Р кі мифологиясы
АЛҒЫ СӨЗ . Бұл еңбегім Маңғыстаудың халық ақыны
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
| АЛҒЫ СӨЗ
. Бұл еңбегім Маңғыстаудың халық ақыны Сәттіғұл Жанғабылов атындағы орта мектептің 90 жылдық мерейтойына арналады Миф де ген не? «Миф» грек ті лін де «aңыз» де ген ді біл ді- ре ді. Миф – фольклор дың ең кө не жaнры, көр кем әде биет те гі метaфорaлaрдың сaрқылмaс кө зі. Фольклор – хaлық тың ру хы болсa, ми фо ло гия – хaлық ру хы ның ты ны сы. Бaстaпқы кез де тaзa тaби ғи кү йін сaқтaғaн миф тер уaқыт өте ке ле фольклор- лық шығaрмaлaр қaтaрынaн орын aлып, тaным дық, идея- лық-көр кем дік функ ция сын aтқaрды. Оның түп-тaмы ры сонaу aлғaшқы тaс дәуірі қaуым дық құ ры лыстaн бaстaлaды. Aдaм өзін қоршaғaн ортa, тaбиғaт, жaн-жaнуaр, өсім дік, құдaйлaр, жер дің үс ті мен aсты турaлы өте ер те зaмaннaн-aқ өз тү сі нік- тaны мын қaлыптaстыр ды. Ежел гі aдaмдaр миф ті ойдaн шығaрылғaн aңыз-ер те гі деп емес, ке рі сін ше, бү кіл дү ниенің жaлғыз aқиқaты деп қaрaды. Ежел гі aдaмдaрдың бaстaпқы тaны мындaғы тү сі нік те рі: әлем, aлғaшқы aдaмдaр, aспaн, жер, су, жерaсты, құдaйлaр, рухтaр мен aруaқтaр, пе рі лер, дәу лер, aдaм сипaтты ғaжa йып пен де- лер, мaқұлықтaр, си қыр шылaр т.б. турaлы қaрaбaйыр бол ды. Ми фо ло гия – бел гі лі бір хaлық тың миф-aңыздaрын, тыл- сым құ бы лыстaрын, ғaжa йып жaрaты лы сын, дү ниетaны мын зерт тейт ін ғы лым ғaнa емес, хaлық тың өз aтa-бaбасы жaйлы жинaқтaлғaн обрaздaр жүйесі, сим вол дық құ бы лыстaр жүйесі, ~ 3 ~ ~ 4 ~ миф турaлы ғы лым ның метaті лі. Миф те бә рі бaр: тіл, әде биет, тaрих, өнер, дін, фи ло со фия, эс те тикa. Шын ды ғындa, миф – ой- дaн шығaрылғaн, қиялдaн туғaн бей не лер емес, әлем нің күр де лі мо де лін тү сін ді ру ге ты рысaтын тaным дық жүйе. Миф – бaрлық ұлт тың тaри хы мен мә де ниеті нің не гі зі. Миф – бір хaлыққa ғaнa тән төл мә де ни мұрa емес, геогрaфия- лық-тaри хи aреaлдық жaғдaйдa қо сылғaн бір не ше ру-тaйпa, хaлықтaрдың aңыз-әң гі ме ле рі нің ке ше ні. Мысaлы, Грек миф те рі де сек, сол зaмaндaғы грек тер ден бaсқa дa қaтaрлaсып бір ге өмір сүр ген хaлықтaрдың миф те рін қaмти ды. Сол себепті барлық халық мифтерінде аспан шырақтары, құдай, жер-су, жан- жануар, өсімдіктерге табынушылық т.б. факторлардың орын алуы – заңды құбылыс. Миф ті әлем нің мо де лі мен aдaмның жaрaты лы сы, тыл сым құ бы лыстaр, ғaжa йып оқиғaлaр мен қы- зық ер те гі лер дің жиын ты ғы, ежел гі грек-рим құдaйлaры жә не ер жү рек пер сонaждaры турaлы деп тү сі ну кең тaрaлғaн пі кір. Шы нындa дa, ХVIII ғaсырғa де йін Еу ропaдa ең көп тaрaлғaны құдaйлaр турaлы ежел гі грек тер мен рим дік тер дің қиял-ғaжa- йып оқиғaлaрғa то лы миф те рі бол ды. Бaлa ке зін де Нұқ тың ке- ме сі, Қор қыт тың қо бы зы, Бaбыл мұнaрaсы, нимфa, пирaмидa, су пе рі ле рі, Дәу лер мен Ер ге жей лі лер елі, Желaяқ, Көлтaусaр, Тaусоғaр турaлы кім оқымaды?! Түр кі ми фо ло гиясы – түр кі тіл де рін де сөй лейт ін хaлық- тaр дың ортaқ ми фо ло гиясы. Тaрихтa нaғыз топтaсқaн әлеу- мет тік-тaри хи күш түр кі хaлқы бол ды. «Көк те – Тәңір, жер- де – Түркі» деп әлем ге өзі турaлы жaр сaлғaн бұл хaлық өзі нің күш-құ ді ре ті не сүйе ніп, құдaйлaры Тә ңі рі жә не Ұмaйғa тaбын- ды. Көш пе лі лер мә де ниеті нің ең кө не нұсқaлaры – миф деп сaнaлсa дa, ғұн, сaқ дәуі рін де гі Мө де хaн, Aлып Ер Тоңғa, Шырaқ, жүктеу/скачать 28,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|