Займы банков сельскому хозяйству (млрд тг.)

166
Тоқсанына бір рет шығарылады
  
 
 
 
         
Шығыстың аймақтық хабаршысы
Замыкает тройку лидеров «Народный банк». В 2014 году он увеличил кре-
диты сельскому хозяйству на 28% и со значительным отрывом опережает конку-
рентов, не входящих в Топ-10.
Таблица 1 – Финансирование сельского хозяйства банками первой десятки*
*Примечание: Национальный  банк  и  БВУ  используют  разные  методики  составления 
отчетности, поэтому их итоговые данные.
Объем кредитов селу снижается не только в банках за пределами первой 
пятерки, но и в микрокредитных организациях. За последние 5 лет их общий 
кредитный портфель вырос более чем в 2 раза, в то время как объем займов селу 
не изменился. Соответственно доля села в портфеле сократилась с 9% до 4%.
Кредитный портфель микрофинансовых организаций и кредитных 
товариществ на конец периода (млрд тг.)
ОБЩЕСТВЕННЫЕ И ГУМАНИТАРНЫЕ НАУКИ

167
Региональный вестник Востока
  
 
 
 
 
        
Выпускается ежеквартально
Рынок микрофинансовых организаций высококонцентрированный: на пер-
вую тройку игроков приходится свыше 90% портфеля. Из них две компании – 
KMF (кредитный портфель – 29 млрд тенге, доля на рынке 67%) и «Ырыс» (5 
млрд, 12%) выдают микрокредиты физическим и юридическим лицам на селе.
По данным KMF (которая по размеру ссудного портфеля соответствует 27 
месту в ренкинге банков), из 77 отделений компании – 66 в сельской местности. 
Кредиты предоставляются, в частности, на полеводство и животноводство. Доля 
таких займов в портфеле компании – около 25%.
Банк самостоятельно оценивает собственные риски по возврату кредитных 
ресурсов  и  соответственно  рыночный  уровень  банковской  маржи  сектора,  со-
ставляющее собственное мнение о своем участии. В этом случае оценка банков-
ской деятельности становится одним из критериев оценки кредитных средств. 
И поэтому, банк составляет оценку своей собственной деятельности в вопросе 
финансирования выбранных им видов деятельности. Показателями такой оцен-
ки выступают общеизвестные измерители как рост активов, рост капитала, про-
центные доходы и расходы, прибыль в различных состояниях (чистая, до форми-
рования резервов), доходы на одну акцию и т.д. Эти показатели оказывают свое 
влияние на повышение значимых экономических показателей, например, той же 
конкурентоспособности, значение которой в условиях рыночного развития в ре-
спублике стало, несомненно, нарастать. 
Особый  интерес  представляет  задача  повышения  конкурентоспособно-
сти  для  отдельных  регионов,  среди  них  выделяется  Восточно-Казахстанская 
область, в которой сосредоточены различные отрасли экономики, такие как не-
фтедобыча, промышленное и сельскохозяйственное производство. Поскольку в 
условиях вступления республики в ВТО ожидается резкое усиление конкурен-
ции со стороны более развитых экономик других стран, то и соответствующие 
отрасли ВКО также сталкиваются с потребностью собственного экономического 
усиления. При этом повышение эффективности в развитии экономики террито-
рии в качестве цели следует признать недостаточным для достижения реальной 
конкурентоспособности территории.
Здесь требуется не только эффективное использование имеющихся ресур-
сов в территориальной экономике, но и их конкурентоспособная отдача, кото-
рая в целом определяет ее уровень с точки зрения рынка, в котором наилучшие 
результаты по оценке перспектив экономики имеют банки второго уровня, и, в 
частности, коммерческие. 
Именно коммерческие банки второго уровня являются информационными 
носителями и накопителями оценки возможностей экономической конкуренто-
способности на перспективу, что и используется в данном исследовании. Поэто-
му на основе показателей деятельности банков становится возможным осущест-
Г. МАРАТҚЫЗЫ, А.А. АПЫШЕВА. 1 (69) 2016. С. 162-168 
 
 
 
                ISSN 1683-1667 

168
Тоқсанына бір рет шығарылады
  
 
 
 
         
Шығыстың аймақтық хабаршысы
вление оценки реальной перспективы и конкурентоспособности территориаль-
ной экономики.
Таким образом, развитие банковского сектора и динамика количественных 
параметров во многом зависят от темпов развития региона. Уровень развития 
банковского сектора играет важную роль в обеспечении более сбалансированно-
го распределения финансовых ресурсов в территориальном отношении, расши-
рения предложения банковских услуг и создания банков, в том числе филиалов 
крупных банков из других регионов. 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
1.  Отчет о развитии банковского сектора и банковского надзора в 2014-2015 гг. – 
М.: НБК
2.  http://www.region-press.kz/content/item
3.  Статистический бюллетень Национального банка Республики Казахстан. Сайт 
Национального  банка  Республики  Казахстан.  URL:http://www.nationalbank.kz/cont/
publish145442_7840.pdf (дата обращения: 15.12.2015).
4.  Фетисов Г.Г. Региональная экономика и управление / Г.Г. Фетисов, В.П. Оре-
шин. – М.: ИНФРА-М, 2006. – С. 416.
REFERENCES
1. Otchet o razvitii bankovskogo sektora i bankovskogo nadzora v 2014-2015 gg. M. 
NBK (in Russ).
2.  http://www.region-press.kz/content/item 
3.  Statisticheskij  bjulleten’  Nacional’nogo  banka  Respubliki  Kazahstan.  Sajt 
Nacional’nogo  banka  Respubliki  Kazahstan.  URL:http://www.nationalbank.kz/cont/pub-
lish145442_7840.pdf data obrashhenija 15.12.2015 (in Russ).
4.  Fetisov G.G., Oreshin V.P., Regional’naja jekonomika i upravlenie. G.G.Fetisov. M 
INFRA M., 2006, 416 (in Russ).
ӘОЖ 751.9 (574)
К.Т. НЕМЕРЕНЕВА 
С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті, 
Өскемен қ., Қазақстан
БАНКТЕГІ АРНАЙЫ ШОТТАРДАҒЫ АҚШАЛАЙ 
ҚАРАЖАТТАРДЫ ЕСЕПКЕ АЛУ ТӘРТІБІ
Мақалада  Қазақстан  Республикасының  аймағында  ақшаны  төлеу  мен  аудару-
ды  жүзеге  асыруда  банктегі  арнайы  шоттардағы  ақша  қаражаттарын,  соның  ішінде 
аккредитивтегі, чек кітапшаларындағы ақша қаражаттарын есепке алу және есеп айы-
рысу тәртібі қарастырылады. 
Түйін сөздер: банк, аккредитив, вексель, эмитент, шоттар, төлем, чек, бенефициар.
ОБЩЕСТВЕННЫЕ И ГУМАНИТАРНЫЕ НАУКИ

169
Региональный вестник Востока
  
 
 
 
 
        
Выпускается ежеквартально
ПОРЯДОК УЧЕТА ДЕНЕЖНЫХ СРЕДСТВ 
НА СПЕЦИАЛЬНЫХ СЧЕТАХ В БАНКЕ
В статье рассматриваются порядок осуществления платежей и перевода денеж-
ных средств со специальных банковских счетов в Республике Казахстан, а также поря-
док учета и расчетов аккредитивов, денежных средств на чековых книжках.
Ключевые слова: банк, аккредитив, вексель, эмитент, счета, платежи, чек, бене-
фициар.
ORDER OF ACCOUNTING OF FUNDS ON 
THE SPECIAL ACCOUNTS IN BANKS
The article considers the procedure for payment and the transfer of funds from the spe-
cial bank accounts in the Republic of Kazakhstan, as well as the accounting and settlement of 
credit, cash on check books.
Keywords: bank, bill of credit (L/C), bill, issuer, accounts, payments, check, benefi-
ciary. 
Ақша қаражаттары ең өтімді активтер қатарына жатады. Тез қолданылатын 
себебі, ақшалай есептесу арқылы кез келген операцияны жүргізуге болады және 
міндеттемелерді орындау үшін ұзақ уақыт талап етілмейді. Ақшалай қаржының 
болуы, алашақтары барлармен, қызметкерлермен дер кезінде есептесіп отыруға 
мүмкіндік береді. Ақша қаражаттарының бір бөлігі қызметкерлермен еңбекақы 
бойынша  қолма-қол  есеп  айырысу  үшін,  қолма-қол  ақшаға  құндылықтарды 
сатқаны үшін есеп беретін адамдар пайдаланады. Мұндай қаражаттар кассада 
сақталып,  сол  арқылы  айналымға  түседі.  Есеп  айырысу  операцияларының 
тиімділігі  көбіне  ақша  қаражаттарының  бухгалтерлік  есебінің  жағдайына 
тәуелді.
Барлық  шаруашылық  жүргізуші  субъектілерде  өндірілген  өнімді  сату 
барысында,  сондай-ақ  материалдық  құндылықтарды,  негізгі  құралдарды, 
тауарларды сатып алғанда немесе көрсетілген қызметке және бюджетке немесе 
бюджеттен басқа да мекемелерге әртүрлі төлемдерді төлеуге байланысты түрлі 
операциялар пайда болады. Әрбір кәсіпорын, ұйым, мекеме немесе фирма әдетте 
бір  уақытта  өндірілген  өнімін  сатып  немесе  қызмет  көрсетіп,  жабдықтаушы 
ретінде  болатын  болса,  екіншіден,  сол  өнімдерді  өндіріп  шығару  үшін  қажет 
болатын  шикізаттар  және  материалдармен  жабдықтайтын  жабдықтаушылар 
алдында сатып алушы болып табылады. Осындай кәсіпорындар мен ұйымдардың, 
фирмалардың  арасында  алашақ  және  берешек  операциялар  көбіне  қолма-қол 
ақша және қолма-қол ақшасыз төлеу арқылы жүргізіледі. 
Ақша қаражаттарының есебін жүргізу үшін, бухгалтерлік есептің типтік 
шоттарының үлгілік жоспарындағы «Қысқа мерзімді активтер» атты 1-бөлімінің 
1010-1060 шоттарының тобы пайдаланылады. Оған кассадағы ақша қаражаттары 
теңгемен,  валютамен;  ағымдағы  ақша  қаражаттары  теңгемен,  валютамен; 
К.Т. НЕМЕРЕНЕВА. 1 (69) 2016. Б. 168-175 
 
 
 
 
                ISSN 1683-1667 

170
Тоқсанына бір рет шығарылады
  
 
 
 
         
Шығыстың аймақтық хабаршысы
жолдағы ақша қаражаттары; карт-шоттарындағы ақша қаражаттары және өзге де 
ақша қаражаттары жатады.
Барлық  шаруашылық  жүргізуші  субъектілер  өз  ақша  каражаттарын 
банк  мекемелерінің  тиісті  шоттарында  сақтап  және  міндеттемелері  бойынша 
төлемдерін, әдетте осы мекемелер арқылы ақшасыз нысанда, ал қажет жағдайда 
Қазақстан  Республикасының  Ұлттық  банкісінің  нормативтік  құжаттарымен 
белгіленген шегінде нақты ақшамен есептесуді жүзеге асырады. Егер де заңды 
тұлғалардың арасындағы төлем сомасы 4000 айлық есептік көрсеткіштен (АЕК) 
асып түссе, онда олар тек ақшасыз тәртіпте есеп айырысуларды жүзеге асырады. 
Бұл келтірілген мәлімет заңды тұлғалардың арасындағы әрбір мәміле (контракт, 
келісімшарт) бойынша шартты түрде пайдаланылады. Егер де контракт сомасы 
көрсетілген  лимиттен  асатын  болса,  онда  төлем  ақшасыз  тәртіпте  орындалуы 
керек, тіптен олар жартылай орындалса да, әрбір төлемнің сомасы 4000 АЕК-тен 
аспауы керек.
ҚР-ның аймағында ақшаны төлеу мен аударуды жүзеге асыруда қолма-қол 
ақшаны  аударуды;  төлем  тапсырманы  ұсынуды;  чектерді  беруді;  вексельдерді 
немесе  олардың  индоссаменттері  арқылы  беруді;  төлем  карточкасын 
пайдалануды;  тікелей  дебеттік  банкі  шоттарына  аударуды;  тапсырма-талап 
төлемдерін  ұсынуды;  инкассалық  жарлығын  ұсынуды;  республиканың  заң 
актілерімен белгіленген басқа да әдістер пайдаланылады. Төлеуші мен алушылар 
өзара  есеп  айырысу  нысандарын  келісімшарт  негізінде  анықтайды,  сондай-ақ 
олардың арасында болатын талаптары мен міндеттемелерін зачетқа да жатқыза 
алады.
Банктегі жинақ шоттарын ашқан кезде, банктер салымдарды салушылардан 
қабылдауға келісімшартта көрсетілген тәртіпте, оларға марапаттау төлеуге және 
әрекет етіп тұрған заң актілері мен келісімшартта қарастырылған тәртіпте және 
келісілген  жағдайында  салымдарды  қайтаруды  өз  міндетіне  алады.  Егер  де 
банкте шот иесінің пайдасына жаңылыс аударылып кеткен ақша қаражатының 
фактісі  анықталса,  онда  ол  сол  қаражаттарды  шот  иесіне  хабарламай-ақ 
қатесін  жөндеуге  құқылы.  Бірақ  бұл  жағдай  келісімшартта  карастырылғаны 
жөн. Жаңадан ашылатын заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының заңына 
сәйкес  жарғылық  капиталын  төлегенін  қуаттайтын  құжаттарды  ұсынуы  тиіс, 
ол үшін келісімшарттың негізінде оларға уақытша жинақ шоттарын ашады. Ал 
мемлекеттік тіркеуден өткен соң заңды тұлғаға ағымдағы шоттар ашылады. 
Кәсіпорындар 
банктердің 
арнаулы 
шоттарында 
жасалатын 
операцияларының есебін 1060 – «Банктегі арнайы шоттардағы ақша қаражаттар» 
деген  бөлімшесінің  шоттарында  жүргізеді.  Олардың  қатарына  келесі  шоттар 
кіреді:
«Аккредитивтегі ақша қаражаттары» шоты. Бұл шотта аккредитивтегі ақша 
ҚОҒАМДЫҚ ЖӘНЕ ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР

171
Региональный вестник Востока
  
 
 
 
 
        
Выпускается ежеквартально
қаржыларының қозғалысы есепке алынады. 
Аккредитив – кленттің тапсыруымен өзі келісімге отырған контрагенттің 
пайдасына берілген банктің сөзсіз орындалуы тиісті міндеттемесі. Ол бойынша 
аккредитив ашқан банк (банк-эмитент) жабдықтаушыларға төлем жасай алады 
немесе осындай төлемдерді олар аккредитивте көзделген құжаттарды ұсынған 
жағдайда басқа банктердің жүзеге асыруына өкілеттік бере алады.
Аккредитивтің келесі түрлері ашылады:
Жабылатын  (депоненттелген);  қайтарып  алынатын  немесе  қайтпайтын; 
дәлелденген және трансферабельдік (аудармалы) болып бөлінеді.
Жабылатын  аккредитивті  ашқан  кезде  банк-эмитент  орындаушы  банкке 
аккредитивтің сомасын оның билігіне беріп, ал ол өзінің міндеттемесінің әрекет 
ету  мерзіміне  осы  ақшаны  мүмкіндігінше  аккредитив  бойынша  төлем  жасау 
үшін пайдаланатын жағдаймен келіседі.
Қайтарып алынатын аккредитивті банк-эмитент бенефициармен алдын ала 
келіспей-ақ (мысалға, келісімшартта қаралған жағдайды сақтамаған жағдайда) 
жоюы  немесе  өзгертуі  мүмкін.  Қайтарып  алынатын  аккредитив  жағдайында 
барлық  билікті  өзгерту  туралы  жағдайды  төлеуші  тек  банк-эмитент  арқылы 
бенефициарға бере алады. Бірақ өзгерту мен жоюдың алдында орындаушы банк, 
аккредитив  жағдайына  сәйкес,  бенефициар  қойған  және  бенефициар  банкісі 
қабылдаған құжаттарды төлеуге міндетті.
Қайтпайтын (немесе қайтарып алынбайтын) аккредитивте банк-эмитенттің 
барлық жағдайын орындаған кезде аккредитив бойынша төлем жасауды қатаң 
түрде өз міндетіне алады. Қайтпайтын аккредитив бенефициардың келісімінсіз 
өзгертуге немесе жоюға жатпайды.
Бенефициар  аккредитивтің  пайдалануын  өз  мерзімінен  бұрын  тоқтата 
алады, егер де бұндай жағдай шартта қаралса.
Дәлелденген  аккредитив  –  бұл  банк-эмитент  болып  саналмайтын  басқа 
орындаушы  банктердің  қосымша  кепілдігі  бар  болса  ғана  жүзеге  асатын 
аккредитив.
Трансферабельдік (аударма) аккредитив – бұл бенефициардың өзінен басқа 
(екінші бенефициар болып саналатын) бірнеше тұлғаның немесе аккредитивті 
толық немесе ішінара пайдаланатын мүмкіндігін қарастыратын аккредитив [1].
Аккредитив тек бір ғана бенефициармен есеп айырысуға арналуы мүмкін. 
Аккредитив  бойынша  есеп  айырысу  тәртібі  және  оның  мерзімі  бенефициар 
мен  төлеушінің  арасындағы  келісімшартта  белгіленеді.  Сондай-ақ  келісімнің 
ішінде: банк-эмитенттің атауы, аккредитивтің түрі және оны пайдалану тәсілі, 
аккредитивтің  ашылғаны  жөнінде  жабдықтаушыны  хабардар  ету  тәсілі, 
аккредитив бойынша қаржы алу үшін бенефициар ұсынған құжаттардың толық 
тізімі  және  нақты  сипаттар,  тауарларды  тиегеннен  кейін  құжаттарды  ұсыну 
К.Т. НЕМЕРЕНЕВА. 1 (69) 2016. Б. 168-175 
 
 
 
 
                ISSN 1683-1667 

172
Тоқсанына бір рет шығарылады
  
 
 
 
         
Шығыстың аймақтық хабаршысы
мерзімі,  оларды  рәсімдеуге  қойылатын  талаптар,  басқа  қажетті  құжаттар  мен 
шарттары болуы қажет.
Аккредитивтің  қандай  түрде  жататындығы  анық  болуы  керек,  яғни 
қайтарып  алынатын  ба,  жоқ  әлде  қайтарып  алынбайтын  ба,  егер  де  бұндай 
белгілер  анық  болмаса,  онда  ондай  аккредитивтер  қайтарып  алынбайтын 
болып  саналады.  Сондай-ақ  аккредитивтің  пайдалану  тәсілі  де  анық  болғаны 
жөн:  ұсынған  азаматта  төленетін  немесе  бөліп-бөліп  төлеуге  болатын  және 
аудармалы вексельді акцептеу немесе негоциациялау үшін пайдаланатын болып 
бөлінеді. Аккредитив бойынша қаржы алу үшін бенецифиар тауарларды тиеген 
соң, тауарлардың тиелгені жөнінде және басқа да аккредитивтің шарттарында 
көзделген  құжаттарды  қызмет  етуші  банк  мекемесіне  ұсынады.  Аккредитив 
бойынша  төлемді  растайтын  құжаттар  жабдықтаушы  арқылы  банкке 
аккредитивтің  мерзімі  өткенге  дейін  ұсынылуы  және  акредитивтің  барлық 
шарттарының  орындалғанын  айғақтауы  керек.  Осы  шарттың  біреуі  бұзылған 
жағдайда аккредитив бойынша төлеу жүзеге асырылмайды.
Бенецифиар банкісі аккредитив бойынша қаржының дұрыс пайдаланылуын 
бақылайды, сол үшін аккредитив беруші оған аккредитив сомасынан белгіленген 
көлемде  делдалдық  ақша  төлейді.  Аккредитив  ұсынылған  тапсырыста 
делдалдық  ақшаның  сомасы  жеке  көрсетіледі.  Бенецифиар  банк  (атқарушы 
банк)  аккредитивті  төлеу  кезінде  жабдықтаушының  аккредитив  бойынша 
барлық  шарттарын  сақтағанын  тексереді.  Сондай-ақ  шоттар  тізбесінің  дұрыс 
рәсімделгенін,  ондағы  бенецифиардың  қолы  мен  мөрінің  белгіленген  үлгіге 
сай болуын тексеруге міндетті. Егер аккредитив шарттарында уәкілетті сатып 
алушының келісімі көзделген болса, онда акцептік жазбаның бар болуы және 
уәкілдің  қолының  ұсынылған  үлгіге  сәйкестігі  тексеріледі.  Сатып  алушының 
уәкілі  жабдықтаушылардан  тауарды  қабылдап  алған  кезде  шот  тізбесінде 
тауардың тиелген күні, тауарлы көлік құралдарының нөмірі, тауарды байланыс 
мекемелері  арқылы  жөнелткен  жағдайда  пошта  квитанциясының  нөмірі, 
қабылдау,  қабылдау-өткізу  құжаттарының  нөмірі  немесе  толтырылған  күні 
және тауар жөнелтілген көліктің түрі көрсетілмесе шот тізбесін төлеуге беруге 
болмайды.
Жабдықтаушы  арқылы  банкке  регистрдің  (шот  тізбесінің)  үш  данасы 
ұсынылады, олардың ішінен бір данасы мемориалды ордер ретінде пайдаланғаны 
үшін, үшінші данасы шот-тізбесенің қабылданғанын білдіретін қолхат ретінде 
жабдықтаушыларға беріледі де, ал екінші данасы тауарлы-көлік құжаттарының 
хаттамасы  мен  және  банктің  белгісімен  жабдықтаушыға  тапсыру  үшін  банк-
эмитентке жіберіледі. 
Аккредитивті  қолма-қол  ақша  түрінде  төлеуге  рұқсат  етілмейді.  Егер 
аккредитивтің шарттарымен уәкілетті сатып алушының акцепт көзделген болса, 
ҚОҒАМДЫҚ ЖӘНЕ ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР

173
Региональный вестник Востока
  
 
 
 
 
        
Выпускается ежеквартально
онда  аталған  тұлғалар  атқарушы  банкке  келесі  құжаттарды:  төлқұжат  немесе 
оны  алмастыратын  құжат;  банкте  жоқ  болған  жағдайда  өз  қолының  үлгісін 
(қолдың  үлгілері  карточкасының  бланкісіне  толтырылады);  іссапар  куәлігі 
немесе аккредитив ашқан ұйым берген сенімхатын ұсынуға міндетті.
Аккредитив есебінен төлеу үшін, акцептелінген шоттар тізбесінде немесе 
тауарлы көлік құжаттарында (накладнойында) өкілеттік берілген акцепт жөнінде 
жазбаны береді. Аккредитивтің мерзімінің өтуіне байланысты жабдықтаушыға 
қызмет  көрсететін  банктегі  аккредитив  жабылады.  Аккредитивтің  жабылғаны 
жөнінде  атқарушы  банк-эмитенті  хабардар  етеді.  Жабдықтаушыға  қызмет 
көрсететін  банкке  пайдаланылмаған  сомаларының  көрсетуімен  қаржылар 
алынған шотқа аударылады, сатып алушының өзімен тұтастай немесе бөлшектеп 
кері қайтарылған аккредитивтің сомаларына банк эмитенттен мәлімдеме келіп 
түскен күні кемітіледі. 
Аккредитивтің жабылғаны жөнінде банк-эмитентке хабарлама жіберіледі. 
Банктің  кінәсінен  жіберілген  кемшіліктерден  басқа  барлық  бенефициярға 
түскен  шағым  банктің  қатысуынсыз  тараптардың  өз  арасында  таралады.  Егер 
аккредитив қысқа мерзімге берілген немесе ұзақ мерзімге берілген несиелердің 
есебінен ұсынылған болса 3010 – «Банк несиелері» шотында, ал егер аккредитив 
ағымдағы банк шотынан ұсынылған болса 1030 – «Ағымдағы банк» шотында 
аккредитивтің  ашылуы  мүмкін,  ол  кезде  жоғарыдағы  шоттар  (1030,  3010) 
кредиттеледі де, 1060 – «Аккредитивтегі ақша қаражаттары» шоты дебеттеледі 
[2].
1-кесте – Банктегі арнайы шоттардағы ақша қаражаттарының есебі бойынша жүргізілетін 
бухгалтерлік есеп операцияларының негізгі корреспонденциясы
№
Операциялардың мазмұны
Шоттар номерлері
дебет
кредит
1 Ақшалар бойынша ашылған аккредитивтер 
1060
1030
2 Банк несиесі есебінен қойылған аккредитивтер
1060
3010
3 Ашылған  аккредитивтер  арқылы  жабдықтаушыларға 
жіберілген  тауарларының  және  материалдарының  құны 
төленді
3310
1060
4 Ашылған  аккредитивтің  пайдаланылмай  қалған  сомасы 
ағымдағы банк шотына қайтарылды
1030
1060
5 Кәсіпорынға чек кітапшасын бергенде депоненттелген сома
1060
1030, 
3010
6 Жабдықтаушыларға және басқаларға арнайы шоттардан чек 
кітапшалары бойынша берешек сомалар төленгенде
3310, 
3390
1060
«Чек кітапшаларындағы ақша қаражаттары» шоты бойынша есеп айырысу 
К.Т. НЕМЕРЕНЕВА. 1 (69) 2016. Б. 168-175 
 
 
 
 
                ISSN 1683-1667 

174
Тоқсанына бір рет шығарылады
  
 
 
 
         
Шығыстың аймақтық хабаршысы
чек  кітапшаларындағы  чектер  арқылы  есепке  алынады.  Чек  –  бұл  өзінің  шот 
есебінен қаражатты алушының (чек ұстаушы) шотына белгілі бір соманы аудару 
жөніндегі  арнаулы  қағаз  (бланкке)  толтырған  клиенттің  (чек  берушінің)  өзіне 
қызмет көрсететін банкке берген жазбаша тапсырмасы.
Чек кітапшасы бойынша депоненттелген сомасы берілген кезде 1060 шоты 
дебеттеліп, 1030, 1050, 3010 шоттары кредиттеледі.
Банктегі  арнайы  шоттардағы  ақша  қаражаттарының  есебі  бойынша 
жүргізілетін  бухгалтерлік  есеп  операцияларының  негізгі  корреспонденциясы 
1-кестеде ұсынылған.
1060 – «Банктердегі арнайы шоттардағы қолма-қол қаражаттар» шотында 
айрықша  сақтауды  талап  ететін  қаражаттар  есепке  алынады.  Бұлар:  үкіметтің 
жәрдемі ретінде алынған қаражат; жергілікті бюджеттен мақсатты қаржыландыру; 
мектепке дейінгі балалар мекемелерін қаржыландыратын кәсіподақ және басқа 
да ұйымдардың қаражаты; мәдени-ағарту мекемелерінің, демалыс лагерлері ата-
аналардың  балаларын  балалар  мекемесінде  ұстауға  жұмсайтын  қаражаттары; 
кәсіпорынның өтініші бойынша жеке шоттан күрделі қаржыны қаржыландыруға 
шоғырландырылатын  және  жұмсалатын  қаражаттар.  1060  –  «Басқа  да  ақша 
қаражаттар» шотында субъектінің құрамына кіретін филиалдардың, құрылымдық 
бірліктердің  ақша  қаражаттары  көрініс  табады,  онда  ағымдағы  шығыстарын 
(еңбекақы,  кейбір  шаруашылық  шығыстары,  іссапар  шығыстары  т.б.)  жүзеге 
асыру үшін жергілікті банк мекемелерінде ағымдағы шотын ашады. 
Банктік  шоттар  теңгемен  де,  шетел  валютасымен  де  ашылып,  жүргізіле 
береді және өз ішінде ағымдағы, жинақтық және корреспонденттік шоттар болып 
бөлінеді. Банк шоты келісімі бойынша ағымдағы немесе корреспонденттік шот 
ашқанда банк тапсырыс берушінің пайдасына келіп түскен ақшаны қабылдауға, 
тапсырыс берушінің қандай да бір ақша сомасын өзіне немесе үшінші тұлғаларға 
аудару (беру) және басқа да банк шоты келісімінде көзделген қызметтер көрсетуге 
міндеттеме алады.
Банк мекемесі шот иелерінің олардың шоттарында бар соманың аяғындағы 
қаражатты  есептен  шығару  жөніндегі  өкімдерін  орындайды.  Кәсіпорынның 
келісімінсіз тек дау тудырмайтын, мемлекеттік арбитраж, халықтық сот, салық 
немесе қаржы органдарының шешімімен белгіленген төлемдер ғана атқарылады.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Кеулімжаев Қ.К. Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері / Қ.К. Кеулімжаев, 
Н.А. Құдайбергенов. – Алматы: Экономика, 2006. – 129 б.
2. Әбдішүкіров Р.С. Бухгалтерлік есеп / Р.С. Әбдішүкіров, Б.С. Мырзалиев. – Ал-
маты, 2008. – 56 б.
REFERENCES
1.  Keulіmzhaev Q.K., Buhgalterlіk esep teoriyasy zhane negіzderі Q.K. Keulіmzhaev, 
N.A. Qudaibergenov. Almaty. Ekonomika, 2006, 129 (in Kaz). 
ҚОҒАМДЫҚ ЖӘНЕ ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР

175
Региональный вестник Востока
  
 
 
 
 
        
Выпускается ежеквартально
2.   Abdіshykіrov R.S.6 Buhgalterlіk esep. R.S. Abdіshykіrov, B.S. Myrzaliev. Almaty, 
2008, 56 (in Kaz).
УДК 330.34(574.42)

жүктеу/скачать 5,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: