Қр бғМ Ғк философия, саясаттану және дінтану институтының
жүктеу/скачать 1,22 Mb.
|
Филос Энцикл Создик Документ Microsoft Office Word (2)
- Бұл бет үшін навигация:
- Шыңғыс Төреқұлұлы (12.12.1928
| Әдебиет: Ислам. Энциклопедиялық сөздік. – Алматы: Аруна, 2009; Құран Кәрім аудармасы, Алматы. – Дәуір – 2003
АЗҒЫНДЫҚ – кісілік қасиеттері ескерілмеген, адамгершілік талаптарына қарама-қарсы іс-әрекет пен мінезге бой ұратын әдеттердің жүйесін білдіретін аморальдық мазмұндағы категория. Оған, негізінен, қоғамдық пікірмен айыпталатын теріс қылықтар мен пиғылдар жатады. Зұлымдық, арамдық, күнәһарлық, нәпсіқұмарлық, имансыздық А-қа біршама жақын ұғымдар. Халықтық дәстүрлі әдеп жүйесі А-тың айқын көріністеріне қанағатсыздықты, арсыздықты, ұятсыздықты жатқызады. Азғын адам халқына қасірет әкелетін, оның намысын аяққа басатын, адамгершілік қасиеттерден адасқан тұлға болып табылады. А. көріністеріне мұсылмандардың киелі кітабы Құран Кәрімде, Пайғамбар хадистерінде әділ баға берілген. Әл-Фараби өзінің «Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары туралы» атты еңбегінде А. себептерін жан-жақты талдаған. «Адам туа бітті ізгілікке жақын ба, жоқ әлде зұлымдыққа бейім бе?» деген сұраққа жауап әзірге табылған жоқ. Кейбір ғалымдар адам жануарлар әлемінен шыққан, сондықтан соқыр сезімдер оның соңынан ілесіп жүреді, адам өзіне-өзі абай болмаса жардан құлатпай қоймайтынын айтады. Енді бір ғұламалар «адам туғаннан сәби сияқты пәк, тек оны бүлдіретін қоғам» деген пікірді жақтайды. Шындыққа келгенде адамзат туа азғын болмайды, ол жүре қалыптасатын құбылыс. Өмірдегі барлық жақсылықтар адамзат тіршілігінің бүкіл болмысын қамти алмайтындықтан А. туындайды. Сондықтан А. адамзат болмысының көлеңкелі сипаттағы құрамдас бөлігі сияқты феномен. АЙДУКЕВИЧ Казимеж (1890 – 1963) – поляк философы және Львов-Варшава мектебінің логигі, өзінің көзқарасы жағынан Вена үйірмесінің логикалық позитивизміне жақын болды. «Тіл және мән», «Дүниенің сыр-сипаты және ұғымдық аппаратура» (1934) деген еңбектерінде «радикал конвенционализм» принципін ұсынды, бұл ұстынға сәйкес кез келген ғылымның принциптері ұғымдары шартты келісімдердің нәтежиесі болып табылатын анықтамаларға негізделген. Тұжырым ережелерінің де, осы теорияға қатынасы бар тәжірибе үзінділерін таңдаудың да осындай сипаты болады мыс. «Дүниенің ғылыми перспективасы» (1934) деген мақаласында ғылыми теориялардың «өзара кешірімділігі» туралы тезистің негізін қалады. 50 ж. А. марксистер тарапынан жасалған сынның ықпалымен бұл тезистен бас тартты, бірақ толық материалисттік позиция ұстанған жоқ. Логикалық семантика мен прагматика жөнінде бірқатар еңбектер жазды. Әдебиет: ХХ ғ. философиясы. Әлемдік энциклопедия. Москва-Минск, 2002. АЙТМАТОВ Шыңғыс Төреқұлұлы (12.12.1928 – 10.06.2008, Қырғыз Республикасының Талас өңірі, Шекер ауылында туған) – қырғыз жазушысы, қоғам және мемлекет қайраткері. Қырғыз Республикасының халық жазушысы (1968), Қырғыз Республикасының ҒА-ның академигі (1974), Соц. Еңбек Ері (1978). Біздің дәуіріміздегі атағы дүниеге кең тараған, қазіргі әлем әдебиетіндегі ірі тұлғалардың бірі саналатын А. проза жанрында және киносценарий, драматургия, әдебиет сыны, аударма саласында бірдей еңбек етеді. Қырғыз және орыс тілінде жазады. «Әшім» атты тұңғыш әңгімесі 1952 жылы жарияланды. Онан кейін «Аспалы көпір» (1956), «Бетпе-бет» (1957), т.б. әңгімелері жарық көрді. Жазушыны алғаш әлемге танытқан таңдаулы туындысы әйгілі «Жәмила» повесі (1958). М.Әуезов пен француз жазушысы, Л.Арагон осы шығарма арқылы А-тың дарынын жоғары бағалап, жүрек жарды пікір айқан. Жәмила бейнесі соны сымбатымен әрі жаңашыл, сезімтал, жігерлі қасиеттерімен, өз бақыты үшін күресе білген батылдығымен, тал бойы мінсіз сұлу нәзіктігімен оқырман қауымды баурап алды. Ол қырғыз әйелдерінің жаңа буынының өкілі ретінде қабылданды. Осыдан кейін-ақ А-тың шығармашылығы ерекше құбылыс болып саналып, оның қаламынан туға әрбір туындысы әлемдегі мың-сан оқырман асыға күтіп, қолдан-қолға тигізбей құрметке ие болды. Шығ. шет елдерге де кеңінен танылды. А-тың қаламынан туған әрбір шығарма адамзаттық көкейкесті мәселелерді қозғауымен, сыршылдығымен, шыншылдығымен ерекшеленеді. А-тың туындылары түгелдей дерлік қазақ тілінде жарық көрді. Сонымен бірге француз, неміс, жапон, араб, түрік, парсы, т.б. дүние жүзінің көптеген тілдеріне аударылды. А-тың «Тау мен дала хикаялары» атты шығарма жинағы үшін 1963 жылы Лениндік сыйлық алды. «Қош бол, Гүлсары» (1967), «Ерте қайтқан тырналар» (1975) повестері, «Боранды Бекет» романы (1980) (1968, 1977, 1983) КСРО Мемлекеттік сыйлық лауреаты болды. «Шынарым менің, шырайлым менің» (1960), «Алғашқы ұстаз» (1962), «Ақ кеме» (1970) повестеріне А. замандастарымыздың түрлі мінез болмысын, жастардың шынайы махаббатын, адам бойындағы мейірім мен қатыгездіктің табиғатын толғана суреттейді. «Ана – Жер – Ана» (1963) повесінде қырғыз халқының Отан соғысы жылдарындағы басынан кешкен қасіретін, қайғысын, сол ауыртпалықты көтере білген биік Толғанай бейнесін шыншыл да, асқан шеберлікке сомдаған. «Ана – Жер – Ана» спектаклі ең алғашқы рет Алматыда, М.О.Әуезов атындағы академия драма театрында табыспен қойылды. жүктеу/скачать 1,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|