РеспубликалыҚ оҚу-Әдiстемелiк ЖуРнал мазмҰны содеРЖание Ө. Шеденов., а аРна
жүктеу/скачать 2,03 Mb. Pdf көрінісі
|
| тема: «квадратные уравнения».
уровень 1 1. Решите неполное квадратное уравнение вида ах 2 + с = 0: 1) – 0,01х 2 + 1 = 0; 2) 36х 2 + 0,49 = 0. 2. Решите неполное квадратное уравнение вида ах 2 + bx = 0: 1) х 2 – 6х = 0; 2) х 2 + 11х = 0. 3. Используя формулу корней, решите уранение ах 2 + bx + с = 0: 1) – х 2 + 11х – 10 = 0; 2) х 2 + 2х + 48 = 0; 3) х 2 + 20х + 100 = 0. уровень 2 4Корни уравнения ах 2 + bx + c = 0 можно найти по формуле: x1,2 = А.-b±√b2-4ac/a В.-b±√b2-4ac/2a С.b±√b2-4ac/2a D. b±√b2-4ac/a 5 Решением уравнения х 2 + 9 х − 10 = 0 является А. 10 и -1 В. 1 и -10 С.
D. 6 Решением уравнения х 2 + 10х + 16 = 0 является
А. -8 и -2 В. 8 и 2 С. D.
уровень 3 7. Не решая уравнения, укажите, какие из них имеют действительные корни; какие-не имеют действитель- ных корней; какие из уравнений с действительными корнями имеют равные корни: 1) х
2 -4х + 4=0; 2) х 2 -9х -22=0; 3) 4х 2 +х +1=0. тема: «Разложение квадратного трёхчлена на множители». уровень 1 1. Используя формулу ах 2 + bx + с = а (х – х 1 )(х – х
2 ), разложите на множители квадратный трехчлен ах 2 + bx + с: 1) х 2 + 6х + 5; 2) 5х 2 + 6х + 1; 3) – х 2 + 5х –6. 2. Если х 1 и х 2 являются корнями, то составьте квадратный трехчлен ах 2 + bx + с: 1) х 1 = - 2 и х 2 = 8; 2) х 1 = 6 и х
2 = - 1,5; 3) х 1 = - 7 и х 2 = - 3.
уровень 2 3Квадратный трёхчлен 12 х + 4х 2 – 9 имеет корень А. -1,5 В. 1,5 С. D. 4 Если - 2 и 3 корни квадратного трёхчлена ax 2 + bx + c, то ax 2 + bx + c = А. a (х - 2)(х + 3) В. (х - 2)(х + 3) С. (х + 2)(х - 3) D. a (х + 2)(х - 3) 5 Выражение 2x 2 - x - 1 тождественно равно
А. 2(х - 1)(х + 1) В. (2х - 1)(х + 1) С. (х - 1)( 2х + 1) D. (х - )(х + 1) уровень 3 6.Сократите дробь: (5х 2 -9х-2)/(х 2 -3х+2).
7.Найдите наибольшее или наименьшее значения квадратного трёхчлена: 1) х
2 -2х + 4; 2) -х 2 + 4х + 2. 26 2.Индивидуальная работа на компьютере (тест 1 уровня). 1.Сформулируйте правило сложения чисел с разными знаками. ( а)… надо сложить их модули и перед полу- ченным числом поставить знак минус; б)… надо из большего модуля слагаемых вы- честь меньший и перед полученным числом по- ставить знак большего модуля) 2.Сформулируйте правило сложения отрица- тельных чисел. (а)… надо сложить их модули и перед получен- ным числом поставить знак минус; б)… надо из большего модуля слагаемых вы- честь меньший и перед полученным числом по- ставить знак большего модуля) 3.Вычислите: • а) – 3 + 10; ( а) 7; б) 13) • б) 10 – (– 3). ( а) 7; б) 13) 4.Закончите предложение.Числа, расположен- ные правее 0… ( а) отрицательные; б) положительные
Решить уравнение: 1) x + ( -14)= 2 2) -2,25 + x = -14,25 3) у - (- 13 )= -78 x = 16 x = -12 y = -91 Ребята, выпишите корень первого уравнения, модуль второго и третьего. Какая дата получи- лась?
16.12.91- День Независимости Республики Ка- захстан. упростите выражение: 1) -2,8x – 0,6 + 2,8х + 30,6 2) 1,5x – 1,8 + 3,4x + 1 + 3,1x
Выпишите результат первого выражения, коэф- фициент второго и модуль третьего. Какая дата получилась? 30.08.95- День Конституции РК
ной стороне – рисунок – достопримечательности Казахстана.
щихся по теме «Вычитание рациональных чисел». 2. Развивать предметные и общеучебные на- выки и умения, умение использовать полученные знания для достижения поставленной цели; уста- навливать закономерности многообразия связей для достижения уровня системности знаний, фор- мировать навыки самоконтроля. 3. Вырабатывать желания и потребности обоб- щать полученные факты; воспитывать самостоя- тельность, интерес к предмету.
умений и навыков. оборудование урока: 1.Информационные учебно-наглядные посо- бия: раздаточный дидактический материал по теме «Сложение и вычитание рациональных чи- сел»
2.Учебно–наглядные пособия для упражнений: презентация «Сложение и вычитание рациональ- ных чисел»
сты
4.Технические средства: компьютер; иинтерак- тивная доска ход урока ∙ Готовность класса к уроку ∙ Психологический настрой учащихся на уроке ∙ Цели, задачи урока
Задания с помощью проектора выводятся на экран. Учащиеся находят неизвестные числа и формулируют правила, которые применялись при решении примеров. Ответы записать на листоч- ках
– 6 +? = – 15; – 5 + 5 = ? ? – 5 = – 8; – 16 + 23 = ? 15 +? = 0 – 15 + (– 16) = ? -6 +? =0 – 37 +? = – 11; – 499 +? = 0 – 16 – 18 = ? 0 + ?=- 7 - 16 +11=? Ответ: 1) – 9; 2) 7; 3) 6; 4) – 34; 5) 0; 6) -15; 7) 26; 8) -7; 9) – 3; 10) – 31; 11) 499. вычитание рациональных чисел Г.Шайкакова, учитель математики кГу соШ №32 г. семей 27 6.Сумма каких чисел равна : -2,4 А)8,6 и -6,2 б) -1,2 и -1,2 в) 1,2 и – 1,2 Это животное является символом Казахстана Тигр барс
гепард
Проверка.
1.Общая длина границ – более 15 тыс км, из них 12600 – сухопутные, 3000- водные, которые проходят по Каспийскому морю. 2.Впадина Карагие на 132 м ниже уровня Ми- рового океана, находится в Прикаспийской низ- менности. 3. «Рост» пика Хан-Тенгри 6995м. Эта же гора считается и самым холодным местом Казахстана (-60ºС). 4. В песках пустыни Кызылкум (+47ºС). 5. В 1997 году перенесена столица из Алматы в Астану. 6. По легенде барс всегда сопровождал Кара- сай-батыра. 5 . Сравнение рациональных чисел. Рациональные числа можно не только склады- вать и вычитать, но и сравнивать 1.как сравнить отрицательные числа? 2.как сравнить числа с разными знаками? 3.как сравнить число с нулем? Сравните (вместо звездочки поставьте знаки =, <, >, слайды № 10,11) 1. – 5,6 + 1,8 * – 3,8; 2. – 5,6 + 1,8 * 3,8; 3. – 5,6 + (– 1,8) * – 3,8. Ответ: 1) =; 2) <; 3) < .
Самоконтроль 1 уровня 1. Учащиеся подсчитывают количество баллов и ставят себе оценку. 10.домашнее задание : правила.№ 583 Спа- сибо всем за урок. Таблица оценки учащихся
Тест «Сложение и вычитание рациональных чисел» ( Решить не обращая внимание на сведения о Казахстане. При общеклассной проверке по каж- дому вопросу ознакомить с историческим матери- алом). Тест 1. Сумма двух отрицательных чисел равна: a положительному числу б) нулю в) отрицательному числу Общая длина границ Казахстана ( 14 тыс км) (13 тыс км) (15 тыс км) 2.Выполните сложение: -19+(-38) a) -57 б) 57 в) -19 Самое низкое место в республике – впадина Карагие Хан-Тенгри Кызылкум 3. Чтобы получилось истинное неравенство - 8 + (-12) * -21 a) < б) >
в) ≤ Самая высокая точка Казахстана- пик Карагие Хан- Тенгри Кызылкум 4. Значение выражение (х+у) + (-19), если х= -15; у= -26 равно a) -41 б) -50 в) – 60
Самая жаркое место – в песках пустыни Карагие
Хан- Тенгри Кызылкум 5.Выполните сложение 37 + ( - 56) a) -19 б) 19 в) -93
Высота монумента «Астана-Байтерек» 97 м 98 м 100 м
28 География «Туған жердің қара тасын мақтан ете білмеген азамат, бөгде жердің алтын тасын да мақтап жарытпақ емес» Қ.сәтпаев География сабағында жергілікті жер мәліметтерін пайдалану оқушылардың ой-өрісі кеңеюіне , танымдық қызығушылығын дамытуға шығармашылық іс-әрекетке баулиды. Өз өлкесі туралы біліп, оған мақтаныш сезіммен қарайтын оқушыда Отанына деген ерекше көзқарас қалыптасады, туған өлкеге байланысты қызықты деректер жайлы алған білімі мен бейімі оқушыны табиғатты қорғауға және табиғат байлықтарын тиімді пайдаланып, саналы түрде қарауға үйретеді. Менің пәнді оқытудағы өзекті тақырыбым – өлкелік мәліметтерді пайдалана отырып пәнге қызығушылығын арттыру арқылы білім сапасын арттыру. Кез келген тәрбиенің негізі болашақ ұрпақтың бойына бала кезінен сіңірілсе, онда ол та- мырын тереңге жайып, жемісін берері сөзсіз. Ұлы Отанға деген махаббат, патриоттық сезімі ең ал- дымен, кіші Отанға деген сүйіспеншіліктен баста- луы керек. С.И. Ожеговтың сөздігінде: «Аймақтық компонент -белгілі бір жердің құрамы»,-деген пікірге сүйенсек, аймақтық компонент дегеніміз- мектеп курсындағы пәндердің бағдарламасының мазмұнына Шығыс Қазақстан облысына байла- нысты материалдарды енгізу және оқыту.Оған өлкеміздің табиғаты, жер бедері, табиғат ресур- стары, өзен-көлдері, оны пайдалану,өсімдік пен жануарлар дүниесі,өлкенің ерекше қорғалатын аумақтары мен табиғатты қорғау шаралары, тұрғылықты халықтың ұлттық құрамы, ұлы адамдардың өмір жолдары, халықтың тұрмыс- салты тағы басқа іс-шаралар жатады. Аймақтық компоненттерді оқып үйрену барысында оқушылар оқу материалын өз бетімен меңгеруге ұмтылады, зерттей білу, жинақтау, өңдеу, сұрыптау, іскерлігі қалыптасады.Орындалатын тапсырмалардың көбі оқушылардан шығармашылық, танымдық, ізденімпаздық іс –әрекетті талап етеді. Белгілі тақырып бойынша әңгімелеу, сурет салу,альбом, буклет жасау жұмбақ құрастыру тағы сол сияқты жұмыс түрлері енгізіледі. Бағдарлама бойын- ша аймақтық компонентті оқуға жеке сағат берілмейді. Ол күнтізбелік жоспарда берілген тақырып ішіне кіреді. Тақырыпты өткен кезде кіріктірілген аймақтық компонентті сыныптың ерекшелігіне сай күнделікті сабақ жоспары- на кіргіземін. Берілген жұмыс түрі тақырыпты меңгеруге бағытталған. Мысалы: 6-сыныпта «Литосфера» тарауындағы «Таулар» тақырыбын өткенде Алтай, Сауыр, Тарбағатай таулары және олардың атауларының шығу тарихы тура- лы, «Жер қыртысының қозғалысы, жер сілкіну» тақырыбында 1990 жылы Зайсанда «Рожков» ау- лында болған жер сілкіну, оның зардабынан қаза болған сәбиге қатысты ауыл атының «Біржан» деп аталуы жайлы, «Гидросфера» тарауын өткенде Шығыстың сумен қамтылу деңгейі , Зайсан көлі, Ертіс, Бұқтырма, Қалжыр өзендері, осы атаулардың шығу тарихы туралы, 5,6,8-сыныптардағы «Тау жыныстары мен пайдалы қазбалар» тақырыбын оқығанда өлкеміздегі Риддер,Зырян, Өскемендегі пайдалы қазбалар, Кендірлік, Қаражыра көмір кен орындары,8,10-сыныпта«Рекреациялық аймақтар, табиғат ескерткіштерін» оқығанда өлкеміздің көрікті жерлері, таңбалы тастар, Алакөл, Рах- ман қайнары секілді шипалы сулар жайлы мағлұматтар оқушылардың қызығушылығын арттырып, дүниетанымдық көзқарастарын қалыптастырады. Төменде сабақта қолданған өлкеміздегі географиялық нысандар жайлы бірқатар мәліметтер берілді. Берел- Катонқарағай ауданындағы елді ме- кен. Қазіргі таңда Берел деген атау әлемге әйгілі. Өйткені онда ежелгі сақтардың көсемдері жер- ленген археологиялық ескерткіштер орналасқан. Теңіз деңгейінен 1200 метрдей биіктікте шама- Жер –анаға сүйіспеншілік туған өлке топырағынан басталады... Жайнагүл Жандыкенова, а. байтұрсынов атындағы №20 орта мектебінің география пәні мұғалімі сабақ жоспарына кіргіземін. Берілген жұмыс түрі тақырыпты меңгеруге бағытталған. Мысалы: 6-сыныпта «Литосфера» тарауындағы «Таулар» тақырыбын өткенде Алтай, Сауыр, Тарбағатай таулары жəне олардың атауларының шығу тарихы туралы , «Жер қыртысының қозғалысы, жер сілкіну» тақырыбында 1990 жылы Зайсанда «Рожков» аулында болған жер сілкіну, оның зардабынан қаза болған сəбиге қатысты ауыл атының «Біржан» деп аталуы жайлы , «Гидросфера» тарауын өткенде Шығыстың сумен қамтылу деңгейі , Зайсан көлі, Ертіс, Бұқтырма, Қалжыр өзендері, осы атаулардың шығу тарихы туралы , 5,6,8-сыныптардағы «Тау жыныстары мен пайдалы қазбалар» тақырыбын оқығанда өлкеміздегі Риддер,Зырян, Өскемендегі пайдалы қазбалар , Кендірлік, Қаражыра көмір кен орындары, 8,10-сыныпта«Рекреациялық аймақтар, табиғат ескерткіштерін» оқығанда өлкеміздің көрікті жерлері , таңбалы тастар, Алакөл, Рахман қайнары секілді шипалы сулар жайлы мағлұматтар оқушылардың қызығушылығын арттырып,дүниетанымдық көзқарастарын қалыптастырады.Төменде сабақта қолданған өлкеміздегі географиялық нысандар жайлы бірқатар мəліметтер берілді. Берел- Катонқарағай ауданындағы елді мекен. Қазіргі таңда Берел деген атау əлемге əйгілі. Өйткені онда ежелгі сақтардың көсемдері жерленген археологиялық ескерткіштер орналасқан. Теңіз деңгейінен 1200 метрдей биіктікте шамамен біздің дəуірімізге дейін ІV ғасырдағы сақ бекзадасының мүрдесі мен мəңгі мұзды тоңның астында бұзылмай сақталған 13 жылқының арада екі жарым мың жылдай уақыт өтсе де бұзылмай сақталуы еріксіз таңдай қақтырады.Сақ патшасы жерленген бұл жерді «Патшалар жазығы» деп атайды. Берел елді мекені осы обалардан 7-8 шақырымдай қашықтықта жатыр. Ауылдың аты Берел өзені атымен қойылған дейді. Алғашқы қазақ атауы «Берел» емес «Қарашоқы» деп аталған. Сондай-ақ, халық этимологиясы «Бергі ел» деген мағына береді . Ал Берелдің тұрғындары Берел атауын қазақтардың алғаш Ресейге қосылуы кезінде шекарадағы Қытайдан «Бергі ел» деген сөзінің мағынасынан шыққан дейді.Осыны орыс зерттеушілері «Бергі ел» емес «Берель» деп атап кеткен. Бұқтырма-Катонқарағай өңіріндегі өзен. Жергілікті халық өзен атауын ағысы қатты, асау тау өзені болғандықтан түсіп кеткен адамды болсын, малды болсын тастан-тасқа соғып, тұруға шамасын келтірмей, бұқтырып əкететініне байланысты атаған. Мұзтау (жергілікті халық «Ақсүмбі» дейді) – Алтай тауларының ең биік нүктесі(4506м).Қазақстан мен Ресейдің шекарасында орналасқан. Мұзтаудың басы мен етегі мəңгі қар, алуан түрлі мұздықтар. Мұзбен құрсанып жатқандықтан таудың аты «Мұзтау» деп дəл тауып қойылған. Мұзтаудың қалыптасу жасы 1,5 млн. жыл деп саналады.
29
Мұзтау – қос өркешті. Алыстан қарасаң – аттың еріне ұқсайды. Будда дінінің шыққан тегін іздеуші, шамбалашылар Мұзтаудың шошайған осы қос өркешін «Жер-ананың емшегі» деседі екен. Себебі,осы жерден дүниенің төрт бұрышына аппақ сүттей төрт өзен ағып жатыр. Олар- Катунь, Ақбұлқақ, Кучерла, Ақкем өзендері.
Соның бірі -монғолдардың «алтын» деген сөзінен шыққан десе, екіншісі: осы таудың екі жағынан сапарға шыққан екі жолаушы тау үстінде кездесіп жөн сұрасады. Оның біреуі таудың екінші жағына бара жатқанын айтса , екіншісі де дəл соны қайталайды. Олар сонда бір-біріне: «Бұл таудың ол жағы мен бұл жағы алты айлық жол екен»,- дейді. «Алтай» атауы содан шығыпты деседі жұрт.
облысының Катонқарағай ауданындағы Маралды ауылынан 3-4 шақырым қашықтықта терең шатқал бар. Сол жерде суы қақаған қыста да қатпайтын «Алтынбұлақ» атты тұма жерден қайнап шығып жатыр.Соның дəл түбінде Қазақстандағы таңбалы суреттер атласында бұрын-соңды жарияланбаған кісінің саусақтары бейнеленген алақан бедері бар «Бессаусақ» жартасы тұр. Жұрт оны əулиенің қолы, пайғамбардың қолы деп қасиеттесе де, негізінен табиғаттың жаратымды дүниесі деп қабылдайды. Бұл жер марал ұстаушылардың торымен қоршалғандықтан оның сақталуы өте жақсы.
Жартастағы бедер құдды бір алып адамның алақанының айна-қатесіз көшірмесі сияқты. Ондағы ұзынды-қысқалы саусақтар бейнесінің əрқайсысы кісі бойынан асады. Біреуі биік, біреуі аласа сол ойықтар баяғы бір заманда балқып тұрған тасқа алып адам алақанын саусақтарымен басып алғаннан қалған белгі секілді болып көрінеді. Сурет бедері -сол қолдікі. Алақанның жерге тиген жерінің ені-410 см. Бас бармақтың ені-60см, ұзындығы-170 см. Сұқ саусақтың ені-80 см, ұзындығы-309 см. Ортаңғы саусақтікі-70 см, ұзындығы-330см. Аты жоқ саусақтың ені-80 см, ұзындығы-260 см. Осылайша оқушылар өз өлкелері туралы мəліметтерді біледі, өздері ізденіп , оқып-жазып əкелгендерін сыныпта бірлесіп талқылаймыз . «Отан от басынан басталады» дегендей, жергілікті жерге қатысты мəліметтерді оқыту арқылы елін,жерін құрметтей білетін азамат тəрбиелейтініміз анық.
Қолданылған əдебиеттер тізімі: 1. Б.Бияров .«Өр Алтайдың жер-су аттары» Алматы, 2002 2. А.Ислямов .«Шығыс Қазақстан топонимикасы».Алматы: «Эверо», 2003 3. Ə.Асқаров .«Мұнар тауды, мұзарт шыңды аңсаймын» Астана: «Елорда»,2004
мен біздің дәуірімізге дейін ІV ғасырдағы сақ бекзадасының мүрдесі мен мәңгі мұзды тоңның астында бұзылмай сақталған 13 жылқының арада екі жарым мың жылдай уақыт өтсе де бұзылмай сақталуы еріксіз таңдай қақтырады.Сақ патша- сы жерленген бұл жерді «Патшалар жазығы» деп атайды. Берел елді мекені осы обалардан 7-8 шақырымдай қашықтықта жатыр. Ауылдың аты Берел өзені атымен қойылған дейді. Алғашқы қазақ атауы «Берел» емес «Қарашоқы» деп аталған. Сондай-ақ, халық этимологиясы «Бергі ел» деген мағына береді . Ал Берелдің тұрғындары Берел атауын қазақтардың алғаш Ресейге қосылуы кезінде шекарадағы Қытайдан «Бергі ел» де- ген сөзінің мағынасынан шыққан дейді.Осыны орыс зерттеушілері «Бергі ел» емес «Берель» деп атап кеткен. Бұқтырма-Катонқарағай өңіріндегі өзен. Жергілікті халық өзен атауын ағысы қатты, асау тау өзені болғандықтан түсіп кеткен адам- ды болсын, малды болсын тастан-тасқа соғып, тұруға шамасын келтірмей, бұқтырып әкететініне байланысты атаған. Мұзтау (жергілікті халық «Ақсүмбі» дейді) – Алтай тауларының ең биік нүктесі(4506м).Қазақстан мен Ресейдің ше- карасында орналасқан. Мұзтаудың басы мен етегі мәңгі қар, алуан түрлі мұздықтар. Мұзбен құрсанып жатқандықтан таудың аты «Мұзтау» деп дәл тауып қойылған. Мұзтаудың қалыптасу жасы 1,5 млн. жыл деп саналады. Берел қорымы Мұзтау Мұзтау – қос өркешті. Алыстан қарасаң – аттың еріне ұқсайды. Будда дінінің шыққан тегін іздеуші, шамбалашылар Мұзтаудың шошайған осы қос өркешін «Жер-ананың емшегі» деседі екен. Себебі,осы жерден дүниенің төрт бұрышына аппақ сүттей төрт өзен ағып жатыр. Олар- Ка- тунь, Ақбұлқақ, Кучерла, Ақкем өзендері. Алтай –Шығыстағы ең үлкен тау. Тау атауы жайлы әр түрлі пікірлер тараған. Соның бірі -монғолдардың «алтын» деген сөзінен шыққан десе, екіншісі: осы таудың екі жағынан сапарға шыққан екі жо- лаушы тау үстінде кездесіп жөн сұрасады. Оның біреуі таудың екінші жағына бара жатқанын айт- са , екіншісі де дәл соны қайталайды. Олар сон- да бір-біріне: «Бұл таудың ол жағы мен бұл жағы сабақ жоспарына кіргіземін. Берілген жұмыс түрі тақырыпты меңгеруге бағытталған. Мысалы: 6-сыныпта «Литосфера» тарауындағы «Таулар» тақырыбын өткенде Алтай, Сауыр, Тарбағатай таулары жəне олардың атауларының шығу тарихы туралы , «Жер қыртысының қозғалысы, жер сілкіну» тақырыбында 1990 жылы Зайсанда «Рожков» аулында болған жер сілкіну, оның зардабынан қаза болған сəбиге қатысты ауыл атының «Біржан» деп аталуы жайлы , «Гидросфера» тарауын өткенде Шығыстың сумен қамтылу деңгейі , Зайсан көлі, Ертіс, Бұқтырма, Қалжыр өзендері, осы атаулардың шығу тарихы туралы , 5,6,8-сыныптардағы «Тау жыныстары мен пайдалы қазбалар» тақырыбын оқығанда өлкеміздегі Риддер,Зырян, Өскемендегі пайдалы қазбалар , Кендірлік, Қаражыра көмір кен орындары, 8,10-сыныпта«Рекреациялық аймақтар, табиғат ескерткіштерін» оқығанда өлкеміздің көрікті жерлері , таңбалы тастар, Алакөл, Рахман қайнары секілді шипалы сулар жайлы мағлұматтар оқушылардың қызығушылығын арттырып,дүниетанымдық көзқарастарын қалыптастырады.Төменде сабақта қолданған өлкеміздегі географиялық нысандар жайлы бірқатар мəліметтер берілді. Берел- Катонқарағай ауданындағы елді мекен. Қазіргі таңда Берел деген атау əлемге əйгілі. Өйткені онда ежелгі сақтардың көсемдері жерленген археологиялық ескерткіштер орналасқан. Теңіз деңгейінен 1200 метрдей биіктікте шамамен біздің дəуірімізге дейін ІV ғасырдағы сақ бекзадасының мүрдесі мен мəңгі мұзды тоңның астында бұзылмай сақталған 13 жылқының арада екі жарым мың жылдай уақыт өтсе де бұзылмай сақталуы еріксіз таңдай қақтырады.Сақ патшасы жерленген бұл жерді «Патшалар жазығы» деп атайды. Берел елді мекені осы обалардан 7-8 шақырымдай қашықтықта жатыр. Ауылдың аты Берел өзені атымен қойылған дейді. Алғашқы қазақ атауы «Берел» емес «Қарашоқы» деп аталған. Сондай-ақ, халық этимологиясы «Бергі ел» деген мағына береді . Ал Берелдің тұрғындары Берел атауын қазақтардың алғаш Ресейге қосылуы кезінде шекарадағы Қытайдан «Бергі ел» деген сөзінің мағынасынан шыққан дейді.Осыны орыс зерттеушілері «Бергі ел» емес «Берель» деп атап кеткен. Бұқтырма-Катонқарағай өңіріндегі өзен. Жергілікті халық өзен атауын ағысы қатты, асау тау өзені болғандықтан түсіп кеткен адамды болсын, малды болсын тастан-тасқа соғып, тұруға шамасын келтірмей, бұқтырып əкететініне байланысты атаған. Мұзтау (жергілікті халық «Ақсүмбі» дейді) – Алтай тауларының ең биік нүктесі(4506м).Қазақстан мен Ресейдің шекарасында орналасқан. Мұзтаудың басы мен етегі мəңгі қар, алуан түрлі мұздықтар. Мұзбен құрсанып жатқандықтан таудың аты «Мұзтау» деп дəл тауып қойылған. Мұзтаудың қалыптасу жасы 1,5 млн. жыл деп саналады.
алты айлық жол екен»,- дейді. «Алтай» атауы содан шығыпты деседі жұрт. «Бессаусақ» жарта- сы. Шығыс Қазақстан облысының Катонқарағай ауданындағы Маралды ауылынан 3-4 шақырым қашықтықта терең шатқал бар. Сол жерде суы қақаған қыста да қатпайтын «Алтынбұлақ» атты тұма жерден қайнап шығып жатыр.Соның дәл түбінде Қазақстандағы таңбалы суреттер атласын- да бұрын-соңды жарияланбаған кісінің саусақтары бейнеленген алақан бедері бар «Бессаусақ» жарта- сы тұр. Жұрт оны әулиенің қолы, пайғамбардың қолы деп қасиеттесе де, негізінен табиғаттың жа- ратымды дүниесі деп қабылдайды. Бұл жер марал ұстаушылардың торымен қоршалғандықтан оның сақталуы өте жақсы. Жартастағы бедер құдды бір алып адамның алақанының айна-қатесіз көшірмесі сияқты. Ондағы ұзынды-қысқалы саусақтар бейнесінің әрқайсысы кісі бойынан аса- ды. Біреуі биік, біреуі аласа сол ойықтар баяғы бір заманда балқып тұрған тасқа алып адам алақанын саусақтарымен басып алғаннан қалған белгі секілді болып көрінеді. Сурет бедері -сол қөлдікі. Алақанның жерге тиген жерінің ені- 410 см. Бас бармақтың ені- 60 см, ұзындығы-170 см. Сұқ саусақтың ені-80 см, ұзындығы-309 см. Ортаңғы саусақтікі-70 см, ұзындығы-330 см. Аты жоқ саусақтың ені-80 см, ұзындығы-260 см. Осылайша оқушылар өз өлкелері туралы мәліметтерді біледі, өздері ізденіп, оқып-жазып әкелгендерін сынып- та бірлесіп талқылаймыз. «Отан от басынан ба- сталады» дегендей, жергілікті жерге қатысты мәліметтерді оқыту арқылы елін,жерін құрметтей білетін азамат тәрбиелейтініміз анық. Қолданылған әдебиеттер тізімі: 1.б.бияров. «Өр Алтайдың жер-су аттары». Алма- ты, 2002 2.а.ислямов.«Шығыс Қазақстан топонимикасы». Алматы: «Эверо», 2003 3.Ә.асқаров. «Мұнар тауды, мұзарт шыңды аңсаймын» Астана: «Елорда»,2004 Өскемен қаласы. 30 Физика Белгілі бір пәнге қызығу оқушының өздігінен ізденісін туғызады. Оқушының өздігінен ізденісінің қалыптасуы олардың өздігінен жұмыс істей білу қабілетіне, сабақ барысында үйге берілген тапсырманы және сыныпта өтілген жаңа материалды талқылауға, есептер шығаруға белсене қатысуына байланысты. Өздігінен орындауға жұмыстар беру үшін сынып оқушыларын топқа бөліп тапсырма бердім. Ол тапсыр- малар оқушыларды ізденіске жетелейді. Осы орайда 7-сыныпта «Үйкеліс күші. Үйкеліс әрекетін техни- када ескеру» тақырыбына өткізілген сабақ жоспарын ұсынып отырмын.
әрекетін техникада ескеру» сабақтың мақсаты: а) білімділік мақсаты: үйкеліс неге бай- ланысты, неге байланыссыз екенін тәжірибе арқылы оқушылардың өздеріне (топпен жұмыс) қорытындылату; б) дамытушылығы: өлшеу құралдарын қолдануды үйретуді жалғастыру, тәжірибе қорытындысын салы- стырып, анализ жасауды үйрету;
өздері бағалауға дағдыландыру. көрнекілігі: карточкалар, динамометр, жүктер, тегіс, кедір-бұдыр қағаз, оқулық. сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру. Сыныпты 4 топқа бөліп, алдары- на карточкалар, тәжірибеге қажетті құралдар даярла- нып қойылады. Әрбір оқушыға жауап парағы беріледі. Топтың жетекшісі тағайындалып қойылады. Жауап парағы Оқушының аты-жөні: __________________________ Сыныбы: __________________________________ І топ ІІ топ ІІІ топ IV топ Қайталау тапсырмасы Жаңа тақырып бойынша тапсырма Бекіту тапсырмасы Қорытындылау
1.Қолдан түсіп кеткен дене жерге құлайды. Денеге қандай күш әсер етеді? а) ауырлық күші б) серпімділік күші в) салмақ 2. 500 кг денеге әсер ететін ауырлық күші неге тең? 3. Тәжірибе: 4 жүк іліп, салмақты тап.
1.Ауырлық күші дегеніміз не? 2.5 кг дененің ауырлық күші неге тең? 3.Тәжірибе: 2 жүк іліп, салмақты тап. ІІ-топтың қайталау сұрағы: 1.Серпімділік күші дегеніміз не? 2.0,5 кг денеге әсер ететін ауырлық күші неге тең? 3.Тәжірибе: 3 жүк іліп, салмақты тап. ІV-топтың қайталау сұрағы: 1.Дене салмағы дегеніміз не? 2.50 кг денеге әсер ететін ауырлық күші? 3.Тәжірибе: бір жүк іліп, салмақты тап. Кодоскоппен тапсырманың жауаптары көрсетіледі. Дұрыс жауаптары пысықталады да, топ жетекшілері тексереді. 3.Жаңа сабақ. Жиналмалы тақтаның артына үлкен әріппен ілінеді. Үйкеліс күші домалау тыныштық сырғанау
Оқушылардың алдына проблема қойылады. Күш әсерінен дене қозғалады. Қозғалатын денелер- де не байқалады? а) детальдар тозады б) күш әсері тоқтаса, дене тоқтайды в) шаңғы, коньки тепкенде қандай күштің әсері білінеді? Бұл қандай күш?
қарап, денені қозғау үшін қандай үйкелісті жеңу керек? Шаңғышының үйкелісі қандай үйкеліс? Велосипедтің дөңгелегінің үйкелісі қандай? Тақтаны ашып, оқушыларға сұрақтар беру арқылы үйкеліс күшінің анықтамасын, түрлерін, белгіленуін көрсету. Әуелі сабақтың мақсатын біліп алайық. Үйкеліс күшіне сипаттама берейік. Үйкеліс күшін толық сипаттау үшін оның неге байланысты, неге бай- ланыссыз екенін тағайындауымыз керек. Ол үшін 4 топқа тапсырма (5 мин) беріледі. Тәжірибенің орында- лу тәртібі әр топтың алдына қойылған.
салыстыру. керекті құралдар: динамометр, жүк, домалақ қарындаштар. оқушылардың өздігінен ізденісін қалыптастыру Ә. РахымЖанова, ғ.мұратбаев орта мектебінің физика пәнінің мұғалімі 31 Жұмыс барысы: 1.Динамометрдің бөлігінің құнын анықта. 2.Ағаш білеуді қойып, оның үстіне жүк қойып, тыныштық үйкеліс күшін есепте. Fүйк(тынышт)= 3.Ағаш білеуді тұрақты жылдамдықпен қозғай оты- рып, сырғанау үйкеліс күшін өлше Fүйк(сырғ)= 4.Екі қарындаш үстіне білеуді қойып, домалау үйкеліс күшін анықта Fүйк(домал)= 5.Сырғанау, домалау, тыныштық күштерін салы- стыр.
ІІ-топ: Сырғанау үйкеліс күштерінің жанасатын беттердің материалының тегіне байланыстылығын зерттеу.
тегіс қағаз, кедір-бұдырлы қағаз. Ағаш білеудің үстіне жүк қойып, әуелі столмен, со- сын тегіс қағазбен, сосын кедір-бұдыр қағазбен үйкеліс күштерін өлшеп, кестені толтыр: Үйкелісетін бет түрі Үйкеліс күші, Н Ағаш ағашпен Ағаш тегіс қағазбен Ағаш кедір-бұдыр қағазбен Үйкеліс күші неге байланысты? а) жанасатын беттердің материалының тегіне; б) жанасатын беттердің тегістігіне. ІІІ-топ: Сырғанау үйкеліс күшінің дене массасына байланысын зерттеу. Керекті құралдар: динамометр, ілгектері бар жүктер.
Жұмыс барысы: 1.Динамометрдің бөлігінің құнын анықта. 2.Ағаш білеуді столға қойып, үйкеліс күшін анықта: Fүйк=
3.Білеудің үстіне жүк қойып, үйкеліс күшін өлше Fүйк=
4.Үйкеліс күші дене массасына байланысты ма? ІV-топ: Сырғанау үйкеліс күшінің жанасатын беттердің ауданына байланысты еместігін зерттеу. керекті құралдар: динамометр, ілмекті білеу ағаш-2.
Жұмыс барысы: 1.Динамометрдің бөлігінің құнын анықта. 2.Ағаш білеуді үлкен жағымен столға қойып, үйкеліс күшін анықта: Fүйк= 3.Білеуді кішкентай жағымен столға қойып, үйкеліс күшін анықта. Fүйк= 4.Үйкеліс күші жанасатын денелердің бетінің ауда- нына байланысты ма? Әр топ мүшелерінің бірі өз тәжірибесін қорытындылайды. а) Fүйк(тынышт)> Fүйк(сырғ)> Fүйк(домал) б)Үйкеліс денелердің материалына, жанасатын беттің кедір-бұдырына байланысты. в) Үйкеліс масса өскен сайын өседі. г) Үйкеліс беттердің ауданына байланысты емес. Мұғалім қорытындыны толықтырып, үйкеліс күшінің формуласын береді. Fүйк=µN. N=mg, N-нормаль қысым күші, 230 беттегі 4- кестемен таны- стырады. Үйкелістің тұрмыста, техникада пайдалы, зиянды жақтарын бірлесе отырып талдап тақтаға екі графаға оқушылар кезекпен толтырады. Үйкелісті азайту тәсілі: а) майлау б) подшипникті пайдалану в) массаны азайту Үйкелісті көбейту тәсілі: а) массаны көбейту б) кедір-бұдыр жасау в) арнайы материалдарды пайдалану Мұғалім жалпылама толықтырады. бекіту. Карточканың екінші бетінде (қызыл сия- мен) бекіту сұрақтар берілген. 1.көктайғақта жолға құм себіледі. Үйкеліс күші ... а)өзермейді б) өседі в) кемиді 2.дене массасы өскен сайын, үйкеліс күші... а) артады б) кемиді в) өзгермейді 3.бірдей жүк түскенде үнемі сырғанау үйкелісі домалау үйкелісінен: а) тең болады б) артық болады в) кем болады 4.дененің қозғалыс жылдамдығының бағыты үйкеліс күшінің бағытымен: а) бағыттас б) қарама-қарсы Топ жетекшілері жауап парағын тексеріп, әр оқушыны бағалайды. Мұғалім оқушылармен пікірлесе отырып, тақырыпты бекітеді. Үйге тапсырма: Үйкеліске қатысты мақал-мәтел, жұмбақтар жазып келу. Қорытынды: Осындай сабақтар оқушы білімін тереңдетуге, өлшеу құралдарымен жұмыс жасай білуін дамытуға, тәжірибелерді салыстырып, өзара түсінісе отырып өз беттерімен қорытынды жасауға, қызығушылығы мен белсенділігін арттыруға ықпал етеді.
Шығыс Қазақстан облысы, кіндікті ауылы.
32 сабақтың мақсаты: Білімділік: идеал газ күйінің теңдеуі, изопроцестер, Авогадро және Дальтон заңдарының тұжырымдарымен танысу;
у=kx+b, y= функциялары мен оның графиктерін қайталап, байланыстыра отырып дамыта оқыту;
тронды оқулық; сабақтың түрі: кіріктірілген сабақ (физика, мате- матика)
сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру ІІ. Үй тапсырмасын қайталау Формулаларды қайталау. Әрбір оқушы интерактивті тақтадағы кестені толтырады. Жауаптары бөлек парақта жазылады. Тапсырманы орындап болған соң, бір- бірлерінің қателерін интерактивті тақтадағы дұрыс жауаптарымен тексеріп, бірден ұпай сандары шығарылады, бағаланады. Толықтырушы тест жұмысын жүргізу. Сынып үш топқа бөлінеді, әр топ он тестің жауабын табады, тексеріледі, бағаланады. ii. Жаңа сабақты түсіндіру Бүгінгі талдайтын сабағымыздың тақырыбы «Мен- делеев-Клапейрон теңдеуі». Интерактивті тақтадағы схема арқылы талдаймыз.
Менделеев-Клапейрон теңдеуі Идеал газ күйінің теңдеуі Клапейрон теңдеуі
Изопроцестер Изотермиялық изобаралық изохоралық Авогадро заңы Дальтон заңы
айнымалының жалғыз ғана мәні сәйкес келетін тәуелділікті (функционалдық тәуелділік немесе функ- ция)
2. Тәуелсіз айнымалы (аргумент) 3.Тәуелді айнымалы осы аргументтің (функциясы) 4.Тәуелді айнымалының мәндері функцияның (мәндері) 5.Функционалдық тәуелділіктің жазылуының жал- пы түрі (у=f(x)) 6.Тәуелсіз айнымалының қабылдайтын мәндерінің жиыны функцияның (айналу аймағы) Функция мәндерінің жиыны функция мәндерінің (аймағы)
7. Функция графигі (Абциссасы – аргументтің мәндеріне, ол ординатасы функцияның сәйкес мәндеріне тең координаттық жазықтықтың барлық нүктелерінің жиыны) 8. y=kx+b ( сызықтық функция, х–тәуелсіз айныма- лы, k мен N` –нақты сандар, функциясының анықталу аймағы барлық нақты сандар)
нымалы, k- берілген сан, ол пропорционалдық коэф- фициент, х=0-ден өзге сандардың барлығы да y=k/x функциясының анықталу облысына енеді ) 10.k<0 ( y=k/x, y=-k/x функциялары ОХ осіне қатысты симметриялы) 11.y=k/x функциясының графигі (гипербола) Интерактивті тақтадағы у=2х, және у=2 /х функцияларының графиктері оқушыларды қатыстыра отырып, талданады, толықтырылады. физика пән мұғалімі: Айгүл Болысханов- на (изопроцестерді тақтадағы таблица арқылы түсіндіріледі) Гей-Люссак заңының 2-ші теңдеуі. (V=V0+ αV t), α V =1/273 ∙1/0 C (көлемдік ұлғаюдың температуралық коэффиценті) Шарль заңына
негізделген термометр-газ термометрі (азот, аргон, гелий ) 1811ж А.Авогадроның болжамы.(бірдей қысым мен температурада газдың бірдей көлемдеріндегі молекула- лар саны тең.) Дальтон енгізді (парциал қысым ұғымын) Үлестік (парциал) қысым деп (газ қоспасының әрбір газы осы көлемді жалғыз өзі алатын кездегі қысым.) Дальтон газ қоспасының қысымы осы қоспаға кіретін барлық газдардың (үлестік қысымдарының қосындысына тең болатынын тағайындады) р=р1+р2+... +рn (Дальтон заңы)
береді)
1.Газдың бір параметрлерінің мәні тағайындалып, қалған екі мәні арасындағы сандық тәуелділікті айқындайтын заңдарды газ заңдары деп аталады. А) дұрыс Б) бұрыс 2. Газ температурасын тұрақты етіп ұстау үшін менделеев-клапейРон теҢдеуІ а.нуРтазина, б.еРденбаева, Шәкәрім атындағы облыстық дарынды балаларға арналған үш тілде оқытатын мамандандырылған мектептің математика және физика пәнінің мұғалімдері 33 ол температурасы тұрақты үлкен жүйемен термо- статпен жылу алмаспайтындай болу керек. А) дұрыс Б) бұрыс 3.Қысым тұрақты болғанда термодинамикалық жүйе күйінің өзгеру процесс изохоралық деп аталады. А) дұрыс Б) бұрыс 4. Тәжірибе жүзінде P=const, V/T=const дәлелдеген ғалым Шарль сондықтан Шарль заңы деп аталады. А) дұрыс Б) бұрыс 5. Параметрлердің біреуінің мәні өзгермей қалған кезде өтетін процестер изопроцестер деп аталады. А) дұрыс Б) бұрыс 6. Температура тұрақты болғанда макроскопиялық денелердің термодинамикалық жүйесі күйінің өзгеру процесін изобаралық деп атайды. А) дұрыс Б) бұрыс 7. Егер газдың (T=const) өзгермесе, онда оның берілген массасы үшін газ PV=const тұрақты А) дұрыс Б) бұрыс 8.Қысым артқан сайын, тұрақты температурада Бойль-Мариотт заңы бойынша газдың көлемі артады. А) дұрыс Б) бұрыс 9. Абсолют нольде идеал газдың қысымы нөлге тең А) дұрыс Б) бұрыс ток күші, амперметр тақырыбы бойынша қысқа мерзімді жоспарлау Г.мҰсатай, м.Әуезов атындағы орта мектептің мұғалімі Қазіргі кезде мектеп пәндерін оқытудың бүкіл әлемдік жүйесі жаңару үстінде. Соған орай «Өрлеу» БАҰО АҚ филиалы ШҚО бойынша педагогикалық кадрлардың біліктілігін арттыру институты инновациялық бағдарламамен үш айлық оқыту курстары барысында үш сатыда жетілдіруде. Біздің мектептен осы бағдарламамен оқып, үйреніп келген ұстаздар ұжымы оқытудың жаңа формасымен танысып,әдістеменің инновациялық түрлерін енгізуде.Өткізген сабақтарымнан физика пәнін оқытуда жаңа тәсілдердің тиімділігін көре отырып 8 сыныпта өткізген сабағымның жоспарын ортаға салып, тәжірибе алмасамын.
Пәні: Физика Барлық оқушы саны: Қатысқан оқушы: сілтеме: Күнтізбелік жоспар. Оқулық. Физика- 8 сынып тақырып: Ток күші. Амперметр Жалпы мақсаты Ток күші туралы ұғымды меңгерте отырып, жаңа құрал амперметрмен танысу. Өзбетімен ойлау қабілетін, өз білімін жетілдіру, өз алдына жұмыс істеуге және топпен жұмыс жасауға дағдыландыру . Алған білімін өмірде қолдана білуге , жауапкершілікке тәрбиелеу.
Оқулық.Есептержинағы. Электрондыоқулық Әдіс-тәсілдері: Тәсілі: жекелей, топпен, жұппен Әдісі:сыни тұрғыдан ойлау, АКТ, диалог, сұрақ-жауап,сызбаменжұмыс
0 Т
р
0 Т
р
0 Т
р
физика- математика) 11.Математикалық ұғымның бірі - функция А) дұрыс Б) бұрыс 12. Абциссасы – аргументтің мәндеріне, ол ордина- тасы функцияның сәйкес мәндеріне тең координаттық жазықтықтың барлық нүктелерінің жиыны функция. А) дұрыс Б) бұрыс Интерактивті тақтадағы графиктер арқылы изопроцестерді қайталау. Изопроцестерді анықта. (горизонталь осі ОV, верти- каль осі OP , ОV осіне параллель түзу изобара, ОР осіне параллель түзу изохора, математика- гипербола, физика -изотерма яғни изобаралық, изохоралық, изотермалық процестер) Оқушылардың білімдері бағаланады.
34 оқыту нәтижелері: *Ток күшін біледі *Ток күшінің өрнегін біледі *Ток күшінің бірлігін, анықтамасын іледі *Өткізгіштегі ток күшін өлшей алады *Амперметрді біледі *Есеп шығаруда формуланы қолдана алады *Тізбек құраалады
Ток күшін амперметрдің көмегімен өлшеу. Амперметрді ток күшін өлшейтін құралмен тізбектеп қосуды білу.
Тақырыптық сызбалар,амперметр,қыздыру шамы,кілт, қосқышсымдар, ток көзі, плакат, стикер,түрлі-түсті қаламдар,таратпа тапсырмалар,доп
Сәлемдесу, түгендеу Жылулық шеңбері. Оқушылар бір-біріне сәттілік тілейді Топқа «Ток күші», «Амперметр» сөзімен бөлінеді Үй тапсырмасы: Мұғалімоқушыларды бақылайды. «Қар көшкіні» ойынның шартымен таныстырады Қайталау. Оқушыларшеңбер құрайды.Бір-біріне сұрақтар қояды,жауапбереді Оқушылар бірін-бірі тексереді
Тақырып бойынша тапсырма береді Топтықзерттеу.Жаңа тақырыпты топта талқылап, өз шешімдерін маркерлерді қолданып ақпарат жинастырады.Әр топ атынан бір спикер қорғайды Мұғалім
мадақтауы, топ
басшының бағалауы
Сыни тұрғыдан
ойлау бекіту Сызба таратады Жеке жұмыс: оқушылар сызба бойынша сөйлейді Топтың бағалауы
Оқыту мен оқудағы
жаңа тәсілдер
Өзіміз есеп құрастырамыз Қыздыру шамы, амперметр,токкөзі, қосқыш сымдар таратады Екі топ оқушылары тізбек құрады,өздері есеп құрастырады, бір-біріне түсіндіреді
«Арқаға жазылған комплементтер» Әр оқушы арқасына стикер жапсырылары.Оқушылар бір-бірінің арқасындағы қағазға жылы-жұмсақ сөздер жазып,бірін-бірі мақтайды бағалау Оқушылардың жұмыстарына қарай бағалау Рефлекция Сабақ жайлы өз ойларын жеке-жеке қағазға түсіреді (стикерге) Үйгетапсырма П.36. «Амперметр» сөзіне сөз жұмбақ құрау. Шығыс Қазақстан облысы, абай ауданы. |