Туберкулез микобактерияларының көбеюі- көлденең бөліну, тармақталу, бүршіктену арқылы жүзеге асады. Пайда болған дәндер жаңа жасушаның ядросын құрайды. Олардың құрылымында үш беткі қабат ерекшеленеді: біріншісі, жақсы анықталған, бактериялық жасуша пішінін сақтауға ықпал етеді; екіншісі-тар және үшіншісі-шырышты болып келеді.
Туберкулез микобактериясының химиялық құрамы:
1. Липидтер — 20 — 40%. Липидтер микобактериялардың қышқыл мен алкогольге төзімділігін толықтай қамтамасыз етеді.
Туберкулездің ашық және жабық түрлері бар. Бірінші жағдайда ауру айқын көрінеді, бактериялар қақырықта, нәжісте оңай анықталады, ал науқастың өзі инфекция тұрғысынан басқаларға қауіп төндіреді. Жабық форма басқаларға қауіпті емес .
Туберкулез дамуының үш кезеңі бар: бастапқы; жасырын; белсенді.
Бастапқы инфекция. Инфекция бактериялар қорғаныс тосқауылдарынан өтіп, өкпеге терең енген кезде пайда болады. Егер жоғарғы тыныс жолдары сау болса және дұрыс жұмыс істесе, олар кох таяқшалары мен басқа да қауіпті бактериялардың көп бөлігін шырышпен ұстап, қажетінше алып тастай алады.
Жасырын инфекция. Үш аптадан кейін бактериялардың белсенді өсуі шамамен 95% жағдайда иммундық жүйе олардың өсуі мен көбеюін тежейді. Содан кейін зардап шеккен органдардағы микробтары бар ошақтар эпителиоидты гранулемаларға айналады. Туберкулез таяқшалары оларда көптеген жылдар бойы өмір сүре алады, адам өзін сау сезінеді, аурудың клиникалық көріністері де байқалмайды.
Белсенді кезең. Ересектердегі туберкулез инфекциядан бастап, екі жыл ішінде белсенді фазаға өтеді, бірақ ол көбінесе ондаған жылдардан кейін көрініс табады. Бұл жасушалық иммунитеттің төмендеуіне ықпал етеді.