Психологиялық тренинг технологиясына кіріспе оқу-әдістемелік құрал Алматы 2011
жүктеу/скачать 303,94 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3.4. КҮННІҢ АЯҚТАЛУЫ
| Нұсқаулық. «Қазір бәрі жұптарға бөлінеді. Өзіңіз ең аз білетін адамды жұп ретінде таңдаңыз. (Егер топта қатысушылардың тақ саны болатын болса, жаттықтырушы да тапсырманың орындалуына қатысады.) Бәрі жұптарымен қатарласып немесе қарама-қарсы, өздеріне қалай ыңғайлы болса, солай отырады. Ары қарай жұптағы бірінші адам өзі туралы әңгімелей бастайды: өз өмірбаяныңыз, өз әуестіктеріңіз, хоббиіңіз, өз отбасыңыз туралы – нені қажет деп тапсаңыз, сол туралы әңгімелеп беруге болады. Екінші адамның міндеті – әріптесі туралы барынша жақсы білу. Бұл үшін ықылас қойып тыңдап, есте сақтап отыру қажет, сұрақтар қоюға болады. Бұған 15 минут беріледі. Уақыт аяқталғанда, мен «тоқта» деп айтамын. Сіздер жұп ішінде рольдеріңізбен алмасасыздар, және сіздерде тағы да 15 минут болады. Содан соң сіздер шеңберге отырасыздар, сіздердің мақсаттарыңыз – шеңбер ішінде бір-бірлеріңізді басқа қатысушыларға таныстыру, яғни, біз сіздің әріптесіңіз туралы көбірек білетіндей етіп әңгімелеп беру. Егер, сіздің ойыңызша, әріптесіңіз сізге тым жеке бірдеңесін әңгімелеп берсе, не бұл туралы шеңберде айтуға болатындығы туралы одан рұқсат сұрайсыз, не жай ғана бұл ақпаратты топқа хабарламайсыз. Ал қазір бәріміз тұрамыз, өзімізге жұп іздейміз, қалай ыңғайлы болса, солай отырамыз да, жұмыс істей бастаймыз».
Жаттықтырушы уақытты қадағалап отырады да, жаттығудың басталуы, рольдердің алмасуы және жұптағы жұмыстың аяқталуы туралы нұсқау береді. Бәрі бір-бірін таныстырып болғаннан кейін, осы жаттығу туралы аз ғана әңгімелесуге: қатысушылардан олардың алған әсерлері, эмоциялары туралы сұрауға немесе жай ғана үзіліс жариялап, бұл жаттығуды талқыламауға болады. Жаттықтырушы жай ғана олардың енді бір-бірін жақсырақ танитындықтарын және топта жұмыс істеудің оңайырақ болатындығын айта алады. Фактілерді емес, ал өте жақсы адам, тамаша адам және т.б. деп, алған әсерлерін айта бастаса, ойын азырақ дәрежеде қызықты болып өтеді. Сондықтан нұсқаулықта қатысушылардың адам туралы алған әсерлерімен емес, ал оның өмірінің фактілерімен бөлісулері тиіс екендіктерін баса көрсету қажет. Осындай жағдайда өте эмоционалды және жақындастыратын жаттығу шығады. - ------------------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 3.4. КҮННІҢ АЯҚТАЛУЫ Тренингтің әрбір күні күнді талқылаумен, қорытындылар шығарумен аяқталады. Күннің немесе бүкіл тренингтің қорытындысын шығару жұмыстың нәтижесін бекітуге, қатысушылардың жетістіктерін тағы да олардың естеріне салуға, өздерінің әсерлерімен бөлісулеріне, өз бағаларын келісулеріне мүмкіндік береді. Бұл – өте маңызды процедура, өйткені осы қорытынды бойынша қатысушылардың тренинг туралы пікірлері қалыптасады. Қатысушылардың барлық сөздері, эмоциялары мен бағалары жинақталып, бір-бірін күшейте түседі. Қатысушылар қорытынды шығару кезінде айтқандарын олардан тренинг туралы сұрағанда да айтатын болады. Қорытынды шығару талқылауда айтатындарының, кейінгі уақытта айтатындарының дайындығы деп айтса да болады. Сондықтан жаттықтырушының күннің бұл талқылануын өз бетімен жіберуіне болмайды. Топ әсерлерінің бірі барлық қатысушылардың бойұсынғыштықтары (конформизмі) болып табылады. Егер алғашқы сөйлеген адам, мысалы, «тренинг орташа өтті, және көп нәрсені әлі де жақсырақ істеуге болар еді», - деп айтса, ол міндетті түрде адамның риза емес екендігін білдірмейді, оның жай ғана: міне, мен өзімнің қандай ақылды екендігімді көрсететін қолайлы мезгіл туды, - деп шешуі әбден мүмкін. Бірақ осындай сөзден кейін бүкіл топ осы арнада сөйлеп шығуы мүмкін, және тамаша өткізілген күн сын объектісіне айналады. Тренингтің тиімділігі айтарлықтай төмендейді, және осындай тренингтен кейін қатысушыларда қалатын пікір аса жақсы болмайды. Сондықтан қатысушылардың бағалаулары жақсы және тіпті сүйінішті болулары үшін, жаттықтырушының сұрақты былайша қойғаны маңызды. Мысалы, «Сіздер бүгін не нәрсеге үйрендіңіздер?» деп сұрау (әсіресе егер күні бойы топта осы туралы сөздер айтылған болса). «Сіздерге бүгін бәрінен де артық не ұнады?», немесе «Топтағы барлық адамдардың ашығырақ, бір-біріне жақынырақ бола түскендіктерін байқадыңыздар ма?» және т.с.с. деп сұрауға болады. «Сіздерге бүгін не ұнады, не ұнаған жоқ?» деп сұрауға болады. Бірақ бұл сұрақтан кейін, өз сөзімен оң екпін беруі үшін, өте риза болып отырған адамға сөз берген дұрыс. Егер топта барлығына өзінің керемет екендігін көрсету үшін жаттықтырушымен дауласа отырып, өзіне бедел жинағысы келген адам болса, ол үшін бұл ерекшеленудің қолайлы сәті болады. Сондықтан өте риза болып отырған адамдардың біріне сөз беріңіз және шеңбер бойынша «даукеске» дейін топтың басым бөлігі сөйлеп шығатындай жасаңыз. Сонда ол топ пікіріне қосылуға мәжбүр болады. Ал егер ол ұқпай, сәйкес емес әлденені «айтып қалса», барлық қалған сөздердің аясында бұл өте қатты байқалады және оған жақсы сабақ болады. Кімнің өте риза болып отырғанын қалай анықтауға болады? Әдетте мұндай адам өте жақсы көрініп тұрады: ол жаттықтырушыға жиі күлімсірейді, басын изейді, өзінің ықыласын барынша көрсетеді. Соңғы күні күннің қорытындысын да, сондай-ақ тренингтің қорытындысын да шығаруға болады. Әсіресе бірінші және соңғы күн маңызды. Алғашқы күн тренингке деген қарым-қатынасты, осы топқа қатысуға мүдделілікті және уәждемені қалыптастырады. Соңғы күн – қатысушылардың басқа адамдарға айтып жеткізетін ортақ әсері. Бұл әсер неғұрлым жақсырақ болса, тренингтің нәтижесі де соғұрлым жақсырақ болады, - себебі, ол туралы ұзақ уақыт бойы еске алып жүреді. Сондықтан осы күндердің қорытындыларын талқылау соншалықты маңызды болып табылады. Бұдан басқа, алғашқы күн мен соңғы күн – бұл топтағы эмоционалдық шарықтау күндері, және шарықтаудың оңды болуы тиіс. Бірінші күні екі мезетті: біріншіден – өте көңілді және қызықты болуын, екіншіден – топтың келесі күні міндетті түрде келгісі келетіндей, әлдебір жаңа және пайдалы нәрсені білгенін ескеру өте маңызды. Екінші күні бірнеше адамның келмегені өте жаман. Топпен жұмыс сәтсіз болды деп есептеуге болады. Тренингтің ортасында, қандай да бір эмоционалдық шаршау бар болатындықтан (тым көп әсер), ал екінші тыныстары әлі ашыла қоймайтындықтан, топты асықтырудың қажеті жоқ. Топтың жай-күйіне бағдарлана отырып, қалыпты жұмыс қарқынын ұстап тұру жеткілікті. Содан соң өрлеу басталады да, топты асықтыруға болады, бірақ, әсіресе егер тренинг жексенбі күні аяқталып, ал дүйсенбі күні бәрі риза қалпында, бірақ сығылған лимондай болып жұмысқа келіп, жұмыс істей алмайтындай болмаулары, топтың жұмыс істеуге де күштері қалулары үшін асыра сілтемеу маңызды болады. Тренинг аяқталып, ал топтың әлі де жалғастырғылары келетін, олардың әлі күштері бар болатын және, әрине, олар бүкіл апта бойы жақсы жұмыс істей алатын болса, - нәтиженің жақсы болғаны. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 4-тарау жүктеу/скачать 303,94 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|