Салдардың біреуінің анықталмауының екі себебі болуы мүмкін:
1) бастапқы жорамал объективті нақтылыққа сәйкес келмегендіктен теріс құралған,
2) ұсынылған гипотезадан дұрыс салдар шығарылмағандықтан немесе ұғымдарды теріс түсіндіргендіктен немесе логиканың зандарын, ережелерін, тәсілдерін дұрыс қолданбағандықтан болған.
Сондықтан, зерттеуші, тергеуші аталған қателіктерді жібермес үшін:
1) ойдың объективті нақтылыққа сәйкестігін тексеру арқылы гипотеза мазмұнының ақиқаттығын анықтау қажет;
2) гипотезаның логика түрғысынан қайшылықсыз болуының негізінде формалды түрде дұрыс құрылуын қадағалау қажет.
Гипотезаның ақиқатгығы қоғамдық-тарихи практикада эксперимент, тәжірибе арқылы тексеріліп дәлелденеді.
Мысалы, түсіндіруші гипотезаны «тексерудің басты» тәсіл- дерінің бірі — нақты эксперимент, ал кейбір жағдайларда ойша жүргізу эксперименті арқылы объектінің себеп-салдарлық байланыстарын анықтау.
Осы тұрғыдан алғанда эксперименттің сипаты, оның атқаратын қызметі гипотезаны тексеруге мүмкіндік беретін дәлелдеу мен тандау әдісін (амалын) табумен тікелей байланысты.
Экспермент деп жоспарлы түрде зерттелетін құбылысты «таза» күйінде алып, әр түрлі қатынастардағы, байланыстардағы жасанды жағдайларға қойып, олардың себеп-салдарлық қа- тынастарын айқындау мақсатында жүргізілетін бақылаудың ерекше түрін айтады.
Әдебиеттер
1. Мұхамбеталиев Қ.М Логика. - Алматы, 2002
2. Ыскакова Р.У., Габитов Т.Х. Логика. Оқу құралы, заң мамандыктарына арналган. 2-шi басыл., оңделген. - Алматы: Раритет, 2004. 232 б.
3. Кириллов В.И., Старченко А.А. Логика: учебник для юридических вузов. — Изд. 6-е, перераб. и доп. - М. : ТК Велби, Изд-во Проспект, 2008. - 240 с.
4. Асмус В. Логика. – М.,1999. - 362 с.
Достарыңызбен бөлісу: |
