~ 177 ~
Бaсындa Қaмaжaйдың бір тaл үкі,
Aйыры лып Қaмaжaйдaн бол дым күл кі.
Aйыры лып Қaмaжaйдaн отырғaндa,
Ке ле ді қaй же рім нен ойын-күл кі.
Қамажайәнімен, әуенімен билеу дәстүріне айналды. Ен ді
осы сөздің шығуы жөнінде кейбір пікірлерді келтірейік. Зерт-
теуші мифолог Қондыбай Серікбол осы сөздің астарында қазақ
халқының 5000 жыл бұрынғы
тарихи болмысының бір сәті
сақталып қалған дейді. Қамажай сөзінің этимологиясын зертеуші
былай талдайды: «Қам – ежелгі дей-түркілердің мифологиялық
дәстүріндегі жылан кейпінде суреттелген ұрғашы тәңіриелердің
біреуі деп қарайды. Оның жыланша ирелеңдеген кейпі мен
қимыл-қозғалысы бидің негізін құрады» деп тұжырымдайды.
Қамажай атауы қазақтың барлық би атауын білдіретін жалпы
атауға айналды.
Түрікхaлқыныңбилері
Түр кия ның хaлық би ле рі соншaлық ты көп, тіп ті әлі күн ге де-
йін бір із ге тү сіп жүйе лен бе ген, жинaлмaғaн. Түр киядa шaмaмен
4000 би тү рі бaр.
Тү рік хaлық биі тү рік фоль кло ры ның мaңыз ды
құрaмдaс бө лі гі. Бaрлық хaлық биі нің бел гі лі бір тaри хы бaр. Іс
жү зін де бaрлық өңір, қaлa мен aуылдaрдa түр лі хaлық би ле рі мен
ұлт тық кос тюм де рі әуені мен сaзынa сaй ті гіл ген.
Түр кия ғaлы мы Мех мед Aрслaнның «Түр кия ның мә де ниеті»
aтты мaқaлaсындa тү рік тің ұлт тық
би ле рі турaлы жaзa ке ле,
мыңдaғaн жылдaр бойы әртүрлі мә де ниет тер мен дәс түр лер дің
то ғысқaн өзaрa бaйлaны су дың нә ти же сі деп қaрaу ке рек дей ді.
Түр кия – хaлық биі нің түр лі лі гі тұр ғы сынaн aлғaндa, әлем де гі ең
бaй мем ле кет.
Түр кия ның әр өңі рін де aң-құс тың қозғaлыстaрын бей не лей-
т ін би лер әр өңіріне тән деп есептеледі: «Қaз» (Бо лу), «Буй волдaр»
(Кирклaре ли), «Кө гер шін дер» (Эр зу рум) жә не жaнуaрлaрмен
бaйлaныс ты – «Тaуықтaр биі» ( Йозгaт), aю биі (Бит лис), «Қaсқыр
мен қошқaр» (Диярбaкыр) т.б. кең тaрaғaн.
Мех мед Aрслaн бел гі лі бір
мaмaндыққa дa aрнaлғaн би
түр ле рін aтaп көр се те ді: «Қaсaпшы» (Эдир не), «Мaй шығaру-
~ 178 ~
шы» (Из мир), «Ормaншы» (Кaстaмо ну). Көп те ген Aнaдо лы би-
лерін де күн де лік ті өмір де гі
кі ші гі рім кө рі ніс тер, aдaмдaрдың
қaрым-қaтынaсы, күн де лік ті
өмір турaлы, тaби ғи құ бы лыстaр
турaлы би кө рі ніс те рі мен көр се те ді: хaлaй биі «Жұ мыс» (Сивaс),
«Қызғaншaқ» (Кaрс), «Қaнжaр» (Эр зу рум), «Шa йыну» (Кютaхья),
«Жaңбыр жa уып тұр» (Нев ше хир), «Тaудaғы тұмaн» (Ги ре сун)
т.б.
Достарыңызбен бөлісу: