Реферат Тақырыбы : Саяси мәдениет Орындаған: Оқу тобы: Қабылдаған: Алматы, 2022 жыл Мазмұны
жүктеу/скачать 29,47 Kb.
|
Саяси мәдениет типтері сс
- Бұл бет үшін навигация:
- Авторитарлық
- Либералды-демократиялық
- Қазақстандық саяси мәдениеттiң ерекшелiктерi.
| -авторитарлы
-либералды-демократиялық. Тоталитарлы қоғамның кезiнде мемлекеттiк билiк барынша тұтастанып, қоғам мүшелерi қатаң бақылауға алынады. Фашистiк және коммунистiк типтегi тоталитарлы қоғамдар көсем (лидер) басқаратын саяси билiктi әмбебаптандырады. Тоталитарлық үрдiстер экономикалық қатынастардағы шаруашылық субъектiлер «этатизациялануын» сипаттайды. Бұл жердегi негiзгi аргумент-тиiмдiлiктi арттыру. Бұл мағынада қоғам кейбiр экономикалық жетiстiктерге де жетедi. Авторитарлық (өктемшiлдiлiк) қазiргi кезеңде өзiнiң тарихи «ататегi» – автократия мен тираниядан сапалы түрде айырмашылықтарға ие болған. Өйткенi ежелгi заманда билiктi аздаған адамдар көп емес кiсiлердiң мүддесiне орай жүргiзсе, қазiргi авторитарлық көпшiлiктiң атынан топ күйiнде билiктi жүргiзедi. Сөйтiп, деспоттық принциптерiне сүйенген қоғам бiрте-бiрте ендi халықты алдап-сұлдап (манипуляция) билiк жүргiзуге ауысқан. Жаңарудың ең оңай түрi «халық мүддесiн» қорғау жайлы науқанды iс-әрекеттер жасау екенiн авторитарлы типiндегi мемлекеттердiң басқару органдары жақсы түсiнiп алған. Бұл әлеуметтiк-саяси өзгерiстердiң түптамыры XX ғасырдағы әлеуметтiк революция-лармен астасып жатады. Либералды-демократиялық модельдегi саяси мәдениет пiкiрлер алуан түрлiлiгiн жоққа шығармайды, есесiне қарама-қарсылық жақтың қарсы ұстанымдарынан тиiмдi ортақ ойды iздейдi. Бұл саяси шешiмдегi сыңаржақтылықтан қорғайды. Бiрақ, бұл да идеологияның бiрi болғандықтан, оның кемшiлiктерi де бар. Мәселен, қоғамдағы барлық мәселелердi шешуге болады деген желеумен тарихи қалыптасқан дәстүрлi құндылықтардың құнарлы жақтары да ұмытылып кететiн кездерi де болады. Өйткенi, бұндай саяси мәдениет әлемдiк кеңiстiктегi саяси тәжiрибенiң кейбiр үрдiстi тұстарын механикалық түрде қабылдап, әлеуметтiк-тарихи ортада қалыптасқан ұлттық және дiлдiк ерекшелiктердi ескермеуi де мүмкiн. Бұл нақты тарихи қарастыруды қажет ететiн жағдай. Қазақстандық саяси мәдениеттiң ерекшелiктерi. Егемендiк алған сәтте Қазақстанның дамуына барлық қажеттi алғышарт бар сияқты көрiндi. Атап айтқанда, негiзiнен шикiзаттық сипатта болса да республиканың жеткiлiктi дамыған индустриялдық базасы бар едi. Екiншiден, Қазақстан халқының жоғарғы бiлiм денгейi, тiптi дамыған Батыс елдерiнен олқы түспейтiн. Демек, сол уақытта Қазақстанның экономикалық және саяси жүйесiн реформалаудың халықтық азаматтық белсендiлiгiнiң көтерiлуiне ықпал ететiнi жөнiнде ешбiр күмән болған жоқ. Нәтижесiнде саяси мәдениеттiң демократиялық үлгiсiнiң қалыптасуынан үмiттенуге болатын едi. Алайда, ақиқатында, Қазақстанның саяси мәдениетi басқа бағытта дамыды, республиканың саяси мәдениетi ендi тоталитарлық үлгiге жатпайды. Қазiр Қазақстанда да, бұрынғы кеңес республикаларының қай-қайсысында да коммунистiк режим тұсындағымен салыстырғанда мақұлдаушылық саяси мәдениеттi ұстанушылардың мүлдем аз екендiгiн кесiп айтуға болады. Алайда кеңестiк кезеңнен кейiнгi Қазақстанның саяси мәдениетiнде мақұлдаушылар үлесiнiң азаюы, олардағы белсендiлер санының күрт өсуiне әкелген жоқ. lс жүзiнде патриархалдардың үлесi айтарлықтай ұлғайды. Өтпелi кезең басталғаннан берi (тәуелсiздiкке қол жеткiзген сәттен басталады) бiздiң мемлекетiмiз нарықты қатынастар мен қоғамды демократияландыру жолына түскен болатын. Бұл дегенiңiз саяси мәдениеттiң демократиялық типiн таңдап алу деген сөз. Оған бiршама негiздер болатын: халықтың сауаттылығының жоғарылығы, көптеген қалалардың индустриялануы, кен байлығының молдығы, халықтар достығы дәстүрi, көп мемлекеттермен қарым-қатынас жасауға ашықтық және т.б. Бiрақ шын мәнiнде, саяси мәдениеттiң дамуы Қазақстан үшiн (барлық ТМД-i елдерiндегiдей) күрделi құрылымға ие болды. Кеңестiк режимде мақұлдаушылар құрамында жүрген азаматтардың бiр бөлiгi ғана жаңа демократиялық құндылықтарды жақтаушы белсендiлердiң қатарына көштi де, халықтың бiршама бөлiгi патриархалды типтегi саяси мәдениеттi қолданушыларға айналды. Бұл жағдай кездейсоқ қалыптасқан жоқ болатын. Өйткенi, социалистiк дамудың принциптерi этникалық-мәдени дамудың маңыздылығы бар құндылықтарына терең мән бермей келген болатын. Мiне, сол жүзеге аспаған мүмкiндiктер мен мүдделер өз уақыты келгенде әлеуметтiк кеңiстiкке босап шығып отыр. Ендi тек сол қайшылықтардың тиiмдi шешiмiн тауып қана алға жылжудың ретi келедi. Сырт қарағанда артқа кету болып көрiнгенмен бұл процестердiң де заңды негiздерi бар. Саяси мәдениеттiң құрылымындағы патриархалданудың элементтерi тек қазiргi Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар Ресей мемлекетiнде және көптеген бұрынғы Кеңестiк республикаларда байқалады. Азаматтардың бұлай саяси құндылықтардан алыстай түсуi, өздерiнiң тұрмыстық хал-жағдайларын күйттеп кетуi саяси жүйенiң қарапайым халықтан оқшаулау тұруына да байланысты. Саясаттану ғылымындағы танымал ғалымдардың барлығы дерлiк шығыстық және батыстық мәдениетке тән өзiндiк ерекшелiктер болатындығын мойындаған. Мәселен, көпшiлiкке белгiлi қазақстандық ғалымдар жүктеу/скачать 29,47 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|