке көрмелерінде көрсетті. Ғылыми қоғам «Тетис» мүшесі ретінде UNESCO және IUCN жобала- рына қатысты. Әртүрлі ғылыми басылым- дарға сурет салады («Tethys Entomological Research», «Tethys Aqua Zoological Research» және т. б.). Белялов Олег Вячеславович — натуралист-фо- тограф, «Realm of the Russian bear» (1993); «Natural history of the USSR» (Лондон, 1987); «Ақсу-Жабағылы» (Алматы, 1988); «В краю се- ми рек» (Алматы, 1989); «Ұлы Жібек жолы- мен» (Алматы, 1991), «Қазақстан Қызыл кіта- бы. Омыртқалылар» (Алматы, 1996), «Страна гор и степей» (Алматы, 2001); «Қазақстан өсімдіктер әлемі» (Алматы, 2004) және т. б. «Тетис» ғылыми қоғамының мүшесі, «Қазақстан орнитологиялық бюллетені» ғы- лыми жинағын құрастырушы. Аудармашы жайлы
логия ғылымдарының кандидаты, ҚР БҒМ зоология институтынындағы биобақылау зертханасының меңгерушісі, Қазақстан Қызыл кітабының, Қазақстан Қызыл кіта- бы беттері, Қазақстан өсімдіктерінің асы- лы еңбектерінің және зоологиядан басқа да ғылыми журналдардың («Selevinia», «Tethys Entomological Research») басты аудармашысы. әль-Фараби атындағы ҚазҰУ омыртқасыздар зоологиясы курсының оқытушысы. «Тетис» ғылыми қоғамының мүшесі. Об авторах иллюстраций Тимоханов Владимир Анатольевич — автор иллюстраций Красной Книги Казахстана, т. 1, часть 2 (беспозвоночные). Свои худо- жественные зоологические работы выстав- лял на нескольких персональных выставках. Как член Научного общества «Тетис» участ- вовал в проектах UNESCO и IUCN, иллюст- рирует различные научные издания («Tethys Entomological Research», «Tethys Aqua Zoological Research» и др.). Белялов Олег Вячеславович — профессиональ- ный фотограф-натуралист, автор фотогра- фий в книгах и фотоальбомах, таких как «Realm of the Russian bear» (1993); «Natural history of the USSR» (Лондон, 1987); «Аксу-Джа- баглы» (Алматы, 1988); «В краю семи рек» (Ал- маты, 1989); «По великому Шелковому Пути» (Алматы, 1991), «Красная книга Казахстана, позвоночные» (Алматы, 1996), «Страна гор и степей» (Алматы, 2001); «Растительный мир Казахстана» (Алматы, 2004) и др. Член Науч- ного общества «Тетис», составитель научного сборника «Казахстанский орнитологический бюллетень». О переводчике
биологических наук, заведующий лаборато- рией биоконтроля Института зоологии МОН РК. Основной переводчик на казахский язык таких изданий как «Красная Книга Казахс- тана», «Животный мир Казахстана», «Сокро- вища растительного мира Казахстана» и ря- да научных журналов по зоологии («Selevinia», «Tethys Entomological Research» и др.). Препода- ватель курса по зоологии беспозвоночных в КазНУ им. Аль-Фараби. Член Научного обще- ства «Тетис». Удивительный мир беспозвоночных
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі жалпы білім беру салаларының оқу-тәрбие үрдісіне оқу құралы ретінде ұсынады Рекомендовано Министерством образования и науки Республики Казахстан для использования в учебно-воспитательном процессе общеобразовательных школ. Ғылыми-көпшілік басылым Құрастырушылар: Иван Дмитриевич Митяев, Роман Васильевич Ященко, Владимир Лонгинович Казенас
Орыс мәтінің редакторы Т. В. Толыбекова Суретші В. Тимохонов, О. Беляловтың фотосуреттері Қазақ мәтінің редакторлары М. Қ. Солтанғазина, Ф. С. Лекерова Научно-популярное издание Составители: Иван Дмитриевич Митяев, Роман Васильевич Ященко, Владимир Лонгинович Казенас
Редактор русского текста Т. В. Толыбекова Художник В. Тимоханов, фотографии О. Белялов Дизайн, верстка О. Сергеев Редакторы казахского текста М. К. Солтангазина, Ф. С. Лекерова Кітаптарды «Алматыкітап» ЖШС-ның Алматы қаласындағы кітап дүкендерінен және Астана қаласындағы Абай көшесі, 73 үй, тел.: (3172) 32-77-67, Иманов көшесі, 14 үй, тел.: (3172) 22-33-03 филиалдарынан сатып алуларыңызға болады. Кітаптарды «Кітап-пошта» дүкені арқылы алуларыңызға болады. Мекен-жайымыз: 050000, Алматы қаласы, а/я 145, тел.: (3272) 21-34-06, 21-25-21; маркетинг бөлімі 92-57-20 Кітаптар мен жаңа басылымдар туралы мағлұматтарды «Алматыкітап» ЖШС-ның E-maіl: alkіtap@asdc.kz www.almatykіtap.kz сайты арқылы білулеріңізге болады. Көп мөлшерде алушыларға жеңілдіктер беріледі. Купить книги можно в книжных магазинах ТОО «Алматыкітап» в г. Алматы и в филиале в г. Астане. г. Астана, ул. Абая, 73, тел.: (3172) 32 77 67, ул. Иманова, 14, тел.: (3172) 22 33 03 Вы можете заказать книги в магазине «Книга-почтой» по адресу: 050000, г. Алматы, а/я 145, тел.: (3272) 21 34 06, 21 25 21; отдел маркетинга: 92 57 20. Об имеющихся книгах и новинках можно узнать на сайте ТОО «Алматыкітап»: E-maіl: alkіtap@asdc.kz www. almatykіtap.kz
Формат 255 х 305 мм. Печать офсетная. г. Алматы, 050012, ул. Жамбыла, 111 Тел.: (3272) 50 29 58, факс: (3272) 92 81 10 жүктеу/скачать 14,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|