«полиметалл» АҚ Қызыл жобасының ЭӘӘБ

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.2-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

115 бет. 

 

 

4.2.2 -суреті: Ай сайынғы жауын-шашын және температура тәртібі, Шалабай 

метеостанциясы, 1938-2013 жж. 

 

Бар  деректер  бойынша,  салқын  кезең  150  күнге  созылады,  ал  жылы  кезең  (күндіз 

температураның орташа есеппен 0°C жоғары болатын күндер) 205 күннен 215 күнге созылады. 

 

Жылы  кезеңде  жауын-шашынның  жылдық  орташа  саны  (сәуірден  қазанға  дейін)  233  мм 

құрайды.  Суық кезеңде жауын-шашынның жылдық орташа саны 102 мм құрайды. Суық және 

жылы кезеңде 63% асыру ықтималдылығында жауын-шашынның жылдық орташа саны 91 мм 

(қыста) және 207 мм (жазда)  құрайды. Тәуліктік  максималды жауын-шашынның орташа саны 

20% асыру ықтималдылығында 27мм, % асыру ықтималдылығында 1% – 46мм құрайды.  Жоба 

аймағында ашық су қоймаларынан буланудың жылдың саны шамамен 500мм құрайды. 

 

Жылдық ағымда температуралар бекітілген, -40

o

C-дан +40

o

C-дейінгі аралықта құбылып тұрады. 

Жаз көбіне құрғақ және ыстық, жазықтық дауылдар болуы мүмкін. Қыс суық және қарлы, көп 

ретте қатты жел қабаттасып тұрады (15м/сек артық). 

 

Нақты  ай  уақытында  максималды  және  минималды  температура  арасында  айтарлықтай 

айырмашылық  бар.  максималды  және  минималды  ауа  температурасы,  Шалабай 

метеостанциясымен  1994-тен  2013  жылдардан  бекітілген  және  кестеде  айлар  бойынша 

құрастырылған, жыл бойына құбылу 35oC болуы мүмкін екендігін көрсетеді (Ошибка! Источник 

ссылки не найден. қараңыз). 

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Jan

Feb

Mar

Apr

May

Jun

Jul

Aug

Sep

Oct

Nov

Dec

m

ean

 tem

p

era

tu

re

, 

°C

m

ean

 ra

in

fall,

 mm

precipitation

temperature

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.2-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

116 бет. 

 

 

4.2.3 -сурет: Шалабайда 1994-2013жж. ауа температурасының өзгеруі 

7

. 

 

1986-дан 2009 жылдар аралығында жер деңгейінен 10 м биік жайғастырылған, анемометрдің 

көмегімен  жиналатын,  Шалабай  метеорологиялық  станциясында  орналасқан  жел  туралы 

деректер, Ошибка! Источник ссылки не найден., Ошибка! Источник ссылки не найден. және 

Ошибка! Источник ссылки не найден.көрсетілген. 

 

4.2.3 -кесте: Орташа жылдық қайталануы (%) желдің бағыты және желсіздік 

С 

СШ 

Ш 

ОШ 

О 

ОБ 

Б 

СБ 

Желсіздік 

12 

8 

9 

21 

18 

9 

11 

12 

24 

 

4.2.4- кесте: Градациялар бойынша жел жылдамдығының жиілігі (%) 

Жылдамды

қ 

диапазоны 

(сек/м) 

0-1 

2-3 

4-5 

6-7 

8-9 

10-11 

12-13 

14-15 

16-17 

18-20 

21-24 

Жиілігі (%) 

50 

24 

14 

7 

3,0 

1,0 

0,7 

0,2 

0,1 

0 

0 

 

4.2.5 -кесте: Желдің бағыты бойынша желдің орташа жылдамдығы (сек/м) 

С 

СШ 

Ш 

ОШ 

О 

ОБ 

Б 

СБ 

3,1 

2,2 

2,2 

3,6 

4,0 

3,6 

3,3 

3,3 

 

Шалабай  метеостанциясындағы  желдің  жылдамдығы,  біршама  төмен,  желдің  орташа 

жылдамдығы  бағыт  бойынша  2,2  м/сек  төменнен  3,6  м/сек  жоғары  болып  құбылып  тұрады. 

Оңтүстіктен оңтүстік-шығысқа қарай желдің басымдығы (қараңыз Ошибка! Источник ссылки не 

найден. ).  

                                                           

7  «

Бақыршық  кен  орнының  өндіру  және  байытуы  инфрақұрылым  құрылыс  участкісінде  гидрометаллургиялық 

зеттеулер», Қазақстан Республикасының инвистиция және дамыту Министрлігі, ЖШС «ІБ Геологиялық Орталық», 

Өскемен 2014

 

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Air Temperature (oC) 

Average air temp.

Absolute max. air temp.

Absolute min. air temp.

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.2-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

117 бет. 

 

 

4.2.4 -сурет: Шалабай метеостанциясындағы желдің тармақтары (м/сек) 

 

Жел  екпінінің  максималды  жылдамдығы,  желдің  орташа  жылдамдығына  қарағанда 

айтарлықтай жоғары.  Ошибка! Источник ссылки не найден.-де Шалабай  метеостанциясында 

бекітілген  жер  бедерінен  10  м  биіктікте  бекітілген,  желдің  максималды  жылдамдығы  1994 

жылдан  2013  жылдар  кезеңі  аралығына  орташасы  көрсетілген.  Бұл  көрсеткіштер,  негізінен 

желдің орташа жылдамғына қарағанда 12 м/сек жоғары, сол кезеңде бекітілген.  

 

 

4.2.4 -суреті: Жер бедерінен 10 м биіктікте жел жылдамдығының бір айлық және жел 

екпінінің өзгерістері (1994 -2013жж.) 

 

12

8

9

21

18

9

11

12

N

E

S

W

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Wind speed (m/s)

Average wind speed

Abs. max. wind speed

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.2-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

118 бет. 

 

Көп жылдық бақылаулар деректері негізінде (1938-2013жж.) қатқақсыз орташа температуралы 

кезең 100 -ден 150 күнге дейін өзгеріп тұрады. Ашық учаскілердегі қар жамылғысының орташа 

қуаттылығы қыс уақытында 15-50 см көп емес болады. Қар жамылғысы 105-ден 150 күнге дейін 

сақталады. Орта есеппен, қар жамылғысы 8 қарашадан 2 сәуірге дейін жатады. 

 

4.2.6 сурет 1994 жылдың қаңтарынан 2013 жылдың 

8

 желтоқсанына дейінгі аралықта алынған 

деректер  бойынша  құрастырылған.  Айлар  бойынша,  қар  жамылғысының  орташа  тереңдігі, 

Шалабай метеостанциясынан алынған деректер негізінде көрсетілген. 

 

 

4.2.5 -сурет: Шалабайдағы қар биіктігінің орташа айлық өзгерістері (1994-2013жж.) 

 

4.2.4

 

Көп  жылдардағы  бақылаулар  деректері  негізінде  климат  дамуының  жалпы 

бағыты 

 

Статистикалық деректер бойынша, Қазақстандағы маусымдық жауын-шашын бағыты болмашы 

болып табылады, қыс уақытында жауын-шашын көлемінің көбеюін есептемегенде, бұл жарқын 

үрдіс  болып  табылады.  1941  жылдан  басталатын  (4.2.7  Сурет)  бақылаулар  деректері, 

Қазақстандағы климат бірте-бірте жылынып келе жатқандығын, температураның жоғарылауы, 

барлық ел бойынша және әр мезгіл үшін бекітілген растайды. Осы бөлімде көрсетілген ақпарат 

негізінен,  есепке  «III-VI  Қазақстан  Республикасы  КӨҚК  БҰҰ  Ұлттық  хабарламалар»,  2013ж.

9

 

сүйенген. 

 

                                                           

8  «

Бақыршық  кен  орнының  өндіру  және  байытуы  инфрақұрылым  құрылыс  участкісінде  гидрометаллургиялық 

зеттеулер», Қазақстан Республикасының инвистиция және дамыту Министрлігі, ЖШС «ІБ Геологиялық Орталық», 

Өскемен 2014

 

9

 

Климаттың  өзгеруі  туралыIII-VI  Қазақстан  Республикасның  БҰҰ  қаңқалық  конвенциясы  (КӨҚК  БҰҰ)-  Астана  2013, 

Қазақстанда БҰҰ дамыту бағдарламасы бірлескен жобасының негізінде дайындалған және Глобалды экологиялық 

фондының қолдауымен Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау Министрлігімен дайындалған

 

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Snow Height (cm)

Snow height

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.2-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

119 бет. 

 

Әсіресе  жылымықтың тез қарқыны соңғы 35 жыл ішінде басталды, бұл жылы температуралы 

біршама жоғары кезеңдік жылдардың орын алуына алып келді. Қазақстандағы орташа жылдық 

ауа температурасы 1997 және 2010 жылдар мерзімі арасында әр жыл сайын, (яғни, 14 жылдан 

артық) орта есеппен, 1971-ден 2000 жылдар мерзіміне есептелген, қалыпты климаттық тәртіпке 

қарағанда жоғары болған. Осы үш ішінде температура 0,3 - 1,4 °С -ке жоғары болған. 

 

4.2.6 -сурет: Орташа жылдық температуралардың уақыттық қатарлары және сызықтық 

екпіндері, барлық Қазақстанның аймағы бойынша орташаланған

10

 

 

Қазақстандағы  метеостанциялары  көбіне  бақылаулар  деректері  бойынша,  максималды 

тәуліктік  ауа  температурасы  жоғарылаған.  Бар  деректер  бойынша  максималды  тәуліктік 

температураның ұлғаюы әр бір 10 жылға 0,40 °С құрайды, кейбір станция деректері бойынша 

0,60°С/10 жыл

11

 ұлғайған. Статистикалық маңызды екпін, жалпы Қазақстанның солтүстік-шығыс 

бөлігі  үшін,  шығыс  және  оңтүстік  бөліктері  үшін.  Аймақ  учаскісінде  максималды  тәуліктік 

температураның орташа ұлғаюы 0,2-0,4 °С диапазоны аралығында болады. 

 

Барлық республика бойынша, жылы күндер саны қатарынан (күндізгі максималды температура 

90-шы перцентильден асқан кезде) әрбір 10 жыл бойы 1-2% өсіп отырған, ал бұл кезде салқын 

түндер (күндізгі максималды температура 10-шы перцентильден төмен) әрбір 10 жыл бойы 1-

3%  төмендеген.  Қатты  ыстық  кезең  (күндізгі  максималды  температура  90-шы  перцентильден 

асқан  кезде  6  күн  қатарынан  не  одан  көп  болған  кезбен  анықталады)  барлық  Қазақстан 

бойынша әрбір 10 жыл бойы 1-3 күнге көбейіп тұрған.

12

 

 

Барлық Қазақстан бойынша сатистикалық маңызды болып табылатын, жылымықтың бұл әсері, 

сонымен  қатар  учаскінің  аймағында  байқалады,  онда  температура  әрбір  10  жыл  бойы  0,21-

0,40

o

C ұлғаюда. 

 

                                                           

10

III-VIҚазақстан Республикасының Ұлттық хабарламаларынан КӨҚК БҰҰ , 2013 29 бет 

 

11

III-VIҚазақстан Республикасының Ұлттық хабарламаларынан КӨҚК БҰҰ , 2013 30 бет 

 

12

III-VI Қазақстан Республикасының Ұлттық хабарламаларынан КӨҚК БҰҰ , 2013 31 бет 

 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.2-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

120 бет. 

 

Байқаулар бойынша аязды күндердің жалпы саны (күндізгі минималды температура 0°С төмен 

түскен кезде), төмендеуде. Әсер Қазақстанның оңтүстігінде тау алды және таулы аудандарда 

айрықша көрінген, бірақ республиканың басқа бөліктерінде 1-4 күн/10 жыл төмендеген.

13

 

 

Қазақстанда 1941 жылдан 2011 жылдар аралығындағы байқаулардағы, жылдық және кезеңдік 

жауын-шашындар өзгерістерінде нақты анықталған екпіндер жоқ (Сур. 4.2.8). Барлық Қазақстан 

бойынша  жылдық  орташа  жауын-шашынның  шамамен  0,5  мм/10жыл  аз  ғана  төмендеуі  бар 

(0,3%  нормасынан/10жылға).  Сонымен  қатар,  1  мм/10  жыл  (10  жылда  1  мм  нормадан) 

көлемінде  кезеңдік  жауын-шашындар  санының  төмендеуі  көктемде,  жазда  жіне  күзде 

байқалады.  Дегенмен,  жауын-шашын  санының  1,7  мм/10  жылға  (10  жыл  бойына  2,2  % 

нормадан) қыс уақытында көбейгендігі туралы дәлелдер бар.

14

 

 

Қазақстан  аумағының көпшілік бөлігінде, оңтүстік-шығыс таулы аудандарын жазғы және күзгі 

уақытта есептемегенде жауын-шашындар 1%-дан 5%-ға дейінгі нормадан /10 жыл төмендеген. 

Басқа  жағынан,  жауын-шашындар  саны  қыс  уақытында  көп  ретте  көбейген;  тұрақты  екпін 

солтүстік және орталық облыстарда, шығыс және оңтүстік- шығыс және республиканың таулы 

және  таулы  етек  аудандарында  –  нормадан  1  –  10%  /10жыл  байқалған.  Көктем  уақытында 

жауын-шашындарға 

қатысты 

жағымды 

тенденция 

Қазақстанның 

солтүстік-батысты 

бөліктерінде шамалап байқалса, бұл уақытта басқа аумақта жағымсыз екпін байқалған.

15

  

 

 

4.2.7 -сурет: Орташа жылдық жауын-шашын мөлшері уақыттық қатарлары және сызықтық 

екпіндері, барлық Қазақстанның аймағы бойынша орташаланған

16

 

 

 

Қазақстанның  барлық  аумағында  қыс  уақытында  және  Шығыс  Қазақстанның  өзінде  жауын-

шашындардың статистикалық маңызды санының кейбір дәлелдері болғандығына қарамастан, 

есепте  көрсетілген  екпіндер  негізінде,  участік  маңында  орналасқан,  метеостанциялардан 

                                                           

13

III-VIҚазақстан Республикасының Ұлттық хабарламаларынан КӨҚК БҰҰ , 2013 32 бет 

 

14

III-VIҚазақстан Республикасының Ұлттық хабарламаларынан КӨҚК БҰҰ , 2013 32 бет 

 

15

III-VIҚазақстан Республикасының Ұлттық хабарламаларынан КӨҚК БҰҰ , 2013 32 бет 

 

16

III-VIҚазақстан Республикасының Ұлттық хабарламаларынан КӨҚК БҰҰ , 2013 29 бет 

 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.2-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

121 бет. 

 

алынған деректер, жауын-шашындардың статистикалық маңызды емес көбеюін көрсетеді. Жыл 

сайынғы учаскіге жақын орналасқан метеостанциялардан алынатын деректер бойынша, жауын-

шашындардың  статистикалық  маңызды  санының  өзгерістері  жоқ,  таяу  орналасқан 

метеостанциялардығ деректері бойынша, жауын-шашындардың саны төмендеуде. 

 

4.2.5

 

Қорытынды 

 

Ұлттық  Қазақстанның  климаты  жылы  жазы  және  суық  қысымен  континенталдық  болып 

сипатталады.  Су  ресурстары  шектелген.  Қазақстан  аумағының  басым  бөлігі  қуаң  далада 

орналасқан  және  төрт  табиғи  климаттық  зоналарымен  мінезделеді:  орманды  дала,  дала, 

шөлейттер және шолдер. Жоба дала аймағында төтенше континенталды климаттық шарттарда 

орналасқан. 

 

Қазақстанда  климат  жылырақ  болып  барады.  Бұл  өз  бетінен  кенді  пайдалануға  ерекше  әсер 

етпейді,  тек  қана  жылытуға  деген  сұранысты  төмендетуі  мүмкін.    Кенді  пайдалану  кезінде 

атындылар климатты өзгеруі салдарын тездетуі мүмкін деген негіз бар және бұны шешу үшін, 

ары қарай қарастыру ЭӘӘБ есебінің «Булы газ» бөілімінде қарастырылған (Бөлім 5.4 қараңыз). 

Қазіргі уақытта статистикалық маңызды екпіндер жалпы жауын-шашындар санының өзгеруі осы 

аймақта  байқалмайды.  Жауын-шашындар  деңгей  болмашы  өскендігіне  қарамасқан,  және 

бұндай  болмақы  өсу  Шығыс  Қазақстан  аумағы  үшін  маңызды  болып  табылады,  учаскіден 

тікелей жақындықта бұндай екпіндердің нақты дәлелі жоқ.  Осы негізде және қазіргі уақытта 

бар  дәлелдермен,  кеннің  гидрологиялық  шарттары  климаттың  өзгеруі  нәтижесінде  тікелей 

өзгермеуі мүмкін. 

 

Жоба аумағындағы жергілікті климаттық жағдайлар келесідей: 

 



  Жауын-шашынның орташа көлемі 1938 -ден 2013 дейін – 335 мм; 



  Ауаның орташа жылдық температурасы – 2,6

o

C; 



  Буланудың жылдық нормасы 500мм; 



  Желдің басым бағыты оңтүстік–шығыстық (38 %) және солтүстік-батыстық (15 %);   



  Желдің жылдық орташа жылдамдығы 2,7 сек/м; 



  Қар жабындысы қарашаның басында басталады және сәуірдің басында кетеді; 



  Қыс уақытында қатудың тереңдігі 1,65м -ден 2,0м дейін құбылып отырады. 

 

 

 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.3-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

122 бет. 

 

4.3

 

Топография, өсімдіктер және бедер 

 

Қазақстан Республикасының аймағы 2 724 900 км2

1

 құрайды. Қазақстан аумағында топография 

әртүрлі.  Ең  биік  шың  –  Хан  Тәңірі  +7  010  биіктікте,  Тянь  Шан  тауларында,  Қырғызстан 

Республикасымен шекарада орналасқан; ал бедердің ең төменгі нүктесі – Қарағай ойпаты 132м 

тереңдікте,  Каспий  теңізінің  шығыс  бөлігінде  Маңғыстау  облысында  орналасқан.  Елдің  көп 

бөлігі нөлден 200 және 300 метр биіктікте орналасқан. 

  

Жазықты дала, Қазақстан аумағы арқылы жатады, Еуропадан Сібірге дейін жайылып жатады, ос 

уақытта солтүстікке бедер орманды дала болып мінезделеді, ал оңтүстікке қарай -биік таулар, 

құрлықтың  12%  артығын  алып  жатыр.  Тау  жоталарының  көп  бөлігі  Алтайда  және  Тянь  Шань 

тауларында  орналасқан,  алайда  Орал  таулары  Ресейден  оңтүстік  бағытта  және  солтүстік-

шығысқа  қарай  жайылып  жатыр,  Қазақстанның  шығыс-орталық  бөлігінің  солтүстік  бөлігі 

орналасқан. 

 

Бақыршық жобасында Шығыс Қазақстан облысындағы Шарлы өңірінде орналасқан. Аумақ үш 

түрлі  ландшафтқа  бөлінеді.  Батысты  бөлік  -таулы,  шығыстық  бөлік  Қалба  тау  жоталарының 

желді тау бөліктері есебінен өзгеріссіздіктермен және таулы учаскілермен мінезделеді, орталық 

бөлік жазықтықтардан және алқаптардан құралады. 

 

Батыс  аумақ  үлкен  емес  тау  жоталары  тізбегінен  және  азғантай  төмен  таулар  санымен, 

алқаптармен  ауысып  отырады,  көп  ретте  жазғы  айларда  кеуіп  кететін,  кезеңдік  су  ағынын 

құралады. Таулы аймақтар жұмсақ доғал тау жоталарымен және эродталған бедер тізбегінен 

құралады. Бұл аумақ негізінен полезойлық қабаттардан кварциттен, құмтастардан, әк тастардан 

және  қатпарлы  тастардан  құралады,  сонымен  қатар  докембрлік  тұқымдармен,  биік  емес 

таулардан 

құралатын, 

жауын-шашынды 

тұқымдармен 

құралаын, 

граниттер 

мен 

гранодиориттерден  құралады.  Тау  жоталары,  көп  ретте  төрттік  делювийлі  қабаттармен 

жабылған,  түбірлі  тұқымдар  барлық  жерден  таулардың  шың  бетіне  шығады.  Бөктердің 

градиенті 400-500м биіктікте нөлден биіктікте 8-ден 18

o

 дейін құбылып тұрады, көп ретте таулар 

қоршаған мекеннен 50-100м-ге асқақтайды.  

 

Шығыс бөлігінде бедер нөлден биіктіктегі 500м дейін асқақтайтын Қалба таулары және оның 

таулы бөктерімен анықталады. Қалба тауынан солтүстік-батысқа қарай нөлден биіктікте 500-ден 

781 м-ге дейін бірнеше қатар таулар орналасқан. Алқаптар негізінен гранитты түрлерден тұрады.  

 

Екі ландшафт типтерінің арасында орналасқан орталық бөлік тегіс бедерге ие. Солтүстік бөлікте 

Батыс-Сібірлік  жазықтың  оңтүстік-шығыс  шекарасы  орналасқан  (Ертіс  жазықтығы).  Бұл  аймақ 

палеозойлық түрлерден құралған, олар өз кезігінде үшінші түзілімдер қабаттасуда. Ол құм және 

құмды топырақты аллювиалды түзілімдермен жабылған. Жазықтық, көп ретте, жызық және 150 

                                                           

1

  Әлем  елдері  бойынша  ОББ  анықтамалығы,  2012ж. 

https://www.cia.gov/library/publications/the-world-

factbook/

  

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.3-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

123 бет. 

 

ден 350м-дейін биіктіктері бар. Бұл аймақты жер пайдалану, көп ретте ауыл шаруашылығы үшін 

қолайлы. 

 

Бақыршық жобасының аумағы, дөңгелек таулармен және алқаптармен таныстырылып, таулы 

бедермен  мінезделеді.  Абсолютты  биіктіктер  350-ден  488м-дейін  құбылып  тұрады,  ал 

салыстырмалы биіктігі -20-39-дан 50м-дейін. Жерлері үлкен емес түптермен жабылған. 

 

Қызыл Жобасының ЭӘӘБ,  

4.4-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015ж. 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

123 бет. 

 

жүктеу/скачать 57,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: