Р. С. Оразбаева
Әртүрлі қоректік тізбектердегі организмдер арқылы жетеді. 80
жүктеу/скачать 34,17 Mb.
|
bioekologia-kniga
| 75. Әртүрлі қоректік тізбектердегі организмдер арқылы жетеді.
80. В. Биосфераның өздігінен тазаруы. Атмосфера мен гидросфераға 3,4 кг NH4 бөлінген. Әуелі қоректік тізбекті анықтап алу керек. Су - фитопланктон - зоопланктон- табан балық-шортан, яғни біз қоректік тізбектің ең кем дегенде 4 звеносын көреміз. Сондықтан ДДТ және оның метаболиттерінің концентрациясы тең болады: Сш = Св х Кn Св - ДДТ-ның судағы концентрациясы К – аккумуляциялану коэффициенті n – қоректік тізбектегі звенолар саны, яғни Сш = 0,000005 x (100) = 500 бөлік/млн. Әлемдік мұхиттың ауданы Sмұх = (2/3) x 4 x x R2 = 3,43 x 108 км2 Яғни мұхитқа түсетін мұнай өнімдерінің мөлшері Ммұн тең болады: М мұн = M x d = 10 x 0,01 = 0,1 млрд т/жыл Мұнда, М – мұнай және мұнай өнімдерінің тасымалданатын мөлшері. d - тасымалдау кезіндегі мұнай шығынының үлесі Су бетіндегі мұнай өнімдерінің қабықшасының орташа қалыңдығын (һ) 1 - мм ге тең деп есептедік. Мұнай өнімдерінің тығыздығы p=0,87 т/м3, сондықтан мұнай өнімдерімен жабылған аудан тең болады: Sмұн өнім = Mмұн / p x h = 0,1 x 109 / (0,87 x 1 x 103) = 0, 115 x 1012 м2 немесе Sмұн өнім = 0,115 x 108 км2 Жыл сайынғы танкермен тасымалданатын мұнай өнімдерімен жабылатын Әлемдік мұхиттың үлесі, апатты есептемегенде, Д = Sмұн өнім /Sмұх = 0,115 x 108 /3,43 x 108 = 0,034 немесе 3,4 % Үйлерде кейбір адамдар жылыту мақсатында ас үйдің газ жандырғышын пайдаланады. Газдың толық жанбаған өнімдері- көміртек тотығы, күкіртті қосылыстар және басқа да зиянды заттар ас үй ауасына түседі. Сондықтан газды үйді жылыту үшін пайдалануға болмайды. Асбестті өңдегенде майда талшықтар ауаға таралады. Бұндай талшықтар адам өкпесіне түскенде өкпенің қабынуын тудырады. 15-40 жылдан кейін бұл ауру өкпе рагына айналуы мүмкін. Одоранттар иісті заттар. Олардың көпшілігі қала тұрғын үйлерінің ауасын ластайды. Олардың көп жинақталатын жерлері қоқыс тастайтын шахталар мен вентиляциялық қондырғылар. Кейбір одоранттар тізімі: аммиак, диметиламин, диэтилсульфид, метанол, күкүртсутек, формальдегид, этилендимеркаптан және т.б. Өйткені бұл фреонның атмосфераға түсіп ондаған жылдар оның жоғарғы қабаттарында сақталып, озонмен химиялық реакцияға түседі. Атмосфераның озондық қабатын бұзады. Синтетикалық жуғыш заттарды (СЖЗ) пайдалануда белгілі бір ережелерді ұмытпау керек. Кір жуғыш ұнтақты көз шамамен себуге болмайды. Артық дозасы аллергиялық реакцияларды, терінің тітіркенуін кейбір жағдайларда улануды, сонымен қатар жуылатын заттарды бұзуын тудыруы мүмкін. СЖЗ сонымен қатар егер кір жуғыш ұнтақты сепкен жағдайды жоғарғы тыныс алу жолдарының тітіркенуін де тудыруы мүмкін. Ғалымдардың есептеулерінше бөлменің ауа ортасында табылған 80% химиялық заттардың көзі құрылыстық және өңдеу материалдары болып табылады. Әсіресе, полимерлі құрылыс материалдары әртүрлі зиянды заттар бөлу арқылы көптеген зиян келтіреді. Олар ауаны өткізбейді, сондықтан үйдің микроклиматын қалыптастыруда теріс әсер етеді. Ауаның ластану дәрежесіне лакты бояушы материалдардың ерітінділерінің булануы оның химиялық құрамына ғана емес, жағу әдістеріне де байланысты. Линолеум- он шақты компоненттерден тұратын күрделі қосылыс. Оларды байланыстыратын зат ретінде пластификатор қолданылады. Ол ауаға әртүрлі зиянды заттарды бөледі. Пластификаторлар бас ауруын және жалпы әлсіздік тудыратын фтолаттың дибутилі бар ұшқыш заттарды көп бөледі. Организмнің иммунитетін төмендетуге тыныс алу мүшелерінің, терінің, көз торының ыдырауының ұлғаюына әкеледі. Соңғы кездерде электр магниттік сәулелер мен (ЭМС) қатерлі ісіктің дамуының арасында тура байланыстың барлығы дәлелденген. Қалада тұратын адамдар ЭМС әсеріне күндіз-түні ұшырайды. Ауыз судағы фтордың жоғарғы концентрациясы ауруға соқтырады. 1,5 мг/дм3-тан жоғары концентрациясы фторы бар суды ұзақ уақыт пайдалану эндемикалық ауру-флюороздың пайда болуын қалыптастырады. Флюороз тіс кіреукесінің реңінің қоңырлауына әкеліп соқтырады. Сынапты уланудың кәзіргі кездегі кең таралған көзіне тұтынудан шыққан люминесцентті лампалар мен құрамында сынабы бар приборлар(термометрлер мен тонометрлер). жүктеу/скачать 34,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|