Педагогикалық тексеру барысында анықталған аутизмі бар

19 
3. 
АУТИСТІК СПЕКТРДІҢ АУЫТҚУЛАРЫ БАР БАЛАЛАРДЫҢ 
ЕРЕКШЕ БІЛІМ АЛУ ҚАЖЕТТІЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ 
ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДА ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ
 
Қазақстан
Республикасының Білім беру саласындағы қолданыстағы 
заңнамасына сәйкес АСА бар балалар келесі бағдарламалар бойынша оқи 
алады:

жалпы білім беретін оқу бағдарламалары;

мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты (бұдан әрі –
МЖМБС) бойынша қысқартылған жалпы білім беретін оқу бағдарламалары;

сөйлеу тілінің күрделі бұзылыстары бар, психикалық дамуы тежелген 
балаларға арналған арнайы жалпы білім беретін бағдарламалар;

ақыл
-
ой кемістігі бар (жеңіл, орташа) балаларға арналған арнайы оқу 
бағдарламалары
[15].
Жоғарыда көрсетілген бағдарламалар бойынша
АСА
бар балалардың 
білім алуына мемлекет кепілдік береді.
Қазіргі
уақытта жалпы білім беретін мектептерде инклюзивті білім беру 
тұратын жеріне жақын болуы керек. Жалпы білім беру үдерісіне сәтті 
қосылудың
бірінші және қажетті шарты оның оңалту және білім беру
бағытын одан әрі әзірлеу үшін АСА бар баланың ерекше білім алу 
қажеттілігін
анықтау болып табылады. Осы бағытты әзірлеу кезінде келесі 
маңызды ережелерді басшылыққа алу керек:
1. 
Барлық балалар жалпы білім беретін мектепте білім алуға және 
тұратын жеріне жақын жерден сапалы білім алуға құқылы. Әр бала мектепке 
лайық!
2. 
АСА бар бала қарым
-
қатынасты, әлеуметтендіруді қажет етеді, 
сондықтан осы санаттағы балаларды үйде жеке оқытудың қажеті жоқ! 
3. 
АСА бар баланы арнайы сыныптар немесе арнайы мектептер 
жағдайында оқыту қажет емес, өйткені ол коммуникативті функциялары 
сақталған және мінез
-
құлықтық
бұзылыстары жоқ құрдастарының ортасында 
болуы тиіс.
4. 
Әрбір
оқушы оқу
-
тәрбие процесін инклюзивті білім беру 
жағдайында жекелендіру және педагог
-
психологпен, дефектолог
-
мұғаліммен, 
логопед
-
мұғаліммен, 
әлеуметтік 
педагогпен, 
тьютормен 
кешенді 
психологиялық
-
педагогикалық сүйемелдеуге құқылы(қажеттілік болса).
АСА бар балаларда ерекше білім беру қажеттіліктерінің 3 блогы 
анықталуы мүмкін:
1. 
Бастауыш кезеңде, мектептегі
оқытудың алғашқы айларында аутизмі 
бар баланы білім беру кеңістігіне қосуды қамтамасыз ететін қажеттіліктер.
2. 
Оқу бағдарламасын меңгерудің қиындықтарымен және әмбебап оқу 
іс
-
әрекеттерін
әзірлеумен
байланысты қажеттіліктер.
3. 
Эмоционалдық
-
еріктік 
және 
тұлғалық
даму 
мәселелеріне 
байланысты қажеттіліктер [17]. 

20 
Жоғарыда көрсетілген ерекше білім беру қажеттілігінің блоктарының 
мазмұнына толығырақ тоқталайық.
АСА бар баланың ерекше білім алу қажеттіліктерінің бірінші блогы
 
Бұл блокқа оқудың алғашқы апталары мен айларындағы баланың мектеп 
оқуына енгізілуі кезеңінде өзекті болатын ерекше білім беру қажеттілігі 
жатады. АСА бар балаларға мектепте өмір сүру тәртібін меңгерудің 
қиындықтарын
жеңу үшін және оқыту үдерісін ұйымдастыру үшін көмек 
қажет. Осы мақсатта мынадай жағдайлар жасау және ұсыныстарды орындау 
қажет
:

баланың оқу қызметін ұйымдастыруға көмектесетін мұғаліммен және 
мамандармен (тьютор, педагог
-
психолог және т. б.) эмоциялық байланыс 
орнату; 

бір сабақтан екіншісіне ауысудың уақытының тәртібі, жалпы мектеп 
күні,
мектеп кеңістігінде бағдарлануда жеке көмек көрсету; 

мұғалімнің балаға жеке көңіл бөлуге мүмкіндік беретін және сабақ 
кезінде оның теріс әрекеттерінің пайда болу ықтималдығын азайтатын 
баланың сынып бөлмесі мен жұмыс орнын ұйымдастыру; 

эмоциялық тыныш, сенсорлық ыңғайлы, сабақ пен мектеп өмірінің 
жағымды ортасы. 

баланың бүкіл мектеп өмірін ұйымдастырудың нақты уақыттық
-
кеңістіктік құрылымын құру және қолдау –
болып жатқан жағдайды жақсы 
түсінуге, тәртіпті меңгеруге және өзін ұйымдастыруға көмектеседі. Көмек, ең 
алдымен, сабаққа дайындалу, баланың өз заттарын орналастыру кезінде, 
өтініш
немесе сұрақ қою қажеттілігі туындаған жағдайларда қажет болады; 
сонымен қатар, стереотиптілігінің болуына байланысты АСА бар бала 
белгіленген тәртіпті тым қатаң ұстай алады (және бұл өз кезегінде 
психологиялық түзету көмегін қажет ететін болады) [17]. 
АСА бар баланың ерекше білім алу қажеттіліктерінің екінші блогы
 
Ерекше білім беру қажеттіліктерінің екінші блогы мектеп 
бағдарламасын меңгеру және әмбебап оқу іс
-
әрекеттерін
қалыптастыру
қиындықтарымен
байланысты. Аутистік ауытқулары бар төменгі сынып 
оқушыларына арнайы педагогикалық көмек қажет болады, атап айтқанда, оқу 
мәтінінін «өз сөздерімен» мазмұндап айтуын қалыптастыруда; сюжеттік 
сурет бойынша және суреттер қатары бойынша әңгіме құрастыруда; ауызша 
берілген жағдайлармен математикалық есептерді шығаруда. Моторлы 
қиындықтарға
байланысты жазу дағдыларын меңгеру, сондай
-
ақ дене 
шынықтыру және технология сабақтарында мәселелер (яғни, көмектің 
қажеттілігі) туындауы мүмкін. Аутизм кезінде қарапайым утилитарлық 
тапсырмалар барысында ақпаратты белсенді өңдеу және бар білімді белсенді 
қолдану
қиындықтарына
байланысты, оқу
іс
-
әрекетінде
жоспарлау мен 
бақылауды қалыптастыруға, мәліметтер мен дағдыларды бір пәннен 
екіншісіне ауыстыруға, аутизмі бар баланың дүниесінің тұтас, бірыңғай және 

21 
өмірлік
тәжірибесімен байланысты көріністерін қалыптастыруға көмек қажет 
болады [17].
АСА бар баланың ерекше білім алу қажеттіліктерінің үшінші блогы
 
Ерекше білім беру қажеттілігінің үшінші блогы аутистік ауытқулары бар 
балалардың эмоционалдық
-
тұлғалық дамуының жалпы қиындықтарымен 
байланысты. 
Көптеген АСА бар балаларда өздерінің ішкі әлемі айтарлықтай дәрежеде 
бөлінбеген, жеткілікті деңгейде вербализацияланбайтын болып қалады. 
Өзіндік
сананың дамымауы басқа адамның нашар түсінуіне, әңгімелесушімен 
қарым
-
қатынаста
икемділіктің жеткіліксіздігіне әкеп соқтырады. Таңу 
деңгейі мен өзін
-
өзі
бағалау сияқты маңызды тұлғалық механизмдері
жетілмеген және балаға жағдайға бейімделуге нашар көмектеседі. Өзінің ішкі 
әлемі
мен басқа адамдардың әлемін ұғынуға, баланың жеке аффектілік 
тәжірибесін түсінуіне көмектесу –
аутизмі бар баланың жеке және топтық 
жетістікке деген ұмтылысын жандандыра алады, оны сәтсіздіктерге барынша 
төзімді ете алады [17]. 

22 

жүктеу/скачать 464,98 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: