Презентация тақырыбы: Орындаған: Анарбаева Аяжан
жүктеу/скачать 412,66 Kb.
|
кодекс куманикус
Н.Келімбетов: Бұл сөздік екі бөлімнен тұрады. Кітаптың бірінші бөлімінде үш баған етіп жазылған латынша – парсыша – қуманша сөздік берілген. Сөздікті осылайша үш бағанды етіп құру өте қажет болған. Өйткені мұндай сөздік қыпшақ даласына Батыс Еуропа елдерінен келгендер, яғни латын тілін білетіндер үшін де, Шығыс жақтан келген адамдар, яғни парсы тілінде сөйлейтіндер үшін де пайдалануға қолайлы еді;Сөздіктің екінші бөлімінде сан түрлі жұмбақтар, өлең-жырлар, діни кітаптардан шағын үзінділер келтірілген. «Кодекс куманикустың» екінші бөлімін - сан қилы аңыз-әңгімелер, ертегілер жинағы деуге болады. Екінші бөлімнің мақсаты - кумандар арасында христиан дінін уағыздау болса керек. Мұнда христиан дінінің пайдасы жайындағы түрлі уағыз-өсиет сөздер, Христостың өмірі хақында, Мария Ананың әулиелігі туралы, киелі Апостолдар жөнінде хикая-аңыздар бар. «Кодекс куманикус» қыпшақ даласында жазылған сол кездегі қыпшақ тілі мен әдебиетін зерттеу үшін аса құнды материалдар беретін жәдігерлік болып табылады.«Кодекс куманикус» әдебиеттану ғылымы тұрғысынан әлі арнайы зерттелген емес.
Сүйіншәлиев:ескерткіш тарауларындағы – қысқаша куманша текстерді, сенімге байланысты этикеттерді, жарамсыз мінездерді ескеру, тағылым уағыздарды, итальяндық поэзияның ескі үлгілерін, Иисус - Христос, Әулие Марияларды мадақтау, аруаққа сыйыну, дін парыздарын ескеру, ақыл-нақыл айту, халықтық мақалдар мен мәтелдерден келтірілген деректерді және басқаларды атап көрсетуге болады. Тағы бір ескертетен нәрсе - осы «Кодексте» алғаш рет кейбір музыкалық жазбалар нұсқасының кездесуі. Иисуске аяныш білдіретін жоқтау-толғауларының текстеріне, «Күннің шығуы жайындағы» куманша жырға нота берілген;Ежелгі ата-бабаларымыздың орта ғасырлық өмір жолы, мәдени эволюциялары туралы, олардың тілі, өнері, ауыз әдебиеті, музыкасы жайлы құнды мәліметтер береді; лингвистер үшін, одан кейін әдебиет тарихы үшін де құнды мұра. күнделікті керектіктен туған, көбінше тіл үйрену мақсатын көздеген грамматикалық түсініктер аралас сөздік.Академик В.В.Радлов «Кодексті» ертедегі қыпшақтар тіліндегі мұра деп көрсете келе, оның қазақ тіліне өте жақын екенін ашық айтты;(ондағы Қ.А.) кейбір әдеби үлгілердің діни сарында болуына қарамастан, көптеген өлең, өсиеттердің алғаш жазбаға түскен көне түрін танытуда әдебиет тарихы үшін тиісті маңызы бар. жүктеу/скачать 412,66 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|