ГЕЛЬМИНТОЗДАРДЫҢ ПАТМОРФОЛОГИЯСЫ

162 
 
 
Бастапқы  кешен  тікелей  гельминттердің  әсерімен  шақырылады.  Оған 
тікенекті  тілінген  жарақаттану,  трепанирлеуші  анатомиялық  құрылым,  ұлпадағы 
қысым,  тамырлардың  жарылуы,  геморрагиялар,  лимфарагиялар,  ұлпада 
сұйықтықтардың  және  басқа  негіздердіңжиналуы(қоректендіргіш  заттар, 
витаминдер, микроэлементтер және т.б.),зат алмасудың химиялық қалдықтары.  
 
Қайталама  көрінісі,  реакцияның  спецификалық  емес  көріністері  тікелей 
әсері  орталық  жүйке  жүйесінің  жүйкелі-рефлекторлы,  жүйкелі-гуморальды  және 
иммунологиялық реакциялардың нәтижесінде туындайды.  
 
 
 
Жануар  ағзасында  гельминттердің  паразиттенуін  Е.А.Давтян(1962)  келесі 
реакцияларды  көрсетеді:  гельминттердің(құрт)  ағза  қожайынына  енуі,  орталық 
жүйке  жүйесіне  бағытталған  импульстардан,  жүйке  рецепторларының 
механикалық  және  химиялық  тітіркенуі.  Қабыршақтану  ортасынан  қоздырғыш 
жүйкелі-өткішгіштік  реакция  жүйкелі-гуморальды  реакциясына  ауысатын, 
гипоталамо-гипофизарлы жүйеде тарайды. Гипофиздің әсерінің нәтижесінде ішкі 
секреция  бездері  гормондар  түзеді,  өз  кезегінде  ықпал  ететін  мүшелердің 
қызметінің бұзылуына алып келеді.  
 
 
 
 
 
 
 
Гельминттердің тікелей және арнайы емес жанама әсерлері айтарлықтай бір 
мезгілде жүйкелі-рефлекторлы және нейрогуморальды реакциялардың дамуының 
сүйемелденуімен, патологиялық үрдістеаса зор мәнге ие.    
 
 
 
 
Соңғы  әр  түрлі  мүшелер  мен  ұлпаларда  бекіту  мен  оқшаулауға,  сондай-ақ 
көші-қон дернәсілдер нысандарынабайланысты, паразиттердің механикалық әсері 
үлкен рөл атқарады.    
 
 
 
 
 
 
 
 
Тыныс алу мүшелерінің жүйесі сияқты, диктиокаулезді, простронгияларды, 
және т.б., ішек-қарын жолында аскаридты, стронгиляттың, тизанезияның әр түрін, 
бауыр  мен  өт  қабынының  шығарушы  ағынында  -  фасциолаларды, 
дикроцелаларды,  описторхияларды,  жүректе  -  циетицеркиды,  диляфондияларды, 
теріасты өзегінде - ценураларды, парафилярларды паразиттейді.   
 
 
 
Гельминттерді  ілгек,  сорғыш,  ботрий  ,  әртүрлі  сорғыш  ауыздар,  (тіспен 
және  тіссіз),  жануар  ағзасында  механикалық  зақымдалулар  және  қабыну 
реакцияларын шақыратын жіп тәрізді шеттер көмегімен бекітеді.  
 
 
Гельминттердәі  немесе  дернәсілдердің  көп  мөлшерінің  жиналуы 
тығындалуға  алып  келеді,  ал  кейде  ішектің  жарылуына  да(аскаридоз  кезінде), 
тромб  және  аневризмалы  тамырлардың  іріңмен  дамуы(деляфондиоз),  әртүрлі 
мүшелердің 
және 
ұлпалардың 
атрофиясының(ценузор, 
эхинококкоз, 
альвеококкоз,  цистицеркоз)  пайда  болуы.  Ұлпаның  бүтіндігі  бұзылғанда,  қан 
құйылуы,  гастроэнтериттер,  гепатит,  бронхит  және  паразиттердің  лавральды 
формаларының көші-қонында  дамиды.    
 
 
 
 
 
 
Егер  паразиттер  берілген  қожайынға  тән  болмаса,  бұлшықетзақымдалуы 
мүмкін,  бұндай  жағдайда  терең  патологиялық  өзгеріс  және  аллергия  дамиды. 

163 
 
Бұлай  шошқа  аскаридасының  дернәсілдері  және  жыртқыш  аскаридалар  жануар 
және адам ағзасында тіршілік ететіндер("visceral larva migrans"феномені), ішектің 
қабырғасын,  қантамырларын,  бауырды,  өкпені,  көзді  зақымдайды.  Bunostomum 
және Strongiloides туысының нематод дернәсілі жануардың терісіне ене отырып, 
дерматит пен өкпенің зақымдалуына шақырады.  
 
 
 
 
 
Гельмитозалардың патогенезінде айтарлықтай рөлді маңызды интоксикация 
үрдісі  ойнайды.  Тіршілік  әрекеті  үрдісінде  гельминттер  жүйке  жүйесінде, 
метаболизм  және  т.б.теріс  әрекет  көрсететін,  зат  алмасу  өнімдерін  шығарады. 
Токсиндердің үлкен бөлігі тек ағзаның сезімталдық аймағында және аллергиялық 
немесе  анафилактикалық  көрінісінде  әсер  етеді.  Жануарлардың  сезгіштігі 
гельминттер түрлерінен кез келген аллергеннің аз және жоғары дозасында пайда 
болады. Аз дозалы сезімталдық - гельминтоздың патогенезіндегі бірінші кезең. Ол 
жануардың  теріішілік,  аллергиялық  және  басқа  реакцияларға  қабілеттілігінен 
болуы  мүмкін.  Сезімталдық  кезеңі  дозаға  байланысты,  оның  биологиялық 
белсенділігі,  гельминттің  даму  сатысына,  жануар  түріне,  сезімтал  жануарларда 
осы  кезеңнен  кейін(7-18күндей)  аллергеннің  қайталау  көрінісінде  аллергиялық 
реакциялардың  дамуы  нашар  жүреді.  Сезімталдық  үрдіс  клиникалық  белгілерсіз 
айлар бойы сақталуы мүмкін.  
 
 
 
 
 
 
Гельминттардың патогенезінде аллергиялық реакциялар қабыну сипатымен 
маңызды  рөлге  ие.  Олар  өздерімен  торшалы  иммунитет  формасын  көрсетеді, 
бірінші  кезекте  антиген  өзара  әрекет  етпей,  сезгіш  кіші  лимфоциттер  әрекет 
етеді(Р.Шульц,Е.В.Гвоздев,  1976).  Қабыну  реакциясының  түрі  жануарлардың 
гельминттермен  зақымдануының  бірінші  күнінен  бастап  дамиды.  Бұл  реакция 
ғалымдармен арнайы емес қорғаныс механизмі ретінде қаралады.  

жүктеу/скачать 1,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: