Р. С. Оразбаева
Көкқұтан-бақа; қоян-тал; өсімдік биті-қарақат; амеба-су бактериялары; құмырсқалы жолбарыс-құмырсқа; арыстан-қабан; шықшөп-маса. 36
жүктеу/скачать 34,17 Mb.
|
bioekologia-kniga
| 33. Көкқұтан-бақа; қоян-тал; өсімдік биті-қарақат; амеба-су бактериялары; құмырсқалы жолбарыс-құмырсқа; арыстан-қабан; шықшөп-маса.
36. Симбиоз. 38. Бал ара-жөке; қайыңқұлақ саңырауқұлағы-аққайың; актиния-шаян; емен- жорғаторғай; қызғылт сары саңырауқұлақ-көктерек; жоңышқа-азот фиксациялаушы түйнек бактериялары Жыртқыштық. Жыртқыштық 50. Симбиоз. 52. Олардың қатарына Қазақстан территориясында жиі кездесетін маса, соналар, құмыты, бүргелер, кенелер жатады. Әсіресе, республикамыздың шөл- шөлейтті зоналарында кездесетін маса, бүрге, кенелердің биологиясын білу, олармен күресті, сақтануды жеңілдетері сөзсіз. Көптеген жануарлар да (түлкі, қоян, жыртқыш құстар, карсақ, т.б.) паразиттерді таратушылар ретінде роль атқарады. Ал, Алматы, Шығыс Қазақстан облыстарының таулы алқаптарында кең таралып отырған жапон энцифалитінің қауіпті паразит екенін білгеніміз жөн. Симбиоз. Өсімдіктер: канадалық элодея, су сүмбілшашы, опунция, жусан жапырақты амброзия, Соснов балдырғаны; жануарлар: жанат тәрізді ит, Аустралиядағы кроликтер, Колорад қоңызы, Американдық ақ көбелек, микрорганизмдер, фитофтора. Бұлардың қауіптілігі биоценоздардағы тепе- теңділікті бұзуында, жергілікті түрлерді ығыстырады, ауылшаруашылығының қауіпті зиянкестері бола алады, адамдардың ауруын тудыруы мүмкін, су қоймаларының эвтрофикациясын тудыруы мүмкін. 60. Кооперация Жыртқыштық Қарлығаш әдетте ұясын жерден жоғары салады; улы жылан ағашқа шыға алмайды; дәуіт- қарлығаш үшін де және балапандары үшін өте ірі қорек; дәуіттің аяғында тікенектері болмайды. 71. Бидай өсімдігі масақтарында қара тығыз шатасқан гифтері бар «мүйізшелер» түзетін қауіпті саңырауқұлақ- спорыниямен зақымданған. Бұл «мүйізшелер» өте қауіпті, өйткені құрамында улы зат- эрготин болады; ол сіресетін, құстыратын ауыр түрдегі улануды тудыруы мүмкін. 74. Бұларды жыртқыштармен жақындатуы олардың әсерінен қожайынның өлуі. Бірақ нағыз қожайын тура өзінің жемтігіне бас салып, онымен қоректенеді. Паразитоидтың жемтікке әсері жұмыртқа салу. Дегенмен, осы жұмыртқадан шыққан дернәсіл шын мәнінде қожайын (жемтік) есебінен қоректенеді. Сиқыршы шөпте қожайынымен байланысына міндетті түрдегі қажет жағдай олардың бұндай кездесуі тіпті сирек болса да түрдің тірі қалуын қамтамасыз ететін бейімделушілік (өнімділіктің ұзақ уақыт сақталуы). Паразиттілік Бұршақ тұқымдас өсімдіктердің тамырларында түйнектер болады. Олар ауадан бос азотты қабылдауға қабілетті. Бұршақтар шіріп, топырақты азотты қосылыстармен байытады, сондықтан оларды жасыл тыңайтқыш ретінде: жоңышқа, бөрібұршақ, түйежоңышқа, әйкен және т.б. өсіреді. Жыртқыш жануарлар "дала санитары" ретінде биоценоздағы түрлер арасындағы тепе-теңдікті сақтап, оның даму ырғағын реттеп отырады. Яғни, жыртқыш табиғи сұрыптаудағы негізгі жетекші фактор. Нәтижесінде, популяциялардың сапалық құрамы прогрессивті түрде дамып отырады. Ал, өз кезегінде жемтік те жыртқышқа тікелей әсер ете отырып, оның прогрессивті дамуына ықпал етеді. Осылайша қарама-қарсылықтың әсері эволюцияның қозғаушы күшіне айналып жыртқыш пен жемтіктің ара салмағын дисбаланс жағдайда реттеп отыратыны анық. . жүктеу/скачать 34,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|