Рылыс академиясы
жүктеу/скачать 7,3 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бал қарағай
| Самырсын (Abies). Келесі түрлері:cібір самырсыны – A.sibirica Ledeb.,
елдің солтүстік-шығыс еуропалық бӛлігінде, Оралда, Сібірдің орман аймағында ӛседі, ақ қабықты самырсын – A.nephrolepis Maxim.(Қиыр Шығыста);сахалин самырсыны -A.sachalinensis Mast.; кавказ самырсыны – A.nordmanniana Spach; еуропалық самырсын, немесе ақ, - A.alba Mill. (Карпат тауларында кӛп таралған. Самырсын – ядросы жоқ, жетілген ағаш тұқымы. Ағаштың сырт келбеті шырша ағашына қатты ұқсайды, бірақ шайыр жүрісының жоқтығымен ажыратылады. Кӛбінесе жоғары кӛрсеткіштерге кавказ самырсын ағашы ие болады. Б.И. Цыбыктың мәліметтері бойынша оған еуропалық самырсын ағашы біраз орнын береді. Ағаштың тӛменгі беріктігіне байланысты кейбір ӛнімдерді дайындау үшін самырсынның басқа түрлерін қолдануға болмайды. Бал қарағай (Pinus). Pinus түріне қарапайым қарағайдан басқа да түрлер кіреді, ол жеке алғанда балқарағай деген атпен белгілі. Отандық ормандарда сібір балқарағайы немесе сібір самырсын балқарағайы, – P.sibirica Du Tour (елдің солтүстік-шығыс еуропа бӛлігінде, Сібірден Байкалға дейін) және корей самырсын қарағайы – P.koraensis Sieb.et Zucc. (Қиыр Шығыстың оңтүстік бӛлігінде); Карпатта аласа бойлы қарағай ӛседі, немесе самырсын тӛсеуі- P.pumila Regel.; Шығыс Сібір және Қиыр Шығыс тауларында – еуропалық самырсын қарағайы – P.cembra L. ӛседі. Ағаш ашық немесе сарғылт-күлгін түсті ядродан, жиі шектелген кең, ақ- сарғылт шел қабықтан тұрады. Жылдық қабаты байқалатын, қараятын, ерте ағаштан кеш ағашқа біртіндеп ӛтеді. Балқарағайда шайыр жүрісі қарағайға қарағанда аз, бірақ олар кӛбіне ірі. Балқарағай ағашы жұмсақ, әртүрлі бағытта жақсы ӛңделеді, беріктігі дәл сібір шыршасы мен сібір самырсыны сияқты, алайда осы екі тұқымның ағаш- тарына қарағанда шіруге тұрақты. Балқарағайдың қолданылу облысы – қарындаш ӛндірісі. Сонымен қатар, балқарағай дәл шырша мен қарағай қолданылатын облыстарда қолданылады. Самырсын жаңғақтарынан азық-түлік және техникалық мақсаттар үшін май ӛндіріледі. Арша (Juni perus). Аршаның кӛпшілігі – бұталар. Аршаның бірнеше түрі кӛп таралған.Қара арша – J.polycarpos C.Koch және саур-арша – J.cemiglobosa Regel. Түрікменстан мен Қырғызстан тауларында ірі бұталар немесе шағын ағаш ретінде ӛседі. Арша, басқа аршалар сияқты,тар шел қабықты ядролы тұқымға жатады. Ядросы қоңыр, жылдық қабаты толқынды, шайыр жүрісі жоқ, ӛзек сәулесі кӛрінбейді. Арша ағашының тығыздығы 500...700 кг/м 3 , кескіш құралдармен жақсы ӛңделеді. Оны қарындаш тақтайшасын алуда қолдануға болады, алайда ол қатты дӛңестенеді, тауда құрылыста кездеседі. Арша майы медицинада тері және басқа ауруларды емдеуде пайдаланылады. 164 Тис (Taxus) Бұл ӛте ежелгі тұқым. Қазіргі кезде екі түрі кездеседі: еуропалық жидекті тис-T.bacata L., Кавказ бен Қырым тауларының орман- дарында ӛседі, және қиыр шығыстық үшкір тис-T.cuspidata Sieb. Et Zucc., Приморск ӛлкесі мен Сахалинде таралған. Тис ағашы қызыл-қоңыр ядролы және кенет шектелген тар ақ-сарғылт шел қабықты болады. Жылдық қабаттары ирек, шайыр жүрісі жоқ. Ағаш әдемі текстуралы және әрлеу материалы ретінде бағаланады, одан жоғары сапалы жиһаз дайындайды. Ағаш безін кӛркем қолдан жасалған бұйымдар, сүргіленген шпондар дайындауда қолданады. жүктеу/скачать 7,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|