ЮРИДИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ДОГОВОРА ДАРЕНИЯ

344 
 
владельцев, к нотариусу нужно идти вместе со всеми сособственниками, потому что для 
заключения  договора  дарения  необходимо  получить  их  нотариально  подтвержденное 
согласие.  Если  даритель  на  момент  приобретения  недвижимого  имущества  состоял  в 
зарегистрированном  браке,  для  заключения  договора  дарения  необходимо  нотариально 
удостоверенное согласие супруга (супруги) на дарение имущества.  
Можно  ли  отменить  договор  дарения?   Договор  дарения  невозможно  отменить, 
поэтому  следует  очень  серьезно  подумать,  достоин  ли  человек,  которого  вы  хотите 
осчастливить,  такого  подарка,  и  какие  последствия  может  повлечь  за  собой  ваша 
щедрость.  Статьей  512  ГК  РК  установлено,  в  каких  случаях  даритель  вправе 
аннулировать дарение, но эта мера применима только в следующих случаях: [1] 
1. Если одаряемый совершил покушение на жизнь Это может быть покушение на 
вашу жизнь или кого-либо из членов вашей семьи или близких родственников, либо он 
умышленно  причинил  дарителю  телесные  повреждения.  Но  это  только  в  том  случае, 
если вы это докажете. В прочих случаях отозвать договор дарения нельзя. 
 2. В  случае смерти одаряемого  Еще  одна  возможность аннулирования договора, 
использование  в  тексте  пункта  о  том,  что  в  случае  смерти  одаряемого,  недвижимость 
возвращается его предыдущему владельцу. 
3.  Если  сделка  была  заключена  под  влиянием  обмана,  насилия,  угрозы  Также 
Гражданским  кодексом  установлены  основания  недействительности  сделки,  если  она 
была заключена под влиянием обмана, насилия, угрозы (п.9 ст. 159 ГК РК), но доказать 
эти  факты  очень  непросто.  Даже  если  такие  доказательства  есть,  нужно  спешить,  ведь 
законом  четко  установлено,  в  течение  какого  периода  можно  обратиться  в  суд  для 
признания  сделки  недействительной  по  вышеуказанному  основанию.  Срок  —  1  год  со 
дня прекращения насилия или угрозы, под влиянием которой была заключена сделка (п.2 
ст. 162 ГК РК).[ 1 ] 
 4. Если  одаряемый  не  согласен  с  дарением Если  одаряемому  не  нужен  этот  дар, 
он вправе в любое время до его передачи отказаться от него. Делается это в письменной 
форме. В случае, когда договор дарения зарегистрирован, отказ от принятия дара также 
подлежит государственной регистрации.  
Есть  ли  альтернатива  договору  дарения?  На  данный  момент  существует,  по 
крайней  мере,  два  альтернативных  варианта:  во-первых,  это  завещание.  Рекомендую 
людям преклонного возраста взамен договора дарения составлять завещание, которое, по 
его мнению, является оптимальным вариантом, ведь завещание можно отозвать, к тому 
же  имущество  может  перейти  к  наследникам  только  после  смерти,  а  это  ограждает 
инициатора  завещания  от  риска  остаться  на  улице  раньше  времени.  Во-вторых,  это 
договор  ренты.  Данный  вид  договора  слабо  распространен  в  Казахстане,  и  немногие 
знают, что это такое, в то время как он выступает превосходной альтернативой договору 
дарения. По договору ренты одна сторона (получатель ренты) передает другой стороне 
(плательщику  ренты)  в  собственность  имущество,  а  плательщик  обязуется  в  обмен  на 
полученное  имущество  периодически  выплачивать  получателю  ренту  в  виде 
определенной денежной суммы, либо предоставлять средства на его содержание в иной 
форме.  В  любом  случае  владельцем  имущества  в  экономическом  смысле  остается 
прежний собственник. Например, бабушка хочет подарить квартиру внуку, но если она 
заключит  договор  дарения,  то  внук  сможет  в  любой  момент  сказать  ей  «до  свидания». 
Бабушка останется на улице, и никто не сможет ей помочь. Совсем другое дело, если она 
заключит с внуком договор пожизненного содержания с иждивением (договор ренты). В 
этом случае она останется владельцем недвижимости, а внук сможет получить квартиру 
в  собственность  только  после  ее  смерти.  А  пока  она  жива,  он  обязан  ее  содержать, 
носить  еду,  ухаживать  и  т.д.  Если  внук  будет  относиться  к  бабушке  неподобающим 
образом, она вправе расторгнуть договор. Итак, завещание и договор ренты — достойная 
альтернатива договору дарения, поэтому на них стоит обратить внимание, ограждая себя 

345 
 
тем  самым  от  риска  потерять  недвижимость.  Впрочем,  если  вы  уверены  в  том,  что 
хотите подарить кому-то квартиру — дарите, но помните, что, сделав это, вы теряете все 
имущественные права на недвижимость, фактически переставая быть ее владельцем.  
Советы  
Прежде чем подарить недвижимость, задайтесь вопросом, достоин ли одаряемый 
такого подарка и какие чувства им движут, не подталкивает ли он вас к этому шагу? 
Хорошо  подумайте,  а  стоит  ли  вообще  дарить  свою  недвижимость,  ведь  у 
договора  дарения  существует  множество  альтернатив,  таких  как  завещание  или 
пожизненная рента с иждивением. В том и другом случае вы останетесь полноправным 
собственником недвижимости. 
Помните,  договор  дарения  нельзя  отозвать.  Если  вы  подарили  недвижимость, 
считайте,  что  вы  потеряли  ее  навсегда.  Расторгнуть  договор  дарения  можно  только  в 
крайних  случаях,  таких,  как  покушение  одаряемого  на  вашу  жизнь  или  жизнь  ваших 
родственников, но даже при наличии такого факта, его еще надо доказать в суде. 
Если  же,  все-таки,  вашу  подпись  получили  обманным  путем  или 
фальсифицировали  договор  каким-либо  другим  способом,  немедленно  обращайтесь  к 
юристам  и  в  органы  внутренних  дел,  так  как  существует  срок  оспаривания  данной 
сделки  —  1  год.  По  истечении  этого  срока,  скорее  всего,  вернуть  назад  недвижимость 
уже не получится. 
Перед  заключением  договора  дарения  обязательно  обратитесь  к  юристу  для 
разъяснения вам всех нюансов. 
Список используемой литературы: 
1. Гражданский  Кодекс Республики Казахстан Алматы 2013 г. 
 
ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ НЕКЕ ЖӘНЕ ОТБАСЫН НЫҒАЙТУДАҒЫ 
ДӘСТҮРЛІК НЕКЕ ЖӘНЕ ОТБАСЫ ЗАҢДАРЫНЫҢ РОЛІ 
 
МЕЙІРМАНОВ М.  
Алматы Университеті, құқықтану мамандығының 1 курс студенті 
Ғылыми жетекшісі: ЖОЛЖАНОВА А.Н.  
аға оқытушы, Алматы қ., Алматы университеті 
 
Қазіргі қазақ отбасы мен неке құқықтарына келсек, біртұтас  сипаттауға келмейтін 
әрі  сын  көтере  алмайтын  халге  жеткен.  Сондықтан  да,  қазіргі  отбасы  және  некеге 
айтарлықтай  өзгерістер  жасамаса,  бұл  өзгерістерді  ата-бабаларымыз  әбден  сыннан 
өткізген тәжірибелерге сүйене отырып жүргізбесек болмайды. Кешегі  кеңес дәуіріндегі 
отбасы  мен  некеге  деген  қалыпты  түбірінен  өзгертіп,  ұлы  өзгерістер  мен  қазіргі 
экономикалық және әлеуметтік жағдайларға орай отбасы мен неке құқықтарын шынайы 
түде  қайта  қарау  керек.  Сонда  ғана  қазақ  халқының  мәдени  өмірінде  болып  жатқан 
түбірлі  өзгерістер  мен  жаңа  қарым-қатынастар  отбасылқ,  некелік  қатынастарда  өз 
сипатын алады. 
Кеңес өкіметі патриархаттық ескілік сарқыншақтары деп ежелден қалыптасқан әдет 
нормалары  аяусыз  күрес  жүргізіп,  мал-мүлік,  бала  тәрбиесі  секілді  маңызды 
мәселелердің  таласында  әйелдер  қолына  көп  құқықтар  алып  берді.  Қалыңмал, 
әмеңгерлік,  айттыру  секілді  институттарға  әйелдердің  ар-ұятына,  ар-ожданына  қайшы 
деп,  тыйым  салды.  Он  сегіз  жасқа  толмағандардың  үйленуіне  салынған  тыйымды 
кеңестік  заңгерлер  таптық  қатынасты  дұрыс  реттеу  жолында  терең  пайдаланды. 
Көптеген  ата-аналар  бұл  реттеуден  зрдаптар  шегіп,  бас  бостандықтарынан  айырылды. 
Сөйтіп  кеңес  дәуірінде  отбасы  мен  неке  қатынастары  күрт  өзгерістерге  ұшырады. 
Мұның салдарынан отбасының ажырасуы жиіледі.  

346 
 
Өйткені,  кеңес  өкіметі  ата-бабамыздың  сан  ғасырлар  бойы  тірнектеп  жинап, 
қалыптастырып,  тәжірибе  тезінен  өткеріп  ұрпақтарына  қалдырған  адамгершілікке, 
имандылыққа  толы  отбасы  және  неке  құқықтарын  «феодалдық  сарқыншақтар»  деп 
жиіркене қарап, мемлекет тарапынан аяусыз күрес алып барылды. 
Егеменді  Қазақстан  Республикасы  орнағалы,  елімізде  жағдай  түбегейлі  өзгерді. 
Нағыз  мемлекет  боламыз  десек,  баланы  бесігінен,  мемлекетті  отбасынан  бастауымыз 
қажет.  Оны  алыстан  іздемей-ақ  ата-бабаларымыз  ұрпақтарына  қаалдырған  тбасы  және 
неке құқықтарынан алуымыз керек. Рас, республикмызда бір келкі, бір тұтас қазақ халқы 
мекендемейді.  Бұл  да  кешегі  зымзия  саясаттың  кесірі.  Ұлттар  достығының  
лабороториясы  етеміз  деген  желеумен  Қазақстанда  жан-жақтан  келімсектерді  көбейтті. 
Хан,  халықтарды  зорлап  әкеп  қоныстандырды.  Қазір  соның  зардабын  бастан  кешіріп 
отырмыз.  Еліміз  құқықтық  демократиялық  мемлекет  құру  ниетінде  болғандқтан,  амал 
жоқ, осы халықтармен бірге әмбеге қолайлы қағида ережелер қалыптастыруымыз керек. 
Ол:  «Халқымыздың  дәстүрлі  құқықтық  мәдениеті  Қазақстан  Республикасының 
құқықтық  өмірінің  тарихы  қайнар  көзі,  ескеріп  және  кеңесіп  отырар  ақылшысы,  оның 
бүгінгісі  мен  болашағын  айқындап  отыратын  басқа  көрсеткіші»  [1]–деген  З.Ж. 
Кенжалиев сөзінен тұрады.  
Қазақстан  Республикасының  Ата  Заңында  (1995)  Қазақстанның  елбасшысына 
алдымен  қазақ  тілін  білуі,  ұлттық  әдет-ғұрып,  дәстүрге  қанық  болуы  міндеттелген  [2]. 
Сондықтан  да,  мемлекеттік  тіл  қазақ  тілі,  өйткені  қазақ  тілінсіз  қазақтар  өз  мекенінде 
жойылып  кетуі  мүмкін.  Тілден  айырылған  халық  жерінен  де,  әдет-ғұрып,  салт-
дәстүрінен де, соңында елдігінен де айырылып, болмысын жоғалтады.  
Қазақстан Республикасының «Неке және Отбасы» заңы 17 желтоқсанда 1998 жылы 
бекітілді [3].  
Бұл  заңдармен  танысқанда  ежелден  қалыптасқан,  өзіндік  сипатқа  ие  ата-баба 
жолдарынан  мақұрым  екендігіне  куә  болдық.  Онда:  «Осы  Заң  Қазақстан 
Республикасындағы  неке-отбасы  қатынастары,  сондай-ақ  оларды  жүзеге  асырудың 
кепілдіктерін  белгілеп,  реттейді,  отбасының  дамуын  Қазақстан  Республикасы 
мемлекеттік-әлеуметтік  саясатының  басым  бағыты  деп  анықтай  отырып,  оның 
құқықтары  мен  мүдделерін  қорғауды  қамтамасыз  етеді»-деп  жазылғанына  қарамай  
Республикамыздың  байырғы  тұрғындары  қазақтар  екеніне  онша  мән  берместен: 
«араларына неке қиылуына басқа некеде тұрушыларға, туыстар мен асыранды балаларға, 
ауыруларға жол берілмейді» (11-бап)-деп қысқа қайырады. Біздің ата-бабаларымыз: 
-жеті атаға дейінгі туыстарға; 
-кәмелетке жетпегендерге; 
-емшектестерге; 
-ақыл-есі бүтін еместерге; 
-діндес болмаса; 
-ауыруларға; 
-өзара келісімі болмағандарға; 
-куәлер қатыспаса; 
-белгілі мөлшерде «қалыңмал» төленбесе рұқсат етпеген.  
Осындағы айтылған талаптардың несі ерсі? Мақұл жеті атаға дейінгі қазақтар үшін 
үйленуге  болмайды,  немесе  діндес  болмаса  үйленуге  кедергілер  қоюдан  қазақ  халқы, 
ұтпаса  ұтылмайды.  Қазір  қаракөз  қыздарымыз  қайда  кетпей  жатыр.  Сол  секілді  осы 
Заңда ажырасу жағы да көңіл толтырмайды. 
Қазақтар  ажырасу  үшін  үйленбеген.  Ажырасуға  қойылатын  талаптар 
күрделендіріп, мүмкін болса ажыраспайтын шараларды көптеп енгізу қажет. Сондай-ақ, 
қайталап айтамыз  «бала асырап алу»  мәселесіне де мемлекеттік тұрғыдан қарағанымыз 
жөн. Қазіргі күнде жатжұрттықтар тастанды қазақ балаларын қайда алып кетпей жатыр. 
Оларға  заңмен  тыйым  салыну  керек.  Ата-бабаларымыз  «Қайта  шапқан  жау  жаман, 

347 
 
қайтып  келген  қыз  жаман»  деп,  ажырасуды  қолдамаған.  Қазіргі  заңда  да  ажырасу 
процестерін қиындатып, күрделендіру қажет. Бұл жолында сот ерінбей талмай тер төгуі 
тиіс.  Ажырасамын  деген  жастардың  ата-анасы  мен  туыстарын,  еңбек  ететін  коллективі 
басшыларын шақырып алып, отбасын бұзбайтын шараларын қолдануы тиіс. Сонда ғана 
отбасы бұзылмайды. Сонда ғана отбасындағы ұрпақтар жан күйзеліске душар болмайды. 
Сонда ғана қоғам мен мемлекет мықты болады.  
Некесіз қосылу, неукесіз бала, некесіз ішіп жеген тағам арам.Арамдық кірген үйден 
береке қашады. Мұны ата-бабаларымыз жақсы түсінген. Сондықтан да, «ақ баталы», «ақ 
некелі»  деген  терминдер  қалыптасқан.  «Ерлер  көктен  түскен  жоқ,  әйел  оның  анасы», 
әйел жерден шыққан жоқ, ол да еркектің баласы»-деген халық мәтелі әйел мен еркектің 
құқықтары  тең  екендігін  меңзейді.  Құранның  өзінде  (Ниса  сүресі,  19-аят):  Ей  иман 
келтіргендер.  Әйелдерге  зорлық  жасау  және  оларды  мұра  ретінде  пайдалану  сендерге 
жараспайды...  Олармен  жақсы  тұрыңдар-делінген.  Елді  қорғайтын  ерлер,  ерді 
тәрбиелейтін-әйелдер.  Ізгілікте,  зұлымдықта  ананың  ақ  сүтімен  бойға  сіңеді.  Әйел 
бұзылған халықтардың ертеңі жоқ. Ата-бабаларымыздың осындай әдемі сөздері әркімді 
болса  да  ойландыруы  қажет.  Отбасы  мәселесі  көкейкесті  мәселе.  Оны  қоғам  болып, 
баршамыздың  шешетін  ісіміз.  Қазіргі  кезде  жастарымыздың  іс-қылықтары  қарын 
аштырады. Тіпті, азғантай қиындықтарды сылтау етіп, тәнін сатуға өтті.  
Неке  және  отбасы  туралы  заңды  әліде  болса  саралай  түсу  қажет.  Әсіресе, 
адамгершілік,  адалдық  принциптерін  ескере  отырып,  үйленетін  екі  жасты  бір-біріне 
көмектесіп,  қуанышына  қуанып,  қайғысын  бөлісетін,  мүмкін  болса,  ажыраспайтын 
жақтарын нықтай түскеніміз абзал. 
«Үйлену  оңай,  үй  болу  қиын»  деп  ата-бабларымыз  текке  айтпаған.  Бұл  мәселені 
бүкіл  қоғам  болып  ойласатын,  мемлекеттік  мәселе.  «Гүл  өссе  жердің  көркі,  қыз  өссе 
елдің  көркі»  деген  сөзді  естен  шығармай  бүкіл  қоғам  болып,  отбасы  мәселелеріне 
қатысып,  тәрбиелеуге  атсалысуы  тиіс.  Отбасы  құқықтарының  бастауына  халықтық 
тәрбиені  алып,  шыр  етіп  жарық  көрген  күннен  бастауымыз  шарт.  Ар,  ұят,  мінез,  іс-
әрекет,  дағды,  адамгершілік,  мейірбандық,  әділдік,  үлкенге-құрмет,  кішіге-іззет, 
сыпайылық  іспетті  қағида-ережелерге  сусындағандар  ғана  іс-әрекетін,  ойлап-пішіп, 
ақылға  салып  істейді.  Бұл  қағида-ережелердің  басты  тұтқасы  сүйіспеншілік  пен 
махаббаттан  туындап,  әуелі  өзіне,  жұбайына,  отбасына,  туысқандарына,  көршілеріне, 
халқына,  ұлтына,  қала  берді  бүкіл  адамзат  баласына  арналады.  Сонда  ғана  қоғамдағы 
саяси,  әлеуметтік,  экономикалық  қарым-қатынас  өз  арнасына  түсіп,  заң-қағидалар 
жұмыс істейді. Осылардың бәрі отбасы және неке заңдарында өз көріністерін табуы тиіс. 
А.С. Макаренко: «Өзінің әке-шешесі, жолдастары, достарын жақсы көрмеген болса, жас 
жігіт өзінің қалыңдығын, келіншегін ешқашан сүймейтін болады» деп текке айтпаған... 
Қазақ  халқындағы  ұлттық  тәлім-тәрбиенің  басты  бағыттары:  көргенділік,  ар-ождан 
тазалығын  сақтау,  сабырлылық,  білімге  ұмтылу,  иманды-инабаттылық,  асып-таспау 
әрдайым  қолданыста  болуы  тиіс.  Өйткені,  қазақ  дәстүрі  тек  ата-ананы  емес,  жалпы 
адамзат  баласын  сыйлауға  баулиды.  Үлкенге  сәлем  беру,  орын  беру,  жол  беру,  жолын 
кесіп  өтпеу,  меймандостық  секілді  тәрбиеден  басталатын  бұл  дәстүр  ешуақытта  қазақ 
барда ескірмейді.  
Қазақстан Республикасының неке және отбасы туралы заңы жеті бөлімнен, жиырма 
тоғыз тараудан, екі жүз он үш баптан тұрады.  
Енді, осы неке және отбасы заңдарының негізгі ұғымдарына тоқтала кетейік. 
1-бап. Осы заңда пайдаланатын негізгі ұғымдар 
1)  неке-ерлі-зайыптылар  арасындағы  мүліктік  және  мүліктік  емес  жеке 
қатынастарды  туғызатын,  отбасын  құру  мақсатымен  заңдарда  белгіленген  тәртіппен 
тараптардың,  ерікті  және  толық  келісімі  жағдайында  жасалған  еркек  пен  әйелдің 
арасындағы тең құқықты одақ; 

348 
 
2) жалған неке-отбасын құру ниетінсіз заңда белгіленген тәртіппен жасалған және 
ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттерін туғызбайтын неке; 
3)  отбасы-некеден,  туыстықтан,  бала  асырап  алудан  немесе  балаларды  тәрбиеге 
алудың өзге де нысандарынан туындайтын мүліктік және мүліктік емес  жеке құқықтар 
мен  міндеттерге  байланысты  және  отбасы  қатынастарын  нығайту  мен  дамытуға 
жәрдемдесуге тиісті адамдар тобы; 
4) неке жасы-адамның некеге тұру құқығына жеткендегі жасы; 
5) балалық шақ-кәмелетке толмаған адамдардың құқықтық жай-күйі; 
6) мүліктің шарттық режимі-ерлі-зайыптылардың және олардың осы некеден туған 
балаларының неке шартымен белгіленген меншігінің режимі; 
7) суррогат ана шарты-балалы болуды қалайтын адамадр мен бойға бала бітірудің 
жасанды  әдісін  немесе  эмбрион  имплантациясын  қолдануға  келісімін  берген  әйелдің 
арасындағы келісім; 
8)  патронат-уәкілетті  мемлекеттік  орган  мен  баланы  тәрбиелеуге  алуға  тілек 
білдірген  адамның  жасасқан  шарты  бойынша  ата-анасының  қамқорлығынсыз  қалған 
балалар азаматтардың отбасына тәрбиелеуге берілетін тәрбие нысаны; 
9)  алименттер-алуға  құқығы  бар  екінші  адамға  бір  адам  беруге  міндетті  болатын 
асырау қаражаты; 
10)  отбасылық  жағдай-некеде  тұрғандағы  немесе  айырылысқандағы  жағдай, 
балалардың немесе отбасының басқа да мүшелерінің болуы немесе болмауы; 
11)  материалдық  жағдай-жалақының,  зейнетақының,  басқа  да  табыстардың  болуы 
немесе  болмауы;  олардың  мөлшері;  мүліктің  болуы;  еңбек  қабілетін  жоғалту  дәрежесі; 
отбасының басқа мүшелерінен материалдық көмек алуы немесе алмауы; 
12)  азаматтық  хал  актілері-адамның  құқықтары  мен  міндеттерінің  пайда  болуына 
және тоқтатылуына байланысты оны дараландыратын заңдық рәсімделген мән-жайлар; 
13)  жақын  туыстары  –ата-аналар,  балалар,  асырап  алушылар  асырап  алынғандар, 
ата-анасы  бір  және  ата-анасы  бөлек  ағалы-інілер  мен  апалы-сіңлілер,  ата,  әже, 
немерелер; 
14) қорғаншы-қорғаншылық пен қамқоршылық жөніндегі міндеттерді жүзеге асыру 
үшін заңда белгіленген тәртіппен тағайындалған адам; 
15)  қорғаншылық-кәмелетке  толмағандардың  және  сот  әрекетке  қабілетсіз  деп 
таныған адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғаудың құқықтық нысаны; 
16)  репродукциялық  денсаулық-адамның  толымды-ұрпақ  туғызуға  қабілетін 
көрсететін денсаулығы; 
17)  суррогат  ана-суррогат  ана  мен  ықтимал  ата-ана  арасындағы  шарт  бойынша 
бойға бала бітіру, оны көтеру және туу. 
Біздің  Ата  Заңымызда  Қазақстандық  патриотизмді  қалыптастыруға  ерекше  мән 
берген.  Көп  ұлтты  халқы  бар  Қазақстанда  патриотизмнің  негізгі  қайнар  көзі  қазақтар 
болатыны  жасырын  емес.  Қазақстанда  тұратын  кез  келген  халық  өзі  тұрған  жерінің 
тарихын,  дәстүрін,  тілін  жете  меңгеруі  әрі  сүйіспеншілігі  болуы  тиіс.  Елінің  тарихына 
немқұрайды қарағандар тілді, дәстүрді сыйлауы екі талай. 
Қазақ  халқының  ұлттық  жақсы  қасиеттері  өте  мол.  Осының  бәрін  қастерлеп, 
халықтар  татулығы  дәнекері  ретінде  пайдалану  патриоттық  сананың  қалыптасуына  игі 
әсер етеді. 
Қазақ халқы «ұят болмасын», «күлкіге қалмайық», «жаманаты келмесін» деп, ерсі 
іс-әрекеттерге бара бермейді. Оған намыс жібермейді. Бұл ежелден қанымызға, дінімізге 
сіңген  қасиет.  Осындай  асыл  қасиеттерді  солғындатпай,  күшейту  қажет.  Бес  қазақ  бір 
орыспен  отырғанда  орысша  сөйлемей,  оны  қазақ  тілінде  сөйлету  жолдарын  қарастыру 
керек.  Оның  басты  кілті-өзімізде.  Біз  ата-бабаларымыз  ұрпақтарына  қалдырған  саф 
алтындай  қасиеттерін  өз  бойымызға  сіңірсек,  оны  өзгелерге  көрсете  алсақ,  сонда  ғана 
табысқа жетеміз. Одан бізде, олар да ұтылмайды. 

349 
 
Отбасынқұру-өтеқасиеттіде, 
әріерлерменәйелдерүшінпарыз. 
Қашандаата-
бабаларымызотбасынқұрудаалдыменхалқымыздангенофондынбұзбауға, 
отбасынпәктікпенқұруғажәнеотбасытәртібінеерекшемәнберген. 
Қазіросыүшмәселегекөзжіберсек, 
мүлдемкөңілтолмайды. 
Рас, 
«жетіатағадейінқызалысудәстүріежелденберібарболып, 
әлісызаттүсеқоймады. 
Оғаншүкіршілікетеотырып, 
отбасынпәктікпенқұруменотбасытәртібінсөзеткендемақтанаалмаймыз. 
«Жетіатағадейінқызберіп,  қызалыспаузаңы»  текқазақтардағанасақталғаныжасырынемес. 
Қазіркөптегензиялыелдер 
(Англия, 
Египет, 
АҚШжәнет.б.) 
генофондзардаптарынсөзетеотырып, 
жақынтуыстардыңүйленуібекершілікекеніне, 
онантуындайтынайықпасауыртпалықтармолекеніндәлелдепотыр. 
Міне, 
қазақхалқыныңобастанұлағаттылығыосындажатыр. 
Бірақмәңгүрттенеберсек, 
оныңаяғынегесоғарыбелгілі.  Әбденжатболғанұрпағымызата-бабаділіне,  өзегіненажырап, 
салт-дәстүрін, 
тілін, 
әдет-ғұрпынұмытып, 
онықажетсінбеуімүмкін. 
СолүшінАтаЗаңымыздада, 
отбасыжәненекезаңымыздадабұлерекшеқасиеттіарнайыкөрсетіпжазыпқойғанымызмақұл. 
Бұрынғызамандағыдайемес, 
қазіртехникалықкөліктержетілгенкезде, 
оңтүстікпенсолтүстік, 
батыспеншығысаумағындагенофондыдамытуғамүмкіндікзор. 
Сондықтанмәселеніңбіріншісіжайлыойланар-толғанармәселелержетерлік. 
Алекіншімәселеотбасынқұруғадайындықжайлыайтсақ,  бұрынғыата-бабажолы:  айттыру, 
құдатүсу,  сүйекжаңғыртужәнет.б.  ұмытқалған.  Оныңесесінеекіжастыңтойындүркіретіп, 
арақ-шараппенөткіззугекөбірекдаярланады. 
Отбасықұрылғандаоныңнекесіқиылып, 
пәктігітексерілуіестеншыққан. 
Қайта, 
масболып, 
келерұрпақтыойланбай, 
улауғажақынтұрады.  Мұсылмандардаерлі-зайыптыларжақындасаралдынпәктеніпалып, 
әрікелешекұрпағымызжақсыболғайдептілектілепалып, 
жақындасатыныұмытболғалықашан. 
Оныңүстінебалабітсе, 
«перзентханаға» 
апарыптастайды.  Олжерденәрестеніңкіндігінкімкеседі,  кімніңсүтінемізеді,  қанынқұяды, 
ондаешкімніңісіжоқ. 
Бұрынбұлмәселелергеқаттыкөңілбөлген. 
Кіндікшешегесалиқалыәйелтаңдалған, 
жатәйелгебаласынеміздірген. 
Қазірдүниегекеліпжатқансәбилердіңкөбініңауырушаңдығыносыданіздегеніміз, 
әріонытүзеткенімізабзал. 
Үшіншімәселе, 
отбасытәлім-тәрбиесі. 
Бұрыната-
анаменбалаарасындағысыйластықтыдамытатынқағидаережелеркөпболып, 
әріқоғамболыпқадағаланатын. 
ТіптіТәукеханның 
«ЖетіЖарғысында» 
бұлбұлжайлыарнайыбаптарбар. 
Бұлбаптарэтикалықзаңдылықтарғабағынып, 
әдет-
ғұрыпзаңдарыменүндесіпжататынеді. 
Қазірбұлүндестіктербұзылғандықтаната-
анаменперзенттеріөзарасыйласпақтүгіл, түсінісеалмайбаражатыр.  
Бұрынғызамандардағыхалықтықтәлім-тәрбиеимандылық, 
мейірімділік, 
әділеттілікнегіздерінесүйенеотырып, 
мінезқұлықтытабиғатзаңдылықтарынаүйлестіреотырыпқалыптасқандықтанараларынасыз
аттүсіруқиынғатүсетін. 
Біреуғұламағакеліп: 
«Меніңсәбиімбар. 
Нешежастантәрбиелейін?»-депсұрағанда,  «Сәбиіңқаншада?»-депсұрағанда,  «Небәрі  40 
күнболды»-депмақтанақарапты.  Сондағұлама:  «Пай-пай  40  күнкешігіпқалыпсың»-деп, 
өкінгенекн. 
Ата-бабаларымызбаланықұрсағынантәрбиелеугетырысқан. 
Екіқабатәйелдергебарлыққамқорлықжасалған. 
Төртқұбыласысайанаіштегіперзентінебарқажетінжеткізген, 
алпысекітамырыарқылыеңнәзікте, қасиеттісипаттардықұйған.  
Жайсызмінез-құлықтарментерісіс-
әрекеттертасқыныежелденқалыптасқанхалқымыздыңмәдениетіменадамшылықсипаттары
нанқазіргіқоғамымызмүлдембейхабарекенінкөрсетеді. 
«Үйленуоңай, 
үйболуқиын» 
депата-бабаларымызтегінайтқанжоқ. 
Сондықтандаотбасымәселесімемлекттікмәсвеле. 
Әйелжат-жұрттық, 

350 
 
жаттыжақынқылатындәнекер. 
Отбасықұқықтарыныңтәрбиелікбастауыбалашыретіп, 
дүниегекелгенкүнненбастапотбасындабасталады.  Сондағанақоғамдағысаяси,  әлеуметтік, 
экономикалықтұрмыс-тіршілікөзарнасынатүсіп, 
заңқағидаларжұмысістейді. 
Осылардыңбәріотбасыжәненекезаңдарындаөзкөріністерінтабутиіс. 
Отбасыжәненекемәселесіқашанда, 
қайжердедеболмасынеңмаңыздымәселеболыпқалабереді. 
Өйткені, 
отбасы-
мемлекеттіңбіртұтқасы. 
Ата-бабаларымызотбасымықтыболып, 
тату-тәттіөмірсүріп, 
дамуына,  өсіп-өнуіне,  әулетініңдұрысөмірсүруінебірден-біржауаптыата-анадепұққан. 
Сондықтанда, ерменәйелдіңжұптасуынатереңмәнбергенболатын.  
Пайданылған әдебиеттер тізімі: 
1. Кенжалиев З.Ж., Даулетова С.О. «Казахское обычное право в условиях советской 
власти» А., 1993 
2. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995. 41-бап, 2-тармақ. 
3. Неке және отбасы кодексі-А., 2013. 

жүктеу/скачать 2,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: