-дәріс  Басқарылатын түзеткіштер

1-сурет. Трансформатордың нольдік нүктесі шығарылған бір фазалық түзеткіштің 
сұлбасы және оның активтік жүктеме кезіндегі жұмыс істеу принципін бейнелейтін 
уақыттық диаграммасы 
Активтік жүктеме тәртібіне 1, а, е-суреттерде көрсетілген диаграммалар сәйкес келеді. 
Айталық түзеткіштің кірісіне1-суреттегі сұлбада жақшасыз көрсетілген полярлықтағы 
трансформатордың орамдарындағы кернеулер әсер еткенге сәйкес келетін айнымалы тоқ 
көзінің оң жарты толқыны U
1
әсер етеді екен делік [0;ν
1
] аралығында. Т
1
,Т
2
тиристорлары 
жабық, түзеткіштің шығысындағы кернеу u
d
=0(1, в-сурет). Т
1
, Т
2
тиристорларына 
трансформатордың екі екіншілік орамдарының қосынды кернеуі
u
2-1
+u
2-2 
беріледі.
Т
1
тиристорына кернеу тура бағытта, ал Т
2
тиристорына кері бағытта әсер етеді. Егер 
өткізбейтін тиристорлардың кернеулері тура және кері бағытта бірдей деп есептесек, онда 
[0;ν
1
] аралығында тиристорлардағы кернеу, сәйкес полярлықтарды ескерсек, (U
2-1
-U
2-
2
)/2=U
2
(1,е-сурет) шамасымен анақталады. 
α бұрышымен анықталатын, уақыттың ν1 моментінде Т1 тиристорының басқарушы 
электродына түзеткіштің басқарушы жүйесінен БЖ импульс келіп түседі (1, е-сурет). 
Соның нәтижесінде Т1 тиристоры ашылады да Rж жүктемесін трансформатордың 
екіншілік орамының кернеуіне U2-1=U2 жалғайды. Жүктемеде [ν1;π]аралығыңда 
Ud кернеуі пайда болады (1, в-сурет), ол U2-1=U2 кернеуінің [ν1;π]аралығындағы 
қисығымен анықталады. Жүктеме және Т1 тиристоры арқылы іd=іа1=Ud/Rж тогы өтеді (1, 
г-сурет). Тоқ көзінің кернеуі ноль (ν1=π) арқылы өткен кезде Т1 тиристорының тогы 
нольге теңеседі де ол жабылады. 
[π;U2]=[π;π+α] аралығында тоқ көзінің кернеуінің полярлығы қарама-қарсыға өзгереді. 
Бұл аралықта түзеткіштің екі тиристоры да жабық. Т1 тиристорына кері кернеу беріледі 
(1, е-сурет), ал Т2 тиристорына U2-ге тең тура кернеу беріледі. 
Уақыттың ν2 моментінде Т2 тиристорына ашушы импульс беріледі. Бұл тиристордың 
ашылуы жүктемеге Ud=U2-2=U2 кернеуін беруді қамтамасыз етеді (1, в-сурет). 
Т2 тиристорына берілетін кернеудің формасы Т1 тиристорының өткізу аралығындағы 
кернеудің формасымен бірдей болады. Жүктеме арқылы іd=іа2=Ud/Rж (1, д-сурет) тогы 
өтеді. 
Т
2
тиристорының [ν
2
;2π] өткізу аралығында трансформатордың екі екіншілік 
орамдарының кернеуі Т
2
тиристорына қосылады, сондықтан Т
2
тиристоры ашылған 
моменттен бастап Т
1
тиристорына 2U
2
-ге тең кері кернеу әсер етеді (1, е-сурет). 
Максимальдық кері кернеуге мәні сәйкес келеді, мұндағы U
2
-

трансформатордың екіншілік кернеуінің әсерлік мәні. Әрі қарай сұлбадағы үрдістер 
жоғарыда қарастырылғандарға ұқсас жалғаса береді. 
Трансформатордың екіншілік орамдарының тоқтары Т
1
,Т
2
тиристорларының 
тоқтарымен анықталады (1, г, д-суреттер). Біріншілік i
2
тогы (1, а-сурет) екіншілік 
тоқтармен 
трансформатордың 
трансформациялау 
коэффициенті 
n=ω
1
/ω
2
арқылы 
байланысқан және [0;α], [π;π+α], [2π;2π+α], ... аралықтарында үзілісті болып келеді. 
Басқарылатын түзеткіштің басты ерекшелегі түзетілген кернеудің орташа мәнін 
U
d
реттей алатындығында, ол α бұрышына әртүрлі мәндер беру арқылы жүзеге 
асырылады. α=0 болғанда шығыс кернеуінің қисығы U
d
басқарылмайтын түзеткіштің 
жағдайына сәйкес келеді және кернеу
оның максимальдық мәні. α=π басқару бұрышына U
d
=0 сәйкес келеді. Басқаша 
айтқанда, басқарылатын түзеткіш α бұрышы 0-ден 180°-қа дейін өзгергенде кернеуді оның 
0,9U
2
-ге тең максимальдық мәнінен нольге дейінгі аралықта реттей алады. 
U
d
кернеуінің α бұрышынан тәуелділігі басқарылатын түзеткіштің 

жүктеу/скачать 2,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: