Реферат Тақырыбы: «Ғылыми зерттеу ж ұмыстарын ұйымдастыру, жоспарлау ж әне жүзеге асыру»
Ғылыми-зерттеу жұмысын жоспарлау әдістемесі
жүктеу/скачать 45,2 Kb.
|
| Ғылыми-зерттеу жұмысын жоспарлау әдістемесі
Ғылыми-зерттеу жұмысын жоспарлау оны ұтымды ұйымдастыру үшін маңызды. Ғылыми-зерттеу ұйымдары мен білім беру мекемелері зерттеуге тапсырыс берушілер ұсынған өтінімдер негізінде мақсатты кешенді бағдарламалар, ұзақ мерзімді ғылыми және ғылыми-техникалық бағдарламалар бойынша бір жылға арналған жұмыс жоспарларын әзірлейді. Оқу орындары кафедраларының ғылыми жұмысы оқу жылына арналған жұмыс жоспарына сәйкес ұйымдастырылады және жүргізіледі. Профессорлар және оқытушылар жеке жоспар бойынша ғылыми – зерттеу жұмыстарын орындайды. Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстары (СҒЗЖ) алдын-ала жоспарланып отырылады. Оқу орындары мен кафедралардың жұмыс жоспарлары СҒЗЖ туралы тиісті бөлімді қамтуы мүмкін. Жоспар бойынша студенттік ғылыми үйірмелер мен топтар жұмыс істейді. Ғылыми-зерттеу және білім беру мекемелерінде ғылыми-зерттеу жұмыстарының тақырыптары бойынша жұмыс бағдарламалары мен оларды орындаудың жоспар-кестелері жасалады. Монографияларды, оқулықтарды, оқу құралдарын және дәрістерді дайындау кезінде осы жұмыстардың орындалу – жоспары әзірленеді. Жұмыс бағдарламасы– зерттеудің жалпы тұжырымдамасын оның мақсаттары мен гипотезаларына сәйкес баяндау. Ол әдетте екі бөлімнен тұрады: әдістемелік және процедуралық. Әдістемелік бөлім мыналарды қамтиды: - мәселені (проблеманы) немесе тақырыпты тұжырымдау; - зерттеу объектісі мен мәнін анықтау; - зерттеудің мақсаты мен міндеттерін анықтау; - негізгі ұғымдарды түсіндіру; - жұмыс гипотезасын тұжырымдау. Мәселені (тақырыпты) тұжырымдау – бұл шешімді талап ететін міндетті анықтау. Мәселелер технологиялық және ғылыми болып бөлінеді. Технологиялық проблема – бұл нақты өндірістің қажеттілігі мен кәсіпорындағы қазіргі технологиялық деңгей арасындағы қарама-қайшылық. Ғылыми (гносеологиялық) проблема – бұл биотехнологияның қажеттілігі туралы білім мен оларды қанағаттандыру жолдары мен құралдарын білмеу арасындағы қарама-қайшылық. Мұндай проблемалар практикалық ұсыныстар жасау мен теорияларды құру арқылы жүзеге асады. Мысалы, ферменттерді иммобилизациялаудың теориялық негіздерін әзірлеу ғылыми проблема болып табылады. Зерттеу объектісі мен мәнін анықтау. Зерттеу объектісі – бұл қарама- қайшылықты қамтитын және проблемалық жағдайды тудыратын құбылыс (немесе процесс). Зерттеу пәні– бұл тәжірибе мен теория тұрғысынан маңызды қасиеттері бар объектінің ерекшеліктері. Мысалы, егер ғылыми жұмыстың тақырыбы өсімдіктер биотехнологиясына арналған болса, онда зерттеу объектісі өсімдік жасушасының тіршілік ету процесі, ал пәні – мақсатты нәтижені алуда жасушалық компоненттерді модификациялау әдістері мен тәсілдері болып табылады. Зерттеудің мақсаты мен міндеттерін анықтау. Зерттеудің мақсаты – оның соңғы нәтижеге бағытталған жалпы бағыты. Зерттеудің міндеттері – зерттеу процесінде шешуді талап ететін мәселе; жауап алынуы тиіс сұрақтар. Негізгі ұғымдарды түсіндіру– бұл ұғындыру, яғни негізгі ұғымдардың мәнін түсіндіру. Түсініктердің теориялық және эмпирикалық түрлері бар. Теориялық түсіндіру ұғымдардың маңызды қасиеттері мен қарым – қатынасына олардың басқа ұғымдармен байланысын ашу жолымен логикалық талдау болып табылады. Эмпирикалық түсіндіру – бұл негізгі теориялық ұғымдардың эмпириялық мәндерін анықтау, оларды анықтайтын фактілердің тіліне аудару.Ұғымды эмпирикалық түсіндіру – бұл ұғымның мазмұнының белгілі бір маңызды белгісін көрсететін және өлшеуге болатын көрсеткішті (индикатор, фактор) табу. Жұмыс гипотезаларын құрастыру. Гипотеза қандай да бір фактілерді, құбылыстар мен процестерді түсіндіру үшін ұсынылатын ғылыми болжам ретінде зерттеу есептерін табысты шешудің маңызды құралы болып табылады. Зерттеу бағдарламасы бір немесе бірнеше гипотезаға бағытталуы мүмкін. Гипотезалар келесі топтарға бөлінеді: сипаттама, түсініктеме және болжамдық, негізгі және негізгі емес, бастапқы және қайталама, гипотезалар – негіздер және гипотезалар – салдарлар. Жұмыс бағдарламасын рәсімдеу бөлімі: 1) зерттеудің принципті жоспары; 2) эмпирикалық материалды жинау мен талдаудың негізгі рәсімдерін баяндау. Нақты ғылыми зерттеу– зерттеу объектісі туралы ақпараттың санына байланысты құрылатын қағидаттық жоспар бойынша жүзеге асырылады. Жоспарлар іздеу, талдау (сипаттама) және эксперименталды болып бөлінеді. Егер зерттеу нысаны мен пәні туралы анық түсінік болмаса және жұмыс гипотезасын ұсыну қиын болса, іздеу жоспары қолданылады. Мұндай жоспарды құрастырудың мақсаты – тақырыпты (мәселе) нақтылау және гипотезаны қалыптастыру болып табылады. Әдетте, ол тақырып бойынша әдебиет жоқ немесе ол өте аз болған кезде қолданылады. Сипаттама жоспары зерттеу объектісі мен мәнін бөліп көрсетуге және сипаттама гипотезасын тұжырымдауға болатын кезде қолданылады. Жоспардың мақсаты – осы гипотезаны тексеру, зерттеу объектісін сипаттайтын фактілерді сипаттау болып табылады. Эксперименталды жоспар биотехнологиялық эксперимент жүргізуді қамтиды. Ол ғылыми мәселе және түсініктеме гипотезасы тұжырымдалған кезде қолданылады. Жоспардың мақсаты- зерттелетін объектідегі себеп- салдарлық байланыстарды анықтау болып табылады. Бағдарламаның орындалуы зерттеу әдістерін таңдауға негізделеді және осы әдістердің зерттеу мақсаттарымен, міндеттерімен және гипотезаларымен байланысын көрсетеді. Қандай да бір әдісті таңдау кезінде ол төмендегідей болуы тиіс: - тиімді, яғни қойылған мақсатқа қол жеткізуді және қажетті дәлдік дәрежесін қамтамасыз ететін зерттеу; - үнемді, яғни уақыт, күш және зерттеуші құралдарын үнемдеуге мүмкіндік беретін; - қарапайым, яғни зерттеушіге қолжетімді; - адамдардың денсаулығы мен өмірі үшін қауіпсіз; - мораль мен құқық нормалары тұрғысынан жол берілетін; - ғылыми, яғни мықты ғылыми негізі бар. ЖОО студенттері ғылыми зерттеулердің жұмыс бағдарламаларын әзірлемейді, бірақ олар оқу жұмыстарын дайындау жоспарын құруға міндетті. Магистрлік, дипломдық немесе курстық жұмыс жоспарында кіріспе, бөлімшелерге бөлінген негізгі бөлім және қорытынды болуы тиіс.Жоспар қарапайым немесе күрделі болуы мүмкін. Қарапайым жоспар негізгі сұрақтардың тізбесін қамтиды. Күрделі жоспарда әрбір бөлім кіші бөлімдерге бөлінеді. Кейде аралас жоспар құрайды, онда бір бөлімдер бөлімшелерге бөлінеді, ал басқалары бөлінбей сол күйі қалдырылады. Жоспарды жасау кезінде төмендегі қағидаттар орындалғаны абзал: - сұрақтар таңдалған тақырыпқа сәйкес келді және оның шегінен шықпаған; - тақырып сұрақтары логикалық ұстанымда болған; - зерттеудің негізгі аспектілерін көрсететін тақырыптар міндетті түрде енгізілген; - тақырып жан-жақты зерттелген. Жоспар түпкілікті соңғы нұсқа болып қалмайды және зерттеу процесінде өзгеруі мүмкін, өйткені объектіні зерттеудің жаңа аспектілері мен ғылыми есептің шешімдері шығуы мүмкін. Зерттеу жоспарына (бағдарламасына) сәйкес ғылыми-зерттеу жұмысының негізгі кезеңдерін реттеу үшін жұмыс жоспары (жоспар-кесте) жасалады. Студент белгіленген мерзімде қойылған мақсатқа қол жеткізуге және ғылыми міндеттерді шешуге әкелетін жұмыстарды орындаудың логикалық жоспарын жасай білуі тиіс. Жұмыс барысында ең бастысы маңызды бөлігін назарға алып, қалған бөліктерін де ұмытпау қажет. Зерттеу жұмысын орындау кезінде зерттеушінің өте маңызды қасиетінің бірі ол – тек қана қарау ғана емес, сондай – ақ көру, атап айтқанда, басты зерттеу сызығынан бас тартпай кіші мәселедегі үлкен мәселені көру, байқау. жүктеу/скачать 45,2 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|