Ақпараттық фразалар БАЖ сенімді жұмыс істеудің бірінші талабы жұмыстың барлық кезеңдерінде жоғары семінділікті қамтамасыз ету. Ақпаратта қателер - тіркеу, дайындау, жіберу және өнделу кезеңдерінде шығуы мүмкін. Қателердің үлкен бөлігі оператор мағлұматтарды дайындағанда енгізіледі. Мағлұматтарды байланыс желілер арқылы жібергенде кедергілерден өзгеріп кетуі мүмкін. Мағлұматтардың өзгеруі ЭЕМ құралдардың бұзылуы мен ақауларынан болуы мүмкін. Дұрыстығын қамтамасыз ету үшін өзгертілген ақпаратты әр түрлі бақылау және қорғау әдістері қолданылады.
Бақылаудың бағдарламалы – логикалық әдістері, дұрыстайтын кодтар және қайыра байланысымен жүйелер сол кезеңдерде қателерді тауып дұрыстау үшін БАЖда кеңінен қолданатын негізгі әдістер болып табылады.
Артық ақпаратты қосумен негізделген бірнеше әдістер бар, олар мағлұматтарды қорғауға (белгіге, санға, сандардың тобына) белгілі ережелер бойынша бастапқы мағлұматтарды өзгерту арқылы қосымша мағлұматтар қосылады (бақылау комбинация). Мағлұматтарды жіберу (өндеу) әр операциясын жіберетін бекетте бақылау белгісін есептеуді қарастырады, бақылау кодымен бірге мағлұматтарды жіберу, қабылдайтын аптаратында бақылау комбинациясын есептеу және оны қабылдаған комбинациялармен салыстыру.
ТКБАЖда аса маңызды реквизиттерді қорғау үшін пойыз индексінің кодтарын, вагондардың нөмірлерін, біртұтас желілік белгілеу бойынша теміржол стансаның кодтарын модуль бойынша қорғау қолданылады. Сонымен қатар бақыланатын сандар бақылау коды деп аталатын арнайы бірразрядты және көпразрядты санмен толтырылады, ол формула бойынша есептеледі және әртүрлі құжаттарда сол реквизитпен толықтырылады. Сол формуламен бақылау еске асырылады. Егер, тексергенде бақылау белгісі сәйкес келмесе, онда жіберілген қате туралы хабарландырып тұрады.
Соның себебінен МПС 1985 жылдан бастап келесі нұсқаулар енгізілді:
1. Біртұтас жүйе бойынша жасалынған жылжымалы құрамның нөмірлену жүйесі жеті цифрдан және сегізінші бақылау цифры, ол жылжымалы құрамның нөмірінің дұрыстығын тексеруін қамтамасыз етеді.
2. Біртұтас жүйе бойынша жасалынған теміржол стансаларды кодтау жүйесі төрт цифрдан тұрады және бесінші бақылау цифры болып табылады. Бесінші цифры барлық цифрлармен бірге біртұтас желілік белгілеу жүйесіндегі КСРО теміржол стансалардың тізіміне енгізіледі. (МПС №4 тариф жетекшісінің).
Бақылау кодын есептеу үшін әртүрлі комбинацияларды және модульдерде (10, 11, 12 және т.б.) қолдануы мүмкін.
Жылжымалы құрамның бақылау коды туралы қосымша бақылау цифрын есептеу алгоритмі келесі: (метод контроля по модулю 10):
- сол жағынан есептегенде тақта тұрған нөмірдің әр цифры 2 көбейтіледі, оң жұпқа 1 көбейтіледі;
- сол әдіспен анықталған барлық цифрлар (не числа) қосылады;
- 10 санға дейін толықтыратын цифр бақылау белгісі болып табылады.
Пайдаланылған әдебиттер:
Общий курс железных дорог / Ю. И. Ефименко, М. М Уздин, В. И. Ковалёв и др. — М.: Издательский центр «Академия», 2005
Общий курс железных дорог / В. Н. Соколов, В. Ф. Жуковский, С. В. Котенкова, А. С. Наумов — М.: УМК МПС России, 2002