«БАЛАЛАР ДАРЫНДЫЛЫҒЫ» ҰҒЫМЫНЫҢ МƏНДІК СИПАТТАМАСЫ

176
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
«Талант»  ұғымын  анықтауда  оның  туа 
біткен  қасиет  екені  басты  назарға  алынады. 
Талант  бір  нəрсеге  деген  дарындылық  деп 
анықталады, ал дарындылық құдай (табиғат) 
берген қасиет. Яғни, талант – құдай (табиғат) 
берген  іс-əрекеттің  жоғары  нəтижелеріне 
қол  жеткізетін  туа  біткен  қабілеттер.  Шет 
тілдер  сөздігінде  талант  (гр. talanton) – туа 
біткен үздік сапа, ерекше табиғи қабілет деп 
берілген. Сондықтан да «дарындылық» жеке 
термин ретінде В.Даль, С.И. Ожегов, Кеңестік 
энциклопедиялық  жəне  шет  тілі  сөздерінің 
түсіндірме  сөздіктерінде  берілмеген  болуы 
керек. 
Жоғарыдағы  ұғымдарды  талдай  отыра, 
бір  жағынан  қабілеттілік,  екінші  жағынан 
дарындылық  пен  талант  əр  түрлі  негізде 
ерекшеленетінін  аңғардық.  Қабілет  туралы 
айтқанда адамның бір нəрсені істей алу мүм-
кіндігі  туралы  айтсақ,  талант  (дарын дылық) 
туралы айтқанда, олардың адамда туа біткен 
сипатының ерекше көрініс беруі туралы айта-
мыз. Дегенмен де, қабілет те, дарындылық та 
іс-əрекеттің  нəтижелілігінде  ғана  көрініс  та-
бады. 
Қабілеттер – белгілі бір іс-əрекетті ойдағы-
дай жүзеге асыратын субьективті шарттар бо-
лып табылатын тұлғаның жеке ерекшеліктері. 
Кейде  қабілетті  туа  біткен, «табиғатымен 
бірге берілген» деп санайды. Алайда, ғылыми 
талдау  туа  бітетін  тек  бейімділік,  ал  қабілет 
осы  бейімділіктің  дамуының  нəтижесі  деп 
есептейді. 
Бейімділік – ағзаның  туа біткен анатомия-
физиологиялық  ерекшелігі.  Оларға,  ең  ал-
дымен,  адам  миының  орналасуы,  сезім  мен 
қимыл-қозғалыс жасау органдарының, жүйке 
жүйесінің  туа  біткен  ерекшеліктері  жатады. 
Бейімділік тек мүмкіндіктерді  жəне қабілеттің 
пайда  болуының  алғышарттарын  көрсетеді. 
Бірақ  осы  немесе  басқа  да  қабілеттердің 
пайда  болуы  мен  дамуына  кепілдік  бере  ал-
майды.  Бейімділік  негізінде  пайда  болған 
қабілет  белгілі  –бір  іс-əрекеттің  ықпалынан 
дами  түседі.  Іс-əрекеттерден  тыс  ешқандай 
қабілеттің  пайда  болуы  мүмкін  емес.  Бой-
ында  бейімділігі  бар  ешбір  адам  өзінің  іс-
əрекетіне сай тынбай əрі қайраттанбай жұмыс 
істемесе, талантты математик те, музыкант та, 
суретші де бола алмайды. Бұған бейімділіктің 
көпқырлы екенін қосайық. 
Бейімділік  өздігінен  де  дамиды,  жаңа 
сапаға ие болады. Сондықтан, адамның анато-
мия-физиологиялық  негізі  болып  бейімділік 
емес, оны дамыту, яғни, оның ағзасының таби-
ғатынан біткен ерекшеліктері ғана емес, өмір 
сүру барысында игерген шартты рефлекстері 
де жатады. 
Қабілеттердің  дамуына  жоғары  жүйке 
жүйе сінің  əсері  мол.  Шартты  рефлекстердің 
туу жылдамдығы мен оның беріктігіне білім 
мен  дағдыны  игерудің  жылдамдығы  мен 
берік тігі  тəуелді.  Ұқсас  тітіркендіргіштердің 
тежелуін  өндіруден – заттар  мен  олардың 
қасиеттері  арасындағы  ұқсастықтар  мен 
айыр машылықтарды  бірден  аңғару  қабілеті 
туындайды;  динамикалық  стереотиптің  құ-
ры лу  жəне  қайта  құрылу  жылдамдығы  мен 
жеңіл дігінен – жаңа  жағдайларға  тез  үйрену 
мен  бір  іс-əрекет  түрін  орындаудан  екіншіге 
жылдам ауысып отырудың даярлығы жəне т.б. 
Адам қабілеттерін тұлғаның психологиялық 
қасиеті түрінде қарастыруға көшейік. Қабілет-
тер  сапасына,  көлеміне,  дамудың  құрылымы 
мен деңгейінің ерекшелігіне қарай бірнешеге 
бөлінеді. 
Қабілеттердің  сапасы  сол  қабілеттер 
көрінетін іс-əрекет түрін ойдағыдай, нəтижелі 
етіп  орындағанда  көрінеді.  Адам  тура-
лы  жай  ғана  қабілетті  деп  айтпайды,  оның 
неге  қабілетті  екендігі  туралы  айтылады. 
Қабілеттер  сапасына  қарай  математикалық, 
техникалық,  əдеби, музыкалық, ұйымдастыру-
шылық, спорттық жəне т.б деп бөлінеді. 
Көлеміне қарай жалпы жəне арнайы қабі-
леттер деп ажыратылады. Арнайы қабілеттер 
нақтылы  бір  іс-əрекет  түрін  жоғары  сапада, 
ойдағыдай  аяқтап  шығу  үшін  қажетті  шарт-
тар.  Оған  мысалы,  музыкалық  есту  қабілеті, 
музыкалық  еске  сақтау  мен  музыканттың 
ырғақты қабылдау сезімі, суретшідегі «тепе-
теңдікті  бағалау»,  мұғалімдегі  педагоги-
калық такт жəне т.б жатады. Жалпы қабілет-
тер  іс-əрекеттің  əр  түрін  орындау  үшін 
қажет.  Өзі  жалпы  əрі  ең  негізгі  адамның 
қабілетіне аналитика-синтетикалық қабілетті 

177
Білім берудің қазіргі əдістемелері мен технологиялары – Современные методики и технологии обучения
жатқызамыз. Соның арқасында адам жекеле-
ген  заттар  мен  құбылыстарды  олардың  жал-
пы  кешенінен  ажырата  алады,  ең  бастысын, 
маңыздысын,  негізгісін  айқындап,  алынған 
мəліметтерін  жаңа  кешенге  орналастыру  ар-
қылы өзінше бөлек, соны нəрсе ойлап табады. 
Д.Б.  Богоявленская  атап  көрсеткендей, 
ешбір  жеке  қабілет  іс-əрекетті  сəтті  орын-
дап шығу үшін жеткілікті болмайды. Адамда 
өзара  үйлесімін  тапқан  бірнеше  қабілеттер 
болуы  шарт.  Бір  іс-əрекетті  сəтті  орындап 
шығу  үшін  қажетті  қабілеттердің  өзіндік  са-
палы  үйлесім  табуы  дарындылық  деп  атала-
ды. 
Ал  К.А.  Абульханова-Славская,  А.И.  Са-
венков шығармашылық үшін қажетті əртүрлі 
адамдардағы қабілеттердің сапалы түрлерінің 
үйлесімділігі  өзіндік  ерекшелік  пен  жеке 
адам  даралығы  деп  түсіндіреді.  Онсыз 
шығармашылық  үрдістің  жүзеге  асуы,  адам 
шығармашылығы өнімінің алуан түрлі болуы 
мүмкін емес. Сондықтан да балаларды оқыту 
мен  тəрбиелеу  барысында  олардың  бойынан 
көрінген  түрлі  қабілеттерінің  үйлесімділігі 
мен  дарындылығын  көзге  елемей  қоюға 
болмайды,  керісінше,  сол  қабілеттер  мен 
дарындылықты  баланың  жеке  тұлғасына 
тікелей əсер ететін түрлі əдістер арқылы дамы-
та түсу қажет. Кейбір ғалымдар дарындылықты 
шығармашылықпен  байланыс тырады.  Шы-
ғар  ма шылық  əлеует – дарындылықты  дамы-
ту дың  негізі.  Ол  дарындылықтың  мынан-
дай  құрылымын  ерекшелейді:  танымдық 
уəждеменің  (мотивация)  басымдық  рөлі; 
зерттеу-шығармашылық белсенділік (жаңаны 
іздеп  табу  ниеті,  мəселені  шешу);  ерекше, 
қалыпқа  сай  емес  шешімдерге  қол  жеткізу 
мүмкіндігі;  болжау  жасай  алуы;  жоғары 
эстетикалық,  адамгершілікті  жəне  интеллек-
туалды бағаны қамтамасыз ететін мінсіз эта-
лонды құру қабілеті. 
1972  жылы  АҚШ  Білім  беру  комитеті 
дарындылықтың  мынандай  анықтамаларын 
жариялаған еді: дарынды немесе талантты бала 
деп  бір  немесе  бірнеше  іс-əрекет  саласында 
үздік, ерекше қабілеттерін: интеллектуалдық; 
академиялық;  шығармашылық  жəне  өнім ді 
ойлау;  қарым-қатынастық  немесе  көшбас-
шылық; психомоторлық; көркемдік ерекшелік 
көрсететіндерді атауға болады. 
Бүгінде 
көпшілік 
«дарындылықтың 
өзін дік  ерекшелігі  мен  сипаты  дегеніміз – 
тұқымқуалаушылық  (табиғи  бейімділік)  пен 
əлеуметтік орта, баланың жанама іс-əрекеттері 
(ойын, оқу, еңбек) арасындағы күрделі өзара 
əрекеттестік» деген фактіні мойындайды. 
Ғалымдар  ересек  адамның  дарындылығы 
көп жағдайда ерте балалықпен тығыз байла-
нысты  дейді.  Дарындылықты  болжау  бары-
сында  балалардың  əлеуеттік  (потенциалды) 
мүмкіндіктерін  тану  қиын  екенін  есепке  алу 
керек.  Дарындылық – адамның  генетикалық 
жəне  тəжірибелік  жағынан  өмірге  бейім-
делуіне  тағайындалған  (белгіленген)  мүм-
кін дік терінің 
шамасы. 
Дарындылықтың 
негізгі  функциялары:  əлемге,  қоршаған 
ортаға  бейімделуі,  алдын-ала  ескерілмеген 
(ойда  болмаған)  мəселелер  туындаған  кезде, 
адамның  шығармашылық  амалдарды  қол-
дануын  қажет  ететін  кез  келген  жағдаяттан 
шығудың жолын таба білуі. 
Арнайы  дарындылық  субьектідегі  іс-
əрекет  кезінде  айқын  көрінетін  пікірлер, 
ойлар,  дағдылар,  тез  жəне  нақтылы  жүзеге 
асырылған  білім  сияқты  мүмкіндіктерін 
мəселелерді  жоспарлау  стратегиялары  мен 
шешу  барысында  қолдануда  көрініс  табады. 
Тұтасымен  алғанда  дарындылықты  мынан-
дай компоненттерден тұратын тұтас жүйе деп 
қарауымызға  болады:  биофизиологиялық, 
анатомия - физиологиялық  бейімділік;  сен-
сорлы  -перцептивті  блоктар;  туындаған 
мəселелерді  бағалау  мен  шешуге  мүмкіндік 
беретін  интеллектуалды  жəне  ойлау;  ұзақ 
уақытта басты бағдарды ұстап тұруға негіз бо-
латын эмоционалды-ерікті құрылымдар; жаңа 
бейнелерді  өндіретін  (туындататын)  жоғары 
деңгей ойлау, қиял, фантазия жəне т.б. Соны-
мен қатар, А.М. Матюшкин дарын дылық, та-
лант дегенді адамның өзін дік шығармашылық 
ерекшелігімен, «шығарма шылық  адаммен» 
міндетті  түрде  байланыстыру  керек  дейді. 
Бұл  көзқарасты  В.А.  Моляко  қолдайды,  ол 
шығармашылық  əлеует  жүйесінен  төмендегі 
құраушы бірліктерді ерекшелейді: 

178
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
-  бейімділігі,  талабы,  ол  баланың  жоғары 
сезімталдық,  бір  нəрсені  артық  көру,  таңдау, 
психикалық  үрдістер  қозғалмалылығында 
көрініс береді; 
- қызығушылығы, олардың бағыты, көрініс 
табуының  жиілігімен  жүйелілігі,  танымдық 
қызығушылығындағы басымдылығы; 
- білуге құмарлығы, жаңаны іздеуге ұмты-
л уы, мəселені шешу мен іздеуге икемділігі; 
-  жаңа  ақпаратты  игеру  жылдамдығы, 
ассоциациялық ақпарат ауқымын құра алуы; 
-  салыстырулар,  салғастырулар  жасай  алу 
икемділігі; 
-  жалпы  интеллектісін  көрсету – түсіну, 
меңгеру, шешу жолдарын таңдау мен бағалау 
жылдамдығы, іс-əрекеттің баламалылығы; 
- жекелеген үрдістердің эмоционалды боя-
уы, эмоционалды қарым-қатынас, субьективті 
бағалауға  сезімнің  əсер  етуі,  талдау,  қалау 
жəне т.б.;
-  табандылық,  мақсаткерлік,  батылдық, 
еңбек қорлық, жұмыстағы жүйелілік, шешімді 
батыл қабылдау; 
- шығармашылық – қиыстыра білу, ұқсас-
тықтар  табу,  қайта  құрастыру;  нұсқаларды 
ауыстыруға  икемділік,  шешім  қабылдаудағы 
үнемділік,  уақытты,  құралдарды  тиімді  пай-
далану жəне т.б.; 
-  интуитивизм – əдеттен  тез  бағалауға, 
шешім қабылдауға, болжау жасауға икемділік; 
-  дағдыдан  тыс  жылдам  іскерлік,  дағды, 
тəсілдерді  игеріп  əкету;  еңбек  техникасын, 
қолөнер шеберлігін меңгеру; 
-  жалпы  жəне  арнайы  туындаған  мəселе-
лерді,  міндеттерді  шешудегі  жеке  стратегия-
лары  мен  амал-тəсілдері,  қиын,  қалыптан 
тыс, оқыс жағдайлардан шығудың амалдарын 
іздестіру жəне т.б. 
Баланың  ересек  бола  бастауымен  дарын-
дылықтың  жоғалып  бара  жатқандығын  да 
байқауға болады. Сондықтан, ғалымдар  бала-
ға «дарынды» деген мəртебені беруде аса сақ 
болған жөн дейді. «Дарынды бала» деген тер-
миннің  орнына  «дарындылық  белгілері  бар 
бала» деген жөн деп санайды.
Дарындылық  бүгінгі  таңда  адамның  іс-
əрекетінің академиялық қана емес, əлеуметтік 
мəні бар кез-келген түріндегі үздік жетістіктері 
деп  танылады.  Баланың  бойында  көрінген 
ғана емес, əлі де көрінетін қабілеттерді назар-
да ұстау керек.
Дарындылық  тақырыбы  кешенді  мəселе. 
Онда  бірнеше  ғылыми  пəндердің  қызығу-
шылығы  тоғысады.  Олардың  ішіндегі  ең 
маңыздылары  дарынды  балаларды  анықтау, 
оқыту  жəне  дамыту,  сонымен  қатар  дарын-
ды  балармен  жұмыс  жүргізетін  педагогтар-
ды,  психологтарды,  білім  беру  басқармасын 
кəсіби  жəне  жеке  даярлықтарын  жетілдіру 
болып  табылады.  Дарындылық  қаілеттердің 
жалпы  саласының  сипаты  ретінде  психо-
физиологиялық,  дифференциалды-психоло-
гиялық,  əлеуметтік-психологиялық  тұрғыдан 
кешенді зерттеуді қажет етеді. 
ƏДЕБИЕТТЕР
1 Савенков А.И. Одаренные дети в детском 
саду и школе: Учеб. пособие для студ. высш. 
пед.  учеб.  заведений. – М.:  Издательский 
центр «Академия», 2000. – 232 с.
2 Гилфорд Дж. Три стороны интеллекта // 
Психология мышления. – М., 1965. – С. 433-
456.
3 Матюшкин А., Яковлева А. Учитель для 
одаренных. – М., 1991. – 130 с.
4 Чудновский Н., Юркевич И. Одаренность 
–  дар  или  испытание. – М.:  Знание, 1990. – 
111с.
5 Жексенбаева У.Б. Теоретико-методологи-
ческие основы работы с одаренными детьми. 
Автореферат дис. док. пед. наук. – Алматы. – 
2005. –    51 с.
6 Адилова В.Х. Развитие информационной 
компетентности  учителя  начальных  классов. 
Автореф. дисс. канд. пед. наук, 2005. – Аста-
на. – 21 с.
7 Ризуанова А.К. Педагогические условия 
организации  индивидуальной  работы  с  ода-
ренными  детьми  в  инновационных  учебных 
заведениях. Автореф. канд. пед. наук,. – Аты-
рау, 2008. – 29 с.

179
Информатика жəне білім беруді ақпараттандыру
Информатика и информатизация образования
 B.E. KHAMZINA, D.S. KAKABAYEVA, 
U.U. BAKLKHAZOVA, KZ.К. TANBAYEV
Brunel University
London, Great Britain
SOCIAL NETWORKS IN EDUCATION
Annotation
The article highlights the basic principles and key characteristics of communication in social 
networks, educational opportunities of social networks, a  model of distance and interactive  learning 
on the basis the use of social networks as a pedagogical tool. Also, in this article, the authors provide 
research and analysis of foreign and Kazakh experience in the application of social networks in the 
educational process. Based on this analysis the paper contains some positive aspects of social networks 
applications in the educational space. In order to use educational opportunities for social networks, 
the authors also consider the prospects of the development of e-learning in the context of the positive 
aspects of their usage.
Keywords: Internet, social networks, educational process, learning activity.
Аннотация
Мақалада авторлар əлеуметтік желілерінде негізгі жұмыс істеу принципіне жəне коммуни ка-
цияның кілттік сипаттамаларына, əлеуметтік желілерінің білім алу мүмкіндіктеріне, қашықтық 
жəне  интерактивтік  оқыту  моделіне  назар  аударады.  Сонымен  қатар,  бұл  мақалада  автор-
лар  əлеуметтік  желілердің  білім  беру  үдерісінде  қолданудағы  қазақстандық  жəне  шет  елдік 
тəжірибелерді  талдау  бойынша  зерттеуін  ұсынады.  Зерттеу  жұмысында  алынған  нəтижелер 
негі зінде,  əлеуметтік  желілердің  білім  беру  саласында  қолданудың  пайдасына  анықталған 
бір-қатар оң аспектілер жарытылды. Əлеуметтік желілердің білім берудегі мүмкіншіліктерін 
қолдану мақсатымен қатар авторлар электрондық білім беруді дамыту болашағын, оны қолда-
нудың тиімділігі аспектісінен қарастырады.
Түйін сөздер: интернет, əлеуметтік желілер, білім беру үдеріс, оқу іс-əрекеті
В статье выделены основные принципы работы и ключевые характеристики коммуникации 
в социальных сетях, образовательные возможности социальных сетей, модель дистанционно-
интерактивного обучения на основе использования социальных сетей как педагогического ин-
струмента. Также, в данной статье дан анализ зарубежного и казахстанского опыта применения 
социальных сетей в учебно-образовательном процессе школ и вузов. На его основе, авторами 
выявлен и представлен ряд потенциальных возможностей социальных сетей в образовательном 
пространстве. В работе проанализированы основные тенденции развития социальных сетей и 
связанные с ними перспективы их использования как педагогического инструмента.
Ключевые  слова:  интернет,  социальные  сети,  образовательный  процесс,  учебная  деятель-
ность.

180
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
1. Introduction. Nowadays it is diffi cult  to 
imagine our life without the Internet, without 
information, it captured the whole world and all 
spheres of our activity. The Internet became a 
platform for the barrier-free transfer and exchange 
of information, knowledge and communication of 
people from different cities and countries. Today 
we see that social networks become the most 
universal instrument of communication and the 
most popular service for the most part of Internet 
audience. Prompt progress and continuous 
updating in the fi eld of information technologies 
give the chance to use the opportunities of the 
Internet technologies as an effective means of 
training. When using the global Internet network 
the information and educational environment 
is formed which fully allows realizing modern 
technologies of training. In these conditions the 
subject of using social networks as a pedagogical 
tool becomes extremely topical.
It is particularly topical in foreign researchers, in 
their works social network promotes cooperation 
and exchange of knowledge [1-3], shifts a role 
of the teacher from the instructor to partner 
[4], and brings real practical use in education 
[5], etc. In the Russian dissertation researches 
and scientifi c articles the pedagogical potential 
of social networks is viewed from different 
positions: as a means of informatizing education 
and developing distance training, and also as 
an upbringing tool [6]. Researchers consider 
qualitative and quantitative characteristics 
of a social network as a subjective image of 
interpersonal interactions and its temporary 
dynamics, develop the methodical bases of 
organizing training of information security on 
the basis of telecommunication resources of the 
Internet [7, 8]. Kazakh researchers are not yet 
considered a social network as a pedagogical tool, 
although researches in the fi eld of information 
and communication technologies in Kazakhstan 
education system are enough.
2. Methods. For achieving the research 
objective the following methods of research 
were used: the theoretical analysis of scientifi c 
and methodical literature on the research 
problem, researching various technologies of the 
generation Web2.0); supervision, questioning, 
interviewing, and testing; the qualitative and 
quantitative analysis and the comparison of the 
obtained data.
3. Main part. The term “social network” was 
introduced before the emergence of the Internet 
and modern Internet networks in 1954 by a 
sociologist from “The Manchester school” James 
Barnes in the work “Class and committees in a 
Norwegian island parish” which was published 
in the collection “Human Relations”. He defi ned 
a social network in his book as “a system of dots, 
some of which are connected among themselves. 
The dots of this system are people, and the lines 
connecting these dots specify what people interact 
with each other” [9]. On the Internet, the social 
network is a program service, a platform for the 
interaction of people in a group or in groups [10]. 
The  fi rst social network in the Internet 
Classmates.com appeared in 1995. Then the 
American software programmer Randy Konrads 
created a website by means of which the registered 
users found and kept in contact with friends and 
acquaintances, with those with whom they dealt 
during their whole life. Today in Classmates.
com there are more than 40 million users (mainly 
from the USA and Canada) [11]. Then, prior to 
the beginning of two-thousand years, virtual 
social networks developed very slowly. Only in 
2002 the fi rst of the most popular social networks 
today - Friendster - started a beta-version in the 
form of a private network. Actually, the rapid 
development of social networks began since 
2003 when there appeared such networks which 
are giants today as LinkedIn, MySpace, Hi5, 
Tribe. In 2004 Orkut and Facebook appeared, and 
Friendster was launched for mass use. In 2005 
Bebo and Yahoo 360 appeared. In Russia its own 
fi rst social network Moi krug successful in large 
numbers appeared in 2005 which was bought 
by the Yandex company in March, 2007 [12]. 
In 2006 in the Russian segment of the Internet 
two more very successful social networks, such 
as Odnoklassniki and Vkontacte appeared. These 
two networks rushed into the RuNet and literally 
made a real revolution. The fi rst social network 
in Kazakhstan was ON.kz which appeared in 
2010, now they are over 20.

181
Информатика жəне білім беруді ақпараттандыру – Информатика и информатизация образования
The results of many researches show that social 
networks have already captured more than half of 
all Internet users. The research authors came to 
the conclusion that social networks possess huge 
potential, they give tremendous opportunities 
of interactive interaction to the new generation 
[1-8, 13,14]. About ten years ago experts and 
researchers understood an extraordinary infl uence 
of the Internet on education which potential 
follows from features of social networks and 
communication characteristics in them.
Theoretically as a similarity of a social 
network it is possible to consider any on-line 
community whose members participate, for 
example, in discussions at a forum. A social 
network is also formed between members of a 
thematic community created on any service of 
blogs. Today social networks have a number 
of additional opportunities, in comparison with 
the instruments of users’ communication which 
existed earlier [12]. They differ from each other 
in their general orientation, various opportunities 
for users, different requirements and the 
interface. Understanding these peculiar features 
is important for revealing the opportunities of 
using social networks as an educational tool. 
The basis of a social network is made by 
profi les of users. Each user of any social network 
registers his or her profi le in which he or she 
in advance set fi elds fi lls in certain information 
about himself or herself. Such fi elds can include 
and include: a name and surname, photo, sex, 
relationship status, birthday date, hometown, 
religious and political views, contact information, 
and also personal information, such as person’s 
activities, his or her interests, information on his 
or her favorite movies, music, books, games, 
favorite places etc. [15]. Unlike a personal page 
on the Internet which a person can arrange as he 
or she likes and place on it whatever he or she 
wishes including any information, profi les  of 
users in social networks are, as a rule, unifi ed now 
and the majority of social networks at present do 
not allow considerable variability of arrangement 
and placing information of this of that kind. 
Moreover, administrators of the majority of 
social networks also watch the authenticity and 
reliability of provided information, as well as its 
strict compliance to the appropriate fi elds of a 
profi le. 
Thus, a distinctive feature of the majority 
of social networks is the maximum reality of 
communication for the Internet, that is in social 
networks people under their real names, showing 
their real photos, communicate with the same real 
people. Besides, a modern social network usually 
has the following standard services: the storage 
of a personal card with contact information, the 
on-line address book, an on-line organizer which 
is available from any computer, the storage of a 
user’s multimedia data, an opportunity to limit 
communication with undesirable persons etc. 
These services vary from resource to resource, 
however any user receives his or her own 
“residence” on the Internet.
The main feature of new generation services 
is instruments for searching needed contacts and 
the establishment of communications between 
people. Having a profi le already allows using 
them. Unlike blogs, social networks do not give 
such ample opportunities for the publication of 
any texts on a personal page. A person keeping 
his own blog places in it on its own behalf any 
texts of any format and volume, thus having 
an opportunity to draw attention directly to 
himself or herself, to earn a certain reputation 
and to increase popularity of his or her name 
through his or her texts. In social networks, on 
the contrary, there is practically no possibility 
of writing and placing an author’s texts for 
everyone’. These social networks have a visible 
system of contacts outside a user’s direct friends. 
Thus, the user receives business information on 
people whom he or she does not personally know 
but whom he or she can easily contact. A group 
founders interested in studying some object can 
achieve their purpose by inviting users to the 
group, as well as by placing certain information 
and moderating the group discussion. During 
the research we made a theoretical analysis of 
methodical, psychological and pedagogical, 
scientifi c and technical and didactic literature 
and a methodical analysis of using opportunities 
of the Internet technologies on the research 
problem. This research phase allowed to reveal 
a distinctive feature of training by means of 

182
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
social networks which can be called remote 
and interactive training which is expressed 
in the possibility of acquiring knowledge 
due to interactivity, i.e. interaction with other 
participants of the educational process “at some 
length”, i.e. at a distance.
The main idea of a technique of remote and 
interactive training is reduced to the creation 
of a special interactive virtual environment in 
which the trainee would gain knowledge in 
the form most comfortable for him and when 
it is convenient. Nowadays there are various 
models of distance learning in the modern theory 
of distance learning, such as an integration 
of full-time and distance forms of education; 
network training (autonomous network courses; 
information and subject environment); network 
training and case technologies, distance learning 
on the basis of interactive television or computer 
videoconferences. 
In respect of our research, the model based 
on the integration of classroom (lectures, 
seminars, practical training, etc.) and distance 
and interactive forms of education (webinars, 
videos, videoconferences, forums, discussions, 
teleconferences etc.) is most acceptable. This 
model assumes an individualization and at the 
same time a broad interactivity in training which 
is considered to be the most perspective in 
modern high school education as it increases the 
possibilities of independent and group deepening 
in the studied material, creates conditions of using 
research approaches in training, independent and 
group information search for solving a problem, 
ability to work with information individually, 
in team, in communication. The model of 
this kind intensifi es the educational process. 
Studying the researches in the fi eld of using 
information technologies reveals a problem of an 
organizational character: on what base distance 
and interactive training can be organized? The 
Internet social network becomes one of the most 
acceptable and applied platform for this model 
of training. 
In recent years the issues of applying 
social networks in education are extensively 
discussed in the world pedagogical community. 
Many methodologists are skeptical about the 
possibility of using networks as a pedagogical 
tutorial as traditionally social networks are 
considered as an environment for spending 
free time and entertainment. Defi nitely,  social 
networks cannot be the only means of network 
training, but their educational opportunities are 
obviously underestimated by them. Interest to 
social networks is connected with the need for 
educational institutions to establish a direct 
effective communication with educational 
process participants and consumers of educational 
services. The network community will serve as an 
additional “informal bridge” between a teacher, a 
student, a future student (a school student) and 
an employer. In our opinion, the initial negative 
of critics will be removed, and efforts will be 
rewarded with a serious and competent approach 
to the organization of educational activity by 
means of social networks.
Today, the most popular social networks 
are Facebook, Twitter, You Tube, Google +, 
Linkeldn, VKontakte, Odnoklassniki, Moi Mir. 
Defi nitely, in recent years, we observe the change 
of ways and forms of people’s communications in 
the Internet. Social networks managed to realize 
technically what modern people need, namely, 
public social tools and ways of interaction 
for the creation of one’s own educational or 
working zone. Their potential is not small, 
their opportunities are multidimensional, and 
their effi ciency does not already call any more 
questions, in any case, in foreign practice. 
The choice of social networks as a platform for 
organizing distance and interactive training has a 
number of arguments. The principles of creating 
many social networks such as identifi cation, 
communication, presence on a site, relationships, 
groups, reputation, exchange, search, integration 
with other offers are very well suitable for  the 
creation of an educational group, a class in 
online space, in a social network. The placement 
of an educational resource on the basis of social 
networks automatically establishes a direct 
effective communication between a teacher 
and a student, between a student and a student. 
It ensures the continuity of an educational 
process and deeper planning of students’ 
educational and research work which is not 

183
Информатика жəне білім беруді ақпараттандыру – Информатика и информатизация образования
limited by the framework of classroom lessons. 
It can be also noted that social networks make 
teachers more socially available for students in 
respect of communication. The following main 
characteristic of social networks is that their 
contents are fi lled by the network participants 
themselves and that there are really connections 
established between its participants. 
Due to the need of studying the opportunities 
of using social networks in education the West 
poses a topical theory of social training which 
assumes that people study most effectively when 
they interact with other trainees within some 
theme or some subject. Richard Light researched 
and proved the need of social interaction in the 
process of training. He came to the conclusion 
that one of strong factors of students’ success in 
education is their ability to create and participate 
in small research groups [16]. Social training 
shifts teachers’ attention focus from the subject 
content in educational activity to trainees’ 
interaction round surrounded by this content. For 
this reason foreign experts in electronic training 
urge software developers to create the control 
systems of training integrated with popular social 
services. But so far the effective and proved 
integration of learning management systems 
with social services does not exist for today. The 
pedagogical community has to go to Facebook, 
Twitter, VKontakte and other social networks 
and to make experiments on organizing social 
(distance and interactive) training of school 
students and university students. 
As for Kazakhstan and the CIS countries, here 
this tool is only getting into use.  It did not gain 
everybody’s recognition; this is rather a distant 
prospect. Successful examples are not many 
so far. Little attention is especially given to the 
aspect of using social networks for training. The 
major question is, of course, how useful this 
technology of using social networks can be when 
applied to our Kazakhstani education system. 
However it will not be bad if we know about 
new technologies and their opportunities. As 
Hippocrates said, “Everything is medicine, and 
everything is poison – it is all about the dose”, i.e. 
everything depends on reasonable application. 
Nowadays, an important step for further 
modernization of the education system for 
Kazakhstan today is the implementation of 
the electronic training system project being 
an important direction of the Education 
Development State Program. Electronic training 
is a new paradigm of training when the relations 
of educational process participants are built in the 
conditions of their mobile distance interaction, 
and the most important thing is that all trainees 
are given equal opportunities. The Ministry of 
Education and Science of Kazakhstan intends 
to introduce new projects actively. However 
the success of these objectives directly depends 
on the development of broadband access to the 
global network. Today the introduction of new 
technologies in the educational process is interfered 
by the Internet. The Internet traffi c structure of 
Kazakhstani users is as follows: 40% – social 
media, 30% – YouTube, 30% – other Internet. 
Social networks most popular in Kazakhstan are 
Moi Mir, VKontakte, Odnoklassniki, Facebook, 
and Twitter. 35% of the Kazakhstani users of 
social networks are young people of 18-24 years 
old. For comparison: the daily audience of the 
social network My World in Kazakhstan is over 
1.5 million people, VKontakte is over 1 million 
people, and Facebook is the least visited network, 
its monthly audience is equal to 700 thousand 
people. Experts say that the Kazakhstani market 
is unique. The recent years witnessed an active 
growth of daily audience: VKontakte - by 213%, 
Odnoklassniki – by 143%, Facebook by 61%. As 
for Kazakhstani social networks, they are over 
20, but the most popular are Centre of gravity (ct.
kz), Kiwi (kiwi.kz), my Nur (nur.kz), Your vision 
(yvision.kz) and J-NetWork (jnet.kz) [17].
There is an experience of applying social 
networks in the educational process of 
Kazakhstani educational institutions, but in our 
opinion, it is rather small so far. For example, 
there are about 30 accounts of Kazakhstani 
higher education institutions (from 139 working 
higher education institutions) or their separate 
faculties in Twitter. Some schools of Astana and 
Ust-Kamenogorsk are already testing lessons 
with using social networks. The leading position 
on electronic training is taken by Nazarbayev 

184
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
schools. The sites of these schools (nis.edu.kz) 
have appendices “Virtual School” and “Vacation 
School” where applicants can be registered for 
training at regional Intellectual school, receive 
tasks and recommendations about their making, 
get the teacher’s individual advice. Pupils 
can also see the records of online lessons and 
seminars and post their questions. 
Karaganda State Technical University 
has a certain experience of using the Internet 
opportunities where the new technology of the 
university educational interaction with students’ 
parents is introduced which allows to adjust 
communication via Zimbra e-mail server (Zimbra 
Collaboration Suite - the Full-fl edged  e-mail 
server and a group work system) thanks to which 
parents,  fi rst of all, quickly receive reports on 
their children’s educational achievements. The 
practical importance of introducing a feedback 
of the university with parents consists in an 
opportunity to formulate ways of improving an 
educational process, rendering assistance to 
the pedagogical stuff in ensuring profound and 
strong professional knowledge in students [18].
L.N.Gumilev Eurasian National University 
started the Kazakhstan’s fi rst student’s social 
network Enulife.kz which is focused on 
involving students into scientifi c and innovative 
activity in 2011. Groups headed by scientists of 
the university are created in this network. So, 
involving students into the network, scientists 
stimulate them to scientifi c work and, at the same 
time, they create for them an opportunity to be 
members of a certain prestigious community.
During our research we studied, compared and 
analyzed the successful foreign experience of 
applying a social network as an educational tool 
at some schools and higher education institutions 
of the USA, Great Britain and Russia. For 
example, one of the popular social networks, used 
for educational purposes by many foreign school 
students and teachers is Glogster allowing users 
to create easily free interactive posters (glogs), 
and “to interact” with the dynamic contents. This 
is a means for obtaining the fi rst design skills 
in drawing up presentation materials, in work 
with the multimedia, the subsequent publication 
of the project and its promotion in the network. 
The part of this social network is an educational 
Glogster (Glogster EDU) which is made in 
such a way that a teacher can create his or her 
group, his or her class, to register and invite 
pupils. The educational Glogster is used by over 
150 thousand teachers from different countries 
heading two million students. 
As another example of the cloud technology 
effective use (Web 2.0) at school and the higher 
education institution is the social network 
4portfolio.ru. The network is intended for 
creating and keeping a web portfolio of the 
trainee and the teacher. The web portfolio is a 
combination of portfolio and social network 
technology opportunities. The full control of 
the safety of a trainee’s personal information is 
ensured with giving an educational institution 
its own social mini-network. This option will 
allow expanding the possibilities of a site of 
school (higher education institution), providing 
an internal information space for communication 
between students, parents, teachers, a space with 
a closed access for strangers. The experience of 
using the social network Facebook for training 
is rather rich in the USA and European countries 
the same cannot be said about Kazakhstan. 
So, for example, according to the research 
of Massachusetts University, 98% of higher 
educational institutions of the USA have offi cial 
pages in Facebook, 84% – in Twitter, 86% – in You 
Tube [19, 20]. Moreover, 90% of the questioned 
educational institutions of the USA think that 
their experience of using social networks in the 
educational space is successful. Social networks 
promote the development of electronic training 
and education, offering new technical and 
methodical solutions of educational tasks. 
So, for example, in 2010 London School of 
Business and Finance became an initiator of 
transforming traditional training in classes with 
the possibility of online education by means of 
the world famous social network Facebook [19, 
20]. New training courses of this school allow 
having high-quality lecture with one mouse click. 
Students from all over the world can subscribe 
for free online lessons and do a course in a mode 
convenient for them at mit.edu, where students 
can not only see lectures, but also keep in contact 

185
Информатика жəне білім беруді ақпараттандыру – Информатика и информатизация образования
with the school lecturers and teachers; participate 
in discussion panels, even together with the 
leaders of various business and fi nance industries 
[19, 20]. The school specialists developed 
a special application for Facebook – LSBF 
Global MBA™ for the technical realization of 
this idea. So, an available, useful and easy-for-
understanding system is created on the basis 
of the known Facebook software product. This 
example shows that we should stake on popular 
social networks for the development of electronic 
training now and in the future, its organization 
and its methodical support. 
The results of our questioning among students 
of Brunel University of Great Britain is another 
proof of prospects of applying social networks 
in training: 29% of its students use the Internet 
for training and think (59%) that their training 
success depends on it, 46% prefer Facebook, 
assume (45%) that sometimes the Internet is 
harmful and note (41%) that their teachers use 
mostly Google, You Tube and Facebook as an 
educational tool.
The most popular and interesting social 
resource for Russian users from 14 to 24 years 
old, and also the leader on the project visits 
by users is VKontakte: 45% registered users 
on this resource visit it daily, and 70% oftener 
than once per day. Every third participant of 
VKontakte spends for one visit more than 30 
minutes of his or her time [21]. It was the social 
network VKontakte” because of high degree of 
activity and the involvement of modern Russian 
students in it which was chosen as a platform 
for organizing educational work with applying 
information and communication technologies. 
We should distinguish the philosophical 
faculty of Tomsk State University among the 
Russian higher education institutions; it has an 
interesting experience of using VKontakte and 
blog-hosting “blogspot.com” in training students 
of humanitarian faculties [22]. Let us reveal in 
more detail the experience of the faculty of arts at 
the Shuisky State Pedagogical University which 
actively uses social networks as platforms for 
training. The teachers of the faculty of arts chose 
two services as a technical base for distance 
training: the social network VKontakte, and 
the blog-hosting “livejournal.com”. Subgroups 
corresponding to studied disciplines were 
formed on the basis of the service “community” 
available, at the site VKontakte. Each subgroup 
has its substantial fi lling which is structured by 
type: participants of the group, photo, video 
and audio materials, documents, discussions, 
news, appendices, and polls. The additional 
opportunities of the network VKontakte has the 
service “statistics” on which teachers can trace 
students’ activity in the group, which sections 
exactly have the greatest popularity, what 
materials are downloaded, what information is 
shared by students with each other. The news 
line allows the project participants to be aware 
all the time of the slightest changes happening 
in the process of the educational activity. The 
teacher can watch students’ work and coordinate 
their actions timely, directing the students’ search 
activity to the necessary course. The social 
network VKontakte does not limit the volume 
of the posted information therefore teachers and 
students can create a global information layer 
in a studied subject. The communities created 
on the basis of the social network VKontakte 
are used by teachers in an educational process 
as an additional form of interaction between the 
teacher and students; they are not the replacement 
of classroom lessons.
Today higher education institutions use 
various autonomous control systems of educa-
tion. With their help higher education institutions 
become competitive and provide to students 
interactive, mobile and involving in training and 
communication environment corresponding to 
global trends in the market. And at the same time, 
they have also weak points, such as universality 
within an educational institution and uniformity 
within all educational institutions that the one 
and only application can be fl exible to the extent 
that it can provide the whole functional range 
necessary for ensuring an effective educational 
process. For example, a system with an open 
code, like Moodle, does not allow (without 
considerable adjustments) to use components of 
other developers, and compels to use the system 
of the Moodle content preparation system, the 

186
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
Moodle testing system, the Moodle progress 
register, etc. 
For an educational activity in social networks 
the practical signifi cance has not only an 
aspiration of all main networks to gather a 
bigger number of  registered users as soon as 
possible, but also an objective tendency of all 
largest social networks to the complication of 
the internal structure. This tendency can be 
characterized as the transformation of social 
networks into meganetworks uniting under one 
structure a social network proper with blogs, 
forums and chats. Moreover, a user creates one 
profi le in a network and from it gets access to 
all these services what is very convenient for 
him. It will remain in the same meganetwork, 
spending there more time, visiting a larger 
number of links and using additional services of 
the network with more desire. At the moment the 
best expression of a tendency to the integration 
and all-inclusiveness of social networks is the 
world’s largest social network MySpace which 
is already now such a meganetwork. Besides a 
social network proper already now this network 
also has in its structure blogs, forums, instant 
messaging service like ICQ and a chat, service 
of a video exchange, a news line, a weather 
forecast, a placement of vacancies, e-mail and 
other services. However others also large social 
networks such as Facebook, also constantly 
expands their functionality and add new services. 
The same tendency is characteristic both for 
Russian and Kazakhstani social networks. The 
tendency to the integration and all-inclusiveness 
increases educational opportunities of social 
networks. To study in one big network is much 
quicker and more effectively, than to carry out 
this activity at the same time in a set of rather 
small networks, in each of which it is necessary 
to carry out certain steps separately. Moreover, 
being focused on one network, without spraying 
resources on a set of small networks will also 
increase its effi ciency. As for the arrangement 
and the interface the main tendency of social 
networks today is increasing opportunities for 
customizing the appearance and the structural 
fi lling of a user’s profi le. It also raises educational 
possibilities of using social networks, as the 
message transmitter can transmit it in the most 
effective form by means of the most effective 
remedies. For example, in the Facebook network 
the user himself chooses where and how on the 
page of his profi le its elements are located, and 
he also choses a set of these elements. In the 
MySpace network the user can use the html 
language, creating his own unique arrangement 
and substantial elements of the page.
The software in the fi 
eld of Internet 
technologies since 2008 gives the chance to 
an ordinary user to create and post online own 
social networks. It led to the sharp growth of 
the number of social networks of a small size 
organized for the communication of some certain 
narrow layer of people, for example, people with 
similar interests or professions, or the people 
united by residence in one area or city. Prospects 
of using such networks as a pedagogical tool 
while are not totally clear, however such narrowly 
targeted social networks will attract very uniform 
audience that will allow to send to this audience 
the personal messages complying with it that will 
be most effective.
All these tendencies of the development of 
social networks create a situation when the all-
inclusiveness of the audience and simultaneous 
using the maximum quantity of opportunities 
given by modern Internet technologies transfer 
an educational activity to absolutely another, 
much higher level. 

жүктеу/скачать 2,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: