Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет
жүктеу/скачать 10,9 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Биыл қазақ мәдениетін дамытуға айрықша үлес қосқан халқымыздың аяулы перзенті Ілияс Омаровтың туғанына – 100 жыл. Қайраткер тұлғаның
- Қазақтың көрнекті қайраткер тұлғасы Ілияс Омаровтың өмірбаяны туралы қысқаша мәлімет берсеңіздер. Назым
МӘДЕНИЕТ ЖАУҺАРЫНАН СУСЫНДАҒАН... Ақиқатын айтсақ, Ілекең – әлемдік мәде- ниет жауһарларынан армансыз сусындаған ғұлама. Ол әдебиет пен өнер ғана емес, фи фи
л со с фия мен экономика, муз уз ык ык а ме мен н те те ат атр, р, ғ ғылым мен техника саласын н да дағы ғы с с оң оң - - ғы жетістіктерді бес саусақтай біліп отыратын сұңғыла жан. Сөз арасында айта кетейік, Ілияс Галина Уланова ойнаған «Аққу көлі» балетіне он жеті рет барыпты. Третьяков галереясын Мәскеу у
ге б б ар а ған н сайын
н ар ар алайты ты н көрінеді. Монр нр еа еаль ль ға ға б бар
арға ғанд
нд а а Пи Пи ка ка сс сс о о су су реттері
қойылған көрмені екі сағат тамашалапты. «Соғыс және бейбітшілік» романын төрт рет оқып шығыпты. Армения астанасы Ереван- дағы бүкіл дүниежүзіне белгілі көне қолжаз- балардың қоймасы–Матена да ранда болып, ондағы Аристотельдің, Әл-Фар р аб
ид ид ің, Жә Жәми
ми ді д ң, Низамидің, Навои дің, ң, Д Д ан ан те те ні нің ң ас ас а а құнды қазыналарымен таныса а ды ды. Он О ың ың үстіне, өзі де пианинода керемет ойнай білетін. Осындай шалқар білім иесі Ілекең ғылым мен өнердің әлемдік деңгейдегі марқасқаларымен сырласып, дос болып кетті. А.
И. И. Ми Мико коян
ян , , ин ин до до не не зи зи ял ял ық ық м м инистр Хаки и м, м М М .Ш Ш ол олох ох ов ов , Л.
Л Ле Ле он онов
ов, А. А Ф
Фадеев, Н.Тихонов, С.Эйзенштейн, Л.Соболев, Е.А.Фур цева, Ю.Казанов, Бубенов, Горба тов, Вс.Иванов, С.Маршак, Сергеев-Ценский, Софронов, Скосырев, Кедрина, Сельвинс- кий, Н.Сац, Ю.Завадский, Г.Ула нова, Р.Кар- мен, академик Некрасов, Н.Вир ма, Ш.Айт- ма ма то то в, в Н.Анов, И.Шухов, А. Жо Жо
в ти т с, с,
Ма Ма р рец ецс кая, Мордвинов, Незван нов ов
Ва Ва н н ин ин , , Плятт, Викланд т.б. жазысқан хатта ры, әңгімелері оның мұрағатында сақтаулы тұр. Ұлтты білім мен өнер, ғылым мен мәде- ниет қана өсіретінін ол жақсы түсінді. Ілекең бір еңбегінде: «Республика кітапханалары- ның жа
а лп лп ы қо қ ры р 80 милл
л ио и н томнан аса ды. Бала
а ла лард рд ың ың ү ү ш ш жү жү зд зд ен ен а а ст стам ам қ қал алал
ал ық ы , төрт мыңға жуық ауылдық к і ітапханалары жұмыс істейді. Оның қоры 40 миллион томға жуық- тайды. 1970 жылы 1964 жыл мен салыстыр- ғанда жаңадан 1972 кітап хана, 1941 клуб, оның ішінде 871 автоклуб қосылды», – деп мақтанышпен жазып ке тіп ті. «Қа а за
қт қт ың та та ри ри хы хы хаттарда емес, қарттард д а а қа қа лғ лған
ан » » деген сөзді алғаш ш ай ай т т қа қа н н Ом Ом ар а ұл ұл ы ы ха ха лы лы қ қ ақындарының Ал Ал ма маты
ты қ қ ал ал ас асын ын да да ө ө тк тк ен ен
слетіне қатысқан бес-алты күйшіден магнитофонға жүз отыздан астам күй жазып алады, сол күйлерді бастапқы орындаушы- лармен пластинкаға көшіремін деп жүргенде ауруы меңдеп, қайтыс болады. ...І І
л кең кейбір даулы мәселелерді Анас- та тас
с Ми Ми ко ко ян ян ме ме н н достығының арқа сында оңай й
і іп отырды. Тіпті бір кездері басын тәуекелдерге тігіп, Қазақстан тарихы жөнін- дегі айтыс-тартыстарға белсене ара ласып, турасын айтқанда Е.Бекмахановтың Кенеса- ры көтерілісі туралы еңбегін қорғап, ақыры Ілекең Қазақстан О О рт р ал ал ық партия комитеті- нің хатшылығын н ан
б ос сап ап ж ж ән әне
е Қа Қа за за қс қста та н н КП КП
ОК-нің құрамын ын ан ан ш шығ ығ ар ар ы ы лы лы п п ты ты нғ нған ан болатын.
Ілекеңнен кейін мұндай рухани ерлікке бірде-бір Орталық Комитет хатшылары бара алған жоқ және оның биік өресіне, кемел парасат, пайымына, ар тазалығына, иман ба ба
йл ығ ығ ын ын а а бі бі рд рд е- е біреуі жете алған емес. Ол Ол
М әд әден ен ие ие т т министрі болған 1970 жылдары өзінің жеке қамқорлығының арқа- сында классикалық және халық биле рін орындайтын хореографиялық «Жас балет» ансамблі мен республикалық «Гүл дер» атты жастардың эстрадалық ансамблі дүниеге келді. Осы өнер ұй ұй ым
да да ры ры ны ны ң ң ки к ім ім ін ін е е де де йі йі н н бюджеттен қоса алқ лқ
ы ақ ақша ша б б өл өл ді д рі ріп, п, ж жас ас ан ан - дырып шығарды. Сол жыл дары «Жас балет» пен «Гүлдер» ансамблі Канада, Фран ция, Үндістан, Швеция, Жапо ния елдері не өнер көрсетіп қайтты. Осындай қым-қуыт, сан-сапалық шаруа- ның ң
ор тасынд
д а малтығып жүріп, Рақымжан Қ Қо
шқар ар ба ба ев ев қа қа Кеңес Одағының Батыры атағын алып б беруге атсалысуы, қайтарының алдына ұлт мәдениетінің шешілмей жатқан көкейкесті мәселелері жөнінде Л.Брежневке, Демичевке 70 беттен астам ұсыныс, ойла- рын айтып хат жазуы, атақты күйші Дина Нұрпейісоваға «К К ам а ен ен ское плато» шипа- жайы маңынан , ,
ал ма ма а а ға ға шы шы ны ны ң ң ар ар ас ас ын ынан
ан жайлы саяжай й с
аты ып ә әпе перу
руін ін ің ң ө ө зі зі н н ег ег е е тұрады? ҰЛТТЫҢ УЫЗЫ Басқа қабілетін айтпағанның өзінде, Ілекең ң
Он Оны
ы үл үл гі гі т т ұт ұт қ қан ізбасар інісі Өзбекәлі Жә Жә
нібе беко
ко в в ая ая ул ул ы
былайша баяндайды: «Мұхтар Әуезов университет студенттерінің алдында соңғы рет сөз сөйлеген аудиторияда оған арнал ған кеш болды. Соңына қарай Ілияс Ома ров қа сөз берілді. Ілияс ағамыз қағазсыз, екі иығын қомдап п , , те теңс ңс ел еліп іп т т ұр ұр ып ып с с өй өй ле ле йд йд і і екен. 43 минут тты ты ң ң қа қа ла ла й й өт өт ке ке ні ні н н де де б б ай ай - - қамай қалыппын. Әңгіме тек жас әдебиеттің төңірегінде ғана емес, ел тағдырына, та рих- қа, мәдениетке, әуезге, бейнелеу өнеріне, сәулеткерлікке байланысты болды. Ол кезде ойға келе бермейтін соны пікірлер де айтылды. Мысалға алсақ, халық педа- гогика а сы с д д егенді д сол кеште мен бірінші рет о осын ында да й й ду ду ал ал ы ы ауыздан естіп, қайран н қалғаным бар. Тіптен ертеңіне Орталық Комитетке барып, хатшының алдында «қай- дағы бір плановикке» сөз бергенім үшін жауап беруге тура келгеніне де риза мын. Жазған басым, ол кісінің тарихқа, мә де- ниетке, әсіресе ел л тағ ғ ды д рына байла ла нысты мәселелер көте е ре ре ті ті ні нін н қа қа йд йдан ан б б іл іл ей ей ін ін ? ? Ең Ең болмаса, стеногр грам ам ма ға а түс ү ір і і іп, не н п ле нк н а- а ға жаздырып алмағаныма осы күнге дейін өкінемін...». Міне, Өзбекәлі Жәнібеков бол- мысы елден ерек, оқшау ойлы ағасы туралы осылай сыр ақтарады. Соғыс кезінде Ю.А.Завадский басқарған Мә Мә
ск еу еу ді ді ң ң Мо Мо сс сс ов ов ет атындағы Драма театры Биыл қазақ мәдениетін дамытуға айрықша үлес қосқан халқымыздың аяулы перзенті Ілияс Омаровтың туғанына – 100 жыл. Қайраткер тұлғаның ерекше атап өтетін қандай елеулі істері бар? Қарлыға МҰРАТҚЫЗЫ, Қызылорда облысы Ілияс Омаровтың қа қа за
ққ ққ а сіңген еңбе- е гі орасан. Қазақстан н к
өл өл ем ем ін нде дегі г т т ар рих их и и ескерткіштерді күту, сақтау, қалпына келтіруде дамыл таппай еңбек еткен тұлғаның Қожа Ахмет Ясауи мавзолейі, Айша бибі мазары, Отырар қазбалары, ескі медреселер архитектурасы, Қараған- ды д , , Маңғ ң ыс с та т у у жері
р нд д егі ежелгі ескерт- кі кі ш ш те те рд рд і са сақт қт ау ау да да а атқ тқ арған істері мол. Кезінде Ілекеңнің тікелей мұрындық бо- луымен елімізде «Мәдени ескерткіштерді қорғау туралы» заң қабылданған. Мәдениет министрі кезінде ол л х
ал л ық ы
ар ар ас асын ы ан шыққан талант иелер р ін
і рі рі кт т еп еп, , М Мәскеу, Ленинградтағы өнер ордала- рында оқытып, дарынын ұштады. Өткен ғасырдың 50-жылдарының аяғы мен 60-жылдардың басында Қазақстанда 16 жаңа институт ашылды, Халық шаруа- шылы
ғы ғы , Эн Э ер р ге г тика и и нс н титу у ттар р ының,
Алма а ты ты да да ғы ғы қ қ аз азақ ақ ж ж ән ән е е ор ор ыс ыс те те а атрла- рының, Қарағандыдағы педагогикалық, Целиноградтағы инженерлік-құрылыс институттарының, Петропавлда фила р- Қазақтың көрнекті қайраткер тұлғасы Ілияс Омаровтың өмірбаяны туралы қысқаша мәлімет берсеңіздер. Назым, Алматы облысы Ұлттық әдебиетіміздің білгірі, мемлекет жә ә
н қ қ оғам қайратк тк ер е і Ілияс Омаров 1912 жы жылы
лы , , 1 1 қа қаза за нд да а Қо Қо ст ст ан ан ай ай облысының У Урицкий
й ауданында дүниеге келді. 1933 жылы Ташкенттегі Орта Азия жоспарлау- экономика институтын бітірді. 1933–1936 жж. Қызылорда сауда техникумының директоры болып қызмет істейді. 1936– 19 19
л өн өн ер ер кә кә сі сі п п ха ха лы л қ комиссариатының Қа Қа за зақс қс та танд нд ағ ағ ы ы былғары аяқкиім өнеркәсібі бас басқар- масы кеңсесінің меңгерушісі, Қазақ КСР халық комиссариатының сауда жөніндегі бас басқармасы бастығының орынбасары, Қазақстан ме ме мл мл екеттік бақы қы лау халық комиссар иа иаты ты ны ны ң ң ағ
ағ а а ба ба қы қы ла ла уш ушыс
ыс ы ы мі м н- дет терін атқарады. 19 41 –1 1 94 5 жж. Қазақ КСР Халық Комиссарының орынбасары, Қазақ КСР Сауда Халық Комиссары болып істейді. 1945–1947 жж. Қазақ КСР Халық Комиссарлары кеңесі төрағасының орын- ба ба
са ры ры , , Шы Ш ғы ғ с Қазақстан облыстық пар ар-
- ти тия я ко ко ми мите
те т ті нің бірінші хатшысы, 194 94 7– 7– 1952 жж. Қазақстан Компартиясы Орталық комитетінің хатшысы міндеттерін атқарады. 1952–1955 жж. КОКП Орталық Комитеті Алматыға көшіп келіп, жұ ұ мы мы ст с ар ар ын ын ж ж ал ал - ғастырған болатын. Ілекеңм мен
ен і і шт шт ей ей ұ ұ ғы ғысы
сы п п, үй ішімен араласып, дос болып кеткен Ю.А.Завадский оның көл-көсір біліміне, адамды магнитше тартатын па йым, пара- сатына, бекзат ақсүйектігіне таң данумен болған. Сол Ю.Завадский Омаровтың қу қ
ғы н ға түс ү кеніне
е таңғалып: «Ілияс Омаров- ты ты
ң ин ин ст ст ит ит ут утта та н н ал ал ға ға н н ма мам
м ан ан дығы бойынша сауда қызмет і інде жүрге і ніне қарамастан, оның мәдениет, әдебиет, өнер, ғылым салалары төңірегінде білім өрісі мейлінше кең, болашағы өте зор, ғажайып білімдар адам екендігіне көзіміз жетті. Бір түсіне қоймайтын жеріміз – республиканың басшы партия және үкімет органда да ры
ж жар
ар ат ат ыл ыл ыс ыс - тың Ілияс Омаровқа асқан ан м м ыр ырза за лы лықп қпен
е
үйіп-төгіп бере салған талантын неліктен көріп, біле алмай жүр екен деу ғана еді. Бірақ, ерте ме, кеш пе жо ғарғы орындар Ілиястың қабілетін бағалап, білетіндігіне сеніміміз мол», – деген еді. «Қ «Қ
ат ты ты а а ға а шт шт ы ы жұ жұ мс мс ақ ақ құрт құртады» де деге
ге нд ндей ей, , қо қо ға а мд мд ағ ағы ы ос
ос ын ынау ау әділетсіздіктер дархан дарынның жүрегін жаралап, саулығына ақау түсіргені анық. Ілекеңнің көп жағдайда алдындағы сан қырлы қабілетін иелерімен, әмбебап Алаш алыптарымен үзеңгі қағыстырып, тең түсіп отырғандығын байқаймыз. Ол Ол ә
сіре ре се , , елді д ң өткені, халық тарихын қо қо зғ зғ ағ аған ан к к ез ез де д
тізбегін әдемілеп, ұзақ-ұзақ көсілуші і ед і і. Жайсаң жанның «Әдебиет туралы ой- лар», «Серпін», «Шабыт шалқары» кітапта- рын рақаттана оқып шыққың келеді де тұрады. Мұнда ата-баба дәстүріне деген жа ж уа уа пкершілік, туғ уғ ан әдебиетіміздің соқта лы шы шы
ғарм рм ал ал а ар ын ын ә
ә ле лемд мд ік ік ж жауһарлармен са салы
лы ст ст ыр ыр а а з зерд рдел ел еу еу, ая аяла ла й й отырып, тура бидей тамырынан толғай тартқан кәсіби сыншылық пайым... бәрі, бәрі тұнып тұр. Ілекеңнің кейбір еңбектерін парақтап отырғанда, оның Қаныш Сәтбаевты аса құрметтеп, ұстаз тұтқанын байқаймыз. Қанекең тек жер қойнауын н зе зерт ртте
те ге ге н н ге ге ол ол ог о
– ғалым ғана емес, әдеби и ет ет п п ен ен ө өне
нерг рге
е де д жақын жан еді. Өзі домбыра тартып, ән салатын. Сол кісінің аузынан Затаевич қазақтың ұмытылып бара жатқан 25 әнін нотаға түсіріп алған. Осы бір екі тұлға бір-бірін демеп, үнемі ас а
қа қт қт ат ат ып ып тұр
ұр ға ға нд нд ай ай к к өр р інеді бүгінде. Қа Қане
не ке ке ң ң до
домб мб ыр ыр а а та та рт ртса са , Іл Іл ияс пианинода шебер ойнаған. Сәтбаев Затаевичке қазақ- тың 25 әнін нотаға түсіртсе, Омаров халық ақындарының слетіне қатысқан бес-алты күйшіден 130-дан астам күйді магнито- фонға жазып алды. Сәтбаев Кунцево ауруханасында жатып, дүние е де
н өт ө еріне бір күн қалғанда, халін білу у ге ге к кел елге ген
н «а «а то том
м полигондарының атасы» Е. Е П.
Сл Сл ав ав ск ск ий ий ге ге: «Ефим Павлович, сізден өтінер соңғы тілегім, Маңғышлақтағы су тұшытатын атом қондырғысын тезірек іске қосыңызшы. Жергілікті халық ауызсудан тарығып қалмасын» деген екен. Халық үшін қоң етін кесіп беруге даяр қайран Қанекем-ай! Өзі ан а а а дү дү ни ни ен ен ің ң т т аб абал
алды ды ры ры ғы ғ нд н а тұрып, қара ба ба сы сы ны ның ң қа қа мы мы е еме ме с, с, е е л- л- жұ жұ рт ының жайын ойлаған сендей данаға біз не көрсеттік? 1964 жылғы ақпан айының басында Қазақстан халқы Ғылым академиясының президенті Қаныш Сәтбаевпен қоштасты. Рухани ұстаз табытының басында Ілияс Омаров өксігін баса алма а й,
с с ол о қылдап
жы лап тұрды. Дәл осы кезең ең де
Қ Қ.С
.Сәт әтба
ба ев ев ты ты
да, І.Омаровты да қызметте і рінен алып, «буржуазиялық ұлтшылдарды қорғаушы- лар» деген жалған айыппен қудалау басталған еді. Қаныш қазасынан кейін Ілиястың ескі дерті қайта қозып, бір күн ауру, бір күн сау дегендей хал кешті. Ақ Ақ ыр ыр ы ы жа жа лм лм ау ау ыз ыз д д ер ер т т жанын қиюға жүктеу/скачать 10,9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|