Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет
жүктеу/скачать 10,07 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 70-жылдарының аяқ кезінде Қызылордада құрылған ақындар бірлестігінің аты. Оған бірлестікті құрған жеті
- алынған. Олар: Те Темі мірш рш е Сарыбаев, Әскербек
- Бодандық күйін кештік. Содан қалған жараның сызы әлі де білініп қалатын секілді. Әсіресе ұлттық мәселеге келгенде ұпай түгелдей алмай й
Таңат СЕРІКҰЛЫ, кинолог: – Бұл тұрғыда кинология деген ұғ ұ ым бар. Гре р к тілінен тәржімалағанда ky kyno no s s – – ит ит, , lo logo go s s – – іл ілім ім д де егенді білдіреді. Бі Бір р сө сө зб збен ен а айт йтқа қанд нд а а, кинология ит өсіру тура лы ғылым саналады. Ол ит анато мия сы мен физиологиясын, үй иті тұ қы мының шығу тегі мен эво лю ция- сын, оларды өсіру, қолға үйрету, қорек- тен ді ру, шаруашылыққ қа а па пайдалану мәсе лелерін зерттей йді ді . . Бі Бір р қы қы зы зығы ғы, бізде оған мән беріле б бермей й і ді. О Оған жай дүние есебінде қарап келеміз. Иттерді зерттеуге көңіл бөліне бер- мейді. Баяғы жайбасарлық әдетімізбен жүрміз. Күн дердің күнінде әлем жұрт- шы шы л лығ ығы ы ал алды дынд нд а а та тазы зының қазақтың жа жа нс нсер ер іг і ін іне е ай айна на лғ лған анын дәлелдей алмай қалуымыз да әбден мүмкін ғой. Айтса айтқандай, біз бүгінгі күні көпте- ген ұлттық құндылықтардан ажырап қалып отырмыз. Ол жайында баспасөз беттерінде аз айтылған жоқ. Қымыз бен көкпар мәселесі біздің еңсемізді тү түсі сірг
рген ен і і жа жа сы сыры
рын емес. Енді олардың қатар арын ына
а та тазы
зы м м е ен төбет қосылса, бас шайқап, бармақ тісте- ген нің көкесі сонда болар еді. Әзірге біздің бұл байлығымызға көз аларта қойған еш- кім жоқ. Дегенмен сондай сыбысты құла- ТҮРТКІ
«Сырдың ел і і – жырдың е і лі» де гендей, й қай кезде де жырға талап танған, өлеңнен қанаттанған өрім дей жастар өңірімізде аз болмаған. Олардың талабын құптап, қала- мын ұштап, бағыт-бағдар беретін әдеби бі б рл рлес
есті т кт кт ер ер м м ен е ұйымдардың ықпалы а айры рықш қш а а ед едіі. О О сындай бірлестіктер ол л кезде облыс орта лы ғындағы орта және жоғары оқу орын дарында жұмыс істеді. Алпы сыншы жылдары олардың негізгі орталығы, бас штабы облыстық «Ленин жолы» (қазіргі «Сыр бойы») газеті редак- циясында орн нал
алас асқа
қан н Жа
Жазу зу шы шыла ла р р од од а- а- ғының облыст ст ық ық б бө өлі
лі м мше шесі с б бол олат
атын ын.
Бөлімшені атақ ты ақын ағамыз Асқар Тоқ- ма ғамбетов басқаратын. Белгілі жазу шы- лар Нәсіраддин Серәлиев, Саид Баязитов көмекші, кеңес ші лер еді. Бөлімшенің әр сәрсенбі күні өткізілетін мәжілістерінде жас талап керлердің апта ішінде түскен шығар- ма ма л
л ар ары ы қа қара
ралы лы п, талқыла нып, нақтылы ы ұс ын ы ыс , пі пі і
кірл р ер айтылатын. Бірлестік мүшелерінің жас айыр ма шы- лықтарының алшақты ғы аз, қызмет орын- дары, тұрақжай лары жақын, қалаған кездерін де кездесуге мүмкіндіктері мол жандар еді. Темі мірш рше
е Сары р баев,
, Асқ
қар р Кіре баев, Мұхам амед еджа
жа н н Нұ Нұр рха
хано нов
в Қы Қы зы зыл- л- орданың оңтүстік ше тіне орналасқан аудан орталығы Тас бөгетте жұмыс істейді. Сонда- ғы аудандық газет қызметкерлері еді. Мен осындағы аудандық партия коми тетінің қызметкерімін. Әскербек Рахымбеков, Жа Жанұ
нұза зақ
қ Қо Қожа жабе бе р генов облыстық радио- да, Иранбек Оразбаев «Білім» қоғамы облыстық ұйымында қызмет істейді. Бы- лай ша айтқанда, қонысымыз да, өрісі міз де де б бір ір , , жи жи і і ке кезд здес есіп
іп, , сы сыр р ла л сып, сұхбат- та тасы сы п п тұ тұру руым
ымыз ызға
ға м м үм үмкі к ндігіміз мол. Солай еттік те. Бір-біріміздің үйімізде жиі болып, жаңа жазғандарымызды оқып, тал қыға салып, пікірлесіп жүрдік. Әсіресе бұл жағдай Иранбектің қала орталығынан төрт бөлмелі жаңа үй алуынан кейін жиі- лей түсті. Енді біздің жиі бас қоса са ты тын н, ж
жаз азғ ған
анд да
а- рымызды талқылайтын әдеби штабымыз Иранбектің осы үйі болды. Иранбектің ол кезде балалары жас. Жұбайы Фатима – жұмсақ мінезді, қонақжай жан. Кісіге қатқыл қарап, қабақ шыт қа нын байқаған жо жо
қ ыз. Содан бо лар, бұл үйде мейлінше ер еркі кін, н, к к ө өңі ңілд лдіі от
отыр ыр ат атын ынбы
быз. Дуылдасып, д да б быр
ы л л асып ж жатат ын нбы
бы з. Д Дауыстап өлең оқитынбыз. «Тәжмамиран» ақындар бір- лес тігін құру идеясы да осындай басқосу- лардың бірінде туды. Әуелгі ұсыныс айтқан Темір ше еді. Іле-шала Асқар қуаттады. Басқаларымыз да бірауызд дан а
құп ұ тад
дық қ . Бірлестіктің аты-жөнінде ә ә рт ртүр үрлі
лі ұ ұсы сыны ныст
стар а
болды. Бірақ кө ңіл ден шыға қойған жоқ. Ең со ңын да «жеті ақынның бас әріптерін алайық» деген Иранбектің ұсыны сын құп- тадық. Сол үшін соңғы төрт әріп соның атына байланысты енді. «Тәжмамиран» ақ ақын ында дар
р бі бірл
рлес есті
тігі гі о
о сы сыла лай құ қ
«Тәж әжма мами мира ра н» н».. Бұл – өт өтке кен н ға ға сы сырд рдың ың 70-жылдарының аяқ кезінде Қызылордада құрылған ақындар бірлестігінің аты. Оған бірлестікті құрған жеті ақын аттарының алғашқы әр әр іп іпте тері р алынған. Олар: Те Темі мірш рш е Сарыбаев, Әскербек Рахымбеков, Жанұзақ Қожабергенов, Махмұтбай Әміреев, Асқар Кіребаев, Мұхамеджан Нұрханов және Иранбек к Ор Ораз а баевтар. р Атам заманнан бері өмір сүріп келе жатқан біздің ұлтымыз үшін бүгінгі таңда бас ауыртатын жайлар жетерлік. Қазаққа бостандық таңы атты. Бұл – Алланың қалауы. Қаншама ғасыр отар елге айналдық. Бодандық күйін кештік. Содан қалған жараның сызы әлі де білініп қалатын секілді. Әсіресе ұлттық мәселеге келгенде ұпай түгелдей алмай й ке келе лемі м з. з. Ұ Ұлт лтты тық қ ұс ұсты тынғ нға а тү түбе б гейлі мойын бұра алм м ай ай о оты тырғ рғ ан ан жайымы мыз з ба бар р. Қ Қаз азақ ақ е ерт ртед еден ен ссая аят тшылық құрды. Жылқы жа жара ратт тты. ы Мылтықтың мықтысын мығым ұстады. Оны жеті қазынаға қосты. Жеті қазынаға тазы да енді. Бабалар адамның серігіне айналған тазыны басты байлықтың бірі көрді. Жақсы дейміз. Қазір сол байлықты қалай сақтап жүрміз? Күмілжіп қаламыз. Өйткені қазір тазыны көре алмай пұшайман күйге түсіп жүрген жайы йымы мы з бар. Ілгер ріде бәрі басқаша бо бо лғ лған ан ы ын бәріміз білеміз. Әрбір р қа қаза зақт қт ың ың ш шаң аңыр ырағ ағын ында да к к е ем дегенде бі бі р р- ек екіі тазыдан болар еді. Қазір р о оны ны ауы уы л л-ауыл ыл түг іл іл, ау ау дан-ауданнан таба алмайтын жағдайға түстік. Елімізде олардың саны мыңға да жетпейді екен. Осыдан-ақ тазының жағдайын түсіне беріңіз. Бірлестіктің келісілген шарты бойынша оның отырысын айына бір рет өткізу бел- гіленді. Әрі онда ай ішінде жазылған жаңа өлеңдерд рді
і оқ оқу, у, о ола
ларғ рға
а ба баға ға б бер
еру, у, е
ең ң үз
ү дік деген өл өлең еңді
ді а аны ны қт қт ау ау қ
қаж аж ет ет ті т гі гі а а йт йтыл
ылды. Ай сайынғы басқосу жеті ақын ның үйінде кезекпен өткізілетін болды. Мұнда ақын- дар бірлестік атындағы әріп реттіліктеріне қарай шақыратындығы ескертілді. Осы шарт бойынша отырыс Теміршенің үй үй
ін д д е е өт өт кі кізілді. Тем кең қонақ күту, дас аста
тар- р- қа қа н н да дайы йын
ндау ғана емес, осы отыры рысқ
сқа а жа ңа өлеңдерін ұсынуда да жақсы үлгі көрсетті. Бұдан кейінгі отырыстарда Әскербек Рахымбековтің «Екі перзент», Жанұзақ Қожа бер генов тің «Әңгелек-дөңгелек», менің «Ға а шы шықт қ ық», Асқар ар Кіребаевтың «Ту ған тұ тұғы ғыры
рым м – – Ал Алам
амес ес ек ек », », М Мұұ ха
ха м м ед- жан Нұрх
рхан н ов ты ы ң К «К өк е м ма рал»
» өл өл еңдері, Иранбек Ораз баев тың «Теңіз қашып бара- ды» поэ ма сы үздік деп танылды. Жетпісінші жылдардың соңында Арал теңізінің қалпы бұзы ла қойған жоқ еді. Те Теңі
ң з толқын дары Арал қаласының жан нын ын-
да да ттул
улап ап,, ша
ш ғаласы шулап жататын. Ир Иран
ан- - бек тің «Теңіз қашып барады» деп дабыл қа ғуына алғашында то сырқағандай да бол ғанбыз. Алай да алапат апаттың бола- рын ақын жүрегі алдын ала сезгендей екен.
«Тәж ж ма мами мира
ран» н» б
бір рле
лест стіг
ігім іміз
ізді дің
ң шы шы ғар- ма ма л лар арым
ымыз ызды
ды ш шың
ың дай тү
суі мен бірге ал ал ға ғашқ
шқ ы ы жы жыр р жи
жи на на қ қ та рымыздың жарық көруіне ықпа лы тиді. Көбіміздің осы кезең- де «Бастау», «Тұсаукесер» атты ал ғаш қы жыр кітапшаларымыз рес пуб ликалық бас- падан жарыққа шықты. Алайда «Тәжмамир р ан» бірлес ті гінің жақсы басталған н жұ
жұмы мысы
сы к көп өп ұұза зама
май й тоқырай бастады. С С ек ексе сені нінш
нші іжы жылд
лд ар арды ды ң ң бас кезінде бірлестік жұмысы тоқтатылды деуге де болатын еді. Оның басты себебі – бірлестік мүшелерінің басқа жаққа қоныс аударуынан болды. Ең ал ды мен сексенінші ш жылдардың бас кезінде Ир Иран
анбе бек
к Ор Ораз
азба ба ев ев А Алм
л а тыға қоныс аудар- ды. Іле-шала жа ңадан салған сәулетті үйін, об лыс тық атқару комитетіндегі жауапты қыз метін тастап Темірше Сарыбаев та Алматыға көшті. Асқар Кіребаев қызмет бабына байланысты алға шында Жалағаш, кейіннен Шиелі аудан анын
ында да т
т ұр ұрат ат ын ы б бол
олды ды . . Өкінішке қар рай ай
, «Т «Т әж әж ма мами мира ран
нға ға » » мүше болған жеті ақынның екеуі қазір ара- мызда жоқ. Асқар Кіребаев екі-үш жыл бұрын Ал ма тыда іссапар кезінде жүрек ауруы нан дүние салды. Темірше Сары баев та өткен жылдың соңғы күн дері жүрек ау ауру
руы ына
ан н ке кене нетт
ттен ен көз
ө жұмды. Ас Асыл ыл Т Т ем емке кең
ң ар арағ
аға қырық жыл салып, туған топырағына біржола көшіп келген еді. Ендігі өмірін осындағы ағайын-туыс, достары арасында өткізу ниетінде болған. Алайда туған топырақты аңсап келген ғазиз жан бұл мақсатына жете алмады. Асыл жарын, бала ла а ры р н н ағайын арасы сына
қалдырып, бақи илы
лыққ ққа
а ат атта
таны нып
п ке ке те те
барды... Қазір «Тәжмамиранды» құрған жеті ақын нан қалған бесеудің бірі – Иранбек Алматыда тұрады. Қал ған төртеуміз Қызылордада өмір сүріп жатырмыз. Түрлі әд деби кеш
ште терд
рде,, мәд д ени шараларда, кез- де де ссул
ул ер ерде де б бас ас қ қос осам амыз. Кейде өт кен күн- дер ді, «Тәжмамиран» ақын дар бірлестігін құрған шақ тарды да ойға алып тұрамыз. Міне, осыдан қырық жылдай бұ рын құрылған «Тәжмамиран» ақындар бірлес- ті гі жайлы айтылар бір үзік сыр осы.
ғы
мыз шалып қалғаны жасырын емес. Тегіміз бір түріктер дүниежүзілік кинология орталығына біздің тазыға ұқсайтын иттің түрін тіркетугге е күш салып жүргені оқта- текте ай йты
тылы лып
п қа қалы лып п жү
жүр. р. Е
Е ге гер р дә дәл
л осы
жағдай й о о ры рын н ал лға
ған н жа жағд ғдай
айда да б біз ізге
ге т таз
азыны қазақы тұқым екенін дәлелдеу қиынға соға тын түрі бар. Өкінішке қарай, сол хабар ды естігенмен, біз бәз-баяғы қалпы- мыз бен жайбарақат жүріп жатырмыз. Біз де де жеті қа қ зынаның бірі саналған тазы ыны
н
әл әлем емге
ге т т ан а ытамыз десек, сол ба ағы
ғытт тта
а жү й йелі жұмыс жүргізгеніміз артық емес. Өстіп жүріп қымыз бен көкпардан ажырап қалғанымыз секілді тазыға да ие бола алмай қалуымыз әбден мүмкін. Оразхан ТҰРСЫНҚОЖАҰЛЫ, Қорқыт ата атындағы ғы у уни ни ве верс рсит итет етті і ң ң оқ оқ ыт ытуш ушыс ыс ы: ы: – – Қа Қазі зір р қа қаза за қ қ та та зы зысы сыны ны ң ң құ құмай деген түрі жоғалып кету қаупінде тұр. Айдың күні аманда оны құртып алсақ, келешек ұрпаққа не дейміз? Бізді осы жағы ойландырып отыр. Рас, дүниежүзілік кинологиялық орталыққа та тазы зы қ қ аз а аққа тән тұқым түрінде т т ір ірке келе ле қо қойм ймағ ағ ан. Түріктер соған ұқсайты ты н н ит ит тұқымын тіркетіп қойса, бізге қиын тиетін түрі бар. Елдің арасында төбет пен тазы тұқымын сақтап қалуға көңіл бөліп жүрген адамдар баршылық. Алай да оларға мемлекет тарапынан ешқандай қолдау жасалып жатқан жоқ. Соның салдарынан жылдан-жылға қаза қы ит тұқымда д ры р құрып бара жа- тыр. Қолдағы ы д дер ерек екте терг рге е сү с йе йе нс нсек ек , , осыдан жарты ғ ғас асыр ыр да дай й бұ бұ ры ры н н ел елім ім із ізде де саны 10 мыңға жуықтайтын тазы бол- ған екен. Қазіргі күні олардың саны 300-ге әрең жетеді. Жалпы, қазақ тың саятшылық өнерінде тазымен аңға шығу уды дың маңызы ерекше деп айта ал алам амын ын . . Бұ Бұл л – – қа қаза з ққа ғана тән тұқым. Одан ажырап қалмауымыз тиіс. Осы бағытта жүйелі жұмыс жүргізгеніміз артық тық етпейді. Оған немқұрайды қарамайық дегім келеді. Әлемдік кинология орталығына тіркелу үшін иттің тегі сара рала
лана нады
ды. Он Оның ың қ қ ан аны ы ғылы ми тұрғыда са сара рапт
пт ау ауда дан н өт
өткі кізі
зіле леді
ді . Сондай-ақ олардың саны кем дегенде еркегі мен ұрғашысын қосқанда 1000-ға жетуі қажет. Өкінішке қарай, қазір біздің қолымызда оның үштен бір бөлігі ғана бар. Аңшылыққа құмар қазақ тазысының ор орны
нына на ттег
егіі бе белг
лгіс ісіз
із б басқа ит тұқымдарын ер ер ті ті п п шы шы ға ғаты ты н н бо бо лд лды. ы Дәл осындай көрініс қазақы аймақ – Сыр өңіріне де тән құбы- лысқа айналды. Ал тазы аялы алақан жы- луын күтіп тұр.
жүктеу/скачать 10,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|