Қазақстан аумағындағы Ұлы Жібек жолы

Б.з. д. I мыңжылдықтың ортасында Қара теңіз аймағынан Дон жағалауына, содан кейін савроматтар жеріне, Оңтүстік Оралға, Ертіске және одан әрі Алтайға, Жоғарғы Ертіс пен Зайсан аймағын мекендеген агрипейлер еліне дейін созылған дала жолы жұмыс істей бастады. Бұл жолмен Жібек, аң терісі мен терілер, иран кілемдері, қымбат металдардан жасалған бұйымдар таралды.

Бағалы Жібектердің таралуына сақтар мен скифтердің көшпелі тайпалары қатысты, олардың арасындагы уақыт еліктірген тауар Орталық Азия мен Жерорта теңізіне түсті.

Б.з. д. II ғ. ортасында Жібек жолы тұрақты дипломатиялық және сауда жолы ретінде жұмыс істей бастайды.

II-V ғғ. Жібек жолы, Қытайдың ежелгі астанасы Ши-аннан басталып, Ланчжоу ауданындағы Сары өзен арқылы, ұлы қытай қабырғасының батыс шетіне қарай бастау алды.Мұнда солтүстіктен және оңтүстіктен Такла-Макан шөлімен шектесетін бірыңғай жол тармақтары пайда болды. Солтүстігі Хами, Турфан, Бешбалық, Шихо оазистері арқылы Іле өзені аңғарына; орта бөлігі Чаоханнан Қарашарға, Ақсуға және Бедель асуы арқылы Ыстықкөл оңтүстік жағалауына-Дунхуан, Хотан, Яркенд арқылы Бактрияға, Үндістанға және Жерорта теңізіне өтті — бұл "Оңтүстік жол"деп аталады. "Солтүстік жол" Қашғардан Ферғанаға, одан әрі Самарқанд, Бұхара, Мерв және Хамадан арқылы Сирияға қарай бет алды.

VI-VII ғғ.Қытайдан Батысқа Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан арқылы өткен жол неғұрлым жанданған болып келеді. Жолдың мұндай қозғалысын бірнеше себептермен түсіндіруге болады. Біріншіден, Жетісуда Орта Азия арқылы өтетін сауда жолдарын бақылайтын түрік қағандарының ордалары болатын. Екіншіден, VII ғасырда Ферғана арқылы өтетін жол азаматтық қақтығыстардың салдарынан қауіпті болды. Үшіншіден, бай түркі қағандары мен олардың айналасы шетелдік тауарлардың ірі тұтынушыларына айналды.

Б.з. д. II ғ. сақ, үйсін және Қаңлы мемлекеті өмір сүрген уақытта — б. з. д. I мың Ж. бірінші жартысында Жібек жолы белсенді жұмыс істеп тұрған кезде Қазақстанға Рим әйнегі мен монеталары, қытай жібегі, айналар мен лак ыдыстары, еуропалық Сасанидтік Ираннан ілгек-фибулалар мен мөр-тастар әкелінді. Осы кезеңде Шу, Талас және Сырдария аңғарларында қала орталықтары құрыла бастады.

VI ғ.екінші жартысында Жетісу, Оңтүстік Қазақстан Кореядан Қара теңізге дейін созылған орасан зор көшпелі империя-Түркі қағанатының құрамына кірді. VI ғ.соңында Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан жерінде Жібек жолы жанданады, бұл осы өңірдің қалалық мәдениетін дамытуда маңызды рөл атқарды. Жетісуда ол бірқатар қалалық орталықтардың пайда болуын ынталандырса, Қазақстанның оңтүстігінде қалалардың тез өсуіне ықпал етті. Орта Азия, Оңтүстік Қазақстан және Жетісу арқылы өтетін Жібек жолы XIV ғасырға дейін жұмыс істеді, осы уақытқа дейін қала мәдениетінің жойылуына әкелген өзара қақтығыстар мен соғыстар мен Қытайға баратын теңіз жолдарының игерілуі оның жойылуына әкелген жоқ.