-кесте. Зиянды заттардың қауіптілік класын анықтау көрсеткіштері мен олардың нормалары

1. 
   Өндірістің алғышарттық технологиясын қолдану (жабық цикл, автоматтандыру мен жалпы механизация, қашықтықтан басқару, өндіріс үрдістерінің үзілмеуі, операцияларды автоматты бақылау), ол адамның зиянды заттармен жанасуын шетке шығарады.
   
2. 
   Дұрыс технологиялық процестерде ШШМ-нен асатын зиянды заттардың мөлшерінің бөлінуіне жол бермейтін жабдықтар мен коммуникацияларды таңдау.
   
3. 
   Өндіріс алаңдарын, ғимараттарды, мәдени орындарды және жабдықтарды ұтымды жобалау.
   
4. 
   Зиянды заттарды қайта өңдейтін, технологиялық тастамалардан тазартатын және оларды кері қайтаратын, өндіріс шығындарын залалсыздандыратын арнайы жүйелерді қолдану.
   
5. 
   Бастапқы өнімдерде зиянды заттарды шектеу және өте зиянды заттарды, қауіптілігі аз заттарға ауыстыру.
   
6. 
   Жұмыс аймағы ауасының күйін бақылау мен қорғау құралдарын пайдалану.
   
7. 
   Жұмысшыларға қауіпсіздік техникасы мен бірінші медициналық көмек көрсету туралы нұсқау беру және үйрету.
   
8. 
   Мерзімді және алдын ала дәрігерлік тексеруден өткізу.
   
9. 
   Санитарлы-техникалық жабдықтар мен құрылымдарды дұрыс жобалау және оларды пайдалану (жылыту, желдету, орлау, т.б.).
   

Аспап жұмыс аймағы ауасында зиянды газдардың (булардың) пайда болуын келесі жағдайларда анықтайды және қамтамасыз етеді: оттегі, сутегі, азот пен асыл газдар мөлшерін, шаң 40 мг/м³ мөлшерінен- көп емес, сынап бағанасының қысым-740-780 мм, салыстырмалы ылғалдылық 90 %-дан көп емес, температура +100°С ден +30°С-ге дейін.

Аспаптың жұмысы жылдам әдістің сызықты-колористикалық тәсілінде, яғни индикатор түтікшелеріндегі боялған түйіршік бағанасы ұзындығын өзгертуде негізделген. Бұл одан талданып алынған ауаны өткізгенде байқалады. Ауаның енуі газ талдаушының ауа алатын құрылғысымен жүзеге асырылады. Индикатор түйіршігінің боялған бағанасы ауадағы зерттелетін газ немесе будың шоғырлануына пропорционалды, мг/м³ деп бөлінген шкала бойынша өлшенеді. Аспаптың көрсету қателігі әр шкаланың жоғары шегінен ұ10 % көп емес.

Анықталатын газдардың аталуы, олардың жұмыс аймақ ауасындағы ШШМ, өтетін ауа көлемі, индикатор дағының талдаудан кейінгі түсі, өлшеу шектері, сүзгілейтін қысқымен ұсталынатын ауаны талдағанда кедергі жасайтын қоспалар 3-кестеде келтірілген.

Корпустың жабық бөлімінде (1) резеңке сильфон (2) екі ернемекпен (3) және онда серіппесі бар (5) стақан (4) орналасады. Сильфонның ішкі бүктесіндеріндегі тарату дөңгелектері (6) сильфонға қатаңдық пен тұрақты көлемді сақтау үшін орнатылған.

Жоғарғы тақшада (7) қозғалмайтын қуысты бөлшек (8) соташықты бағыттауға (9) қысатын сильфон; саңылау (10) соташықты жұмыссыз қалпында сақтау үшін және өлшеу шкалалары үшін қондырғыш (11), сильфон арқылы өтетін ауа көлемін соташықпен бекіту үшін қозғалмайтын бағыттау қуысты бөлшекте тоқтатқыш (12) орналасқан. Жалғастыққа (13) ішкі жағынан резеңке түтікше (14) қосылған, ол сильфонның төменгі ернемегі арқылы оның ішкі ойығымен қосылады. Жалғастықтың сыртқы ұшына алынатын резеңке түтікше (15) киілген, оған индикатор түтікшесі салынады. Бұған ауа талдауға кедергі жасайтын қоспаларды аулайтын сүзгілейтін қысқы қосылады.

Зерттелетін ауаны индикатор түтікшесі арқылы сору, сильфонды алдын ала соташықпен қысудан кейін жасалады. Қырларда (соташық басының астында) талдаудағы сорылатын ауа көлемдері белгіленген. Соташықтың цилиндрлік бетінде сорылатын ауа көлемін бекітетін төрт ұзынша науа (16) орналасқан. Тереңдетулер аралығы былай таңдалған; соташық олардың біреуінен екіншісіне жүргенде (17), сильфон сол газ талдауға қажетті ауа мөлшерін сорады.

Ауаның газдалуын жасау үшін, буланатын сұйықтың 3-4 тамшысын тамызу қажет. Ауа алатын құрылғының қақпағын ашып, сорылатын ауаның көлемі көрсетілген бунақта (16) бағытталған төке арқылы (8) соташықты (9) орнатып, тоқтатқышты (12) қайтару керек. Сонан соң соташық басына қол қысымымен сильфонды (2) қысып тұрып, тіреу ұшы соташықтың жоғарғы тереңдетулерімен сәйкес келгенше сильфонды қысылған күйде бекітіп, индикатор түтікшесінің бір ұшын алынатын резеңке түтікшесіне салады, ал қалған бөлігін эксикаторға орналастырады (3-сурет). Бір қолмен соташық басын қысып, екінші қолмен тіреуді тарту керек, онда шток жай көтеріле бастайды, ал ауа индикатор құбырлары арқылы сорыла береді. Соташық қозғала бастаған кезде тіреуді жіберу керек. Соташықтағы көрсетілген ауа көлемін созған соң тіреу ұшы соташық науасының төменгі саңылауына кіреді де, тырс еткен дыбыс естіледі. Түйіршік бағанасының бір бөлшегі ауа сорылу жақтан өз түсін өзгертеді. Кейін индикатор түтікшесін босатады да, сәйкесінше шкала газ шоғырлану есептеуін жүргізеді. Өлшегенде индикатор түйішігінің түсі өзгертілген бағана басын шкаланың бастапқы, нөлдегі бөліміне келтіру керек те, есептеуді бітіру керек. Алынған деректер негізінде жасалған жұмыс туралы есеп беріп, кестеге нәтижелерді енгізу қажет.

мұнда, V=96,4м³ — орын көлемі; t_n ~ желдету мерзімі,с; С_өл. ~ газ шоғырлануының өлшенген мәні , мг/м³; С_рұқ.ет. –газдың ШШМ, мг/м³.

Егер желдету ауа сорғыш жолдары арқылы жасалса, оның қимасын табиғи тарту шапшаңдық шамасынан бастап есептеу жеңіл, бұл төмендегі формула бойынша ауа температура тәуелділігімен есептеледі:

мұнда, Н=10 м — сорылатын ауа ұзындығы; _н — сыртқы ауа тығыздығы кг/м³; _в – бөлме ішіндегі ауаның тығыздығы; g – ауырлық күшінің үдеуі; К – қабырғалардың кедір-бұдырлығын, бұрылыстардың бар болуын, арналардың тарылуы мен кеңеюін ескеретін жергілікті ауаарна кедергілерінің жалпы коэффиценті 7-кестеден алынады.

Егер шығару желдетуі бөлмені қорғау торымен жабылып тұрса, онда есептелген F мәніне қиманың артуына сәйкес түзетулерді енгізген жөн, ол тең d = 1,1-1,3 сонда F_ист=d ×F, м²

ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСТЫ ІСТЕУ БАРЫСЫ

1. Костюшин А.В. Энциклопедия экстремальных ситуации М, 1966г.