Реферат тақырыбы: Алалиясы бар мектепке дейінгі жастағы балаларда сөздік қордың қалыптасу ерекшеліктері
жүктеу/скачать 20,79 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қабылдаған
- Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер тізімі Кіріспе
|
С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университеті психология және коррекциялық педагогика кафедрасы РЕФЕРАТ Тақырыбы: Алалиясы бар мектепке дейінгі жастағы балаларда сөздік қордың қалыптасу ерекшеліктері. Орындаған: Қазбекқызы Нұрай «Дефектология» мамандығының студенті Қабылдаған: Р.Т. Байчинов сениор лектор, логопед 2023 жыл Жоспар: Кіріспе Негізгі бөлім 2.1 Ерте жастағы балаларда алалияның көрінісі 2.2 Алалияға шалдыққан балалардың оқудағы ерекшелігі немесе кемшілігі 2.3 Алалиясы бар мектепке дейінгі жастағы балаларда сөздік қордың қалыптасу ерекшеліктері. Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер тізімі Кіріспе Адам өмірінде қарым-қатынас аса маңызды, ал қарым-қатынас сөйлеу арқылы жүзеге асады. Сондықтан шыр етіп дүниеге келген бала қоршаған ортамен, анасымен дыбыс, тіл арқылы қарым-қатынас жасайды. Сөйлеу – адамның бір-бірімен қатынасында ойын, еркін, сезімін білдіріп жеткізу үшін тілді қолдану үрдісі. Тілі шықпаған нәрестенің алдымен сөйлеу мүшелері дамиды. Жалпы, дүниеге келген сәби еріксіз дыбыс шығарады: қарнының ашқанын, ауырғанын немесе тағы да басқа әрекеттерін айғай салуы, жылау, қыңсылау және басқа да дыбыстар арқылы білдіреді. Бұл дыбыстар сөйлеудің ізашары болып табылады, олардың интонациялық мәнерлігіне қарап анасы баласының қарнының ашқанын, оның бір жерінің ауырып тұрғанын және тағы басқаны ұға алады. Бірақ та бұл дыбыстардың әлі де ешқандай сөйлеуге қатысы жоқ болса да, олар өте маңызды. Ол жіңішке және әртүрлі қозғалысты сөйлеу мүшелерінің дамуына себеп болады: тыныс алу, дыбыстық және артикуляция мүшелері. Бала дауысқа өте тез үйренеді және бірінші айдың аяғында сөйлеген дауысқа әрекет ете бастайды. Оған еркелік интонация ұнайды, әуенді ән оның тынышталуына және ұйықтауына көмектеседі. Тағы да біраз уақыт өткеннен кейін бала дыбыс шыққан жаққа қарай басын бұрып немесе көзімен оны қадағалайды. Егерде баланың бір жері ауырса, мазасызданса бала жылай бастайды. Баланың сыртқы дүние әсеріне реакция жасауы жылаудан басталады. Жылаудың әсерінен баланың тыныс мүшелері мен сөйлеу органдары нығая түседі. Бірінші дыбыс артикуляциясының әрекет жасауы екі – үш айында гуілі белгіленеді, одан кейін бес айдай шамасында бала үлкендердің ерін артикуляциялық қозғалыстарын қайталауға тырысады. Бұл бірнеше қайталау қозғалыстары қозғалыс дағдысының қатаюына әкеледі. Алты айдан бастап бала бөлек буындарды анық айтады (мысалы: ше-ше, ә-ке және тағы басқа), және ақырындап үлкендерден тек барлық сөз элементтерін ғана емес, сонымен қатар интонацияны, ритмді, екпінді ұға бастайды. 9-10 айында бала бөлек сөздерді бірдей жұпты буындармен айтады (мысалы: ма-ма, па-па және тағы басқа). Бұл жылда сөздік қоры 10-15 сөзден тұрады. Ал белгілі ғалым А.Н. Леонтьев бұны даярлық этабы дейді, себебі бұл уақытта сөзді меңгеру дайындығы өтуде. Балалар төрт жасында фразалармен еркін сөйлейді, олардың сөйлемдері біршама қиын, ал бес жасында дыбыс шығаруы дұрыс дамиды. Егерде адам дыбыстарды қалай болса солай шығара беретін болса, ешкім оны тіл деп санамас еді. Сондықтан сөйлеу мүшелерінің қозғалыстары дәл, белгілі заңдылыққа бағынып отырады. Бірақ сөйлеу тілін меңгеру процесі барлық балаларда ойдағыдай біркелкі жетіле бермейді. Кейбіреулерінде оның жетілу барысы кешеуілдейді, екіншілерінің сөйлеу тілдеріндегі дыбыстардың айтылуы бұзылады немесе бұрмаланады, үшіншілерін-де сөздердің және сөйлемдердің түзілістері немесе олардың мағыналары бұзылады. Алалия —жалпы сөйлеу тілінің дамымауы немесе оның толық болмауы, онда бала бәрін жақсы түсінеді және анық естиді. Әдетте, алалия диагнозында бала сөздік қорының шектеулі болуына немесе сөз тіркесінің дұрыс құрылмауына байланысты дұрыс сөйлей алмайды. Диагноздың ең күрделі түрінде сөйлеу мүлдем жоқ. Диагноздың ең жеңіл түрінде сөйлеу дамымауы мен симптомдары ұқсас келеді. Алалия —баланың психикалық дамуы жас ерекшелігіне сай келетініне назар аударған жөн. Бірақ қатарластарының, туыстарының әлеуметтік қысымы жағдайды ушықтыруы мүмкін. Бұл мәселені мүмкіндігінше ертерек шешу керек, әйтпесе болашақта баланың қоғамда әлеуметтенуіне және өзін-өзі орнатуына байланысты қиындықтар туындауы мүмкін. Балалар невропатолог дәрігері мен рефлексологтары алалия, моторлы алалия және сенсорлық алалия деп 2 негізгі түрін ажыратады. Алалия моторы - cөйлеуді жеткілікті түрде толық түсінетін тілдің белсенді сөздік қорын және грамматикалық құрылымын меңгеру қиындығынан көрінетін экспрессивті сөйлеудің дамымауы. Алалия моторы сөйлеу негізі -моторлы анализаторының аналитикалық-синтетикалық белсенділігінің бұзылуына немесе дамымауына негізделген, атап айтқанда, нәзік және күрделі артикуляциялық дифференциацияларды қатты және қарапайымдармен ауыстыру арқылы көрінеді. жүктеу/скачать 20,79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|