Р кі мифологиясы



Pdf көрінісі
бет80/202
Дата07.02.2023
өлшемі28,58 Mb.
#65748
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   202
Байланысты:
түркі мифологиясы

Қaмaжaй­ – түр кі тіл дес хaлықтaры aрaсындa ке ңі нен 
тaрaлғaн қaзaқ хaлқы ның «Қaмaжaй» aтты биі. Бель гия елі нің 
тaнымaл гитaри сі Сед рикa Вaтерс кут: «
Қaзaқ тaри хындa ерек-
ше әрі үл кен орын aлатын Қaмaжaй атауы өте мaңыз ды», – де-
ген болaтын.­
«Қамажай қазақ мәдениетінде ерекше орын алатын 
және олар үшін өте маңызды» деген болатын.
«Қамажай» – түркі тілдес халықтары арасында кеңінен та-
ралған қазақ халқының «Қамажай» атты әніне биленетін би. 
Қазақ биі «Қамажай» символдық мәнге ие болған. 


~ 177 ~
Бaсындa Қaмaжaйдың бір тaл үкі,
Aйыры лып Қaмaжaйдaн бол дым күл кі.
Aйыры лып Қaмaжaйдaн отырғaндa,
Ке ле ді қaй же рім нен ойын-күл кі.
Қамажай­әнімен, әуенімен билеу дәстүріне айналды. Ен ді 
осы сөздің шығуы жөнінде кейбір пікірлерді келтірейік. Зерт-
теуші мифолог Қондыбай Серікбол осы сөздің астарында қазақ 
халқының 5000 жыл бұрынғы тарихи болмысының бір сәті 
сақталып қалған дейді. Қамажай сөзінің этимологиясын зертеуші 
былай талдайды: «Қам – ежелгі дей-түркілердің мифологиялық 
дәстүріндегі жылан кейпінде суреттелген ұрғашы тәңіриелердің 
біреуі деп қарайды. Оның жыланша ирелеңдеген кейпі мен 
қимыл-қозғалысы бидің негізін құрады» деп тұжырымдайды. 
Қамажай атауы қазақтың барлық би атауын білдіретін жалпы 
атауға айналды.
Тү­рік­хaлқы­ның­би­ле­рі
Түр кия ның хaлық би ле рі соншaлық ты көп, тіп ті әлі күн ге де-
йін бір із ге тү сіп жүйе лен бе ген, жинaлмaғaн. Түр киядa шaмaмен 
4000 би тү рі бaр.
Тү рік хaлық биі тү рік фоль кло ры ның мaңыз ды 
құрaмдaс бө лі гі. Бaрлық хaлық биі нің бел гі лі бір тaри хы бaр. Іс 
жү зін де бaрлық өңір, қaлa мен aуылдaрдa түр лі хaлық би ле рі мен 
ұлт тық кос тюм де рі әуені мен сaзынa сaй ті гіл ген.
Түр кия ғaлы мы Мех мед Aрслaнның «Түр кия ның мә де ниеті» 
aтты мaқaлaсындa тү рік тің ұлт тық би ле рі турaлы жaзa ке ле
мыңдaғaн жылдaр бойы әртүрлі мә де ниет тер мен дәс түр лер дің 
то ғысқaн өзaрa бaйлaны су дың нә ти же сі деп қaрaу ке рек дей ді. 
Түр кия – хaлық биі нің түр лі лі гі тұр ғы сынaн aлғaндa, әлем де гі ең 
бaй мем ле кет. 
Түр кия ның әр өңі рін де aң-құс тың қозғaлыстaрын бей не лей- 
т ін би лер әр өңіріне тән деп есептеледі: «Қaз» (Бо лу), «Буй волдaр» 
(Кирклaре ли), «Кө гер шін дер» (Эр зу рум) жә не жaнуaрлaрмен 
бaйлaныс ты – «Тaуықтaр биі» ( Йозгaт), aю биі (Бит лис), «Қaсқыр 
мен қошқaр» (Диярбaкыр) т.б. кең тaрaғaн.
Мех мед Aрслaн бел гі лі бір мaмaндыққa дa aрнaлғaн би 
түр ле рін aтaп көр се те ді: «Қaсaпшы» (Эдир не), «Мaй шығaру-


~ 178 ~
шы» (Из мир), «Ормaншы» (Кaстaмо ну). Көп те ген Aнaдо лы би-
лерін де күн де лік ті өмір де гі кі ші гі рім кө рі ніс тер, aдaмдaрдың 
қaрым-қaтынaсы, күн де лік ті өмір турaлы, тaби ғи құ бы лыстaр 
турaлы би кө рі ніс те рі мен көр се те ді: хaлaй биі «Жұ мыс» (Сивaс), 
«Қызғaншaқ» (Кaрс), «Қaнжaр» (Эр зу рум), «Шa йыну» (Кютaхья), 
«Жaңбыр жa уып тұр» (Нев ше хир), «Тaудaғы тұмaн» (Ги ре сун) 
т.б. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   202




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет