Rap? Шалғынбаева Қ.Қ. Албытова Н. П

Тақырыбы: ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ӘРЕКЕТТЩ МӘНІМЕН
ҚҮРЫЛЫМЫ
Жоспары
1. Педагогикалық іс-әрекет ұғымына түсінік
2. Педагогикалық іс-эрекетгің өлшемдері және құрылымы.
3. Педагогикалық жэне инновациялық іс-эрекеттің өзара байланысы
Педагогикалық іс-әрекет үғымына түсінік. 
Әрекет - орындау, 
тындьфу, меңгеру үстіндегі амал-айла, іс-қимылды білдірсе, іс-әрекет
- гылыми білім категориясы, қоғамдық-тарихи болмыстың ерекше 
түрі, дамудьщ тэсілі болып табылады. Іс-эрекет түрлері: қарым- 
қатынас; ойын; оку; еңбек. 
Багыты бойынила іс-әрекет түрлері:
танымдьщ іс-әрекет; қоғамдық іс-әрекет; спортгық іс-эрекет; 
көркемөнерпаздық іс-әрекет; техникалық іс-әрекет; қолөнерлік іс- 
эрекет; гедоникалық іс-әрекет, педагогикалық іс-эрекет.
Педагогикалық 
іс-әрекет
-
оқушының 
тұлғалық, 
интеллектуалдық, іс-эрекеттік дамуына бағытталған, сонымен бірге 
өзін-өзі дамьггуы мен өзін-өзі жетілдірудің негізі болып табылатын 
мұғалімнің оқушыға (оқушыларға) ықпалы. Педагогикалық іс-әрекет
— аға ұрпақтың жас ұрпаққа адамзат жинақтаган мэдениет пен 
тәжірибені беруіне бағытталған, олардың тұлғалық дамуына жагдай 
жасап, қоғамда белгілі бір әлеуметгік рольдерді орындауға 
дайындайтын әлеуметтік іс-әрекетгің ерекше түрі. Педагогикалық іс- 
әрекетпен педагог мамандыгын таңдап алган мамандық иелері 
айналысады.
Педагогикалық іс-әрекет білім беру мекемелерінде, мемлекетгік 
стандарт, багдарлама, нормативтік құжатгар негізінде жүзеге
асырылады.
Педагогикалық эрекет - күрделі әрі көп жақты. Оның көптеген 
компоненттерінің ішінен үш негізгісін бөліп көрсетуге болады: 
магынасы, әдістемесі және элеуметтік-психологиялық компоненттері. 
Осы 
үш 
компоненттің біртұтастыгы 
мен өзара байланысы 
педагогикалық 
жүйенің 
міндеттерінің 
толық 
жүзеге 
асуын 
қамтамасыз етеді. Бүл бірліктегі негізгі компонент - әлеуметтік- 
психологиялық, ягни педагогикалық қарым-қатынас, соның негізінде 
қалған екеуі жүзеге асады. Негізгі тәрбиелік өзара қатынастардыц 
жүйесі қарым-қатынас процесінде қапыптасады,тәрбие және оқыту 
процесінің тиімділігіне тікелей эсер етеді.
69

Педагогикалық 
іс-әрекетпң 
методологиялық 
құрылымы. 
Педагогикалық іс-әрекет, бір қатар іс-эрекеттер ішіндегі күрделі 
ұйымдасқан жүйе болып есептеледі.
1) Оқыту барысындагы мұғалімнің іс-эрекеті. Сабақ беруші 
педагог жалпы қызметтер мен магыналардың ішінен өзіне қатысты 
қызметтерді гана атқаруы тиіс. Келесі іс-әрекеттер бірінші іс- 
эрекеттерге рефлекстік қосымша ретінде келеді, яғни оған қызмет 
жасайды.
2) Оқыіудың тиімді амалдары мен құралдарын және оқытудың 
процедураларын теңдестіргендегі оқыту тэжірибесінің жалпылама іс-
эрекеп-оқытудың амалдары мен әдістерін құрастыратын методист іс- 
әрекеті осындай.
3) Іс-әрекетгің методикалығы, бірақ ол оқу құралдары мен оку 
сабақгарын құрастыруға бағытталған.
4) Іс-эрекет оқьпу сабақтарын бір түтас жүйеге сабақтастырудан 
тұрады - оқу багдарламаларын құрастыру багдарламалау іс-эрекеті.
Педагогикалық іс-эрекеттің негізгі нысаны оқу материалы мен 
оқу пэнінің түтастығы болып табылады. П.Я.Гальперин еңбектерінде
ю-әрекеттщ психологиялық құрылымы жалпы түсінік негізінде 
педагогикалық амал құрылымы алынган. Педагогикалық амалдардың 
құрылымдық компоненттерін бөліп қарастыратын болсақ, олар: 1) 
оқушыларды алдағы болатын іс-әрекетке дайындау, қызықтыру, 
ынталандыру; 2) мақсаттың қойылуы мен орындалуына дайындық; 3) 
іс-әрекеттің орындалуы үшін қажет білім мен білікті тексеру;
4)қажетгі орындау амалын 
ұйымдастыру; 5) білім, білік және 
дагдыны қолдану және бекіту жаттығулары; 6) Іс-эрекеттің 
орындалуы мен нәтижесін тексеру жэне бағалау, оған деген қарым- 
қатынас қалыптастыру.
Педагогикалық іс-эрекеттің негізгі компоненттері көптеген 
эдебиеттерде 
былайша 
жіктелген: 
1) 
жобалық-мақсатгы; 
2) 
мазмұнды; 3) диагностикалық; 4) ұйымдастырушылық-эдістемелік - 
педагогтың ойлаған ойын тэжірибе жүзінде іске асыру қабілетінен, 
оқьпу үрдісін үйыдастыруынан көрінеді; 5) коммуникативтік 
педагогтың балалармен қатынас жасау шеберлігімен байланысты іс- 
эрекеті; 
6) 
ынталандыра 
реттеу; 
7) 
бақылап-бағалау; 
8) 
шыгармашылық — педагогтың педагогикапық міндеттерді жаңаша 
шеше алу қабілеттілігі. Үрдістік көзқарас түрғысынан қарастырсақ, 
педагогикалық іс-әрекет педагогикалық мақсаттар мен міндеттерді 
қоюды, оларды орындаудың қүралдары мен амапдарын таңдауды,
70

оқушылар мен өзінің әрекеттеріне баға беру мен анализ жасауды 
қамтиды.
В.В.Давыдов, 
Л.В.Занков, 
Г.С.Костин, 
А.А.Люблинская, 
НА.Менчинская, АА.Смирнов, Л.Б.Эльконин жэне т.б. ғалымдардың 
зергтеулерінде оқу-танымдық іс-эрекетгің субъектінің объекгімен 
мұғалім 
басшылығымен 
болатын 
құрылымы 
мынандай 
компонентгерден тэдратынын 
көрсетеді: 
іс-эрекет мақсаты 
оқушының нақгы танымдық міндеттерді, яғни анық нені жэне не 
үшін білу керек екенін ұғынуы; оқушыны эрекетке жетелейтін ынта; 
іс-эрекет мазмұны-белгілі тірек білімде мен белгісіз, шешімін табу 
қажет жаңа байланыстар, қарым-қатынастар, тұжырымдар; оқушы 
мақсатқа жеіу үшін қолданылатын амал-тәсілдер: икемділік, дағды, 
шыгармашылық жэне тапқырлық амалдар; мұгалім тарапынан 
бақылау және бағалау жэне оқушының өзін-өзі бақылауы мен 
бағалауы.
Мұгалімнің өзін-өзі кэсіби іс-эрекетін дамытудың көрсеткіштері 
мен белгілері мынадай: 1) Мамандық құралдары арқылы өзін-өзі 
дамытуды көздейтін дербестік: түлғаның өз біліктілік деңгейін, 
кэсіби білімділік дэрежесін, кэсіби ынтасы мен өз іс-әрекетіне 
қанагаттанушылық деңгейін бағалай алу қабілеті; өз жұмысын 
орынды жоспарлау мен ұйымдастыру, өзін-өзі реттеп отыру қабілеті, 
ұжымда жұмыс істеудегі ұйымдастырушылық жэне коммуникативтік 
қабілеттері; өз бетімен мамандыгына сэйкес білім, білік жэне 
дағдыларды меңгеру, кәсіби маңызды сапалар мен қабілеттерді
тереңдету және кеңейту, кэсіби жаңаруга деген тұрақты дайындық. 2) 
Кэсіби бағдарланган ойпау, 
нақты білім беру саласындағы 
мәселелерді шешуде қабьшданған тэсілдерді қолдана білу, кәсіби 
эрекет стратегиялары мен әдістерін өңдеу: орынды-қисыңды ойлау 
(кәсіби іс-эрекет ережелері мен заңдылықтарын айқындау қабілеті, 
жалпы және кэсіби мәдениет аясында өзіндік дамуды жүйелі талдау 
мен болжау, тұтас көзқарас); кэсіби-жады (қисынды жэне пайымдық 
байланыстарды орнату, белсенді ойша өңдеу қызметімен қатар, 
маңызды ақпарат сақтау қызметін атқаратын есте сақтау қабілеттерін 
дамыту); ауызекі қабілеттер (кэсіби таңбалық түсіну, эрудиция, 
кәсіби сөздік қоры, тілдесу қабілеті). 3) Кәсіби педагоги калы к іс- 
әрекетке шығармашылық қарым-қатынас, еңбектегі инновацияга 
дамыган қабілет, жеке шығармашылық еңбек есебінен тэжірибені 
байыту: шыгармашылық пайымдау; үлгілік кәсіби жады; актерлік
71

өнер (тілдік импровизация, бойлау өнері, түлғаралық тілдесудегі бай 
қор).
Олай болса, педагогикалық іс-әрекет — аға ұрпақтың жас 
ұрпаққа адамзат жинақтаған мэдениет пен тэжірибені беруіне 
бағытталған, олардың тұлғалық дамуыиа жағдай жасап, қогамда 
белгілі бір әлеуметтік рольдерді орындауға дайындайтын әлеуметгік 
іс-эрекеттің ерекше түрі, ал кәсіби іс-эрекет-кэсіптік мақсатқа 
бағытгалғаи элеуметгік іс-эрекегтің бір түрі. Мұғалімнің негізгі 
эрекеті - кэсіби-педагогикалық іс-әрекеті болып табылады. Мұғалім
қызметі: ұйымд астыруш ыл ы қ, ком му и и кативтіл і к, 
креативтілік, 
диагностикалық, болжау, зерттеу, шығармашылық, инновациялық. 
Осы мұғапімнің қызметтері кәсіби-педагогикалық іс-эрекет болып 
табылады. Кәсіби педагогикалық іс-эрекетте педагогикалық қарым- 
қатьшас жүзеге асады.
Педагогикалық іс-әрекет түрлері: тэрбиелеу; оқыту; дамыту; 
қоғамдық;
өзін-өзі тэрбиелеу, өзіндік білім алу; ұйымдастырушылық; ғылыми- 
іздеиіс; эдістемелік. И.Ф.Харламов педагогтың жұмысында бір- 
бірімен тығыз байланысқан іс-әрекетгің мынадай түрлеріи көрсеткен:
A) Диагиостикалық іс-әрекет — білім алушыларды зерттеумен 
жэне олардың 
даму мен тәрбиелік деңгейлерін белгілеумен 
байланысты. Ол үшін оқытушы бақылай алуы жэне диагностикалық 
эдістерді меңгеруі тиіс.
іЯ§
Б) Бағдарлық-болжамдық іс-эрекет нақты мүмкіндіктерді ескере 
отырып педагогикалық процестің мақсат, міндеттерін қою, соңғы 
нәтижені болжау.
B) Конструктивті- жобалық іс-эрекет оқу-тэрбие жұмысын 
жобапау, білім алушылардың танымдық қабілетіне сэйкес мазмұнды 
таңдау, оны түсінікті эрі қызыкты түрде жеткізе білу іскерлігінен 
тұрады. Бүл іс-эрекет түрі оқытушының шығармашылық қиялымен 
байланысты.
Г) 
¥йымдастырушылық 
іс-эрекет 
оқытушының 
білім 
алушыларға эсер ету, соңына ерте білу, белгілі іс-әрекет түріне 
жұмылдыру іскерлігінен түрады.
Д) Ақпараттық іс-әрекет көбінекей оқытушының элеуметгік 
қызметі іске асырылады: бізге дейінгі ұрпақтар жинақтаған 
тэжірибелерді өскелең ұрпақка тасымалдау. Осы іс-эрекет барысында 
білім алушылардың бойында білім, дүниеге 
көзқарас жэне 
адамгершілік-эстетикалық идеялар қалыптасады. Бүл жағдайда
72

оқытушы мәліметті тасымалдаушы гана емес, біпім алушылардың 
сенімін қалыіггастьфушы да.
Е) Коммуникативтік-ынталандырушылық іс-әрекет мазмүны 
оқьггушының білім алушылармен қарым-қатынас орната алуында, 
олармен түсінісе білуінде.
Ж) Аналитикалық-багалаушылық іс-әрекет кері байланыстан, 
ягни педагогикапық процестің тиімділігі мен қойылган мақсатқа 
жетуді дэлелдеуден тұрады. Бүл әрекет педагогикалық процеске 
түзету енгізу мүмкіндігіне әкеледі.
3) 
Зерттеушілік-шығармашылық 
іс-эрекет 
педагогикалық 
еңбектің шығармашылық сипатымен анықталады. Бұл іс-әрекетті 
нәтижелі жүзеге асыру үшін оқытушы педагогикалық зерттеу
әдістерін меңгеруі тиіс.
ЖОО оқьггушысының негізгі іс-әрекет түрлері:
1) Білім беруші (дидактикалық) — студенттерге гылыми түсінік
пен 
гылыми әдістер жүиесін 
меңгертуді 
қамтамасыз етуге 
бағытталған іс-эрекет.
2) 
Оқытушының ғылыми-әдістемелік іс-эрекеті, мақсаты — оқыту 
әдістерін меңгерумен оны жетілдіру. Ғылыми-әдістемелік жүмыс - 
гылым жетістіктері мен озық педагогикалық тэжірибеге негізделген
және үздіксіз оілім оеру жүиесінщ жүмыс істеуін және оны дамытуды 
жетілдіруге багыттал ған қызмет түрі.
3) 
Оқытушының ғылыми-зерттеу іс-әрекеті - ол міндетті түрде 
өзекті мәселе бойынша зерттеу жүмыстарын жүргізеді. Аталған іс- 
эрекетпен ЖОО оқьггушысы міндетті түрде айналысуы қажет. Демек, 
ЖОО оқытушысы оқытушы ғана емес, ол - гапым-зерттеуші.
Педагогикалық іс-әрекет барысында мынадай функциялар 
атқарыладьі: ақпараттық; дамытушы; бағыт беру; жұмылдыру, 
зерттеумен 
қоса 
оқыту, 
тэрбиелеу, 
дамыту, 
қалыптастыру 
процестерін басқару: мақсатқа жету, диагностикалау, болжау, өзінің 
жэне білім алушының іс-әрекетін жобалау жэне жоспарлау; 
ұйымдастырушылық, бақылау жэне коррекциялық, аналитикалық 
және педагогикалық білімді насихаттау.
Педагогикалық іс-әрекеттің өлшемдері және құрылымы. 
Педагогикалық іс-әрекеттің құрьшымы: іс-эрекеттің мақсаты; іс- 
әрекет субъектісі; іс-эрекет объектісі; іс-эрекет мазмүны; іс-әрекет
тэсілі; іс-эрекет нәтижесі.
Педагогикалық іс-эрекет мақсаты: оқыту, тәрбилеу, дамыту;
73

объектісі: балалар мен жастар, ересек адамдар; педагогикапық іс- 
эрекет пэні дамудың шарты мен негізі ретінде оқытушылардың 
пэндік, әлеуметгік мәдени тэжірибені игерулеріне бағытгалған оқу іс- 
эрекетінің ұйымдастырылуы; педагогикалық іс-эрекет құралдары: 
ғылыми (теориялық және эмпирикалық) білім, ғылыми білімнің 
көмегімен 
жэне 
солардың 
негізінде 
оқушылар 
тезаурусы 
қалыптастырылады;білімді «тасымапдаушы» ретінде оқулықгағы 
мэтіндер 
немесе 
пэннің 
ақиқат 
фактілерін, 
заңдылықгарын, 
қасиетгерін мұғалімнің ұйымдастырған бақылауы жағдайындағы 
(зертханалық, практикалық сабақтарда, даладағы практика кезінде) 
оқушының жаңадан жасаған елестетулері; қосымша құралдарға 
жататын техникалық, компъютерлік, графикалық, т.б. құралдар;
педагогикалық іс-эрекет тэсілдері: түсіндіру; көрсету (иллюстрация); 
білім алушылармен бірігіп атқарылатын жұмыс; білім алушылар 
тәжірибесі; тренингтер жэне т.б.; педагогикалық іс-эрекет нэтижесі: 
педагогикалық іс-эрекетгің негізгі мақсатының орыңдалуы ретінде 
оқушының тұлғалық, интеллектуалдық дамуы, оның тұлға ретінде, іс- 
әрекет субъектісі ретінде жетіпуі, қалыптасуы.
Педагогикалық іс-әрекет формалары: әңгіме (сократтық эңгіме) 
немесе майевтика; шеберханадағы жұмыс; сабақ; лекция; семинар; 
сынақ; практикум; тренингтер жэне т.б.

жүктеу/скачать 14,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: