Психология педагогика және және и

187
Информатика жəне білім беруді ақпараттандыру – Информатика и информатизация образования
and keep servers for storing digital data and 
organizing communication in a network. 
3. Students are keen on social networks more 
than on other electronic resources. Autonomous 
control systems of education which are known 
and used by teachers are used by students less 
often, only if necessary.
4. The functionality of social networks allows 
to share quickly important information with 
students very, what they learned, to do reminders 
and not only with their fellow students.
5. Social networks have a wide range of 
opportunities and interaction forms, a variety 
of communication forms. They provide ample 
opportunities of students and teachers’ collabo-
ration, impart skills of possessing means and 
ways of communication with students, teachers 
and not only of their higher education institution. 
6. The experience of using social networks 
for solving educational and research tasks helps 
students in understanding of using their powerful 
potential opportunities in their future professional 
activity.
7. The information support of a training course 
by means of a social network allows students 
who are absent at classroom lessons (for some 
reasons) or to students with disabilities (disabled 
people) to watch an educational activity and to 
take a direct and active part in it online. 
8. The possibility of students and teachers’ 
continuous interaction in a network at a 
comfortable time for them provides the 
educational process continuity. A teacher 
becomes more socially available to students in 
respect of communication.
9. The use of social networks by teachers 
for solving their professional tasks raises 
and improves their level of communicative 
competences and their knowledge of applying 
computer technologies without additional efforts.
10. Social networks enable a teacher to deliver 
classroom lecture in an interactive mode. 
11. The educational process can also involve 
parents. 
12. A virtual class created in a social network 
can be available to students everywhere 
irrespective of their location by means of a 
mobile phone and the Internet.
13. A teacher does not need to print and 
distribute hands-on training material in paper, it 
is enough to attach it as a fi le to the virtual group 
on in the social network.
14. Timid students, usually not active at 
classroom lessons, feel more comfortable and 
become more active participants of an educational 
process and self-assured in social networks.
15. Necessary fi les can be uploaded in advance 
in social networks. Many will be able to see them 
right at a lesson by means of the mobile Internet 
on their phones and graphic tablets, others – at 
home, and it is economy of paper and money.
16. Joint a teacher and a student planning and 
fi lling of an educational content, of own electronic 
educational materials become possible. Besides, 
there is an opportunity in a social network to 
attract the “third” persons, experts, consultants, 
specialists in the studied area to participate in an 
educational process. 
17. A social network pulls together a teacher 
and a student, the former remembers students 
visually better and learns their interests through 
the profi les created by them in a social network.
18. The formation of information and 
communication culture bases with modern 
school students and university students happens 
in the space of some social network. 
19. Some social networks have a wide choice 
of applications which can be used for educational 
purposes. 
20. The clearness of the concept and the 
interface of social networks allows students to 
save considerably time for immersion into the 
environment of electronic training. 
21. Trainees’ activity can be traced through a 
new line; this tool prevents them from becoming 
puzzled in a huge information stream and to carry 
out effective monitoring of updating content. 
22. Social networks are the powerful 
instrument of interacting higher education 
institutions, colleges with their target audience - 
future applicants.
They are only some potential opportunities 
of social networks from the boundless sea of 
opportunities which can be used by a school or 
university teacher who is not afraid to combine 
traditional teaching forms with new achievements 

188
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
of people in the sphere of applying the Internet 
technologies. 
On the other hand, together with the 
distinguished educational potential there are 
problem points of using social networks:
1. The lack of the convenient tools specially 
developed for educational purposes (for example, 
keeping an electronic record), as in the teaching 
management systems.
2. The lack of access to social networks from 
classrooms of schools and universities.
3. Active communication, extensive informa-
tion stream and abundance of an entertaining 
content together with an educational content 
which distract from an educational process.
4. A high degree of time and labor needed 
for organizing and supporting an educational 
process in the conditions of continuous training 
in a social network for the teacher. 
5. The openness of an educational space to the 
whole Internet community which is unacceptable 
or uncomfortable for an educational process.
6. The impossibility of estimating the teacher’s 
work in social training for paying his work.
4. Conclusion. The revealed and given 
problems, we think, can be solved by deeper 
studying educational opportunities of social 
networks, by the development and approbation 
of effective techniques of their application in 
an educational space, by the development of 
special applications for social networks, by the 
expansion of opportunities of organizing and 
managing social training, by the defi nition  of 
objective assessment criteria of the work results 
of teachers’ and professors with using similar 
technologies and a fair assessment of their 
work. Certainly, to turn social networks into a 
full-fl edged educational space, it is necessary to 
overcome a number of diffi culties and problems 
of different character, joint competent efforts of 
experts on IT technologies, school and university 
teachers are needed, it is necessary to fi nd  a 
balance between fl exible strategy of training and 
the quality of teaching. On the whole, whether 
to try a new social network for teaching already 
now, or to postpone for tomorrow - depends on 
the decision of school and university teachers. 
But, after all teachers must fi rst try themselves 
to be able to make some judgment. Nevertheless, 
social network is a powerful and effective tool 
having a wide range of opportunities and unique 
positive features, which potential must be tested 
and safely be used in the modern educational 
world.
REFERENCES
1 Mason R., Rennie F. Using Web 2.0 for 
learning in the community. The Internet and 
Higher Education, 2007. – №10. – P.196-203.
2 Mason R., Rennie F. E-learning and social 
networking handbook: Resources for higher 
education (1
st
 ed.). New York, NY: Poutledge. 
2008.
3 Johnson D.W., Johnson R.T. Cooperation 
and the use of technology. In Jonassen 
D.(Ed), Handbook of research on educational 
communications and technology (2
nd
 ed., pp. 785-
811). Mahwah, NI: Lawrence Erlbaum. 2004.
4 Beldarrain Y. Distance education trends: 
Integration new technologies to foster student 
interaction and collaboration//Distance 
Education, 2006. – №27. – P.139-153. 
5 Conole G., Culver J. The design of Cloud 
works: Applying social networking practice to 
foster the exchange of learning and teaching 
ideas and designs//Computer and education, 
2010. – №54. – P. 679-692. 
6. Smyshlyayeva Ye.V. Social and educatio-
nal conditions of the organization of vir 
tual 
communication youth. Date Views 01.06.2014 
www.nauka-pedagogika.com/peda go gi-
ka-13-00-02/dissertaciya-sotsialno-pedago-
giches kie-usloviya-organizatsii-virtua lnogo-
obscheniya-molodezhi.
7. Matrekhina N.A. Social network person 
in a context of his life situations. Date Views 
01.06.2014 . 
8. Altufyeva A.A. Computer infodidaktika 
as the basis of organization of information-
educational environment. The News RSPU. A.I. 
Herzen, 2008. – № 80. – P.385-387.
9 Barnes J. A. Class and Committees in a 
Norvegian Island Parish. Human Relations 
Journal,1954. – №7. P. 43-44.

189
Информатика жəне білім беруді ақпараттандыру – Информатика и информатизация образования
10 Danilina V.K. For the people of Facebook.
Adviser Journal, 2010. – №7. – P. 22-23. 
11 Samoylenko S.The Internet, friendship, 
chewing gum. Adviser Journal, 2010. – №9. – 
P.16-18. 
12 Bulavkina L. Tale of the fi sherman 
and the fi sh in social networks. Marketing 
Communications Journal, 2010. – №1. – P.5-8.
13 Skripnikov S. Related Network 2. 0. Expert 
Journal, 2006. – №39. – P.42-48.
14 Light R.J. Making the most of college: 
students speak their minds. Cambridge: Harvard 
University Press, 2001. – 256 pp.
15 Feshenko A.V., G.V. Mozhayeva. Using 
virtual learning networks in the educational 
process. Date Views 01.06.2014: www.ido.tsu.
ru/fi les/pub2011/ Feschenko_Mozhaeva_virtseti.
pdf.
16 Rating of social networks on attendance 
– TOP-20 Kazakhstan. Date Views 01.07.2014: 
www.sarafannoeradio.org/ analit...stana.html.
17 Erakhtina I.I. Interactive technologies 
of work of curator with parents. Date Views 
01.06.2014 www.kstu.kz/wp-content/Lessons 
FDC curators.do. 
18 Barnes N.G., A.M., Lescault. Social media 
adoption soars as higher-ed experiments and 
reevaluates its use of new communications tools. 
Date Views 01.06.2014 www.umassd.edu/media/
umassdartmouth/cmr/studiesandres highered.
pdf.
18 Revolution in the world of education from 
LSBF! Date Views 01.06.2014 www.lsbf.ru/
news/lsbf- facebook/.
20 50 reasons to invite Facebook into your 
classroom. Date Views 01.06.2014 www.online-
college.org/2011/07/18/50-reasons-to-invite-
facebookintoyour-classroom.
21 Feshenko A.V. Social networks in 
education: analysis of the experience and 
prospects of development. Open and distance 
education Journal, 2011. – №3. – P.44-50. 
22 Zolotova V.V. Social networks: tendencies 
of development and prospects to promote 
products. Marketing Services Journal, 2012. – 
№3 (31). – P. 224-231.
ƏОК 378. 016
А.Қ. МОШҚАЛОВ, М.Т. ИСКАКОВА 
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті 
С. АВДАРСОЛҚЫЗЫ  
Қазақ мемлекеттік қыздар университеті 
Алматы қ., Қазақстан
ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ МҮМКІНДІКТЕРІ
Аннотация
Мақалада электронды оқыту жүйесін білім саласына енгізудегі басты мақсаты: білім беру 
үрдісінің барлық қатысушыларының үздік білім беру ресурстары мен технологияларына тең 
қол жеткізуін қамтамасыз ету жəне оның білім беру жүйесіндегі тиімділігі мен жүзеге асыру 
жолдары көрсетілген.
Түйін сөздер: информатика, электронды оқыту.
В статье рассматриваются задачи, эффективность и возможности электронного обучения в 
системе образования, а также пути его реализации. 
Ключевые слова: информатика, электронное  обучение.

190
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
Annotation
The article examines the effectiveness and the realization of e-learning in the education system. 
Keywords: computer science, electronic learning.
Қ
азақстан  Республикасының  Прези-
денті Н.Ə. Назарбаевтің Жарлығымен 
2010  ж. 1-ақпанында  бекітілген  Қазақстан 
Республикасын 2020 жылға дейін дамытудың 
стратегиялық  жоспарында  барлық  білім 
беру  жүйесін  одан  əрі  ақпараттандыру 
мен  электрондық  оқытуды  жаппай  енгізу 
бағ дары 
анықталған 
болатын. 2011-
2020 жж. Білім беруді дамытудың Мемлекеттік 
бағдарламасында  адамзаттық  ресурстардың 
əлуетін  арттыру  мақсатында  білім  беруді 
түбегейлі  жаңартудың  басым  бағыты  болып 
электрондық  оқыту  аталған.  Электрондық 
оқытуды 2015 жылға  дейін  республика 
мектептерінің 50%-ына, ал 2020 жылға дейін 
90%-ына енгізу жоспарланды. 
ЮНЕСКО ұлттық жүйелерді жаңарту мен 
дамытуда  незізгі  рөлді  электрондық  оқытуға 
(e-learning) береді. Білім беру дағдарысының 
салдарын төмендету үшін, білім алушыларды 
білім  берудің  жаңа  мəнеріне  бағдарлау  үшін 
жəне бүкіл ғұмыр бойы одан əрі оқыту үшін 
олардың  біліктері  мен  машықтарын  дамыта-
тын e-learning технологиясы ең тиімді ретінде 
анықталды.  Дамыған  елдерде  (Финляндия, 
Норвегия,  Сингапур  жəне  т.б.)  е-learning-
ті  инновациялық  іс-əрекеттің  машықтарын 
дамытуға  көмектесетін  негізгі  əдіс  ретінде 
мемлекеттік деңгейде қарастырады.  
Сонымен бірге, жалпы білімдік мектептегі 
электрондық оқытудың теориясы мен практи-
касында шешілмеген бірқатар өзекті мəселе-
лер  қалып  отыр.  Біртұтас,  жалпы  қабылдан-
ған,  тұрақталған  ұғымдық-санаттық  аппарат 
жоқ, электрондық оқыту, ақпараттық білімдік 
орта жəне т.б. ұғымдардың анықтамаларында 
бірлік жоқ, электрондық білімдік өнімдердің 
көптеген топтамалары байқалады. 
Электрондық  оқытудың  педагогикалық 
əдіс  намасын дайындау мəселесі ашық қалып 
отыр.  Электрондық  оқыту  көп  жағдайда 
ере сектерді  оқытудың  қағидалары  мен 
заңды лықтарына  сүйенетін  жоғары  жəне 
қосымша  кəсіптік  білім  беру  үшін  толы-
ғымен  жарамды  электрондық  веб-техно-
логия  негізінде    оқыту  секілді  ұстанымға 
бағытталған.  Ал  сол  уақытта  жалпыбілімдік 
мектепте  оқыту  процесі  балалардың  жас 
ерекшеліктеріне  байланысты  өз  заңды лық-
тарымен  жəне  қағидаларымен  ерекшеленеді. 
Сондықтан  электрондық  оқытуды  жүзеге 
асырудың шынайы жолын анықтау жəне оның 
тұжырымдамасын дайындау қажет. 
Қоғамның дамуы бүгінгі таңдағы білім беру 
процесінде  дамыған  елдер  стандартына  де-
ген ұмтылысты қажет етуде. Ал əлемдік білім 
кеңістігіне  ену,  əрине,  бəсекеге  қабілеттілік 
ұғымымен  байланысты.  Қажеттілік,  қабілет, 
мүмкіндіктен  туындайтын  нəтиже  даму  мен 
ұмтылыс арқылы жүзеге асады. Осыған орай, 
Қазақстан  Республикасында  білім  беруді 
дамытудың 2011-2020 жылдарға  арналған 
мемлекеттік бағдарламасында «Орта, техни-
калық, кəсіптік жəне жоғары оқу орындарын-
да  электронды  оқыту  жүйесі»  енгізу  жəне 
оны  іске  асыру  жолдары  қарастырылған  бо-
латын.
Электронды оқыту жүйесін білім саласына 
енгізудегі басты мақсат – білім беру үрдісінің 
барлық  қатысушыларының  үздік  білім  беру 
ресурстары  мен  технологияларына  тең  қол 
жеткізуін қамтамасыз ету.
Қойылған  мақсатқа  жету  үшін  келесі 
міндеттерді шешу жеткілікті:
- электрондық оқыту жүйесін нормативтік-
құқықтық қамтамасыз етуді дамыту;
- білім беру ұйымдарының технологиялық 
инфрақұрылымын дамыту;
-  оқу  үдерісінде  ақпараттық-коммуни-
кациялық технологияны қолдануды дамыту;
- сандық білім ресурстарын дамыту;
-  ұйымдастырушылық  қамтамасыз  ету 
жəне электрондық оқыту жүйесін пайдалану-
шыларды даярлау.
Электрондық  оқыту  жүйесінің  қызметін 
қамтамасыз ету үшін келесі бағыттар бойын-

191
Информатика жəне білім беруді ақпараттандыру – Информатика и информатизация образования
ша  нормативтік-құқықтық  базаны  жасау  та-
лап етіледі:
-  оқушылардың  қорытынды  аттестация-
сының  нəтижесін  негізге  ала  отырып, 
электрондық оқыту жүйесін ұйымдастырудың 
нормативтік базасын жасау;
-  қолданыстағы  мемлекеттік  білім  стан-
дарттары  мен  оқу  бағдарламаларына  АКТ-
ны  қолдану  негізінде  пəндер  бойынша 
оқушылардың  біліміне,  біліктілігіне  жəне 
дағдысына қойылатын талаптарды енгізу;
-  білім  беру  ұйымдары  үшін  электрондық 
оқыту 
жүйесінің 
программалық 
жəне 
техникалық  қамсыздандыру  тізімімен  ұсы-
нылған  талаптарға  сəйкес  бірыңғай  корпо-
ративтік стандарт жасау;
- электрондық оқытудың бірыңғай жүйесін 
пайдаланушылардың  ұжымдық  жəне  жеке 
жұмыс тəртібін құру;
- таратуға жіберілген сандық білім ресур-
старын қолдану бойынша əдістемелік нұсқау 
қорын құру;
- сандық білім ресурстарын қолдану үшін 
əдіскерлер  мен  оқытушыларды  кəсіби  жəне 
кадрлардың  АКТ-құзырлылығын  қалып тас-
тыруға даярлау жүйесін құру,
- АКТ-ны қолдану арқылы оқытушылардың 
жасаған  үздік  оқу  материалдарын  тарату 
механизмін құру;
-  сандық  білім  ресурстарын  құру,  талдау 
жəне тарату;
-  сандық  білім  ресурстары  бойынша 
эксперттік кеңес жұмысын ұйымдастыру [1].
E-learning ұғымы (ағылшын тілінен қысқар-
тылған Electronic Learning)- элетрондық оқыту 
жүйесі,  электрондық  оқыту,  қашықтықтан 
оқыту,  компьютердің  көмегімен  оқыту, 
желілік  оқу,  виртуальды  оқыту,  ақпараттық, 
электрондық  технологиялардың  көмегімен 
оқыту терминінің синонимі болып табылады. 
E-learning- бұл оқу жəне оқыту форматы, білім 
беру  контенттерінің  электрондық  формасын 
электрондық  құралдармен  қолданып,  ком-
пьютер, ұялы телефон, коммуникатор, білімді 
басқару  жүйесі (LMS) жəне  интерактивті 
оқыту  платформасына  негізделген  сабақ  бе-
рулерден  құралады.  Ал  жалпылама  ЮНЕ-
СКО  мамандарының  берген  анықтамасы 
бойынша: «E-learning- Интернет жəне мльти-
медиа  көмегімен  оқыту»  дегенді  білдіреді 
екен. Электрондық оқыту- «E-learning техно-
логиясы  арқылы  білім  алушы  қашықтықтан 
тыңдаған жоғары оқу орнында өзіне қолайлы 
уақыт мезгілінде электрондық оқу материал-
дарын, тыңдаған дəріс берушімен виртуальді 
түрде қарым –қатынас жасай отырып өз білім 
қорын  жинақтап,  жетілдіре  алады.  Яғни, 
элетрондық  оқыту (E-learning) жүйесінің 
негізгі  артықшылықтарын  былайша  атап 
көрсетейік:
- қолайлы уақыт пен орын;
- қашықтықтан білім алуды жүзеге асыра-
ды;
- үздік білім ресурстарына қолжетімділік;
- денсаулығы шектеулі білім алушылардың 
білім алу мүмкіндігі;
- оқытушымен үздіксіз қарым-қатынас;
- білім алудың қолайлы күнтізбесі [2].
Əлемдік  тəжірибе  көрсетіп  отырғандай, 
е-learning  жүйесі  білім  беруді  жаңғыртуға 
арналған  негізгі  құралдардың  бірі  болып 
табылады.  Мəселен,  Оңтүстік  Корея,  Фин-
ляндия  мен  Ирландияда  электронды  білім 
беру  жөнінде  арнайы  ұлттық  бағдарламалар 
жүзеге асырылуда. Францияда балабақшадан 
бастап  үлкендерді  оқытуға  дейін  білім  беру 
үрдісінің  барлық  саласына  ақпараттық-
коммуникациялық технология енгізілген. 
Сонымен  электронды  оқыту  біріншіден, 
білімді дамытудың ақпараттық жəне ғылыми-
əдістемелік қамтамасыз ету құралы, екіншіден, 
электрондық  оқыту  жүйесінің  кез  келген 
түйінінен  мəліметтерді  орталықтандырып 
жинақтау  арқылы  білім  беру  жүйесінің 
мониторингін жасау құралы, үшіншіден, білім 
беру  жүйесі  туралы  қажетті  статистикалық 
мəліметтерді  жəне  түрлі  аспектілер  бойын-
ша  есеп  беруді  қалыптастыруды  қамтамасыз 
ететін  шешім  қабылдау  құралы  ретінде 
əрекет  етуі  тиіс.Электронды  оқыту  жүйесі 
төмендегідей ішкі жүйелерден тұрады:
- ұлттық білімдік мəліметтер қоры;
- мектептерді басқарудың ішкі жүйесі (мек-
теп іс қағаздарын жүргізу, т.с.с)
- «Электрондық оқулықтар» ішкі жүйесі-e-
Book;

192
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
- оқыту үрдісін басқару ішкі жүйесі - LMS;
-  оқу  мазмұнын  басқару  ішкі  жүйесі - 
LCMS;
- тестіні басқарудың ішкі жүйесі - TMS;
- дамытуды басқару ішкі жүйесі - DM;
- мониторинг жəне талдау ішкі жүйесі,
- сыртқы ақпараттық жүйелермен біріктіру 
модулі.
Орта білім беру саласында да электрондық 
оқыту  жүйесі  көптеген  мүмкіндіктер  береді. 
Таратып айтсақ, мектептер мен колледждерді 
қажетті  инфрақұрылыммен,  жүйені  мағына 
жағынан  мектеп  жəне  техникалық  жəне 
кəсіптік білім беру пəндері бойынша цифрлық 
білім  беру  ресурстарымен  жабдықталуда, 
электрондық  оқыту  жүйесінде  əкімшілік, 
директордың  орынбасары,  мұғалім,  оқушы, 
медициналық  қызметкер,  кітапханашы  үшін 
функционалдар əзірленетін болады.
Оқушы 
автоматтандырылған 
жүйеде 
өзінің  жеке  портфолиосын,  күнтізбесін, 
күнделігін жүргізеді. Ал мұғалім күнтізбелік-
тақырыптық  жоспары  бар  электрондық 
дəптерді,  сынып  журналын,  хабарландыру 
қызметін  (алда  болатын  жоспарлы  жəне  жо-
спардан  тыс  жиналыстар  мен  кездесулер  ту-
ралы  оқушылардың  ата-аналарына e-mail 
немесе sms-хабарламалар,  есептелік  жəне 
т.б.  жіберу)  толтыратын  болады.  Ата-аналар 
қауымы тəрбие мəселелері бойынша кеңестер 
алу,  сондай-ақ  қашықтықтан  баласының  са-
палы  орта  білім  алуы  мен  жетістіктері  тура-
лы ақпараттық хабарлама алу мүмкіндігіне ие 
болады.
Электронды  білім  беру  бойынша  жүзеге 
асырылатын  ауқымды  жоба  Қазақстанның 
білім  беру  жүйесін  ақпараттандырудағы 
серпіліс  болып  табылады.  Елбасы  өзінің 
дəрісінде  қазіргі  күнде  отандық  білім  беру 
жүйесі  халықаралық  деңгейде  бəсекеге 
қабілетті,  жаңа  білім  мен  технологияларды 
түрлі қызмет аясында қолдана білетін, үнемі 
өз білімін жетілдіріп отыруға ынталы маман-
дарды даярлауға бағытталып отырғанын атап 
өтті. Сондықтан да, дамыған елдерде кеңінен 
тараған «E – learning» электронды  оқыту 
жүйесі елімізде білім беруді дамытуды жүзеге 
асыратын негізгі бағыттардың бірі болып та-
былады. Елімізде электронды оқыту жүйесін 
енгізу  екі  кезеңмен  жү зеге  аспақшы.  Оның 
бірі 2011-2015, ал  екіншісі 2016-2020 жыл-
дарды қамтиды. Сəйкесінше, бастапқы кезең 
бойынша білім беру мекемелерінің 50 пайызы, 
екінші  кезеңде 90 пайызы  электронды  түрге 
көшпек. Осы жүйемен жұмыс жасауға мектеп 
мұғалімдері  мен  колледж  оқытушылары  ар-
найы да йындықтан өткізілуде. Е-learning элек-
тронды  оқыту  жүйесі  білім  берудің  барлық 
сатысын  технологияландыруымен  ерекше. 
Электронды оқыту түрін қолданудың əсерлігі 
мен  нəтижелігі  туындайтын  жағдаяттардың 
нақты факторларына тəуелді болуында [4].
Қорытындылай  келе,  қазіргі  заманда 
білім  кеңістігінің  жоғары  қызығушылықпен 
дамып  келе  жатқан  саласы – электрон-
ды  жүйемен  оқыту.  Электронды  оқыту 
жүйесінің  арқасында  кейінгі  өсіп  келе 
жатқан  жас  ұрпағымыздың  сапалы  білім 
алуына  оң  нəтиже  береді.  Сонымен  қатар 
білім  жүйесінің  қызметкерлеріне  уақытын 
үнемдеуге,  мұғалімдер  мен  оқушыларды 
белгілі  бір  тəртіптік  бағытта  жұмыс  жаса-
уына  ықпал  етеді.  Заман  талабына  сəйкес 
электронды  оқыту  жүйесін  ұтымды  жəне  өз 
дəрежесінде қолдана білу қажет.
ƏДЕБИЕТТЕР
1 2010-2015жылдарға  арналған  электрон-
ды  оқыту  жүйесінің  Тұжырымдамасы.  – 
Астана, 2010. 
2  Білім  беруді  дамытудың 2020 жылға 
дейінгі ұзақ мерзімді бағдарламасы. – Астана.
3  Қазақстан  Республикасында  білім 
беруді  дамытудың 2005-2010 жылдарға 
арналған мемлекеттік бағдарламасы // Егемен 
Қазақстан. – 2004. – 16 қазан.
4  Білім  беру  жүйесінің  дамуы // Егемен 
Қазақстан. – 2012. – 25 қазан.
5  Жаңа  ақпараттық  технологиялардың 
тиімділігі.  Г.Бейсенова,  Қазақстан  мектебі  − 
№ 6. – 2006.

193
Информатика жəне білім беруді ақпараттандыру – Информатика и информатизация образования
УДК338.46:002+374.71+37.01
С.А. МУЛИКОВА
Карагандинский экономический университет Казпотребсоюза
e-mail: mulikovasaltanat@mail.ru
г. Караганда, Казахстан,
СОДЕРЖАТЕЛЬНЫЙ АНАЛИЗ ИНФОРМАЦИОННО-
АНАЛИТИЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ СПЕЦИАЛИСТА 
В ИНФОРМАЦИОННОЙ СРЕДЕ
Аннотация
Информационно-аналитическая  работа  является  содержанием  управленческой  и  предмет-
ной деятельности современного специалиста. В статье предлагается структурно-содержатель-
ный  анализ  исследуемой  деятельности.  В  результате  анализа  проделанного  авторами  статьи 
удалось  выделить  две  составляющие  данной  деятельности – научную  и  научно-информаци-
онную.  В  статье  показаны  критерии,  позволяющие  их  различать.  В  то  же  время  интеграция 
выделенных  составляющих  позволяет  говорить  о  сущности  информационно-аналитической 
деятельности.
Ключевые слова: научная и научно-информационная деятельность, информационно-анали-
тическая деятельность, специалист, информационная среда.
Қазіргі замандағы маманның ақпараттық-талдаулық жұмыс басқару жəне арнайы қызметінде 
ең негізгісі болып табылады. Мақалада жобаның құрылымдық-мазмұндық талдауы ұсынылған. 
Авторлардың жұмысы нəтижесінде ұсынылған жобаның екі бағытын: ғылыми жəне ғылыми-
ақпараттық  бағыт,  анықтауға  мүмкіндік  берілді.  Мақалада  бұл  екі  бағыттың  бір-бірінен 
ерекшелінетін критерийлері көрсетілген.Сонымен бірге ерекшелінген бағыттардың бір бірімен 
ұштасуы ақпараттық-талдаулық қызметтінің негізгі мəні туралы айтуға мүмкіндік береді.
Түйін сөздер: ғылыми жəне ғылыми-ақпараттық қызмет, ақпараттық-талдаулық қызмет, ма-
ман, ақпараттық орта.
Annotation
Information and analytical work is the essence of administrative and subject activity of the 
modern expert. The article presents structural and content analysis of the study. By the results of the 
analysis, which was carried out by authors, two components of the study were identifi ed: academic 
and scientifi c-informative; article provides the criteria that used to distinguish between them.  At the 
same time, the integration of identifi ed components allows to speak about the nature of information-
analytical activity.
Keywords:  science and scientifi c information activity, information-analytical work, specialist, 
information environment.
В 
современных условиях любой специа-
лист с высшим профессиональным об-
разованием вне зависимости от сферы пред-
метной деятельности реализует свои знания и 
умения в управленческой системе, где он явля-
ется и субъектом и объектом управления. Для 
этого  ему  необходимы  знания  в  области  ор-
ганизации  управленческих  взаимодействий. 
Принятие и реализация любого управленчес-
кого  решения,  связанного  с  выполнением 
профессиональных  функций,  основываются 
на анализе и синтезе информации, обработке 

194
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
и подготовке определенной информации, т.е. 
связано  с  осуществлением  информационно-
аналитической деятельности.
За  последние  десятилетия  существенным 
образом  изменилась  структура,  формы  и  со-
держание  управленческой  работы.  Менед-
жмент  любых  направлений:  административ-
ный, производственный, экономический и т.п. 
–  связан  с  обработкой  больших  объемов  ин-
формационных потоков, как в традиционном 
бумажном виде, так и в электронном. Сложи-
лась ситуация, когда на современного специ-
алиста  обрушивается  мощный  поток  инфор-
мации, прежде всего документационной, и у 
него возникают проблемы с ее переработкой. 
В каждой области человеческой деятельности 
информация  имеет  свою  специфику,  которая 
в современных условиях стала одним из цен-
нейших  ресурсов.  Использование  этого  ре-
сурса  определяет  успешность  деятельности 
предприятий,  учреждений,  организаций  для 
достижения  экономической  эффективности 
управления.
Для  представления  логики  содержания 
статьи  раскроем  содержание  информацион-
но-аналитической деятельности специалиста.
Информационно-аналитическая  деятель-
ность – это деятельность по удовлетворению 
потребностей  в  информации,  необходимой 
для принятия решения и реализации профес-
сиональной  деятельности.  Реализация  ин-
формационно-аналитической  деятельности 
предполагает обязательное наличие субъекта 
(индивида, занимающегося ею), объекта (ма-
териала,  который  в  процессе  воздействия  на 
него  субъекта  приобретает  новую  форму  и 
свойства продукта деятельности) и информа-
ционной среды (условий в которых реализу-
ется  данная  деятельность).  Одной  из  основ-
ных составляющих информационно-аналити-
ческой деятельности, на наш взгляд, является 
субъект, который осуществляет взаимосвязь и 
определяет направление цели, средства, про-
цесс и результат этой деятельности.
Для  осуществления  информационно-ана-
литической деятельности необходимо знание 
средств обеспечения данной деятельности, к 
которым, на наш взгляд, следует отнести: ме-
тоды (сравнение, анализ и синтез, обобщение, 
абстрагирование и конкретизация; прогнози-
рование,  проектирование  и  моделирование; 
классификация  и  идентификация  информа-
ции и документов); каналы движения инфор-
мации  и  документов  (формальные  и  нефор-
мальные каналы коммуникаций); информаци-
онные источники (системы, содержащие или 
вырабатывающие информацию). 
Информационно-аналитическая  деятель-
ность специалиста предполагает владение ме-
тодами  критического  мышления  (сравнение, 
анализ и синтез, обобщение, абстрагирование 
и  конкретизация,  индукция  и  дедукция).  За-
дача  выявления  полезной  для  специалиста 
информации  в  мощных  документационных 
потоках,  образуемых  не  только  входящей 
документацией,  но  и  информационными  до-
кументами  средств  массовой  информации, 
требует использования специальных методов 
информационной  обработки  документов,  на-
личия служб анализа  информации (аналити-
ческие  группы)  и,  соответственно,  наличия 
профессионально подготовленных специали-
стов, владеющих навыками информационно-
аналитической деятельности.
В  качестве  процессов  составляющих  ин-
формационно-аналитическую  деятельность, 
на наш взгляд, необходимо выделить инфор-
мационные  и  научно-исследовательские  тех-
нологии,  которые  могут  быть  представлены: 
знаниями  видов  и  содержания  различных 
систем  документации;  умением  использо-
вать  первичную  и  вторичную  информацию, 
осуществлять  патентные  исследования  при 
реализации профессиональной деятельности, 
анализировать научную и техническую доку-
ментацию; владеть навыками научного поис-
ка,  извлекать,  преобразовывать  под  конкрет-
ные  профессиональные  и  исследовательские 
потребности,  имеющиеся  информационные 
ресурсы,  осуществлять  исследовательские 
работы.
Определимся  с  содержанием  научно-ин-
формационных работ.
В работе А.Д. Урсула «Проблема информа-
ции  в  современной  науке» [1] одной  из  рас-
сматриваемых  проблем – является  проблема 

195
Информатика жəне білім беруді ақпараттандыру – Информатика и информатизация образования
информационного кризиса в современной на-
уке. Информационный кризис - это противо-
речивая ситуация, связанная с расширением и 
углублением процессов, явившихся результа-
том научно-технического прогресса; кризис в 
деятельности человека по восприятию, хране-
нию, передаче, переработке и использованию 
многообразных  и  мощных  информационных 
потоков.  Характерной  особенностью  науки 
как  информационной  системы  является  не-
прерывное накопление научной информации. 
Скорость  накопления  научной  информации 
оказалась  пропорциональной  объему  ранее 
накопленной информации. Поэтому большое 
количество научно-технической информации 
остается не опубликованной, непрочитанной 
или не востребованной (по мнению В.В. Во-
робьева, Г.М. Доброва и А.А. Коренного, А.Н. 
Ефимова,  А.И.  Михайлова,  А.П.  Суханова, 
А.Д. Урсула каждая вторая издаваемая книга 
остается  непрочитанной;  возможности  уче-
ного ограничиваются прочтением 13% нового 
в предметной области; ученый тратит на по-
иск и чтение уже имеющейся информации от 
трети до половины рабочего времени). 
С  точки  зрения  исследователей  в  области 
научно-информационной  деятельности  это 
повлекло  за  собой:  во-первых,  передачу  ин-
формационных  функций  от  человека  инфор-
мационно-коммуникационным  технологиям. 
Во-вторых, появление и развитие в конце 60-х 
средине 70-х годах прошлого столетия новой 
сферы труда – научно-информационной дея-
тельности.  В-третьих,  появление  специали-
стов информаторов, осуществляющих эту де-
ятельность.
Не  останавливаясь  на  особенностях  ин-
формационно-коммуникационных  техноло-
гий,  рассмотрим  содержание  научно-инфор-
мационной деятельности и деятельности спе-
циалистов информаторов. 
Научно-информационная 
деятельность 
или информационное производство – это ор-
ганизационно  оформленная  разновидность 
научного труда, которая заключается в сборе, 
аналитико-синтетической  переработке,  хра-
нении  и  поиске  закрепленной  в  документах 
информации, а также в предоставлении дан-
ной информации всем нуждающимся в ней в 
соответствующее время и в удобной для них 
форме, а также деятельность по созданию но-
вой информации, то есть превращению науч-
ных знаний в научную информацию [2].
С  точки  зрения  Ю.  Дрешера [3], специ-
алистов,  работающих  в  системе  научно-тех-
нической информации, следует подразделить 
на  две  группы:  технические  специалисты  и 
специалисты-информаторы. К первой группе 
относятся все специалисты, обеспечивающие 
техническую  часть  научно-информационной 
деятельности,  то  есть  полиграфисты,  макет-
чики,  оформители,  операторы,  компьютер-
щики и др. Во вторую группу входят специ-
алисты,  выполняющие  работу  по  непосред-
ственному информационному обеспечению и 
находящиеся в тесной связи с потребителями 
информации – это  библиографы,  перевод-
чики,  информаторы,  редакторы,  референты, 
биб лиотекари, инженеры и т.д. И дальше ав-
тор продолжает, специалисты, работающие в 
научно-информационной сфере должны быть 
образованными  людьми,  способными  выхо-
дить за рамки тематических запросов потре-
бителей  информации,  то  есть  были  готовы 
с тать специалистами широкого профиля.
Не  вдаваясь  вглубь  организационной 
структуры, функций информационных работ-
ников, попытаемся показать место научно-ин-
формационной  и  научно-исследовательской 
работ в системе информационно-аналитичес-
кой деятельности. 
И информационных работников, и ученых 
и  специалистов  объединяют  методы  работы 
с информацией – анализ, синтез, поиск, сбор, 
хранение, распространение и предоставление.
Если для информационных работников на-
учно-информационная  деятельность  являет-
ся профессиональной сферой, то для ученых 
и  специалистов  она  является  «периферий-
ной» и интегрирована в осуществление ими 
профессиональных 
научно-исследователь-
ских  функций,  и  является  неотъемлемой  их 

жүктеу/скачать 2,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: