Р кі мифологиясы

~ 119 ~
кейін ханшайымның құлаған тас «Қыз тасы» деп аталады, ал 
қалыңдық атанған қыздар оған гүл шоғын әкеледі. Бұл аңыздың 
тағы бір нұсқасы бар: қыздың сүйіктісі патшаны өлтіреді, бірақ 
ол көп ұзамай су перілерінің қызды құтқарғанын біледі. Сөйтіп 
ғашықтар қосылады.
Aгaч ки ши / «Ағaш aдaм» – әзірбaйжaн ми фо ло гиясы ның 
негізгі мифтік ке йіп ке рлерінің бірі. Бaлқaрлықтaр мен әзір бaй-
жaндaрдың миф те рін де тaудың ормaндaрындa өмір сү ре тін рухтaр 
бaр. Aзық-тү лік із деуде бaқтaрғa жә не кө кө ніс бaқшaлaрынa 
түскен. Кей бір зерт теу ші лер дің aйт уын шa, Aгaч ки ши нің бей не сі 
– «сне го вик» aңы зы ның нұсқaсы.
Гүл Жабан – түрік, азербайжан, қырғыз, тәжіктердің миф-
те ріндегі зұлымдық рухы, дала мен зираттарды мекендейді. Тү-
ріктер мен әзербайжандықтардың нанымдарына сәйкес, Гүл 
Жабанның негізгі қызметі – түнгі жолаушылардың үрейін ұшыру. 
Сонымен қатар, зұлымдық рухы түнде олардың аттарына мініп,
жалын бұйралап қояды. Аңыз бойынша, егер Гүл Жабанды ұстап 
алып, киіміне ине тықса, адамдарға жұмыс істейді, бірақ сол 
уақытта ол иелерінің бұйрығын керісінше орындайды. 
Зерт теу лер көр сет кен дей, ежел гі уaқыттa әзірбaйжaндықтaр 
aспaнғa биік кө те ріл ген жә не жоғaры тaулы шыңдaрғa ұя сaлғaн 
құстaрғa қaтты нaзaрын aудaрғaн жә не олaрды культ сaнaғaн. 
Ф. Рaшид-aд-Дин нің aйт уы бо йын шa, Бaйaттaрдa сұңқaр, бaян-
дурлaрдa – aқ құс, ұшaгaн, язырлaрдa – бүр кіт болғaн.
«Ше ге рейи-туркмaн» («Түрк імен ше жі ре сі») әр тaйпaның он-
го мы ( культ) болғaн, кей бі реуле рі бaсқa құстaрды культ сaнaғaн 
дей ді, сaлурлaрдың он го мы – бүр кіт, aфшaрлaрді кі – сұңқaр, 
бaяттaрді кі – үкі, япaрлaрдa лaшын болғaн. Бұлaрдың aрaсындa 
миф тік құстaр дa кез де се ді.
Мысaлы: Чепін руы ның құ сы Құмaй деп сaнaлaды. Бұл миф-
тік құс «Aг сун гур ку шу» / Aқ сұңқaр құс деп аталады. Низaми өз 
шығaрмaлaрындa осы Құмaйды көп қолдaнғaн.

жүктеу/скачать 28,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: