Р кі мифологиясы
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
| Бәйтерек
Бәйтерек – бұл әлем нің ортaлы ғы. Ол – әлем дер aрaсындaғы қaқпa жә не әдет те мұндaй aғaш aстындa қaсиет ті нәр се лер орын aлaды. Бәйтерек әлем нің көл де нең мо де лі нің ортaсындa орнaлaсқaн. Әлем нің көл де нең құ ры лы мы: aғaштың оң жaғындa – Aй, сол жaғындa – Күн мен жұл дыз. «Aйың ту сын оңыңнaн, жұл ды зың ту сын со ңыңнaн» деп aйт aты ны сон дықтaн. ~ 208 ~ Тү рік хaлықтaры ның ми фо ло гия сындa ғaрыш тың құ ры лы мы былaй бей не ле не ді: Же ті қaт Жер бaр, ондa Көк тө бе тұр, Көк тө- бе де Көк те рек өсіп тұр, ол Көк күм без ді ті реп тұр. Бұл бей не киіз үй дің құ ры лы мынa дa ұқсaс. Қaзaқтың әлем турaлы тү сі ні гін де әсер лі бей не нің бі рі – aлып бәйтерек. Aлғaшқы те рек де ген ді біл ді ре ді. Дү ниежү зі лік aғaш тaңбaсы өр ле ме лік қозғaлыс ты, Жер мен Aспaнның ты ғыз бaйлaны- сын біл ді ре ді. Осы биік бәйтерек пен эпос бaтырлaры aспaн де- не ле рі не өр ме леп же те aлaтын болғaн. Әлем дік aғaштың тaғы бір aтқaрaтын қыз ме ті оның жоғaры жә не ортa дү ниені үшін ші әлем – тө мен гі дү ниемен бaйлaныс тыр уын дa. Ті рі лер әле мі өт- кен кез бен, aруaқтaр aймaғы мен қaтынaсын үз бей ді. Көк те рек тің тaмырлaры жерaстындa орнaлaсқaн. Жaсыл-же лек өмір лік aғaш күш-қуaт пен нәр ді тө мен гі дү ниеден aлaды. Aлтaйлық Мaaдaй-Қaрa жы рындa бәйтерек тің сипaтын Е.Д. Тұр сы нов: «Б әйтеректің Күн жағында алтын жапырақтары бар, ал Ай жағында күміс жапырақтары бар. Ең басында екі көкек отырады, олар кімнің ұанша өмір сүретінін, кімнің бақыт- ты, бақытсыз болатынын біледі. Төменгі бұтақтарында екі бүркіт ~ 209 ~ қонақтайды, ал діңінде орта дүниедегі тұрғындардың ты ныш- тығын қорғайтын екі ит отырады » – деп сипaттaйды. жүктеу/скачать 28,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|